Stichting De Ulebelt, centrum voor natuur- en milieueducatie en kinderboerderij meerjarig beleidsplan 2008-2012
1.Inleiding Doel van dit meerjarenbeleidsplan is om de koers van Stichting De Ulebelt, centrum voor natuur- en milieueducatie & kinderboerderij voor de komende jaren te duiden. Bij de formulering van dit beleid sluiten wij aan bij de tendens dat de kwaliteit van het bestaan in toenemende mate wordt bepaald door kwaliteit van het leefmilieu en de natuurlijke omgeving. Natuur en Milieu Educatie (NME) speelt een belangrijke rol bij het bewaken van die kwaliteiten. Na eerst zelf een uitvoerende rol te hebben gehad op het terrein van Natuur en Milieueducatie, heeft de gemeente Deventer er in de jaren negentig bewust voor gekozen om door middel van subsidieverstrekking de uitvoering van deze taken over te dragen aan het particuliere initiatief. Dit heeft in 1997 geleid tot oprichting van het MilieuCentrum. Eind 2006 is het MilieuCentrum gefuseerd met de Stichting Kinderboerderij Ulebelt, een initiatief uit Wijk 5. Realisering van een kinderboerderij met allure, als instrumenteel onderdeel van een groter multifunctioneel centrum met een educatieve/communicatieve kerndoelstelling, zal een grote aanwinst betekenen voor de gemeente Deventer De huidige Stichting De Ulebelt, stelt zich als doel de bewoners van de gemeente Deventer te stimuleren na te denken over een meer duurzame samenleving èn daaraan een eigen bijdrage te leveren. Dit vindt plaats door voortdurend te zoeken naar synergie tussen verschillende instrumentele aspecten, zoals educatie/communicatie, recreatie, participatie, en inhoudelijke aspecten met betrekking tot natuur, milieu en sociale cohesie. De Ulebelt hanteert het voorliggende meerjarige beleidsplan tevens als input voor de gesprekken met de gemeente om te komen tot het opzetten van een meerjarenovereenkomst voor het uitvoeren van taken op het gebied van NME. Pagina 2 van 11
2.Visie / Missie/doelstellingen/kaders Visie Een duurzame samenleving betekent dat problemen die de samenleving hier en nu heeft, niet worden afgewenteld over de grens of naar de toekomst, zodat ontwikkelingskansen elders en voor toekomstige generaties niet worden verkleind. Door nu te investeren in Duurzaamheid worden elders en in de toekomst de lasten om de aarde leefbaar te houden verkleind en de kwaliteit van leven vergroot. Daarbij komt, zoals ook in de inleiding al benoemd, dat de kwaliteit van het leefmilieu en natuurlijke omgeving in Nederland toenemende mate wordt gevoeld als bepalend voor de kwaliteit van bestaan. Missie De Ulebelt wil bewoners van de gemeente Deventer stimuleren tot een grotere waardering van een meer duurzame samenleving, maar ook tot het bevorderen van het leveren van een eigen bijdrage daar aan, middels 1. integrale leerprocessen 2. het vervullen van een voorbeeldfunctie 3. kinderen èn hun ouders te betrekken op speelse wijze De uitvoering van deze strategie wordt vormgegeven door voortdurend aandacht te geven aan en een balans te zoeken tussen vorming, ontmoeting, educatie/communicatie en recreatie. De Ulebelt wil derhalve komen tot een multifunctioneel, faciliterend centrum op het gebied van duurzame ontwikkeling, met naast focus op de kerndoelen natuur en milieu, ook aandacht voor de sociale component. Daarvoor zijn in 2007 al plannen uitgewerkt waarbij wordt voorzien dat er extra faciliteiten worden gerealiseerd. Het gaat daarbij om een werkschuur met faciliteiten voor de personeel en vrijwilligers, uitbreiding van de stalfaciliteiten en de