PROFIEL VAN DE STARTENDE ONDERNEMING 7. Startende ondernemingen per provincie 14. Startende ondernemingen per juridische vorm 18

Colofon Dit is een uitgave van UNIZO Startersservice Spastraat 8 1000 Brussel Tel: 02/ 238 05 92 Fax: 02/ 238 05 96 E-mail: info@startersservice.be Website: www.startersservice.be UNIZO Startersservice is een initiatief van UNIZO, Unie van Zelfstandige Ondernemers, in samenwerking met SVMB en ADMB. UNIZO Startersservice biedt totaaloplossingen voor wie wil starten met een eigen zaak: advies op maat, infosessies & starterscursussen, de Vlaamse Startersdag, publicaties en de druk bezochte website www.startersservice.be met alle info en online begeleiding. UNIZO Startersservice is marktleider in het begeleiden van startende ondernemingen. Marktleider word je niet zomaar. Ons team van ervaren experts behaalde het ESF-kwaliteitslabel, een Europees kwaliteitslabel voor advies, opleidingen en trainingen. Redactie en analyse gegevens: Thomas Compernolle, Annelies Storm, Hilde Van Damme, Jürgen Van de Voorde Coördinatie redactie: Jürgen Van de Voorde Verantwoordelijke uitgever Hilde Van Damme, Spastraat 8, 1000 Brussel Bron cijfergegevens: Coface Services Belgium NV Coverontwerp: Absoluut Verwerking cijfermateriaal: Cijfermateriaal afgesloten op 10/4/09 Redactie: afgesloten op 06/05/09 Publicatiedatum: 07/05/09 Niets uit deze uitgave mag door middel van elektronische of andere middelen, met inbegrip van automatische informatiesystemen, worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Bij gebruik van informatie uit deze Startersatlas, wordt steeds verwezen naar de Startersatlas en UNIZO en Coface Services Belgium als bron van de informatie. Deze Startersatlas is louter ter informatieve titel opgesteld. UNIZO vzw als auteur en uitgever kan niet aansprakelijk gesteld worden voor onjuiste gegevens. 1

INHOUD INLEIDING 3 PROFIEL VAN DE STARTENDE ONDERNEMING 7 Startende ondernemingen in België 8 Startende ondernemingen per gewest 10 Startende ondernemingen per provincie 14 Startende ondernemingen per juridische vorm 18 Startende ondernemingen per sector 21 Startende ondernemers: man/vrouw 26 STARTERS VIJF JAAR LATER 28 Overlevingsgraad startende bedrijven 29 Startende bedrijven en tewerkstelling 33 2

INLEIDING Voorwoord Voor meer gezonde starters De publicatie van de jaarlijkse UNIZO Startersatlas werd inmiddels een traditie. Een bewuste keuze. Het aantal daadwerkelijk startende ondernemers, de evolutie en de duurzaamheid ervan, blijft immers een belangrijke graadmeter voor de ondernemingszin van het land. En zoals hopelijk inmiddels voor iedereen duidelijk: zonder ondernemers en ondernemingszin, zonder mensen bereid verantwoord een persoonlijk risico te nemen, is er geen economische vooruitgang, geen welvaart, geen welzijn. In die zin is deze atlas veel meer dan koele cijfers en feiten. Het gaat ook om een maatschappelijk belangrijk document. De trends in de Startersatlas 2009 zijn duidelijk. Het aantal starters daalt en blijft alsnog dalen, het aantal starters met een naamloze vennootschappen vermindert van 10 procent tien jaar geleden tot amper 2 procent nu. En opvallend, ook de kans op slagen van startende ondernemers na vijf jaar daalt. Speelt de nu veelbesproken mondiale crisis daarbij een rol? Ongetwijfeld, maar niet enkel dat. Laat daar geen misverstand over bestaan. UNIZO is niet de pleitbezorger voor zoveel mogelijk starters. Het gaat ons om zoveel mogelijk goed voorbereide startende ondernemers met een maximale kans op slagen. Daarom doen we ook zoveel inspanningen om via UNIZO Startersservice tijdig potentiële starters te bereiken om ze zo goed mogelijk voor te bereiden, te begeleiden en ze, indien nodig, zelfs af te raden te starten. Goede ondernemers dus, geen avonturiers, laat staan starters die het zelfstandig bestaan gebruiken als noodoplossing in tijden van crisis. Daarom is UNIZO altijd voorstander geweest, en zal het dat ook blijven, van een goede combinatie tussen aanleg, de juiste spirit, aangepaste vorming en vrij ondernemen. Gelijk wie, gelijk wat laten beginnen, schaadt het vrij ondernemerschap en de gezonde concurrentie. Daarom blijft www.startersservice.be de juiste weg voor een echt vrije keuze. Karel Van Eetvelt UNIZO - gedelegeerd bestuurder Karel.vaneetvelt@unizo.be 3

Werkwijze In 2004 startte UNIZO, Unie van Zelfstandige Ondernemers, met de publicatie van de Startersatlas. Dit werk bundelde voor het eerst alle startersgrafieken en begeleidende teksten. Naar jaarlijkse gewoonte, telkens voor de Vlaamse Startersdag, die dit jaar doorgaat op 7 mei 2009, maakt de ondernemersorganisatie een update van deze Startersatlas. Opnieuw werden, in samenwerking met Coface Services Belgium NV, de gegevens van de Kruispuntbank voor Ondernemingen (KBO), BTW-gegevens, het Belgisch Staatsblad, de RSZ,. geanalyseerd en verder bewerkt. Het resultaat zijn verschillende statistieken die zo dicht mogelijk aansluiten bij de werkelijkheid. Daarbij werden enkele keuzes gemaakt. Die worden hieronder uitgelegd. Ondernemingen en ondernemers Het grootste deel van deze Startersatlas richt zich op nieuwe ondernemingen. Het gaat om ondernemingen die nieuw worden ingeschreven in de KBO, de Kruispuntbank voor Ondernemingen. De gegevens hiervoor worden aangeleverd door Coface Services Belgium NV. Wanneer twee of meer personen samen één nieuwe onderneming oprichten, wordt in de statistiek slechts één nieuwe onderneming geteld. Omgekeerd is het ook zo dat één persoon twee nieuwe ondernemingen kan oprichten. In dat geval komen deze twee nieuwe ondernemingen in de statistiek terecht. Er worden immers twee nieuwe ondernemingsnummers gecreëerd. Reële startdatum in plaats van administratieve Wanneer komt een onderneming in de statistiek terecht? Een onderneming die zich in december inschrijft in de KBO omdat ze in januari wil starten, kan ofwel in december ofwel in januari opgenomen worden in de statistiek. Voor deze studie wordt ervoor geopteerd om voor de zelfstandigen zonder vennootschap of eenmanszaken de effectieve startdatum als referentiedatum te gebruiken. De onderneming uit het hoger beschreven voorbeeld wordt in deze studie dus in januari meegeteld in de statistiek. Voor de vennootschappen wordt als startdatum de datum van eerste inschrijving in de KBO genomen. Dit is in principe de datum van neerlegging van de akten bij de griffie van de Handelsrechtbank. Zo bekomen we de meest volledige statistieken. 4

