Hierbij nodig ik u uit voor een vergadering van het algemeen bestuur op. in vergaderkamer 501 van het Twentehuis, Nijverheidstraat 30 te Enschede

Leden algemeen bestuur i.a.a. plv. leden UW KENMERK - ONS KENMERK 2019-001248 DATUM 12 juni 2019 BEHANDELD DOOR Domein Bedrijfsvoering E-MAIL b.vaneker@regiotwente.nl DOORKIESNR. 053 487 6637 ONDERWERP Algemeen bestuur 10 juli 2019 Geachte leden, Hierbij nodig ik u uit voor een vergadering van het algemeen bestuur op woensdag 10 juli 2019 van 15.00 tot 17.00 uur in vergaderkamer 501 van het Twentehuis, Nijverheidstraat 30 te Enschede AGENDA 1. Opening/Mededelingen 2. Besluitenlijst algemeen bestuur van 15 mei 2019 3. Jaarstukken 2018 4. Programmabegroting 2020 5. (Evaluatie) nieuwe beleid 2019 en 2020 6. Begrotingswijziging 2019 programma Publieke Gezondheid 7. Technische wijziging programmabegroting 2019 8. Notitie raads- of staten lidmaatschap door medewerker Regio Twente (op verzoek van de heer B. Beens) 9. Vervolg bestuursopdracht: beeld- en meningvormende bespreking van het advies van de Kring van Gemeentesecretarissen (advies wordt geplaatst op 4 juli) 10. Rondvraag Hoogachtend, voorzitter,

PAGINA 2/2 dr. G.O. van Veldhuizen

Besluitenlijst algemeen bestuur d.d. 15 mei 2019 2019 Aanwezig Dagelijks bestuur: Voorzitter: de heer G.O. van Veldhuizen (Enschede) Lid: de heer A.J. Gerritsen (Almelo) Secretaris: mevrouw G.H. Tamminga (Regio Twente) Leden c.q. plaatsvervangende leden algemeen bestuur De heer B. Brand (Dinkelland) De heer G.J. van den Hengel (Borne) De heer J. Diepemaat (Enschede) De heer R.G. Welten(Haaksbergen) Mevrouw A.H. Raven (Hellendoorn) De heer C. Bruggink (Hengelo) De heer H.J. Scholten (Hof van Twente) Mevrouw C.A.M. Kroon (Losser) De heer P.G. Welman (Oldenzaal) De heer B. Beens (Rijssen-Holten) Mevrouw W.A.M. Haverkamp-Wenker (Tubbergen) Mevrouw M. van Abbema (Twenterand) De heer J.H. Coes (Wierden) Afwezig Leden algemeen bestuur Mevrouw H.A.M. Nauta-van Moorstel (Hof van Twente), wordt vervangen door de heer H.J. Scholten De heer H. Robben (Wierden), wordt vervangen door de heer J.H. Coes 1

1. Opening en mededelingen De voorzitter opent de vergadering en heet een ieder welkom. Mevrouw Nauta wordt vervangen door de heer Scholten en de heer Robben door de heer Coes. De voorzitter heet de heer Van den Hengel, waarnemend burgemeester van Borne, welkom, die zich daarna in het kort voorstelt. Voorts memoreert de voorzitter dat de heer Welten als burgermeester van Haaksbergen opnieuw lid is van het algemeen bestuur. De voorzitter deelt mee, dat er overleg met de griffiers plaatsvindt over het verzoek van het Presidium van de Twenteraad om in de begroting van Regio Twente een structureel bedrag op te nemen t.b.v. het D ran festival. Op voorstel van de voorzitter stemt het algemeen bestuur er mee in dat agendapunt 7 als eerste wordt behandeld. 1a Benoeming lid dagelijks bestuur De heer Brand wordt benoemd tot lid van het dagelijks bestuur. 2. Ingekomen stukken Het voorstel om de brief in handen te stellen van het portefeuilleberaad belangenbehartiging en het portefeuillehoudersoverleg Mobiliteit is inmiddels achterhaald. De brief van Wierden is reeds in het algemeen bestuur van Veiligheidsregio Twente besproken. De portefeuillehouder van de VRT heeft opdracht gekregen om gezamenlijk met de portefeuillehouder Mobiliteit van Regio Twente te komen tot een aantal uitgangspunten voor de inspanningen vanuit Twente op de verschillende spoorontwikkelingen. 3. Besluitenlijst van het algemeen bestuur van 6 maart 2019 Conform vastgesteld. 4. Instellen reserve voor modernisering van het Twentehuis Toelichting voorstel Op 1 maart 2017 heeft het algemeen bestuur ter vergadering kennisgenomen van de modernisering van het Twentehuis. Na scherpe onderhandelingen met de verhuurder is modernisering mogelijk geweest binnen de begroting. Voor een goede financiële afwikkeling en in het kader van risicomanagement is aan te raden om binnen de kaders van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) een reserve in te stellen voor modernisering Twentehuis. Voorstel 1) De bestemmingsreserve Huisvesting Twentehuis in te stellen volgens bijgevoegd format. 2) De gereserveerde bedragen 2017 voor Huisvesting Twentehuis ( 200.517,-) en 2018 ( 200.000,-), te storten in deze reserve. 3) In 2019 37.383 te storten in deze reserve en vanaf de begroting 2020 t/m 2022 jaarlijks een storting van 37.383,- 4) Het in deze reserve storten van de middelen m.b.t. de huurvrije periode zodra deze ontvangen zijn ( 266.951,-); Besluit Conform voorstel. 5. Instellen en opheffen van reserves en voorzieningen en vaststellen formats Toelichting voorstel Op 7 maart 2018 heeft het algemeen bestuur de nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen vastgesteld. In de vergadering van 11 juli 2018 heeft het algemeen bestuur de programmabegroting 2019 vastgesteld waarbij in het voorstel is aangegeven dat vervolgacties in het kader van risicomanagement en weerstandsvermogen aan het algemeen bestuur worden voorgelegd. 2

