98 De helppagina van een tijdschrift Bijlage 1 Thema 1 Ik ben een meisje van 10 jaar en zit in groep 6. Wij zijn in nieuwe groepjes gezet en nu zit ik tegenover een meisje waar ik me heel erg aan erger. Tijdens het werken schuift ze telkens haar spullen op mijn tafel. Ook zit ze heel erg te wiebelen en zit ze te tikken met haar potlood. Wat kan ik doen? Ik ben een jongen van 11 jaar en zit in groep 7. Ik zit met een probleem. Bij ons wordt in de pauze telkens één jongen heel erg gepest. Ik wil hem wel helpen, maar ik weet niet goed hoe. Ik wil zelf namelijk ook niet gepest worden. Er zijn twee echte pestkoppen in de klas en verder is er een groep meelopers. Ik ga meestal ergens anders naartoe als er wordt gepest. De pleinwacht ziet het pesten nooit. Wat moet ik doen? Ik ben een meisje van 9 jaar en ik zit in groep 5. Onze juf is net verhuisd en nu hebben we een nieuwe juf. Zij is eigenlijk wel heel aardig, maar de jongens in onze klas luisteren helemaal niet naar haar. Nu krijgen we heel veel straf en is het helemaal niet meer gezellig. Ik vind het helemaal niet meer leuk om naar school te gaan. Wat moet ik doen? Ik ben een jongen van 10 jaar en ik kan goed rekenen. Tijdens de rekenles vragen veel kinderen aan mij hoe ze een som moeten oplossen. Ik wil graag anderen helpen, maar ik kom zo weinig aan mijn eigen werk toe en ik moet steeds weer opnieuw beginnen met een som. Ik ben steeds bang dat ik mijn werk niet afkrijg, maar ik wil ook geen nee zeggen als een kind om mijn hulp vraagt. Wat moet ik doen?
Bijlage 1 Thema 1 99 Ik ben een meisje van 11 jaar. Over drie weken ben ik jarig, en ik mag van mijn ouders maar zes kinderen uitnodigen voor mijn feestje. Er zijn acht kinderen die mij dit jaar op hun feestje hebben gevraagd en dit zijn alle acht goede vriendinnen van mij. Ik wil geen van mijn vriendinnen teleurstellen, maar mijn ouders zijn heel duidelijk: zes kinderen maximaal, anders wordt het te duur! Wat moet ik doen? Ik ben een jongen van 9 jaar en ik heb weinig echte vrienden op school. Ik heb tijdens de pauze mijn eten en drinken nooit zo snel op. Als ik dan buiten kom, heeft iedereen al een bezigheid gevonden. Ik vind het erg moeilijk om te vragen of ik mee mag doen. Ik ben bang dat het niet mag en ik weet nooit op welk moment ik het kan vragen, iedereen is al zo druk. Nu sta ik daarom vaak met twee jongens te praten uit een lagere groep. Eigenlijk vind ik dit niet zo leuk. Ik wil gewoon meedoen met voetballen of tikkertje of zo met kinderen uit mijn eigen klas. Hoe moet ik dit aanpakken?
100 Bijlagen Groepsgevoelvragenlijst 1 Ik vind mijn klas 2 Ik geef mijn klas als cijfer een, omdat 3 De sfeer in onze klas is op dit moment 4 De sfeer in onze klas is het beste als 5 De sfeer in onze klas is het slechtste als 6 Voelt iedereen zich fijn in jullie klas? Wanneer wel? Wanneer niet? En jij? 7 Heeft iedereen één of meer vrienden/vriendinnen in jullie klas? Hoeveel kinderen hebben geen vriend of vriendin in deze klas?
Bijlage 1 Thema 1 101 8 Wat vind je goed gaan in de pauze? Wat gaat minder goed? 9 Kan iedereen goed werken in de klas? In welke situaties kan jij goed werken? Wanneer niet? 10 Wat moet zeker zo blijven in je klas? 11 Wat wil jij graag dat er verandert aan de klas? Wat is er nodig voor die verandering? 12 Hoe voel jij je als je naar school gaat? Hoe komt dit? 13 Welke tips heb je voor de leerkracht?