Relevante juridische vormen In de brutostatistiek zijn alle ondernemingen en organisaties opgenomen die ingeschreven zijn in de KBO. Het probleem is echter dat niet alle inschrijvingen in de KBO betrekking hebben op ondernemingen in de ware betekenis van het woord. Daarom zijn in deze studie enkel de eenmanszaken en de vennootschappen opgenomen. Eenmanszaken zijn ondernemingen zonder juridische vorm, die zich moeten inschrijven in de KBO. Bij de vennootschappen gaat het om de juridische vormen NV, BVBA, CVBA en CVOA, Comm. V en Comm. VA, V.O.F. en alle burgerlijke vennootschappen (vooral vrije beroepen). Ook de voormelde vennootschapsvormen met sociaal oogmerk zijn meegerekend. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de diverse juridische vormen. NV 20 Naamloze vennootschap 203 Privaatrechtelijke naamloze vennootschap Coöperatieve vennootschap 50 Coöperatieve vennootschap 503 Privaatrechtelijke coöperatieve vennootschap 52 Coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 54 Coöoperatieve vennootschap met onbeperkte en hoofdelijke aansprakelijkheid 56 Coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid bij wijze van deelneming 58 Coöperatieve venn. met onbep. en hoofdelijke aansprakelijkheid b w v deelneming 70 72 BVBA Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Eenpersoonsvennootschap met beperkte aansprakelijkheid (E.B.V.B.A.) Andere juridische vormen in de statistieken 008 Burgerlijke vennootschap 009 Landbouwvennootschap 208 Burgerlijke vennootschap in de vorm van een naamloze vennootschap 30 Gewone commanditaire vennootschap 308 Burgerlijke vennootschap in de vorm van een gewone commanditaire vennootschap 40 Commanditaire vennootschap op aandelen 408 Burgerlijke venn. in de vorm van een commanditaire vennootschap op aandelen 508 Burgerlijke vennootschap in de vorm van een coöperatieve vennootschap 528 Burgerlijke venn. in de vorm van een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 548 Burgerlijke venn. in de vorm van een coöperatieve venn. met onbeperkte en hoofdelijke aansprakelijkheid 60 Vennootschap onder firma 608 Burgerlijke vennootschap in de vorm van een vennootschap onder firma 708 Burgerlijke vennootschap in de vorm van een B.V.B.A. 728 Burgerlijke venn. in de vorm van een E.V.B.A. 5

Dit houdt in dat onder meer volgende juridische vormen niet werden opgenomen in de statistiek: vzw s, buitenlandse vennootschappen, verenigingen van mede-eigenaars, Europese Economische Samenwerkingsverbanden in diverse vormen en publiekrechterlijke vennootschappen. Al deze juridische entiteiten verontreinigden tot nu toe de gegevens over startende ondernemingen. Verder moet er ook rekening worden gehouden met het feit dat omvormingen van een eenmanszaak naar een vennootschap niet kunnen worden getraceerd. Ze werden dan ook verwerkt als startende ondernemingen. Beoefenaars van vrije beroepen die niet BTW-plichtig zijn en voor wie geen inschrijving in de KBO vereist is, zijn evenmin in de statistiek opgenomen. Vanaf volgend jaar zal hierin verandering komen. Een groot aantal vrije beroepen zal zich immers vanaf midden 2009 ook dienen in te schrijven bij het ondernemingsloket. De cijfers vermeld in de Startersatlas geven de situatie weer op 10 april 2009. De beste bron De statistieken die op basis van de analyse van Coface Services Belgium NV en UNIZO Startersservice werden opgesteld en geïnterpreteerd, zijn nog voor verbetering vatbaar. Ze zijn immers gebaseerd op de beschikbare gegevens en die zijn op dit moment nog onvolledig. Pas als de gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Verzekering der Zelfstandigen - het RSVZ- (adressen, statuut, niet-btw-plichtigen, onderscheid hoofd- en bijberoep ) worden vrijgemaakt en gekoppeld aan de gegevens zoals ze in deze studie werden geselecteerd, kunnen echt 100% correcte cijfers worden gegeven. In afwachting zal de UNIZO Startersatlas echter de meest betrouwbare bron zijn. Een bron die duidelijk aangeeft wat de cijfers wél en niet zeggen. 6

HOOFDSTUK 1: PROFIEL VAN DE STARTENDE ONDERNEMING 7

STARTENDE ONDERNEMINGEN IN BELGIE Voor het eerst sinds 2002 een daling in het aantal opgestarte ondernemingen In 2008 werden in België 67.445 ondernemingen opgestart. Dat zijn er 3,79% minder dan het jaar daarvoor. Voor het eerst sinds 2002 daalde het aantal gestarte ondernemingen in België. Toch zitten we voor 2008 nog steeds boven het aantal gestarte ondernemingen van 2006. De huidige daling is voornamelijk te wijten aan de verslechterde economische situatie in vergelijking met 2007. Vooral in het laatste kwartaal van 2008 kwam de daling van het aantal starters tot uiting. Starters in België: evolutie op 10 jaar (1999-2008) Aanvangsjaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar 1999 47.954 2000 49.342 2,89% 2001 48.468-1,77% 2002 47.507-1,98% 2003 48.078 1,20% 2004 53.770 11,84% 2005 57.543 7,02% 2006 63.473 10,31% 2007 70.102 10,44% 2008 67.445-3,79% Evolutie totaal aantal starters (1999-2008) 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 8

Daling aantal starters in eerste kwartaal 2009 In het eerste kwartaal van 2009 daalt het aantal starters met 13,84% in vergelijking met de eerste drie maanden van vorig jaar. Een groot verschil met de vijf voorgaande jaren. De dalende trend van 2008 zet zich dus sterk verder in het eerste kwartaal van 2009. Evolutie aantal starters tijdens het eerste kwartaal van het jaar per maand in België (2005-2009) Aanvangsdatum 2005 2006 2007 2008 2009 Januari 7.490 8.391 9.016 9.329 8.320 Februari 4.136 4.599 4.948 5.236 4.273 Maart 3.505 4.188 4.829 4.211 3.584 Eindtotaal 1ste kwartaal 15.131 17.178 18.793 18.776 16.177 Verschil in vgl.met kwartaal vorig jaar 13,53% 9,40% -0,09% -13,84% 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Evolutie van het aantal starters in het eerste kw artaal (2005-2009) 2005 2006 2007 2008 2009 9

STARTENDE ONDERNEMINGEN PER GEWEST Zwaartepunt blijft in Vlaanderen, daling in alle gewesten Geografisch gezien blijft het zwaartepunt van de startersactiviteit in Vlaanderen liggen. Met 39.691 starters of 59% van het totaal aantal startende ondernemingen scoort Vlaanderen opvallend beter dan Wallonië (28%) en Brussel (13%). Aandeel gewesten in totaal aantal startende ondernemingen (1999-2008) Aanvangsjaar Vlaanderen Brussel Wallonië Onbekend België 1999 28.147 58,70% 6.350 13,24% 13.442 28,03% 15 47.954 2000 28.858 58,49% 6.871 13,93% 13.601 27,56% 12 49.342 2001 28.347 58,49% 6.452 13,31% 13.658 28,18% 11 48.468 2002 28.075 59,10% 6.213 13,08% 13.197 27,78% 22 47.507 2003 28.393 59,06% 6.072 12,63% 13.568 28,22% 45 48.078 2004 31.546 58,67% 6.902 12,84% 15.241 28,34% 81 53.770 2005 33.744 58,64% 7.577 13,17% 16.129 28,03% 93 57.543 2006 37.232 58,66% 8.365 13,18% 17.774 28,00% 102 63.473 2007 40.739 58,11% 9.696 13,83% 19.579 27,93% 88 70.102 2008 39.691 58,85% 8.835 13,10% 18.879 27,99% 40 67.445 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Evolutie van het totaal aantal startende ondernemingen per gewest (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Vlaanderen Brussel Wallonië 10