Voorstel: 1. De reserves groot onderhoud Hulsbeek, groot onderhoud Rutbeek, groot onderhoud Lageveld en groot onderhoud fietspaden op te heffen en de saldi te storten in de onder 2 genoemde voorzieningen; 2. De voorzieningen groot onderhoud gebouwen, groen, rioleringen, terreinvoorzieningen, verhardingen, water, werktuigen en wettelijke maatregelen in te stellen; 3. De reserve herplaatsing personeel op te heffen en het saldo te storten in de egalisatiereserve leefomgeving; 4. De egalisatiereserve parkeergelden op te heffen (saldo 0); 5. De egalisatiereserve ICT, reserve innovatieve bedrijfsvoering en reserve bedrijfsvoering (VRT) op te heffen en het saldo van de egalisatiereserve ICT te storten in de egalisatiereserve bedrijfsvoering; 6. De reserve projecten GGD, reserve tarieftaken GGD en de egalisatiereserve MOA/PGA op te heffen en de betreffende saldi te storten in egalisatiereserve GGD; 7. De reserve milieu projecten vrij te laten vallen ten gunste van de 14 gemeenten; 8. De fictieve bestemmingsreserve Twence Beheer BV op te heffen en het saldo vrij te laten vallen binnen de begroting van Regio Twente om hiermee de fictieve balanswaarde van de aandelen Twence BV te dekken; 9. Vaststellen van de bijgevoegde formats 10. De hiervoor vermelde mutaties in te laten gaan per 1 januari 2019. Besluit: Conform voorstel. 5a. Wijziging begroting 2019 Toelichting voorstel De bestuurscommissie OZJT heeft op 10 april 2019 opdracht gegeven tot inkoop van het Expertisecentrum als beschikbaarheidsvoorziening voor Duurzame Gezinsvormen zoals vastgesteld in het Koersdocument Integrale Inkoop Jeugd en Wmo en het onderliggende Verdiepingsdocument inkooptraject 2019. De bijbehorende projectbegroting voor de jaren 2019-2022 is tevens in deze vergadering vastgesteld. Dit leidt tot een uitzetting van de baten en lasten in de programmabegroting waarvoor goedkeuring van het algemeen bestuur benodigd is. Voorstel: De technische wijziging (T7) vast te stellen van de programmabegroting 2019 inzake OZJT door het toevoegen van Duurzame Gezinsvormen. Besluit: Conform vastgesteld. 6. Notitie raads- of statenlidmaatschap als nevenfunctie door medewerker Regio Twente Toelichting voorstel Geagendeerd op verzoek van de heer B. Beens Besluit: Niet besproken. Wordt met instemming van de heer Beens geagendeerd voor vergadering algemeen bestuur van 10 juli 2019. 7. Vervolg bestuursopdracht/evaluatie Regeling Regio Twente Toelichting De voorzitter van de kring van Twentse gemeentesecretarissen, de heer J. Dijkstra, geeft namens de kring een terugkoppeling van het beeld dat bij de 14 colleges is opgehaald en schetst de inhoudelijke denklijn van de gemeentesecretarissen voor het vervolg. De presentatie wordt toegevoegd aan de vergaderstukken op Extranet. 3

Reflectie vanuit het algemeen bestuur: De denkrichting wordt over het algemeen als goed en herkenbaar gezien. Door individuele leden worden daarnaast de volgende aandachtspunten meegegeven: - De voorgestane verandering is wel rigoureus. - Helpt dit ons om elkaar aan te spreken; dat vraagt iets van de cultuur. - Als regio moet je nationaal en internationaal gezien worden; daarom geen roulerend voorzitterschap. - Voelt nog niet goed, de ambitie van de samenwerking wordt minder. Er is een koerswijziging t.o.v. rapport Robben (minder efficiënt). - Wat doen we met coalitions of the willing als Kennispunt Twente, Twentse Kracht en ITplatform. - Te veel structuurdiscussie. We moeten aan de cultuur werken. - Lobby niet als zelfstandig thema, maar koppelen aan de inhoudelijke thema s. Het is een instrument. - Samen met de andere O s en Duitsland. - Voelt minder betrokkenheid op samenwerking, verdere discussie nodig. - Goed dat er ruimte is voor andere vormen van samenwerking. - Positie Twente versterken door focus. - Twenteraad niet te snel afschaffen, maar hoeft geen onderdeel Regio Twente te zijn. - Regio Deal is belangrijk en mag niet lijden onder de exercitie. - 3 vormen van samenwerking is goed: verplicht, vrijwillig op thema s en overig. - Integraliteit wordt gemist, daarop kan verschil worden gemaakt. - Werk denkrichting zorgvuldig uit (voor- en nadelen en consequenties) en betrek medewerkers Regio Twente daarbij. Er zit veel expertise en men kan voor het collectief van Twente denken. Vervolg - De secretarissen wordt gevraagd te bezien wat de reflectie betekent voor de denkrichting. - Maak op basis daarvan een volgende versie, samen met de secretaris/algemeen directeur van Regio Twente. - Leg resultaat voorafgaande aan 10 juli aan het dagelijks bestuur voor. - Een verdieping met discussie in de volgende vergadering van het algemeen bestuur (10 juli). Dan komt ook aan de orde hoe de raden worden meegenomen. 8. Rondvraag Geen gebruik van gemaakt. Verder niets aan de orde zijnde sluit de voorzitter de vergadering. 9. Presentatie jaarstukken 2018 en programmabegroting 2020 Door tijdgebrek is de presentatie vervallen. De presentatie wordt op extranet geplaatst. 4