102 Bijlagen Analyseformulier 1 Bekijk de ingevulde groepsgevoelvragenlijsten en schrijf de sterke kanten en verbeterpunten in het schema per thema op. 2 Geef met cijfers of kruisjes aan welke verbeterpunten prioriteit hebben. Thema De klas algemeen (1, 2, 10, 11) sterke kanten van de klas verbeterpunten prioritering verbeterpunten Sfeer (vraag 3, 4, 5) Persoonlijk welbevinden (6, 7, 12 ) Situaties in de pauze (8) Werksituaties (9) Leerkracht (13)
Bijlage 1 Thema 1 103 Woordspin
104 Bijlagen Handleiding Groepsgevoelspel Het groepsgevoelspel bevordert het groepsgevoel en ondersteunt de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. De kinderen kijken naar goede kanten van henzelf, van klasgenoten, van de groep, de school en van de leerkrachten. In het spel worden de kinderen uitgedaagd zelf na te denken over het stimuleren van een goed klassenklimaat in hun klas. Wat is er nodig om het klimaat te verbeteren? Hoe kunnen alle kinderen zich in de klas op hun gemak voelen? De kinderen denken na over hun mening en leren deze te geven. Daarnaast is er aandacht voor de emotionele ontwikkeling en sociale vaardigheden van kinderen. Ze denken na over hun eigen emoties en die van anderen en hoe ze hier adequaat mee om kunnen gaan. Ze leren in het spel voor hun mening uit te komen. Veel onderwerpen op het gebied van sociale vaardigheden komen aan de orde. Het spel is bedoeld om groepsgewijs met de hele klas gezamenlijk te spelen. Dit kan bijvoorbeeld als start of juist als afsluiting van de dag of even tussendoor als oppepper. De leerkracht kan de tijdsduur bepalen. Er is geen tijdsminimum of limiet en ook de frequentie van spelen staat de leerkracht en de klas vrij. Dit spel kan dagelijks, wekelijks, maandelijks of incidenteel worden gespeeld. Tijdens het spelen is de hele klas bij het spel betrokken, dus ook de groepjes die geen beurt hebben. Benodigdheden Gekopieerde en uitgeknipte Kaartjes Groepsgevoelspel (bijlage 1), een dobbelsteen en een stopwatch. Speelwijze De kinderen in de klas worden verdeeld in zes groepjes, genummerd 1 t/m 6. Telkens wordt er met de dobbelsteen gegooid om te kijken welk groepje de beurt krijgt. Het groepje dat de beurt heeft, voert de eerstvolgende opdracht uit die op het kaartje staat. Doordat de groepjes niet op volgorde aan de beurt komen, wordt de hele klas gestimuleerd om bij het spel betrokken te blijven. Bij sommige opdrachten moeten alle kinderen van het groepje de opdracht uitvoeren en soms kiest het groepje één groepslid die de opdracht namens de groep doet.
Bijlage 1 Thema 1 105 De spelleider houdt de tijd in de gaten en is scheidsrechter. Het is belangrijk om als spelleider te zorgen voor een veilige sfeer en directief te reageren op reacties tussen kinderen. Dit spel kent geen win-element. Hierdoor kan de tijdsduur worden aangepast aan de situatie. Veel plezier bij het spelen.
106 Bijlagen Kaartjes Groepsgevoelspel Team 1 Als jij de nieuwe directeur van de school zou worden, wat zou je dan als eerste veranderen? Waarom? Als je een prijs mag uitreiken aan de hardst werkende leerling in de klas, wie zou je dan een prijs geven? Waarom? Alle groepsgenoten geven iemand uit team 4 een compliment. Noem drie dingen die jullie het leukst vinden in jullie klas. Een teamlid beeldt uit sorry zeggen. Een teamlid tekent boos. Iemand uit jullie team omschrijft het woord nieuwsgierig. Welke regels wil jij op het schoolplein invoeren om pesten te stoppen of te voorkomen? Waar word jij écht gelukkig van?