Sterkste daling in Brussel, Vlaanderen doet het beter dan gemiddeld De grootste daling van het aantal starters situeert zich in het Brusselse Gewest. Daar waar de stijging in 2007 nog het grootst was in Brussel (+16%), stellen we in 2008 een daling vast met bijna 9%. Vlaanderen doet het dan weer minder slecht met een daling van 2,50%. Evolutie startende ondernemers per gewest (1999-2008) Aanvangsjaar Vlaanderen Brussel Wallonië Onbekend België 1999 28.147 6.350 13.442 15 47.954 2000 28.858 2,53% 6.871 8,20% 13.601 1,18% 12 49.342 2001 28.347-1,77% 6.452-6,10% 13.658 0,42% 11 48.468 2002 28.075-0,96% 6.213-3,70% 13.197-3,38% 22 47.507 2003 28.393 1,13% 6.072-2,27% 13.568 2,81% 45 48.078 2004 31.546 11,10% 6.902 13,67% 15.241 12,33% 81 53.770 2005 33.744 6,97% 7.577 9,78% 16.129 5,83% 93 57.543 2006 37.232 10,34% 8.365 10,40% 17.774 10,20% 102 63.473 2007 40.739 9,42% 9.696 15,91% 19.579 10,16% 88 70.102 2008 39.691-2,57% 8.835-8,88% 18.879-3,58% 40 67.445 50.000 Evolutie van het aantal startende ondernemingen in Vlaanderen (1999-2008) 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 11

Vlaanderen: sterkste daling aantal starters eerste kwartaal 2009 In tegenstelling tot het volledige jaar 2008, waarbij Brussel de sterkste daling liet optekenen, zien we dat Vlaanderen en Wallonië in het eerste kwartaal van 2009 de sterkste daling kennen met respectievelijk -14,23% en -14,02%. Evolutie aantal starters tijdens het eerste kwartaal van het jaar per gewest (2005-2009) 2005 2006 2007 2008 2009 Vlaanderen 8.911 10.134 11.070 11.142 9.556 13,72% 9,24% 0,65% -14,23% Brussel 2.009 2.198 2.560 2.340 2.059 9,41% 16,47% -8,59% -12,01% Wallonië 4.181 4.828 5.134 5.285 4.544 15,47% 6,34% 2,94% -14,02% Niet toegewezen 30 18 29 9 18 Totaal België 15.131 17.178 18.793 18.776 16.177 Brussel heeft opnieuw hoogste startersdichtheid, Wallonië minst ondernemend In 2008 startte ongeveer 6 op 1000 Belgische inwoners een onderneming op. In Brussel is de startersdichtheid, net zoals in 2007, het grootst. Per 1000 Brusselaars startten er 8 een eigen zaak. In Vlaanderen is dat 6 per 1000 inwoners en voor Wallonië 5 per 1000. Brussel dankt zijn hoge startersconcentratie voor een groot deel aan zijn functie als hoofdstad van het land en van de Europese Unie en de daaraan verbonden aanwezigheid van Europese instellingen en internationale ondernemingen. De herkomst van een bedrijf wordt immers bepaald aan de hand van de maatschappelijke zetel van de onderneming en Brussel trekt als hoofdstad verhoudingsgewijs meer ondernemingen en maatschappelijke zetels aan. De Brusselse cijfers moeten dan ook vanuit een ander oogpunt bekeken worden dan die voor Vlaanderen en Wallonië. Aandeel inwoners per gewest ten opzichte van aandeel nieuwe ondernemingen in België (2008) Inwoners % in België Aantal starters % in België Vlaanderen 6.161.600 57,76% 39.691 58,88% Brussel 1.048.491 9,83% 8.835 13,11% Wallonië 3.456.775 32,41% 18.879 28,01% België (*) 10.666.866 67.405 (*) Categorie Onbekend werd uitgesloten Bron: FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie 12

Limburg en Antwerpen meest ondernemende provincies, Waals-Brabant uitschieter in Wallonië Voor wat betreft het Vlaamse gewest, stellen we vast dat Limburg in 2008 de grootste startersdichtheid had met bijna 7 starters op 1000 inwoners. Daarna volgen Antwerpen (6,7), West-Vlaanderen (6,4) en Oost-Vlaanderen (6,3). De laagste startersdichtheid in Vlaanderen is voor Vlaams-Brabant met slechts 5,9 nieuwe ondernemers op 1000 inwoners. Zoals hiervoor reeds beschreven, is de startersdichtheid in Wallonië heel wat kleiner. Enkel Waals-Brabant scoort hoog met 7,5 starters op 1000 inwoners. De andere provincies hebben allen een startersdichtheid die lager ligt dan die van Vlaams-Brabant, de minst scorende Vlaamse provincie. De absolute hekkensluiter is Henegouwen met 4,9 nieuwe ondernemers per 1000 inwoners. Startersdichtheid: aandeel inwoners per provincie ten opzichte van aandeel startende ondernemingen (2008) Inwoners % in België Aantal starters % in België Vlaanderen 6.161.600 57,76% 39.691 58,88% Antwerpen 1.715.707 16,08% 11.548 17,13% Limburg 826.690 7,75% 5.647 8,38% Oost-Vlaanderen 1.408.484 13,20% 8.894 13,19% Vlaams-Brabant 1.060.232 9,94% 6.242 9,26% West-Vlaanderen 1.150.487 10,79% 7.360 10,92% Brussel 1.048.491 9,83% 8.835 13,11% Wallonië 3.456.775 32,41% 18.879 28,01% Henegouwen 1.300.097 12,19% 6.434 9,55% Luik 1.053.722 9,88% 5.664 8,40% Luxemburg 264.084 2,48% 1.364 2,02% Namen 465.380 4,36% 2.606 3,87% Waals-Brabant 373.492 3,50% 2.811 4,17% België (*) 10.666.866 100,00% 67.405 100,00% (*) Categorie Onbekend werd uitgesloten 13