Voorstel voor Algemeen bestuur Registratienummer 2019-001248 Datum vergadering 10 juli 2019 Agendapunt 3 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Bedrijfsvoering, M.Q. Bajwa, 053 4876698 Onderwerp Jaarstukken 2018 Voorstel 1. De jaarstukken 2018 met een negatief rekeningresultaat van 389.787,- na mutaties reserves vast te stellen. 2. In te stemmen met de onttrekking uit de algemene reserve van 116.807,-. 3. Het resterende tekort van 272.980,- te verrekenen met de gemeenten. Inleiding Hierbij bieden wij u, mede namens de bestuurscommissies Publieke Gezondheid, OZJT en Agenda van Twente, de jaarstukken 2018 ter vaststelling aan. De onderdelen die niet onder verantwoordelijkheid van een bestuurscommissie uitgevoerd zijn, zijn ambtelijk afgestemd met de voorzitter van het betreffende bestuurlijk overleg c.q. portefeuillehoudersoverleg. Beoogd effect Met de jaarstukken 2018 wordt zowel beleidsinhoudelijk als financieel verantwoording afgelegd over het afgelopen verslagjaar. Argumenten 1.1 In de jaarstukken wordt verantwoording afgelegd over het bereiken van de afgesproken ambities In onderstaande tabel staan de ambities die afwijkend scoren, dan bij het opstellen van de begroting 2018 werd verwacht. Voor een nadere toelichting op deze ambities wordt verwezen naar de betreffende bladzijde in de jaarstukken. In totaal scoren er twee van de 18 ambities voor het basistakenpakket oranje. Deze ambities zijn gedeeltelijk bereikt ten opzichte van de programmabegroting. Programma Gezondheid Status Toelichting op blz. Bevorderen, bewaken en beschermen van de gezondheid in Twente. 17 Programma Bestuur en ondersteuning Goede, efficiënte en integrale dienstverlening aan onze klanten. Verdergaande digitalisering met bijbehorend kantoorconcept en het verbeteren van (inhoudelijke) stuurinformatie. 32 Advies nota AB Pagina 1 van 5

1.2 De jaarrekening 2018 sluit met een negatief resultaat van ca. 449.000 voor mutaties egalisatiereserves en ca. 390.000,- na mutaties egalisatiereserves In onderstaand overzicht is het resultaat per organisatieonderdeel samengevat weergegeven. Programma's bedragen X 1.000 Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten Saldo Mutatie reserves Resultaat na reguliere mutatie reserves Mutatie reserves (egaliseren resultaat) Gerealiseerd resultaat Domein Gezondheid 76-76 - 76 Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) 10-10- 20- - 20- Domein Bestuur en Ondersteuning 1.005-556 449-232 217- OZJT 3-3 - 3 Veilig Thuis Twente 173-173 -173 0 Coalition of the Willing 340-109 232- - 232- Agenda van Twente 4.897-4.897-4.897 Onvoorzien - - - - - Gerealiseerd resultaat 3.793 655 4.448 59 4.507 Resultaat voorfinanciering Agenda van Twente 4.897- - 4.897- Resultaat na aftrek voorfinanciering Agenda van Twente 449-59 390- In de vergadering van 7 maart 2018 heeft uw bestuur ingestemd met de nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen. In de nota is uiteengezet dat een bestemmingsreserve een reserve is waaraan uw bestuur vooraf een bepaalde bestedingsdoel heeft meegegeven. Mutaties in deze reserves vinden plaats na besluitvorming door het dagelijks bestuur of de bestuurscommissies. Om het gerealiseerde resultaat zo zuiver mogelijk weer te geven is het resultaat zowel voor mutatie egalisatiereserves als na mutatie egalisatiereserves weergegeven. 1.3 Het domein Gezondheid heeft een positief resultaat behaald van 76.000,-. Omschrijving Bedrag Tarieftaken GGD 111.000 Projecten GGD 100.000 Soa-taken 179.000 Gemeentelijke bijdrage gefinancierde taken -/- 314.000 Gerealiseerd resultaat 76.000 Het resultaat komt tot stand door een overschot op tarieftaken, projecten en Soa-taken. Op de gemeentelijke bijdrage gefinancierde taken is een tekort ontstaan door het ontwikkelen van het nieuwe digitaal dossier JGZ (GGiD). Verder is een tekort ontstaan door een overschrijding op de in de begroting gestelde formatie. Deze overschrijding wordt onder meer veroorzaakt door het inwerken van medewerkers 0-18 en vervanging langdurig ziekteverzuim. 1.4 Het domein Leefomgeving sluit het jaar af met een negatief resultaat van 20.000 Het tekort wordt veroorzaakt door de laag geraamde looncompensatie bij het programma Sociaal Economisch Sterk Twente. 1.5 Het negatieve resultaat van het domein Bestuur en Ondersteuning van 449.000 wordt voornamelijk veroorzaakt door vijf substantiële ontwikkelingen 1. Regio Twente heeft in april 2018 op eigen initiatief onderzoek laten doen door bedrijfsrechercheurs naar een concreet vermoeden van misstanden en ernstig plichtsverzuim door enkele medewerkers. Dat is aan het licht gekomen doordat er voorraadverschillen waren geconstateerd. Het betrof ongeoorloofd en norm-overschrijdend gedrag dat niet toelaatbaar was en tegen alle regels in ging. Hierop heeft Regio Twente de daarbij behorende arbeidsrechtelijke en strafrechtelijke maatregelen genomen met inachtneming van zorgvuldigheid en privacy. Bij het onderzoeken zijn incidenteel Advies nota AB Pagina 2 van 5