realisatie van een activiteitengebouw. De eerste bouwaanvraag (werkschuur) is inmiddels ingediend bij de gemeente, Voor de financiering van de voorgenomen nieuwbouw zijn gevorderde gesprekken gaande met geïnteresseerde investeerders, zodat de nieuwbouw er wel lijkt te komen, mogelijk zonder extra gemeentelijke bijdrage. De exploitatie van het centrum baart echter zorg (zie paragraaf 5, financiën). De boerderij vervult samen met het educatieve centrum en de tuinen een essentiële rol in het vervullen van onze missie en opgedragen taken. De boerderij biedt de mogelijkheid aan kinderen en volwassenen om via direct contact, kijken en doen, al ervarend te leren in een open, toegankelijke en leuke en veilige omgeving, en is daarmee een zeer effectief instrument. Daarbij vormt de kinderboerderij een faciliteit die een zeer sterk publieksaantrekkende waarde bezit. Met het aantrekkelijker maken van deze voorziening verwachten wij op termijn dat de bezoekersaantallen kunnen oplopen van 20.000 naar een ordegrootte van 60.000 bezoekers Pagina 3 van 11
per jaar. Daarmee biedt De Ulebelt tevens een aantrekkelijke loketfunctie voor informatieoverdracht, zowel op het gebied van Natuur en Milieu als ook op allerlei andere relevante beleidsterreinen, zoals zorg en gezondheid. De Ulebelt is tevens een centrum midden in Wijk 5, centraal gelegen in het Gooikerspark, waar mensen vanuit de wijk, maar ook uit andere stadsdelen, elkaar ontmoeten, en waar mogelijkheden zijn voor de organisatie van velerlei activiteiten richting kinderen, jeugd en ouderen. De Ulebelt faciliteert tevens de Natuur en Milieu organisaties in Deventer. Daarnaast biedt De Ulebelt legio mogelijkheden voor het verrichten van allerlei soorten werk, in de vorm van vrijwilligerswerk, begeleid werk en/of stages. Ten aanzien van de kerntaken van De Ulebelt is van belang dat uit recent onderzoek van de Universiteit van Utrecht naar lange termijn effecten van Natuur- en Milieu Educatie blijkt, dat er een significant positief verband te bestaan tussen Natuur- en Milieueducatie op school en kennis, houding en gedrag ten opzichte van natuur en milieu 1. Het belang van kwalitatief goede NME wordt daarmee beschouwd als essentieel voor het realiseren van een meer duurzame samenleving. De Rijksoverheid onderschrijft dit vanuit de nieuwe nota NME Kiezen, Leren, Meedoen (februari 2008). Deze ontwikkelingen geven eveneens aan dat de realisatie van een volwaardig multifunctioneel centrum op dit moment enorme kansen biedt om een essentiële bijdrage te leveren aan de lange termijn doelstellingen van de gemeente Deventer, waarin gekozen wordt voor een sociale, innovatieve en duurzame toekomst.. Doelstelling: alle activiteiten van De Ulebelt hebben uiteindelijk tot doel een toename van het bewustzijn en kennis en toename van het leveren van een eigen bijdrage aan een duurzame samenleving door bewoners, kinderen, jeugd en volwassenen, en de gemeente te bewerkstelligen. 1 W. Smit, P. Jansen, C.S.A. van Koppen, M. Bulten, M.L.C. Damen & C. Custers, 2006. Hoe duurzaam is NME? Een explorerend kwantitatief onderzoek naar lange-termijneffecten van Natuur- en Milieueducatie op basissscholen. Apeldoorn, Veldwerk Nederland / Utrecht, Universiteit Utrecht. Pagina 4 van 11