STARTENDE ONDERNEMINGEN PER PROVINCIE Provincie Antwerpen blijft het grootste aantal nieuwe ondernemingen tellen De prestaties van de Belgische provincies en het Brussels gewest lopen sterk uiteen. Het aandeel van de provincie Antwerpen (17,22%) is, net zoals dat in 2007 het geval was, in 2008 het grootst. Op de tweede plaats staat Oost-Vlaanderen met 13,19% en als derde volgt Brussel met 13,10%. Ten opzichte van vorig jaar is het aandeel van Antwerpen toegenomen. Brussel moet daarentegen wat inleveren. De provincies met het kleinste aantal startende ondernemingen zijn Waals-Brabant (4,17%), Namen (3,86%) en Luxemburg (2,02%). Verdeling startende ondernemingen over de Belgische provincies en Brussel (1999-2008) Antwerpen Brussel Henegouwen Limburg Luik Luxemburg Namen 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 8.175 8.352 8.212 8.140 8.165 9.087 9.558 10.968 11.757 11.548 17,05% 16,93% 16,94% 17,13% 16,98% 16,90% 16,61% 17,28% 16,77% 17,12% 6.350 6.871 6.452 6.213 6.072 6.902 7.577 8.365 9.696 8.835 13,24% 13,93% 13,31% 13,08% 12,63% 12,84% 13,17% 13,18% 13,83% 13,10% 4.407 4.446 4.561 4.368 4.453 5.114 5.478 6.042 6.725 6.434 9,19% 9,01% 9,41% 9,19% 9,26% 9,51% 9,52% 9,52% 9,59% 9,54% 3.594 3.792 3.928 3.918 3.758 4.306 4.641 4.902 5.816 5.647 7,49% 7,69% 8,10% 8,25% 7,82% 8,01% 8,07% 7,72% 8,30% 8,37% 3.968 3.989 3.945 3.840 3.983 4.403 4.822 5.314 5.892 5.664 8,27% 8,08% 8,14% 8,08% 8,28% 8,19% 8,38% 8,37% 8,40% 8,40% 1.069 1.090 1.068 1.066 1.083 1.136 1.217 1.293 1.462 1.364 2,23% 2,21% 2,20% 2,24% 2,25% 2,11% 2,11% 2,04% 2,09% 2,02% 1.929 1.955 1.968 1.893 1.978 2.173 2.212 2.495 2.686 2.606 4,02% 3,96% 4,06% 3,98% 4,11% 4,04% 3,84% 3,93% 3,83% 3,86% Vlaams-Brabant Waals-Brabant 4.532 4.711 4.504 4.489 4.625 5.241 5.349 5.951 6.401 6.242 9,45% 9,55% 9,29% 9,45% 9,62% 9,75% 9,30% 9,38% 9,13% 9,25% 2.069 2.121 2.116 2.030 2.071 2.415 2.400 2.630 2.814 2.811 4,31% 4,30% 4,37% 4,27% 4,31% 4,49% 4,17% 4,14% 4,01% 4,17% Oost- 6.457 6.612 6.314 6.323 6.435 6.966 7.589 8.518 9.117 8.894 Vlaanderen 13,46% 13,40% 13,03% 13,31% 13,38% 12,96% 13,19% 13,42% 13,01% 13,19% West- 5.389 5.391 5.389 5.205 5.410 5.946 6.607 6.893 7.648 7.360 Vlaanderen 11,24% 10,93% 11,12% 10,96% 11,25% 11,06% 11,48% 10,86% 10,91% 10,91% Onbekend 15 12 11 22 45 81 93 102 88 40 0,03% 0,02% 0,02% 0,05% 0,09% 0,15% 0,16% 0,16% 0,13% 0,06% Totaal 47.954 49.342 48.468 47.507 48.078 53.770 57.543 63.473 70.102 67.445 14

9% 13% 4% 4% 2% Aandeel startende ondernemingen over de Belgische provincies in 2008 11% 18% Antwerpen Brussel 8% 8% 10% 13% Henegouwen Limburg Luik Luxemburg Namen Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant W aals-brabant W est-vlaanderen 15

Aantal starters: voor het eerst sinds 2004 een daling in alle provincies In 2008 stelden we in alle provincies een daling vast van het aantal starters ten opzichte van 2007. Dit in schril contrast met de grote stijgingen die we de vijf voorgaande jaren mochten optekenen. De daling is het grootst in Brussel met -8,88%. Daarna volgen Luxemburg met -6,70% en Henegouwen met -4,33%. De provincie met de kleinste daling is Waals-Brabant met -0,11%, gevolgd door Antwerpen met -1,78%. In de overige provincies zien we een daling tussen de 2% en 4%. Evolutie aantal startende ondernemingen over Belgische provincies en Brussel (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Antwerpen 8.175 8.352 8.212 8.140 8.165 9.087 9.558 10.968 11.757 11.548 2,17% -1,68% -0,88% 0,31% 11,29% 5,18% 14,75% 7,19% -1,78% Brussel 6.350 6.871 6.452 6.213 6.072 6.902 7.577 8.365 9.696 8.835 8,20% -6,10% -3,70% -2,27% 13,67% 9,78% 10,40% 15,91% -8,88% Henegouwen 4.407 4.446 4.561 4.368 4.453 5.114 5.478 6.042 6.725 6.434 0,88% 2,59% -4,23% 1,95% 14,84% 7,12% 10,30% 11,30% -4,33% Limburg 3.594 3.792 3.928 3.918 3.758 4.306 4.641 4.902 5.816 5.647 5,51% 3,59% -0,25% -4,08% 14,58% 7,78% 5,62% 18,65% -2,91% Luik 3.968 3.989 3.945 3.840 3.983 4.403 4.822 5.314 5.892 5.664 0,53% -1,10% -2,66% 3,72% 10,54% 9,52% 10,20% 10,88% -3,87% Luxemburg 1.069 1.090 1.068 1.066 1.083 1.136 1.217 1.293 1.462 1.364 1,96% -2,02% -0,19% 1,59% 4,89% 7,13% 6,24% 13,07% -6,70% Namen 1.929 1.955 1.968 1.893 1.978 2.173 2.212 2.495 2.686 2.606 1,35% 0,66% -3,81% 4,49% 9,86% 1,79% 12,79% 7,66% -2,98% Oost- 6.457 6.612 6.314 6.323 6.435 6.966 7.589 8.518 9.117 8.894 Vlaanderen 2,40% -4,51% 0,14% 1,77% 8,25% 8,94% 12,24% 7,03% -2,45% Vlaams- 4.532 4.711 4.504 4.489 4.625 5.241 5.349 5.951 6.401 6.242 Brabant 3,95% -4,39% -0,33% 3,03% 13,32% 2,06% 11,25% 7,56% -2,48% Waals-Brabant 2.069 2.121 2.116 2.030 2.071 2.415 2.400 2.630 2.814 2.811 2,51% -0,24% -4,06% 2,02% 16,61% -0,62% 9,58% 7,00% -0,11% West- 5.389 5.391 5.389 5.205 5.410 5.946 6.607 6.893 7.648 7.360 Vlaanderen 0,04% -0,04% -3,41% 3,94% 9,91% 11,12% 4,33% 10,95% -3,77% Onbekend 15 12 11 22 45 81 93 102 88 40-20,00% -8,33% 100,00% 104,55% 80,00% 14,81% 9,68% -13,73% -54,55% Totaal 47.954 49.342 48.468 47.507 48.078 53.770 57.543 63.473 70.102 67.445 16

Namen en Brabant krijgen zware klappen in eerste kwartaal 2009 Gedurende de eerste drie maanden van 2009 daalde het aantal startende ondernemingen sterk in alle provincies. Vooral in de provincies Namen en Waals-Brabant zet de daling zich sterk door met bijna ¼ minder starters dan in dezelfde periode vorig jaar. In Vlaanderen spant Vlaams-Brabant de kroon met -18,35%. Enkel in de provincie Luik stellen we een daling vast met minder dan 10%. Luik doet het dus beduidend beter dan alle andere provincies tijdens het eerste kwartaal van 2009. Evolutie aantal startende ondernemingen tijdens het eerste kwartaal van 2009 per provincie (2005-2009) 2005 2006 2007 2008 2009 Antwerpen 2.472 2.982 3.139 3.198 2.788 20,63% 5,26% 1,88% -12,82% Brussel 2.007 2.197 2.560 2.340 2.059 9,47% 16,52% -8,59% -12,01% Henegouwen 1.425 1.616 1.699 1.770 1.572 13,40% 5,14% 4,18% -11,19% Limburg 1.177 1.329 1.602 1.545 1.350 12,91% 20,54% -3,56% -12,62% Luik 1.236 1.442 1.573 1.538 1.414 16,67% 9,08% -2,23% -8,06% Luxemburg 301 343 383 396 327 13,95% 11,66% 3,39% -17,42% Namen 600 692 704 754 583 15,33% 1,73% 7,10% -22,68% Oost- 2.001 2.326 2.480 2.482 2.095 Vlaanderen 16,24% 6,62% 0,08% -15,59% Vlaams- 1.486 1.594 1.783 1.820 1.486 Brabant 7,27% 11,86% 2,08% -18,35% Waals-Brabant 621 736 774 826 648 18,52% 5,16% 6,72% -21,55% West- 1.775 1.903 2.067 2.099 1.837 Vlaanderen 7,21% 8,62% 1,55% -12,48% Onbekend 29 18 29 9 18-37,93% 61,11% -68,97% 100.00% Totaal 15.130 17.178 18.793 18.777 16.177 17