niet begrote kosten gemaakt. Het betreffen kosten voor juridische ondersteuning, bedrijfsonderzoek, extra inhuur en WW verplichting. 2. Door verdere digitalisering en veranderingen in wet- en regelgeving is er een structureel tekort ontstaan op de licentiekosten ICT. Dit tekort zal in verband met het traject Basis op orde opgepakt worden en dit traject zal het moeten leiden tot een verbeteractie. 3. In uw vergadering van 6 maart 2019 heeft u ingestemd met het incidenteel beschikbaar stellen van ca. 92.000 in 2018 uit concernbudgetten voor de Regio Deal Twente. Het effect is dat het financiële resultaat 2018 verslechtert met dit bedrag. Om dit voor 2019 en verder het hoofd te bieden heeft u ingestemd met een verhoging van de gemeentelijke bijdrage. 4. In de samenwerking met gemeenten voor de salarisadministratie zijn incidenteel lasten gerealiseerd waar geen overeenstemming over bereikt is om deze te verrekenen met de deelnemende gemeenten. Het betreffen voornamelijk extra lasten voor E-HRM en een accountantscontrole op de salarisadministratie over 2017. 5. In de berap 2018 heeft uw bestuur kennis genomen van het te laag geraamd bedrag van 88.000,- op de looncompensatie voor het programma Bestuur en Ondersteuning. Dit tekort ontstaat doordat de salarissen in werkelijkheid harder zijn gestegen dan bij de begroting werd uitgegaan. Bij het opstellen van de jaarrekening is geconstateerd dat het in de berap uiteengezette tekort op de looncompensatie per abuis te laag is berekend. Door een menselijke fout zijn niet alle salariscomponenten in eerste instantie betrokken bij de berekening van het looncompensatiebedrag. Het herrekende bedrag van het incidenteel tekort op de looncompensatie bedraagt voor het programma Bestuur en Ondersteuning afgerond 126.000. Conform afgesproken beleidslijn met uw bestuur worden resultaten exclusief looncompensatie eerst geëgaliseerd met de bestemmingsreserves. Voor het tekort op de looncompensatie is op 12 november 2014 met het algemeen bestuur afgesproken dat deze separaat worden verrekend met de gemeenten. Het bedrag voor de Regio Deal Twente van ca. 92.000 wordt bekostigd uit concernbudgetten en het resultaat hierop wordt geëgaliseerd met de algemene reserve. Voor het programma Bestuur en Ondersteuning betekent dat het negatieve resultaat van ca. 449.000 voor ca. 232.000 wordt geëgaliseerd met de bestemmingsreserve ( 449.000 minus separaat op te halen looncompensatie van 126.000 en minus 91.725 bijdrage voor de Regio Deal Twente). 1.6 De Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente (OZJT) heeft een positief resultaat behaald van 3.000. Er zijn minder personeelskosten gemaakt dan begroot door minder inzet op financiële ondersteuning, en relatiebeheerder VTT. Er zijn meer materiële kosten gemaakt dan begroot door extra juridische kosten, vergader- en representatiekosten, inhuur communicatie en bijdrage Vitaal Twente. 1.7 Het programma Veilig Thuis Twente (VTT) heeft 2018 met een positief resultaat afgesloten van 173.000. Ten opzichte van de begroting werd in 2018 minder ingezet op personele kosten doordat vacatures niet direct ingevuld konden worden. Door de krapte op de arbeidsmarkt bleek het voor Veilig Thuis Twente erg moeilijk om gekwalificeerd personeel voor het uitvoerende werk te vinden. Met name in het operationeel team zijn de kosten lager dan begroot. De rijksmiddelen voor de uitbreiding van de taken van VTT zijn aangewend voor uitbreiding van de formatie (wachtlijst-offensief VTT en toename taken), aanpassing van ondersteunende systemen en werkwijzen en scholing. In verband met de positionering van VTT als resultaatverantwoordelijke eenheid onder Regio Twente zijn er frictie- en ontvlechtingskosten gemaakt welke volledig gedekt zijn. Conform afgesproken beleidslijn wordt het positieve resultaat van VTT toegevoegd aan de reserve Veilig Thuis Twente. 1.8 Door een administratieve fout bij begrotingswijziging 2018 nr.3 is een tekort ontstaan van 231.509. Het algemeen bestuur heeft op 7 maart 2018 besloten om de financiering van alle coalities uit de gemeentelijke bijdrage te halen door het vaststellen van de begrotingswijziging 2018 nr.3. Om te voorkomen dat de basistaken worden belast met de overhead van coalities, is deze overhead bij het opstellen van de programmabegroting 2018 (op basis van nieuwe BBV systematiek) reeds uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. De totale gemeentelijke bijdrage voor Kennispunt Twente exclusief overhead die opgenomen was in de programmabegroting 2018 bedroeg 545.008. Met begrotingswijziging 2018 nr.3 is de gemeentelijke bijdrage in de begroting na wijziging verlaagd met 776.517 (gemeentelijke bijdrage Kennispunt Twente inclusief overhead van 231.509). Per abuis is Advies nota AB Pagina 3 van 5