Bijlage 1 Thema 1 107 Iemand uit jullie team omschrijft het woord angst zonder de woorden bang, zweet en trillen te gebruiken. Waarom is het belangrijk dat iedereen zich aan spelregels houdt? Als jullie het klaslokaal opnieuw mogen inrichten, zodat jullie rustig kunnen werken zonder afgeleid te worden door dingen in het lokaal, wat zou er dan zo blijven als het is en wat zou er veranderen? Welk cijfer geef jij je klas (0 = zeer ongezellig, 10 = zeer gezellig). Waarom? Wat gaat al goed? Wat zou je anders willen? Doe een rondje bij alle Als kinderen je uitlachen, hoe kan je dan reageren? Wat zou je kunnen zeggen? Aan wie in de klas heb jij veel steun? Waarom?
108 Bijlagen Team 2 Welk kind uit jullie klas verdient een leuk uitstapje om zich te kunnen ontspannen? Waarom? Als je een prijs mag uitreiken voor het meest behulpzame kind in jouw klas, wie zou de prijs dan winnen? Waarom? Alle groepsgenoten geven iemand uit team 4 een compliment. Een teamlid tekent pijn hebben. Een teamlid tekent blij. Als je mee wilt spelen met een groepje kinderen dat al aan het spelen is, hoe kun je dit dan aanpakken? Iemand van het team omschrijft het woord verdriet zonder de woorden huilen en tranen te gebruiken. Iemand van het team omschrijft het woord onzeker. Wat kun je doen als je ziet dat een ander kind wordt gepest? Doe een rondje bij alle
Bijlage 1 Thema 1 109 Waar word jij écht boos om? Waaraan kun je allemaal zien hoe iemand zich voelt? Wie uit de klas heeft jou kunnen helpen vandaag of de afgelopen week? Welke tips kun je geven aan een kind dat wordt gepest? Wat maakt iemand tot jouw vriend(in)? Noem zo veel mogelijk dingen. Wat kun je allemaal doen om een samenwerking goed te laten verlopen?
110 Bijlagen Team 3 Noem drie dingen die jullie klas uniek maakt. Als je een prijs mag uitreiken aan de meest creatieve klasgenoot in jouw klas, wie zou je dan een prijs geven? Waarom? Alle groepsgenoten geven iemand uit team 1 een compliment. Als je een uitstapje voor jullie klas mag organiseren, waar zou je dan met de klas naartoe gaan? Waarom? Als je een toverstokje hebt waarmee je drie dingen zou mogen veranderen in jullie klas, wat zou je dan veranderen en waarom? Wat is het leukste dat er ooit is gebeurd in jullie klas? Welke talenten hebben de kinderen in jullie klas? Noem uit ieder team minimaal één talent. Als jullie een krantenartikel over jullie school moeten schrijven, wat zouden jullie dan over de school vertellen in dat artikel? Iemand uit het team beeldt uit verliefd.
Bijlage 1 Thema 1 111 Iemand uit het team tekent het woord verdriet of verdrietig. Hoe kunnen leerkrachten helpen om pesten te stoppen/voorkomen? Iemand uit het team omschrijft het woord blij zonder de woorden lachen, leuk en gelukkig te gebruiken. Waar word jij écht verdrietig van? Doe een rondje bij alle Iemand uit het team omschrijft het woord jaloers. Waarom is het belangrijk dat andere mensen weten hoe jij je voelt?