STARTENDE ONDERNEMINGEN PER JURIDISCHE VORM Nog steeds meer dan de helft eenmanszaken, maar aandeel blijft dalen Eenmanszaken blijven ook in 2008 de populairste ondernemingsvorm. De 36.566 opgestarte eenmanszaken vormen immers 54,22% van het totaal aantal gestarte ondernemingen. Een blijvende vaststelling is wel dat het aandeel van de eenmanszaken blijft dalen (-2,61% t.o.v. 2007) ten opzichte van dat van de vennootschappen. Met 31,28% van het totaal aantal opgerichte ondernemingen is de BVBA (Besloten Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid) ongetwijfeld de belangrijkste vennootschapsvorm. De andere vennootschapsvormen maken elk niet meer dan 5% van het totaal aantal opgestarte ondernemingen uit. In tegenstelling tot de meeste andere vennootschapsvormen, blijft het aandeel van de NV (Naamloze Vennootschap) in dalende lijn gaan. Daar waar 10 jaar geleden het aandeel van de startende NV nog 9,28% bedroeg, is dat in 2008 gedaald tot 2,3% van het totaal aantal opgestarte ondernemingen. Een wat onrustwekkende tendens die er lijkt op te wijzen dat er minder grote bedrijven worden opgericht. Evolutie van het aantal startende ondernemingen in België per juridische vorm (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eenmanszaken 25.432 25.769 25.786 25.524 26.445 30.499 33.423 36.156 39.837 36.566 53,03% 52,23% 53,20% 53,73% 55,00% 56,72% 58,08% 56,96% 56,83% 54,22% BV 781 919 953 1.119 1.654 2.127 2.172 2.533 2.751 3.038 1,63% 1,86% 1,97% 2,36% 3,44% 3,96% 3,77% 3,99% 3,92% 4,50% BVBA 15.195 16.323 16.141 15.732 15.266 16.077 16.906 19.169 21.255 21.094 31,69% 33,08% 33,30% 33,12% 31,75% 29,90% 29,38% 30,20% 30,32% 31,28% CV 848 759 694 597 575 650 601 677 649 616 1,77% 1,54% 1,43% 1,26% 1,20% 1,21% 1,04% 1,07% 0,93% 0,91% CVA 175 137 117 121 116 96 82 111 107 74 0,36% 0,28% 0,24% 0,25% 0,24% 0,18% 0,14% 0,17% 0,15% 0,11% GCV 530 518 567 658 717 889 1.022 1.271 1.684 2.455 1,11% 1,05% 1,17% 1,39% 1,49% 1,65% 1,78% 2,00% 2,40% 3,64% LV 64 55 58 59 51 47 72 97 120 157 0,13% 0,11% 0,12% 0,12% 0,11% 0,09% 0,13% 0,15% 0,17% 0,23% NV 4.448 4.305 3.533 3.031 2.615 2.561 2.194 2.204 2.169 1.552 9,28% 8,72% 7,29% 6,38% 5,44% 4,76% 3,81% 3,47% 3,09% 2,30% VEN. SOCIAAL 32 19 25 25 27 39 51 69 72 60 0,07% 0,04% 0,05% 0,05% 0,06% 0,07% 0,09% 0,11% 0,10% 0,09% VOF 449 538 594 641 612 785 1.020 1.186 1.458 1.833 0,94% 1,09% 1,23% 1,35% 1,27% 1,46% 1,77% 1,87% 2,08% 2,72% Totaal 47.954 49.342 48.468 47.507 48.078 53.770 57.543 63.473 70.102 67.445 18

45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Verloop van de diverse juridische vorm van startende ondernemingen (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eenmanszaken BV BVBA CV CVA GCV LV NV VEN. SOCIAAL VOF Aandeel startende vennootschappen stijgt In absolute cijfers daalde het aantal opgestarte eenmanszaken met 8,21% in 2008. Het aantal opgestarte vennootschappen kende, ondanks de algemene daling van het aantal starters, een lichte stijging (+2,03%) in 2008. Evolutie startende ondernemingen zonder en met vennootschapsvorm (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eenmanszaken 25.432 25.769 25.786 25.524 26.445 30.499 33.424 36.156 39.837 36.566 1,33% 0,07% -1,02% 3,61% 15,33% 9,59% 8,17% 10,18% -8,21% Vennootschappen 22.522 23.573 22.682 21.983 21.633 23.271 24.119 27.317 30.265 30.879 4,67% -3,78% -3,08% -1,59% 7,57% 3,64% 13,26% 10,79% 2,03% Totaal 47.954 49.342 48.468 47.507 48.078 53.770 57.543 63.473 70.102 67.445 Aandeel eenmanszaken en vennootschappen in startende ondernemingen (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eenmanszaken 53,03% 52,23% 53,20% 53,73% 55,00% 56,72% 58,09% 56,96% 56,83% 54,22% Vennootschappen 46,97% 47,77% 46,80% 46,27% 45,00% 43,28% 41,91% 43,04% 43,17% 45,78% 19

45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Evolutie aantal startende vennootschappen en eenmanszaken in België (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eenmanszaken Vennootschappen 20

STARTENDE ONDERNEMINGEN PER SECTOR Aandeel horeca stijgt voor het eerst in vijf jaar Net zoals dat de voorbije jaren het geval was, nemen de zakelijke dienstverlening (18,48%), de kleinhandel (12,14%), de bouwnijverheid (11,97%) en de horeca (7,56%) samen bijna de helft van het aantal starters voor hun rekening. Toch is er een kleine wijziging in de top drie van de populairste sectoren: de kleinhandel steekt de bouwnijverheid voorbij en komt op de tweede plaats te staan na de zakelijke dienstverlening. Dat komt ook tot uiting in het aandeel van de sectoren ten opzichte van het totale aantal starters. Daar stellen we immers vast dat het aandeel van de bouwnijverheid (11,97%) daalt met 1,5% t.o.v. vorig jaar. Een belangrijke vaststelling is ook dat het aandeel van de horeca voor het eerst in meer dan vijf jaar een lichte stijging kent. Aantal startende ondernemingen per sector en procentueel aandeel per sector in België (2004-2008) 2004 2005 2006 2007 2008 bank-verzekeringen 902 985 1.180 2.503 2.885 1,68% 1,71% 1,86% 3,57% 4,28% bouwnijverheid. 6.038 6.796 8.022 9.309 8.074 11,23% 11,81% 12,64% 13,28% 11,97% diensten aan pers. 2.151 2.365 2.642 3.142 3.276 4,00% 4,11% 4,16% 4,48% 4,86% gezon./mtsch dienst 2.023 1.651 1.605 1.672 1.658 3,76% 2,87% 2,53% 2,39% 2,46% groothandel 4.298 5.118 4.979 4.821 3.928 7,99% 8,89% 7,84% 6,88% 5,82% horeca 4.870 5.049 5.061 5.090 5.097 9,06% 8,77% 7,97% 7,26% 7,56% immobilien 1.907 2.012 2.282 2.482 1.842 3,55% 3,50% 3,60% 3,54% 2,73% ind. afgewerkte pro. 551 616 583 636 454 1,02% 1,07% 0,92% 0,91% 0,67% ind. hout,met.,chem. 1.764 1.702 1.923 2.176 1.733 3,28% 2,96% 3,03% 3,10% 2,57% ind. voeding-textiel 534 586 564 596 516 0,99% 1,02% 0,89% 0,85% 0,77% informatica 2.172 2.243 2.464 2.791 2.852 4,04% 3,90% 3,88% 3,98% 4,23% kleinhandel 7.134 7.160 7.554 8.230 8.186 13,27% 12,44% 11,90% 11,74% 12,14% landbouw 2.775 3.019 3.474 3.624 3.260 5,16% 5,25% 5,47% 5,17% 4,83% recreatie,cultuur 1.899 2.018 2.241 2.197 2.582 3,53% 3,51% 3,53% 3,13% 3,83% verhuurbedrijven 359 397 382 383 377 0,67% 0,69% 0,60% 0,55% 0,56% 21