dus wederom de overhead uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. Dit heeft er voor gezorgd dat er per saldo incidenteel te weinig gemeentelijke bijdrage is opgehaald voor de basistaken. 1.9 Agenda van Twente 2008-2017 heeft een positief financieringsresultaat behaald van 4,9 mln. Dit positief financieringsresultaat is ontstaan doordat de programmalijnen Agenda van Twente aflopend zijn. Het resultaat van de Agenda van Twente wordt op de balans onder het eigen vermogen gereserveerd om de komende jaren de niet uit de balans blijkende verplichtingen (denk hierbij onder anderen aan subsidieafrekeningen die nog volgen) te kunnen betalen. 1.10 Accountantscontrole leidt tot goedkeurende controleverklaring en aanpassingen aan de jaarstukken 2018 In het bijgesloten accountantsverslag beschrijft de accountant op hoofdlijnen de controleaanpak en de bevindingen van de controle. De essentie van het accountantsverslag is dat de jaarrekening na ongewijzigde vaststelling door uw bestuur wordt voorzien van een goedkeurende controleverklaring voor zowel getrouwheid als rechtmatigheid. Op verzoek van de accountant zijn er enkele (presentatie) technische aanpassingen verwerkt ten opzichte van de conceptjaarrekening die op 11 april 2019 naar de gemeenteraden is verstuurd. De belangrijkste aanpassing is dat in het programma Bestuur & Ondersteuning een oude verplichting uit 2015 is vrijgevallen. Door het vrijvallen in de jaarstukken 2018 ontstaat een incidenteel voordeel van 28.000 in het programma Bestuur & Ondersteuning. Door het incidentele voordeel is ook de mutatie in de reserve aangepast om het negatieve resultaat te egaliseren. 2.1 De algemene reserve dient aangesproken te worden om het negatieve resultaat verder te egaliseren Op 7 maart 2018 heeft u ingestemd met de beleidslijn dat indien de bestemmingsreserves ontoereikend zijn om een negatief resultaat te egaliseren, wordt voordat een beroep wordt gedaan op de gemeenten de algemene reserve aangewend. De maximale inhoud van de algemene reserve van 116.807 dient benut te worden voor het verder egaliseren van het jaarrekeningresultaat. 3.1 Er dient een beroep gedaan te worden op de gemeenten voor 272.980. Nadat de bestemmingsreserves en de algemene reserve zijn benut om het resultaat zoveel mogelijk te egaliseren resteert er nog een tekort van 272.980. Kanttekening 1.1 Door het nemen van bijsturingsmaatregelen is het negatieve resultaat beperkt Regio Twente sluit 2018 af met een minder negatief resultaat dan in een eerder stadium werd verwacht. In uw vergadering van 31 oktober 2018 is een winstwaarschuwing afgegeven omdat er op een groter tekort werd afgestevend dan verwacht bij de berap 2018. Om het verwachte tekort te managen zijn een aantal voor de organisatie noodzakelijke ontwikkelingen on-hold gezet of gefaseerd uitgevoerd. De verbetering van en de visie op sturingsinformatie is uitgesteld. Deze verbetering vraagt aandacht over de volle breedte van Regio Twente, om de gewenste resultaten te bereiken en te kunnen monitoren. In het kader van ICT zijn een aantal noodzakelijke projecten uitgesteld en/of gefaseerd ingevoerd. Denk hierbij onder anderen aan het project Mobile device management die uitgesteld is. 2.1 Door het muteren van de reserves is er onvoldoende weerstandscapaciteit beschikbaar voor toekomstige risico s. De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt in totaal 2,2 mln. Dit is inclusief de voorgestelde onttrekking uit de algemene reserve voor het rekeningresultaat 2018. De benodigde weerstandscapaciteit (berekend op basis van geïnventariseerde risico s) is becijferd op 3,2 mln. De ratio komt hiermee, afgerond naar boven, uit op 0,7. Aangezien de ratio onder uw norm zit van 0,8 betekent het dat eventuele positieve saldi in de toekomstige jaarrekeningen dienen te worden toegevoegd aan de reserves totdat de afgesproken norm is bereikt. Advies nota AB Pagina 4 van 5