Nationale- en provinciale- en gemeentelijke kaders. De nationale overheid wil in 30 jaar naar een duurzame samenleving ( www.vrom.nl ). Het ministerie van LNV geeft met haar recente nota NME het belang daarbij van goede Natuur en Milieu Educatie aan (www.minlnv.nl). De provincie Overijssel heeft eveneens zijn doelstellingen op het gebied van duurzaamheid gepubliceerd (www.provincie.overijssel.nl). De gemeente Deventer heeft dat nagevolgd door mee te doen aan de landelijke Duurzaamheidsmeting. (resultaat op www.la.21.nl ).Door de Deventer Adviesraad voor Natuur en Milieu is hierover een aantal adviezen uitgebracht die grotendeels werden overgenomen (www.deventer.nl/stadhuis/gemeentebestuur/adviesraden). De kinderboerderij die wordt ontwikkeld is het instrument bij uitstek om jonge mensen te betrekken bij de natuur met alles wat daar bij hoort. Hierbij wordt gedacht aan aspecten als dierenwelzijn, gezondheid, voeding, milieu, energie, De beoogde kinderboerderij wordt vormgegeven op een duurzame, ondernemende wijze waarbij zowel aandacht is voor milieu-, sociale- als economische aspecten en voldoet aan de normen van de SKBN. De nieuwe stichting zal regelmatig met de Deventer politiek en verantwoordelijke ambtenaren van gedachten wisselen over ambities en doelstellingen. Door de integratie van kinderboerderijactiviteiten met de NME-activiteiten kan reeds in een vroeg stadium bij kinderen bewustzijn en verantwoordelijkheid worden gekweekt van cq. voor de (hun) leefomgeving. Een aantal Nederlandse gemeenten hebben in 2007 het initiatief genomen tot oprichting van een vereniging voor lokale natuur- en milieucommunicatie onder het motto gemeenten voor duurzame ontwikkeling (Dordrecht, Delft en Zoetermeer). Zij richten zich in het kader van duurzame ontwikkeling op de NME-diensten als instrument. NME-diensten hebben namelijk de potentie om de verbinding met de lokale politiek, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven en burgers op lokaal niveau tot stand te brengen. De drie gemeenten nemen dit initiatief vanuit de overtuiging dat een aanpak die gesteund wordt door alle betrokkenen -maar voor een belangrijk deel vormgegeven wordt vanuit het werkveld zelf- de beste kans van slagen heeft. De vereniging voor lokale natuur- en milieucommunicatie ziet de volgende visie voor het veld als geheel: NME-diensten worden dé verbindende schakel tussen mondiale, nationale en lokale doelstellingen en de burger op het gebied van duurzame ontwikkeling De gemeente Deventer heeft zich recentelijk (eind 2007) bij dit initiatief aangesloten, en onderschrijft het belang van NME/NMC als instrument tussen beleid en burger in de realisatie van een sociaal, innovatief en duurzaam Deventer. Pagina 5 van 11
3.Stakeholders Gemeente Met de voornaamste subsidiënt, de gemeente Deventer, werd door het MC tot nu toe met regelmaat een vijf jarig contract afgesloten met als onderdeel een jaarlijks prestatiecontract. De prestaties werden elk jaar geëvalueerd en er werd een jaarverslag geschreven NV MilieuCentrum Stichting De Ulebelt huurt terrein en gebouwen van de NV Milieucentrum. De NV, met de gemeente als grootste aandeelhouder, treedt op als vastgoedbeheerder. Deze constructie biedt aanvullende mogelijkheden om nieuwe investeerders aan te trekken. Wijkaanpak. De Wijkaanpak heeft voor de opzet van het bedrijfsplan en een schetsontwerp van de toekomstige kinderboerderij geld ter beschikking gesteld. Platform voor Natuur- en Milieu Door ondersteuning van groeperingen, met een specifieke stellingname op het gebied van Duurzaamheid, wil De Ulebelt meer als discussieplatform fungeren. Via het Platform voor Natuur- en Milieu is er al grote vooruitgang geboekt. Natuur en Milieuorganisaties ( zoals IVN, KNNV, Vogelwerkgroep, Milieudefensie Netwerk Deventer, Stichting Natuur Anders, Imkervereniging en ENFB), maar ook bredere organisaties als het COS, zijn voor ons bronnen van specialistische deskundigheid en menskracht, Daarbij komt dat met de recente gemeentelijke herindeling, Deventer is uitgebreid met een groot plattelandsgebied en dat de groene ligging van De Ulebelt, midden in het nog verder te ontwikkelen Gooikerspark, nieuwe perspectieven biedt voor groene educatieve, recreatieve en beheersmatige activiteiten Pagina 6 van 11