vervoer, post-telec. 2.032 2.563 2.889 3.131 2.747 3,78% 4,45% 4,55% 4,47% 4,07% zakelijke dienst. 9.532 9.838 11.533 12.389 12.463 17,73% 17,10% 18,17% 17,67% 18,48% Andere 2.829 3.425 4.095 4.930 5.515 5,26% 5,95% 6,45% 7,03% 8,18% Totaal 53.770 57.543 63.473 70.102 67.445 Top drie sectoren wijzigt licht, aantal sectoren verliezen fors terrein In absolute aantallen wijzigt de top vijf van de sectoren waarin de meeste nieuwe ondernemingen worden opgericht licht ten opzichte van vorig jaar. De kleinhandel en de bouwnijverheid wisselen immers van plaats. De top vijf ziet er dan ook als volgt uit: 1. Zakelijke dienstverlening: 12.463 nieuwe ondernemingen in 2008 2. Kleinhandel: 8.186 3. Bouwnijverheid: 8.074 4. Horeca: 5.097 5. Groothandel: 3.928 Ondanks de financiële en economische crisis stellen we een opvallende stijging vast van het aantal starters in de sector van de bank en verzekeringen (+15,26%). De sector recreatie en cultuur gaat ten opzichte van vorig jaar zelfs nog sterker vooruit (+17,52%). Andere sectoren die een kleine vooruitgang kennen zijn de diensten aan personen, de informaticasector, de zakelijke dienstverlening en zelfs de horeca. Aan de keerzijde van de medaille vinden we heel wat sectoren die een heel sterke daling van het aantal starters kennen. Zo stellen we vast dat de immobiliënsector (-25,79%), de groothandel (-18,52%), de bouwnijverheid (-13,27%) en het vervoer (-12,26%) de zwaarste klappen krijgen. Ook de landbouw en heel wat industriële sectoren delen in de malaise. Aantal startende ondernemingen per sector en evolutie per sector in België (2004-2008) 2004 2005 2006 2007 2008 bank-verzekeringen 902 985 1.180 2.503 2.885 9,20% 19,80% 112,12% 15,26% bouwnijverheid. 6.038 6.796 8.022 9.309 8.074 12,55% 18,04% 16,04% -13,27% diensten aan pers. 2.151 2.365 2.642 3.142 3.276 9,95% 11,71% 18,93% 4,26% gezon./mtsch dienst 2.023 1.651 1.605 1.672 1.658-18,39% -2,79% 4,17% -0,84% groothandel 4.298 5.118 4.979 4.821 3.928 19,08% -2,72% -3,17% -18,52% horeca 4.870 5.049 5.061 5.090 5.097 3,68% 0,24% 0,57% 0,14% immobilien 1.907 2.012 2.282 2.482 1.842 5,51% 13,42% 8,76% -25,79% 22

ind. afgewerkte pro. 551 616 583 636 454 11,80% -5,36% 9,09% -28,62% ind. hout,met.,chem. 1.764 1.702 1.923 2.176 1.733-3,51% 12,98% 13,16% -20,36% ind. voeding-textiel 534 586 564 596 516 9,74% -3,75% 5,67% -13,42% informatica 2.172 2.243 2.464 2.791 2.852 3,27% 9,85% 13,27% 2,19% kleinhandel 7.134 7.160 7.554 8.230 8.186 0,36% 5,50% 8,95% -0,53% landbouw 2.775 3.019 3.474 3.624 3.260 8,79% 15,07% 4,32% -10,04% recreatie,cultuur 1.899 2.018 2.241 2.197 2.582 6,27% 11,05% -1,96% 17,52% verhuurbedrijven 359 397 382 383 377 10,58% -3,78% 0,26% -1,57% vervoer, post-telec. 2.032 2.563 2.889 3.131 2.747 26,13% 12,72% 8,38% -12,26% zakelijke dienst. 9.532 9.838 11.533 12.389 12.463 3,21% 17,23% 7,42% 0,60% Andere 2.829 3.425 4.095 4.930 5.515 21,07% 19,56% 20,39% 11,87% Totaal 53.770 57.543 63.473 70.102 67.445 23

Bouw daalt minder sterk in Vlaanderen dan in België In Vlaanderen kent de bouw een minder sterke daling (-8,46%) dan over heel België (-13,27%). Ook hier kennen we, op uitzondering van de horeca en de zakelijke dienstverlening (beiden dalen licht), dezelfde stijgers en dalers dan in België. De top 5 voor Vlaanderen wijkt licht af ten opzichte van de rangschikking voor gans België: 1. Zakelijke dienstverlening: 7.387 2. Bouwnijverheid: 4.871 3. Kleinhandel: 4.458 4. Horeca: 2.913 5. Groothandel: 2.281 Evolutie aantal starters volgens sector in Vlaanderen (2004-2008) 2004 2005 2006 2007 2008 bank-verzekeringen 522 577 679 1.403 1.915 10,54% 17,68% 106,63% 36,49% bouwnijverheid. 3.556 3.940 4.696 5.321 4.871 10,80% 19,19% 13,31% -8,46% diensten aan pers. 1.362 1.552 1.727 2.027 1.998 13,95% 11,28% 17,37% -1,43% gezon./mtsch dienst 1.246 985 985 1.027 1.000-20,95% 0,00% 4,26% -2,63% groothandel 2.607 3.019 2.701 2.587 2.281 15,80% -10,53% -4,22% -11,83% horeca 2.868 2.979 2.915 2.922 2.913 3,87% -2,15% 0,24% -0,31% immobilien 1.162 1.215 1.392 1.446 1.081 4,56% 14,57% 3,88% -25,24% ind. afgewerkte pro. 354 407 382 393 283 14,97% -6,14% 2,88% -27,99% ind. hout,met.,chem. 1.057 1.042 1.211 1.373 1.228-1,42% 16,22% 13,38% -10,56% ind. voeding-textiel 295 338 339 353 301 14,58% 0,30% 4,13% -14,73% informatica 1.311 1.353 1.517 1.653 1.744 3,20% 12,12% 8,97% 5,51% kleinhandel 3.887 3.932 4.138 4.489 4.458 1,16% 5,24% 8,48% -0,69% landbouw 1.681 1.789 2.078 2.190 2.037 6,42% 16,15% 5,39% -6,99% recreatie,cultuur 1.236 1.320 1.502 1.464 1.660 6,80% 13,79% -2,53% 13,39% verhuurbedrijven 232 274 258 268 258 18,10% -5,84% 3,88% -3,73% vervoer, post-telec. 1.146 1.438 1.526 1.751 1.509 25,48% 6,12% 14,74% -13,82% zakelijke dienst. 5.567 5.818 7.002 7.497 7.387 4,51% 20,35% 7,07% -1,47% 24