Kosten, baten, dekking Aantal inw. 0.11 Totaal Gemeente Per Resultaat 01-01-2017 baten en op te halen gemeentelijke bijdrage lasten Almelo 72.540-31.562 31.562 Borne 22.783-9.913 9.913 Dinkelland 26.251-11.422 11.422 Enschede 158.237-68.849 68.849 Haaksbergen 24.284-10.566 10.566 Hellendoorn 35.769-15.563 15.563 Hengelo 80.823-35.166 35.166 Hof van Twente 35.012-15.234 15.234 Losser 22.488-9.785 9.785 Oldenzaal 32.006-13.926 13.926 Rijssen / Holten 37.984-16.527 16.527 Tubbergen 21.152-9.203 9.203 Twenterand 33.841-14.724 14.724 Wierden 24.227-10.541 10.541 Totaal 627.397-272.980 272.980 Communicatie 1. De gemeenten worden schriftelijk op hoogte gebracht van de besluitvorming omtrent de jaarstukken 2018. 2. De jaarstukken 2018 worden op de website van Regio Twente gepubliceerd. Vervolg 1. Vóór 15 juli worden de door uw bestuur vastgestelde jaarstukken verzonden aan het college van Gedeputeerde Staten. 2. Vervolgens wordt besluitvorming omtrent het aanwendingsvoorstel conform uitgevoerd. Bijlage(n) 1. Jaarstukken 2018 2. Rapport accountantscontrole Enschede, 12 juni 2019 Dagelijks bestuur secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Besluit van het algemeen bestuur, gelezen het voorstel van Dagelijks bestuur van 12 juni 2019 Vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van 10 juli 2019 secretaris, ir. G.H. Tamminga voorzitter, dr. G.O. van Veldhuizen Advies nota AB Pagina 5 van 5

Jaarstukken 2018

Voorwoord Jaarstukken 2018 Voorwoord Ons jaarverslag geeft elk jaar weer een totaalbeeld van wat we als organisatie voor onze opdrachtgevers hebben gedaan. Op basis van beleid en ambities verantwoorden we alle activiteiten, beschrijven en beoordelen we de resultaten. En natuurlijk, we leggen ook verantwoording af over het geld dat het heeft gekost. Ook dit jaarverslag biedt u dit alles. Ambities krijgen gestaag invulling, we boeken mooie resultaten, maar financieel kregen we het voor het eerst in ons bestaan niet rond binnen het beschikbaar budget. Wat ik u vooraf vooral wil meegeven is dat het jaar 2018 voor Regio Twente een intensief jaar is geweest. We hebben onderzocht hoe we als organisatie werken, en vooral waar de knelpunten zitten. Omdat het van belang is dat we als Regio Twente met al haar onderdelen niet alleen succesvol willen zijn, maar ook toegevoegde waarde bieden, effectief en efficiënt werken. We zijn met elkaar op zoek naar meer eenvoud, transparantie en resultaten met meerwaarde. Deze zoektocht heeft intern veel losgemaakt en veel betrokkenheid opgeleverd. De opbrengst en het delen daarvan heeft geleid tot vragen als: hoe willen we verder met de samenwerking in Twente, hoe past Regio Twente daarin en hoe sturen gemeenten op wat wij doen? Vragen die nog geen antwoord hebben maar die wel aandacht en energie van ons blijven vragen. Blijven presteren in een omgeving die volop in beweging is, waarin de uitgangspunten van onze organisatie tegen het licht worden gehouden en waarin we ook nog eens tegen de grenzen van onze mogelijkheden oplopen, lukt ons alleen dankzij de passie en inzet van onze medewerkers. En dankzij de vruchtbare samenwerking met partners. Die bevlogenheid, passie en nuchterheid van iedereen die zich blijft inzetten voor een sterk Twente waardeer ik enorm en ik ben trots op wat we met elkaar hebben bereikt in 2018. Gerharda Tamminga Secretaris / Algemeen directeur Regio Twente

Inhoudsopgave Jaarstukken 2018 Voorwoord... 3 1. Samenvatting... 6 2. Inleiding... 12 3. Aanwendingsvoorstel... 14 4. Regio Twente... 15 Jaarverslag... 16 5. Programmaverantwoording... 16 5.1 Domein Gezondheid... 16 5.2 Domein Leefomgeving... 21 5.2.1 Programma Sociaal Economisch sterk Twente... 21 5.2.2 Belangenbehartiging... 27 5.2.3 Programma Recreatieve Voorzieningen... 29 5.3 Domein Bestuur en Ondersteuning... 32 5.3.1 Beleidsindicatoren BBV... 33 5.3.2 Overzicht van de kosten van overhead... 34 5.4 Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente (OZJT)... 35 5.5 Veilig Thuis Twente... 39 5.6 Coalitions of the Willing... 41 5.6.1 Agenda voor Twente... 41 5.6.2 Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente... 42 5.6.3 Kennispunt Twente... 45 5.6.4 Werken voor de Twentse overheid... 47 5.6.5 Salarisadministratie... 48 5.6.6 Acquisitie Twente... 49 5.6.7 Milieu, Duurzaamheid en Afval.... 50 5.6.8 Mobiliteitslab, toezicht en kwaliteit en huishoudelijke ondersteuning OZJT... 51 5.6.9 IT-Platform... 52 5.7 Algemene dekkingsmiddelen... 54 6. Paragrafen... 55 6.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing... 55 6.2 Onderhoud kapitaal goederen... 61 6.3 Bedrijfsvoering... 63 6.4 Verbonden partijen... 64 6.5 Financiering... 67 6.6 Rechtmatigheid... 69 Jaarrekening... 70 7. Overzicht van baten en lasten en de toelichting... 71 7.1 Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening... 71 7.2 Toelichting op de baten en lasten in de jaarrekening... 72 7.3 Samenvatting resultaat 2018... 74 7.3.1 Domein Gezondheid... 74 7.3.2 Domein Leefomgeving... 76 7.3.3 Investeringsprogramma Agenda van Twente... 78 7.3.4 Bestuur & Ondersteuning... 79 7.3.5 OZJT... 81 7.3.6 Veilig Thuis Twente... 82 7.3.7 Coalitions of the Willing... 83 7.4 Analyses rekeningresultaat 2018... 85 7.5 Overzicht van incidentele baten en lasten... 94 7.6 Analyse begrotingsrechtmatigheid... 100 8. Balans en de toelichting... 103 8.1 Balans per 31-12-2018... 103 8.2 Grondslagen voor resultaat en waardebepaling... 104 8.3 Toelichting op de balans per 31-12-2018... 106 8.4 Belangrijkste niet uit de balans blijkende verplichtingen... 118 8.5 Wet Normering Topinkomens... 119 4