4.Organisatie Organogram, In bijlage 2 wordt de organisatie beschreven. Het bestuur wil een bestuur op afstand zijn. Daarvoor is een sterk professioneel team van vaste krachten nodig, ondersteund door commissies geleid door bestuursleden (portefeuillehouders ). Belangrijk daarbij is expertise op het gebied van fondsenwerving en het aantrekken en vasthouden van vrijwilligers. Daarnaast uiteraard professionaliteit op het gebied van educatie, recreatie en dierverzorging Prestatiecontract, Het met de gemeente Deventer jaarlijks af te sluiten prestatiecontract bevatte de volgende onderdelen: Stimuleren en organiseren van educatieve activiteiten op het gebied van duurzame ontwikkeling in het onderwijs. Ontwikkelen, organiseren en uitvoeren van educatieve activiteiten op het gebied van duurzame ontwikkeling voor andere doelgroepen Stimuleren en faciliteren van educatieve activiteiten op het gebied van duurzame ontwikkeling door derden. Het exploiteren van een kinderboerderij en beheer van opstallen, speelplaatsen en terreinen. Personeel/vrijwilligers, outsourcing De Ulebelt is een kleine en daardoor relatief kwetsbare organisatie. Het heeft de laatste jaren veel betaalde werkkracht moeten inleveren als gevolg van veranderend overheidsbeleid waardoor bijvoorbeeld ID-banen zijn vervallen. Door de inzet van meer vrijwilligers en de vorming van leerwerkplekken is dit gedeeltelijk opgevangen. Op dit moment bestaat de personele bezetting uit: 1,6 FTE educatie en projecten, 1,6 FTE terrein- stal- en dierverzorging, 1,1.FTE administratieve taken en balie en 1,0 FTE coördinatie. Natuur- en Milieu Educatie, ondersteund door een kinderboerderij, wordt als kernactiviteit gezien. Reden waarom zoveel mogelijk ondersteunend werk zal worden geoutsourced. De komende jaren zal, onder voorbehoud van de financiering, de totale inzet moeten groeien om minder kwetsbaar te zijn en om nieuwe taken te kunnen oppakken. Alleen al voor de professionele exploitatie van de kinderboerderij is een uitbreiding met 3 fte vereist. De uitbreiding om nieuwe NMEprojecten te kunnen aanpakken zal voornamelijk uit de financiering van die nieuwe projecten worden bekostigd. De omzetverhoging die daarmee wordt gerealiseerd heeft Pagina 7 van 11
uiteraard een positief effect op het streven de organisatie door vergroting minder kwetsbaar te maken. Naar verwachting zal de vraag vanuit het onderwijs naar de basisdiensten van De Ulebelt toe gaan nemen. Deze vraag zal de komende tijd nader worden onderzocht, en in geval van knelpunten zonodig onder de aandacht worden gebracht. PR en communicatie We willen De Ulebelt meer en beter voor het voetlicht brengen. Het verbeteren van de website, het verbeteren van vitrines en informatiepanelen op het terrein, het inrichten van een permanente tentoonstelling etc., zijn sub-doelen voor de naaste toekomst. Daarnaast zullen wij investeren in de verbetering van de relatie met de afdeling Communicatie van de gemeente en uiteraard de lokale media. Pagina 8 van 11