Andere 1.457 1.766 2.184 2.575 2.767 21,21% 23,67% 17,90% 7,46% Totaal 31.546 33.744 37.232 40.739 39.691 25

STARTENDE ONDERNEMER: MAN/VROUW Aandeel vrouwen blijft stijgen in Vlaanderen Meer dan één op drie starters is een vrouw. Het aandeel van de vrouwelijke starters in Vlaanderen blijft licht toenemen. Op vier jaar tijd stijgt hun aandeel immers met 3%, van 30,73% in 2005 naar 33,77% in 2008. Een indicatie dat de diverse sensibiliseringscampagnes en projecten, waaronder ook het project Vrouwelijk ondernemen van UNIZO Startersservice, stilaan hun vruchten afwerpen. In 2008 werden er in totaal 20.952 of 57,30% mannelijke starters geregistreerd en 12.349 of 33,70% vrouwelijke starters. Van 8,93% nieuwe ondernemingen werd het geslacht van de zaakvoerder niet geregistreerd. De bouwnijverheid, de informaticasector en de landbouw zijn en blijven voornamelijk mannenbastions. De diensten aan personen en de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening zijn daarentegen sectoren waarin de vrouwen het beter doen dan de mannen. Evolutie aantal startende eenmanszaken per geslacht (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Man 15.857 16.152 16.394 16.189 16.537 18.720 20.370 21.593 23.610 20.952 Vrouw 8.323 8.409 8.193 8.139 8.352 9.401 10.270 11.316 12.850 12.349 Onbekend 1.252 1.208 1.199 1.196 1.556 2.378 2.784 3.247 3.377 3.265 Totaal 25.432 25.769 25.786 25.524 26.445 30.499 33.424 36.156 39.837 36.566 Evolutie aandeel startende eenmanszaken volgens geslacht in België (1999-2008) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Man 62,35% 62,68% 63,58% 63,43% 62,53% 61,38% 60,94% 59,72% 59,27% 57,30% Vrouw 32,73% 32,63% 31,77% 31,89% 31,58% 30,82% 30,73% 31,30% 32,26% 33,77% Onbekend 4,92% 4,69% 4,65% 4,69% 5,88% 7,80% 8,33% 8,98% 8,48% 8,93% 26

Procentuele verhouding tussen aantal startende mannen en vrouwen in 2008 9% 34% 57% Man Vrouw Onbekend 27

HOOFDSTUK 2: STARTERS VIJF JAAR LATER 28

OVERLEVINGSGRAAD STARTENDE BEDRIJVEN Overlevingsgraad na vijf jaar daalt sterk ten opzichte van vorig jaar Na vijf jaar is slechts 68,42% van de opgestarte ondernemingen nog actief, daar waar dit vorig jaar nog 76,35% bedroeg. Dat komt neer op een daling van de overlevingsgraad met bijna 8%. Met andere woorden, van de bedrijven die in 2004 werden opgericht, is vandaag nog 68,42% actief. In concrete cijfers betekent dit dat van de 53.770 opgestarte bedrijven in 2004 er begin 2009 slechts 36.790 nog actief zijn. 16.980 ondernemingen werden ondertussen stopgezet. In Vlaanderen ligt het overlevingspercentage anderhalf procent hoger dan in België. Daar bestonden begin 2009 nog 69,88% van de in 2004 opgestarte bedrijven. Ook Brussel scoort rond het gemiddelde. De overlevingsgraad na vijf jaar in Wallonië ligt echter gevoelig lager dan in Vlaanderen. Een stopzetting kan het gevolg zijn van een faillissement. Andere redenen zijn het ontbreken van attesten of vergunningen, een fusie tussen twee of meer ondernemingen, het overlijden van de zaakvoerder, een overdracht van de onderneming of een vrijwillige stopzetting van activiteiten. Let wel: Wanneer een eenmanszaak wordt omgevormd naar een vennootschap, wordt de eenmanszaak als stopgezet beschouwd. Er wordt dan een nieuwe onderneming (een vennootschap) opgericht. Deze omvorming wordt niet geregistreerd in de Kruispuntbank Ondernemingen. Het bedrijf wordt als stopgezet beschouwd, alhoewel het in werkelijkheid blijft bestaan onder een andere juridische vorm. De reële slaagkansen van een startende onderneming liggen in werkelijkheid dus iets hoger dan onderstaande statistiek aangeeft. Overlevingsgraad startende bedrijven in België (1999-2008) oprichtingsdatum actief overlevingsgraad (*) stopzetting eindtotaal 1999 25.678 53,55% 22.276 47.954 2000 27.770 56,28% 21.572 49.342 2001 28.691 59,20% 19.777 48.468 2002 29.837 62,81% 17.670 47.507 2003 31.396 65,30% 16.682 48.078 2004 36.790 68,42% 16.980 53.770 2005 41.031 71,30% 16.512 57.543 2006 49.381 77,80% 14.092 63.473 2007 59.651 85,09% 10.451 70.102 2008 63.197 93,70% 4.248 67.445 (*) overlevingsgraad berekend op 10 april 2009 29

Evolutie overlevingsgraad opgestarte bedrijven na 3 en 5 jaren (2004-2008) overlevingsgraad 2004 2005 2006 2007 2008 na 3 jaar 82,23% 79,87% 79,62% 82,76% 77,80% na 5 jaar 70,22% 69,84% 71,32% 76,35% 68,42% Evolutie overlevingsgraad opgestarte bedrijven na 3 en 5 jaren (2004-2008) Overlevingsgraad opgestarte bedrijven na 3 en 5 jaren (2004-2008) 90,00% 85,00% 80,00% 75,00% 70,00% 65,00% 60,00% 55,00% 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 2004 2005 2006 2007 2008 overlevingsgraad na 3 jaar overlevingsgraad na 5 jaar Overlevingsgraad startende bedrijven in Vlaanderen (1999-2008) oprichtingsdatum actief overlevingsgraad stopzetting eindtotaal 1999 15.939 56,62% 12.213 28.152 2000 17.142 59,44% 11.695 28.837 2001 17.488 61,69% 10.859 28.347 2002 18.223 64,97% 9.826 28.049 2003 19.027 67,10% 9.328 28.355 2004 22.029 69,88% 9.496 31.525 2005 24.588 72,89% 9.144 33.732 2006 29.667 79,86% 7.482 37.149 2007 35.126 86,76% 5.360 40.486 2008 37.621 94,78% 2.070 39.691 30

In Vlaanderen overleven meeste bedrijven, Wallonië hinkt achterop Zoals reeds eerder vermeld, scoort Vlaanderen (69,90%) veel beter dan Wallonië (65,44%). In West-Vlaanderen (72,30%) en Vlaams-Brabant (72,16%) overleven meer dan 7 op 10 starters de eerste vijf jaren. Ook de andere Vlaamse provincies scoren iets hoger dan het Belgische gemiddelde. In Wallonië ligt de overlevingsgraad echter gevoelig lager. Enkel Waals-Brabant scoort met 69,94% beter dan het Belgische gemiddelde. Vooral de provincies Luik (63,84%) en Henegouwen (64,33%) scoren daarbij zeer slecht. Overlevingsgraad startende bedrijven na vijf jaar, opgesplitst per provincie (2004-2008) provincie actief overlevingsgraad stopzetting eindtotaal Antwerpen 6.237 68,64% 2.850 9.087 Brussel 4.718 68,36% 2.184 6.902 Henegouwen 3.290 64,33% 1.824 5.114 Limburg 2.950 68,51% 1.356 4.306 Luik 2.811 63,84% 1.592 4.403 Luxemburg 751 66,11% 385 1.136 Namen 1.433 65,95% 740 2.173 Oost-vlaanderen 4.782 68,65% 2.184 6.966 Vlaams-Brabant 3.782 72,16% 1.459 5.241 Waals-Brabant 1.689 69,94% 726 2.415 West-Vlaanderen 4.299 72,30% 1.647 5.946 Andere 48 59,26% 33 81 31