Inhoudsopgave Jaarstukken 2018 Overige gegevens... 121 9.1 Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum... 121 9.2 Controleverklaring onafhankelijke accountant (volgt)... 122 Bijlagen... 123 Bijlage 1 begrote gemeentelijke bijdrage... 123 Bijlage 2 Resultaat 2018 en benodigde gemeentelijke bijdrage... 126 Bijlage 3 Recapitulatiestaat per product bedragen in... 127 Bijlage 4 Overzicht van gerealiseerde baten en lasten per taakveld bedragen in... 134 Lijst van figuren en tabellen Figuur 1 indeling jaarstukken... 12 Figuur 2 door ouders beoordeelde algemene gezondheid van hun kinderen in procenten... 18 Figuur 3 Solvabiliteit... 58 Figuur 4 Netto Schuldquote... 59 Figuur 5 Netto Schuldquote gecorrigeerd voor uitgeleend geld... 59 Tabel 1 Samenvatting van het financiële resultaat 2018... 8 Tabel 2 Samenvatting beschikbare weerstandscapaciteit... 56 Tabel 3 Samenvattend overzicht benodigde weerstandscapaciteit... 57 Tabel 4 Ratio weerstandsvermogen... 58 Tabel 5 Overzicht investeringen recreatieparken... 61 Tabel 6 Saldi reserves recreatieparken... 62 Tabel 7 Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening... 71 Tabel 8 Samenvatting kosten AvT... 72 Tabel 9 Analyse begrotingsrechtmatigheid... 101 Tabel 10 Overzicht mutaties reserve... 111 Tabel 11 WNT Overzicht van topfunctionarissen... 119 Tabel 12 Leden algemeen bestuur en dagelijks bestuur in 2018... 120 5

Samenvatting Jaarstukken 2018 1. Samenvatting Met de jaarstukken 2018 leggen we verantwoording af over de uitvoering van het tweede jaar van onze regionale samenwerkingsagenda 2017-2020. We hebben in beeld gebracht op welke thema s we wat doen en waarvoor we dat doen. Onze basisthema s zijn publieke gezondheid (GGD Twente), jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning (OZJT), Veilig Thuis Twente (VTT), sociaaleconomische structuurversterking, recreatieve voorzieningen en Twentse belangenbehartiging. Publieke Gezondheid (GGD Twente) De ambities van de GGD staan in de Bestuursagenda 2016-2019. Ook in 2018 lag de focus op: "gezonde levensjaren voor burgers in Twente in alle fasen van een mensenleven". De prioriteit ligt bij een gezonde start en het terugdringen van verschillen in gezondheid die te herleiden zijn tot sociaaleconomische factoren. Hierbij realiseren wij ons dat de uitvoeringspraktijk van de GGD voor het merendeel bestaat uit vastomlijnde taken en werkwijzen, gebaseerd op de Wet publieke gezondheid (Wpg) die een afwijkende invulling niet toelaat. Uiteraard zijn accentverschillen en/of een doelgroepenbeleid mogelijk. En daar waar wenselijk in het kader van de Bestuursagenda zijn deze accenten ook aangebracht. De going concern taken hebben betrekking op bijvoorbeeld de contactmomenten van de JGZ, het Rijksvaccinatieprogramma, de dienstverlening bij infectieziekte meldingen maar ook de grootschalige onderzoeken naar de gezondheidssituatie van jeugd en ouderen. In deze uitvoeringspraktijk realiseren wij op jaarbasis zo'n 200.000 face-to-face contacten met Twentse inwoners. Bij het accent in onze werkzaamheden op een gezonde start en de sociaaleconomische factoren, zijn we in ons werken steeds meer uit gegaan van een vernieuwd begrip van gezondheid. Centraal staat het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Dit wordt aangeduid onder de noemer Positieve gezondheid. De uitkomsten van de Volwassenen- en ouderenmonitor (2016) en de Kindermonitor (2017) zijn bemoedigend voor wat betreft de ambities die zijn gesteld. Tegelijkertijd moeten wij constateren dat de situatie in Twente ten opzichte van Nederland nog steeds een achterstand kent. Sociaal economische structuurversterking De Twentse gemeenten stonden in 2018 samen voor de opgave om een optimaal vestigings- en ondernemingsklimaat te realiseren en nieuwe initiatieven mogelijk te maken zodat de regio aantrekkelijk is en blijft voor bedrijven, bezoekers, ondernemers, studenten en natuurlijk hun inwoners. Samen hebben de gemeenten meer slagkracht, kennis, massa, invloed en netwerk. Door samen te werken zijn concrete voordelen gerealiseerd in kostenbesparing, kwaliteit en de vermindering van kwetsbaarheid. Samenwerking van de 14 gemeenten op het gebied van sociaaleconomische structuurversterking is één van de te behartigen belangen van Regio Twente. In de eerste helft van 2018 is ingezet op de afhandeling van het investeringsprogramma Agenda van Twente. We hebben ook ingezet op het opstarten van de nieuwe Agenda voor Twente en het verbinden van de nieuwe investeringsagenda aan onze taken. Daarnaast faciliteerden we in 2018 de samenwerking op het gebied van arbeidsmarkt, belangenbehartiging & lobby, bereikbaarheid & logistiek en vrijetijdseconomie. Ook voor de samenwerking op duurzaamheid en afval worden afspraken omtrent de inzet van Regio Twente gemaakt. Ook voor de gezamenlijke acquisitie is in 2018 een beroep gedaan op inzet vanuit Regio Twente. Tegelijkertijd volgden we de economische ontwikkelingen en hielden we het vizier open voor andere onderwerpen waarbij de Twentse gemeenten samen sterker staan dan alleen. In dit kader hebben we de totstandkoming van de Regio Deal "Groen Technologisch Topcluster" voor Twente gefaciliteerd. Het Rijk heeft op basis hiervan toegezegd 30 miljoen euro te willen investeren in Twente. De uitwerking hiervan volgt in 2019. Daarnaast hebben we actief meegewerkt aan de Omgevingsagenda Oost. We hebben deelgenomen aan de Pilot Omgevingsagenda Oost en gezorgd dat de gezamenlijke opgaven van Rijk en regio op de agenda staan van de Omgevingsagenda. Recreatieve voorzieningen Door de lange warme zomer hebben de recreatieve voorzieningen een positief resultaat behaald. Het mountainbikenetwerk is afgerond met als trekker de spectaculaire MTB route op het Rutbeek. 6