112 Bijlagen Team 4 Een teamlid tekent schrikken. Als je een prijs mag uitreiken voor het kind in jullie klas die voor een goede sfeer zorgt, wie zou je dan deze prijs geven? Waarom? Doe een rondje bij alle Alle groepsgenoten geven iemand uit team 2 een compliment. Een teamlid beeldt uit het woord stop. Waar kan jullie klas trots op zijn? Een teamlid omschrijft het woord boos zonder de woorden kwaad en nijdig te gebruiken. Waar word jij écht teleurgesteld van? Doe een rondje bij alle Aan welke eigenschappen moeten vrienden voldoen? Hoe kan je aan een ander zien dat hij of zij naar je luistert? Doe een rondje bij alle
Bijlage 1 Thema 1 113 Hoe kan je reageren op kritiek? Doe een rondje bij alle Wie uit de klas heb jij kunnen helpen vandaag (of de afgelopen week)? Stel dat iedereen uit je groep later beroemd wordt. Waarmee of door wat worden ze dan beroemd? Bedenk dit voor ieder teamlid. In de klas wordt geroddeld over een aantal kinderen. Wat zouden jullie kunnen doen om dit te stoppen? Omschrijf het woord verbaasd. Wat kunnen kinderen uit de klas doen om pesten op school te stoppen?
114 Bijlagen Team 5 Als jij een week lang leerkracht van de groep zou zijn, wat zou je dan absoluut leren aan de kinderen? Waarom? Als je een prijs mag uitreiken aan een kind in jouw klas die het beste kan samenwerken, wie zou je die dan geven? Waarom? Alle groepsgenoten geven iemand uit team 3 een compliment. Als je een boek over jouw klas zou gaan schrijven, wat zou je de lezers dan zeker willen vertellen over jouw klas? Als je voor alle kinderen uit team 6 een cadeautje mocht kopen, wat zou je dan kopen en waarom? Als jullie een beroep mochten uitzoeken voor elk kind uit team 1, welk beroep vind je dan bij die kinderen passen en waarom? Doe een rondje bij alle Welk kind uit jouw klas verdient in jullie ogen het meest een cadeautje en waarom? Geef aan welk dier je qua eigenschappen bij jezelf vindt passen. Waarom? Geef aan welk dier je qua eigenschappen bij jullie leerkracht vindt passen en waarom. Doe een rondje bij alle
Bijlage 1 Thema 1 115 Als jullie een naam voor jullie klas zouden moeten verzinnen, wat zou deze naam dan worden en waarom? Doe een rondje bij alle Een teamlid beeldt uit dat hij/zij iemand om hulp vraagt. Een teamlid tekent pesten. Een teamlid omschrijft het woord zenuwachtig zonder de woorden toets en spannend te gebruiken. Omschrijf het woord zelfverzekerd. Als je gepest wordt op school, wie kun je dan om hulp vragen?
116 Bijlagen Team 6 Noem drie sterke kanten van jullie leerkracht op. Als je een prijs mocht uitreiken aan het meest gemotiveerde kind in jullie klas, aan wie zou je die dan geven? Waarom? Alle groepsgenoten geven iemand uit team 5 een compliment. Als je 100 euro krijgt om iets voor jullie klas te kunnen kopen, wat zouden jullie dan kopen en waarom? Doe een rondje bij alle Als je een prijs mocht uitreiken aan de beste doorzetter in jullie klas, aan wie zou je die dan geven? Waarom? Doe een rondje bij alle Een teamlid beeldt uit dat hij/zij iemand troost. Een teamlid tekent een bang kind / bang zijn. Als je samenspeelt met een ander maar je allebei iets anders wilt spelen, welke oplossingen kun je dan bedenken? Doe een rondje bij alle Een teamlid omschrijft het woord teleurgesteld zonder de woorden jammer en balen te gebruiken.
Bijlage 1 Thema 1 117 Omschrijf het woord trots. Welke regels wil jij in de klas invoeren om pesten te stoppen/voorkomen? Wat is het verschil tussen plagen en pesten? Je hebt afgesproken om te spelen. Op de dag zelf zegt je vriend(in) de afspraak af. Jij vindt dit helemaal niet leuk. Wat doe je? Waarom vind jij het fijn om een compliment te krijgen? Om wie uit de klas kun jij altijd erg lachen? Doe een rondje bij alle groepsleden.