Bank en verzekeringen scoort goed, horeca en vervoer dan weer slecht In de sector van de bank en verzekeringen overleeft 93,13% de eerste vijf jaar. Met andere woorden, van de bedrijven die in 2004 in de sector van de bank en verzekeringen zijn gestart, is nog 93,13% actief. Voor bedrijven die in 2006 in dezelfde sector opstartten, geldt dat momenteel nog 96,19% actief is. Ook in de immobiliënsector ligt de overlevingsgraad na vijf jaar met 86,10% gevoelig hoger dan het gemiddelde. Dat heeft vooral te maken met de hogere toetredingsvoorwaarden (diplomavereisten, kapitaal, ) voor deze sectoren. Ook de zachtere sector van de gezondheidszorg en de maatschappelijke dienstverlening scoort goed met een overlevingsgraad na 5 jaar van 81,31%. Opmerkelijk is ook dat de bouwnijverheid, toch één van de sectoren die door de economische crisis gevoelig onder druk staat, met 72,41% nog mooi boven het gemiddelde ligt. Aan de keerzijde van de medaille vinden we voornamelijk de populaire sectoren voor starters. De horeca spant daarbij de kroon met een overlevingsgraad na 5 jaar van 56,16%. Met andere woorden, bijna 1 op 2 startende horecazaken wordt binnen de 5 jaar stopgezet. De horeca wordt op de voet gevolgd door het vervoer (60,53%), de groothandel (60,68%) en de kleinhandel (63,39%). Overlevingsgraad van startende bedrijven, opgesplitst per sector (2004-2008) Jaar van oprichting 2004 2005 2006 2007 2008 bank-verzekeringen 93,13% 93,91% 96,19% 98,08% 98,89% bouwnijverheid. 72,41% 76,68% 82,73% 89,47% 96,23% diensten aan pers. 67,74% 71,88% 75,59% 83,16% 92,31% gezon./mtsch dienst 81,31% 78,50% 78,13% 84,45% 92,40% groothandel 60,68% 59,50% 67,80% 80,13% 93,66% horeca 56,16% 60,01% 68,68% 79,33% 91,33% immobilien 86,10% 87,38% 89,70% 91,74% 96,42% ind. afgewerkte pro. 74,59% 77,92% 85,25% 90,25% 97,14% ind. hout,met.,chem. 73,24% 75,97% 82,84% 88,97% 96,08% ind. voeding-textiel 73,97% 77,47% 83,33% 87,75% 97,09% informatica 68,74% 68,88% 77,23% 86,03% 95,37% kleinhandel 65,29% 68,97% 74,79% 83,11% 92,63% landbouw 76,61% 79,70% 83,71% 89,38% 96,26% recreatie,cultuur 68,98% 72,75% 78,94% 85,75% 93,11% verhuurbedrijven 69,92% 79,60% 85,34% 91,12% 94,16% vervoer, post-telec. 60,53% 56,81% 62,58% 71,57% 89,81% zakelijke dienst. 72,11% 75,74% 81,68% 88,05% 94,81% Andere 17,50% 12,53% 13,21% 13,59% 16,43% 32

STARTENDE BEDRIJVEN EN TEWERKSTELLING Eén op tien nieuwe ondernemingen heeft personeel in dienst binnen het jaar Van de ondernemingen die 5 jaar geleden werden opgericht, stelt minder dan 1 op 5 (18,24%) personeel tewerk. Bovendien telt slechts 3,29% van de ondernemingen die in 2004 werden opgericht meer dan 5 werknemers. Opvallend is wel dat het aantal starters die binnen het eerste jaar personeel in dienst nemen licht stijgt. Vorig jaar was dat nog minder dan 1 op 10, terwijl dat percentage dit jaar op 10,23% ligt. Opgelet, het feit dat de ondernemers voor zichzelf een job creëren, wordt in dit cijfermateriaal niet in rekening gebracht. Het gaat hier enkel en alleen om effectieve tewerkstelling in werknemersverband. Starters gerangschikt op aantal werknemers in België (1999-2008) Aanvangsjaar 0 of onbekend van 1 tot 4 pers van 5 tot 9 pers van 10 tot 19 pers van 20 tot 49 pers van 50 tot 99 pers van 100 tot 199 pers van 200 tot 499 pers van 500 tot 999 pers + dan 1000 pers. Eindtotaal 1999 39.580 6.387 1.074 510 283 69 22 20 6 3 47.954 82,54% 13,32% 2,24% 1,06% 0,59% 0,14% 0,05% 0,04% 0,01% 0,01% 100% 2000 40.588 6.781 1.074 518 289 44 36 9 2 1 49.342 82,26% 13,74% 2,18% 1,05% 0,59% 0,09% 0,07% 0,02% 0,00% 0,00% 100% 2001 39.697 6.815 1.156 450 254 66 20 8 2 48.468 81,90% 14,06% 2,39% 0,93% 0,52% 0,14% 0,04% 0,02% 0,00% 0,00% 100% 2002 38.887 6.892 967 452 212 58 27 8 1 3 47.507 81,86% 14,51% 2,04% 0,95% 0,45% 0,12% 0,06% 0,02% 0,00% 0,01% 100% 2003 38.983 7.378 1.007 427 213 36 19 12 2 1 48.078 81,08% 15,35% 2,09% 0,89% 0,44% 0,07% 0,04% 0,02% 0,00% 0,00% 100% 2004 43.963 8.040 1.053 438 188 50 16 14 6 2 53.770 81,76% 14,95% 1,96% 0,81% 0,35% 0,09% 0,03% 0,03% 0,01% 0,00% 100% 2005 47.587 8.336 962 364 187 76 18 11 1 1 57.543 82,70% 14,49% 1,67% 0,63% 0,32% 0,13% 0,03% 0,02% 0,00% 0,00% 100% 2006 52.529 9.310 1.003 359 191 45 20 11 5 63.473 82,76% 14,67% 1,58% 0,57% 0,30% 0,07% 0,03% 0,02% 0,01% 0,00% 100% 2007 59.183 9.496 913 299 157 31 16 6 1 70.102 84,42% 13,55% 1,30% 0,43% 0,22% 0,04% 0,02% 0,01% 0,00% 0,00% 100% 2008 60.547 6.030 574 193 77 16 7 1 67.445 89,77% 8,94% 0,85% 0,29% 0,11% 0,02% 0,01% 0,00% 0,00% 0,00% 100% 33

Aantal personeelsleden vandaag in dienst bij actieve ondernemingen opgericht in 2004 0 of onbekend van 1 tot 4 pers van 5 tot 9 pers van 10 tot 19 pers van 20 tot 49 pers van 50 tot 99 pers van 100 tot 199 pers van 200 tot 499 pers van 500 tot 999 pers + dan 1000 pers. 34