5.Financiën De Ulebelt is als stichting afhankelijk van de volgende geldbronnen 1. eigen inkomsten uit dienstverlening op het gebied van NME 2. eigen inkomsten uit steun door derden (burgers, organisaties, bedrijfsleven) 3. subsidie van de gemeente Deventer, mede op basis van voor deze gemeente uitgevoerde taken Eigen inkomsten Het binnenhalen van projectgebonden subsidies vanuit de gemeente, provincie, landelijke overheid en andere bronnen zijn absoluut nodig om de gestelde doelen te bereiken. We verwachten dat we de komende jaren een substantiële stijging in de afzet van deze projecten kunnen laten zien. Meer projecten zullen tot meer inkomsten leiden, maar ook tot meer uitgaven, waardoor het effect op de organisatie voornamelijk zal zijn dat de organisatie daardoor groter en dus minder kwetsbaar wordt. Inkomsten uit steun door derden Wij verwachten dat de steun die wij ontvangen via donaties en sponsoring de komende periode zal toenemen, maar niet zal leiden tot een structurele pijler in de dekking van onze exploitatiekosten. Deze gelden zullen wel kunnen worden ingezet voor de organisatie van extra activiteiten. In het bijzonder kan ook de financiering van de nieuwbouw hier worden genoemd. In 2007 hebben de plannen voor uitbreiding van ons centrum concrete vorm gekregen. Voor de financiering van de voorgenomen nieuwbouw zijn inmiddels vergevorderde gesprekken gaande met geïnteresseerde investeerders. De nieuwbouw lijkt op deze wijze zelfstandig te kunnen worden gerealiseerd. Samenwerking met Raster over buitenschoolse opvang en andere activiteiten op het terrein van De Ulebelt alsook afspraken met Cambio en Sallcon over de inzet van personeel maken onze organisatie minder kwetsbaar, maar bieden geen oplossing voor de financiële dekking van onze exploitatiekosten. Pagina 9 van 11
Subsidierelaties De gemeente is tot nu toe de belangrijkste subsidiënt van de Stichting. Daartoe worden jaarlijks prestatieopdrachten geformuleerd. Onze ambitie is om onze primaire NME taken naar het onderwijs en de exploitatie van de kinderboerderij, als onderdeel van het gemeentelijk takenpakket, op een professioneel, adequaat niveau te brengen. Wij zullen de vraag naar NME producten gaan onderzoeken en de uitkomsten daarvan onder de aandacht van de gemeente brengen. Elk jaar in november wordt de exploitatie begroting besproken met de gemeente. Voorwaarde voor de realisatie van het multifunctionele centrum dat ons voor ogen staat is wel dat ons centrum op een professionele wijze geëxploiteerd dient te worden. Voor de exploitatie van dit multifunctionele centrum, en met name de professionele invulling van de kinderboerderij, als essentieel instrument binnen het totale centrum, komt De Ulebelt de komende jaren hiervoor jaarlijks nog een substantieel bedrag tekort. Bedrijven worden niet geïnteresseerd in het structureel bijdragen in de exploitatie van het centrum, samenwerking met partners leidt wel tot een bijdrage maar niet tot een oplossing, en dat geldt tevens voor het afsluiten van het terrein en vragen van toegangsgelden. Bovendien verliest het centrum daarmee z n openheid, wat kan worden gezien als een belangrijke intrinsieke kwaliteit. De noodzaak voor extra ondersteuning van het centrum zal bij het gemeentelijk bestuur worden aangekaart, waarbij een verzoek tot een aanvullende financiële bijdrage zal worden ingediend. Deventer kiest voor een sociale, innovatieve en duurzame toekomst. De Ulebelt kan en wil daar een belangrijke bijdrage aan leveren! Pagina 10 van 11
Bijlagen: 1.Meerjarenbegroting, (spreadsheet in Excel) 2.Organisatieopzet Pagina 11 van 11