Maken transities de wereld duurzamer? Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent www.cdo.ugent.be Benelux conferentie 2014 Leren in Transitie 18 november 2014 Gent
1. Denken over duurzaamheid
DO: goed leven binnen grenzen VS België Cuba Sleutelbegrippen DO: levenskwaliteit, rechtvaardigheid, ecologische grenzen, democratie Peru
Interpretaties van D.O. Oplossing binnen huidige structuren, mits grote verandering in beleid en levensstijlen Fundamentele verandering in machtstructuren en wereld- en mensbeelden Geen fundamentele verandering nodig aan structuren, machtsrelaties, houdingen Uit: Hopwood (2005)
Naar hervorming en/of transformatie Dematerialisatie en eco-efficiëntie Herverdeling Inbedding en inperking markten Genoeg en matigheid Bevolkingsgroei afremmen
2. Denken over transities
Opbouw van transitietheorie 1. Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid? 2. Concentreer je op maatschappelijke systemen en tracht die te verduurzamen 3. Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen. 4. Wanneer veranderen regimes? Kans verhoogt bij koppelingen tussen: druk vanuit het landschap interne contradicties van het regime uitdagende en groeiende niches
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken Dynamisch multi-level perspectief Landschap Landschapsontwikkelingen oefenen druk uit op het regime Markten, gebruikersvoorkeuren Wetenschap Industrie Sociotechnisch regime Beleid Cultuur Technologie Het regime is dynamisch stabiel. De nieuwe configuratie breekt door, gebruikmakend van windows of opportunity. Niches Kleine netwerken van actoren steunen innovaties op basis van verwachtingen en visies. Belang van leerprocessen Tijd
Opbouw van transitietheorie 1. Hoe krijg je greep op D.O. en D.O.-beleid? 2. Concentreer je op maatschappelijke systemen en tracht die te verduurzamen 3. Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen. 4. Wanneer veranderen regimes? Koppelingen tussen landschap, regime en niches. 5. Wat zijn de kenmerken van zo n transities? Multi-level, -fase, -actor, -domein. Of ook: complexiteit en onzekerheid 6. Een transitie gaat in tegen gevestigde belangen en ingegroeide gewoontes. Het zijn politieke processen.
Transities zijn onvermijdbaar geworden Wereldwijde maatschappelijke evoluties leiden autonoom tot diepgaande verandering draagkracht ontwikkeling instabiliteit Niet of maar op welke manier en welk beeld Transitiewerk op een snijpunt: doorheen die turbulente ontwikkelingen structuren, instituties en handelen naar meer duurzaamheid oriënteren.
3. En wat met educatie? Een uitnodiging tot gesprek
Toenemende structurering van activiteiten in lokale praktijken Waar zit educatie in dit beeld? Landschap Markten, gebruikersvoorkeuren Wetenschap Industrie Sociotechnisch regime Beleid Cultuur Wetenschap Niches Technologie Cultuur Invulling cultuur : Wereldbeelden, waarden Denkpatronen, kennis Normaliteit, routines, praktijken Cultuuruitingen, als reflectie van of reflectie op Educatie: regimebevestigend of -doorbrekend? Tijd
Over de positie en de rol van educatie 1. Impact door thematiek, inhoud: waarover? 2. Impact door benadering, vorm: hoe? Maar gekoppeld aan korte termijndenken en actie; praxis Mits bevraging van overkoepelende systeemlogica s in een kapitalistische groeieconomie Mits analyse van belangen en machtsongelijkheden
Op zoek naar conclusies We zitten op een moeilijk kruispunt in onze geschiedenis. Een oriëntatie van wereldwijde evoluties naar DO is noodzakelijk. Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen gevestigde belangen en ingegroeide gewoontes. Het DO- en transitiekader opent een discussieruimte om na te denken over fundamentele oriëntaties: levenskwaliteit, ecologische draagkracht, rechtvaardigheid, democratische organisatie Er zijn dus meerdere toekomsten mogelijk. DO is een politiekmaatschappelijk zoekproces, waar collectieve en individuele keuzes verschil kunnen maken. Cultuur kan regimebevestigend of regimedoorbrekend zijn: Impact door thematiek, inhoud: waarover? Impact door benadering, vorm: hoe?
Verschillende toekomsten: transitie top-down
verzoenbaar met bottom-up?
De geschiedenis, één rechte lijn vooruit?
De geschiedenis: een band van mogelijkheden, met vele ondergesneeuwde sporen?