Samenvatting Jaarstukken 2018 Twentse belangenbehartiging Twente heeft in 2018 op veel fronten lobbysuccessen geboekt. Kamerleden kwamen veelvuldig op werkbezoek in Twente ( Twente als modelregio ) en er werden samenwerkingsagenda s met partners aan de andere kant van de grens in Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen opgetekend. Ook speelde Twente een actieve rol in Europese netwerken én stond de regio in de schijnwerpers op internationale podia. Prestaties die vooral ook zijn gebaseerd op de kracht van samenwerken en niet zonder de inzet van velen konden worden bereikt. Jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning (OZJT) Het jaar 2018 stond voor OZJT in het teken van inkoop maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp Twents Model. Per 1 januari 2019 heeft OZJT voor de Twentse gemeenten 330 overeenkomsten afgesloten met ongeveer 320 aanbieders. Voordat de aanbesteding op de markt is gezet is intensief gesproken met zorg en jeugdhulpaanbieders, in verband met de door hen geuite zorgen over het Twents Model. We hebben, waar mogelijk, verduidelijking en aanscherping in de bestekken aangebracht. We hebben met de aanbieders een werkstroom administratieve lastenverlichting opgestart en hebben met de grote jeugdhulpaanbieders in het Ontwikkeljaar extra zakelijke afspraken gemaakt en een gezamenlijke start van de Twentse Transformatie. Ten behoeve van de lopende 312 raamovereenkomsten 2018 heeft OZJT contractmanagement uitgevoerd. In het project duurzame gezinsvormen hebben aanbieders en gemeenten samengewerkt aan netwerkondersteuning, informatie-uitwisseling en deskundigheidsbevordering, flexibele duurzame gezinsvormen, vergoeding van kosten en werving, selectie, scholing en matching (Expertisecentrum). De oplevering van het project vindt in het eerste kwartaal 2019 plaats. Veilig Thuis Twente (VTT) In het jaar 2018 heeft Veilig Thuis Twente zich gepositioneerd als zelfstandige resultaat verantwoordelijke eenheid binnen Regio Twente, onder verantwoordelijkheid van de bestuurscommissie OZJT. Dit betekende niet alleen een rechtspositionele verandering, maar ook een fysieke verandering c.q. verhuizing. Daarnaast heeft VTT een start gemaakt met een nauwere samenwerking en betrokkenheid met het Veiligheidshuis Twente (VHT) in de vorm van het opzetten van een informatieknooppunt. Het VHT is vanaf oktober 2018 ook gehuisvest op dezelfde afdeling als VTT, binnen het Twentehuis. 2018 stond ook in het teken van de aanscherping van de wet Meldcode en de nieuwe Radarfunctie die vanaf 1 januari 2019 van kracht gaat. Dat betekent dat de VT organisaties er een aantal extra taken bij krijgen en bestaande taken uitgebreid worden. Dit alles in afstemming en samenwerking met de lokale toegang van de 14 gemeenten. Bestuur & ondersteuning In 2018 is ook verder voortgebouwd op in 2017 ingezette verbeteringen. Zo zijn enkele Leantrajecten doorlopen en heeft de coördinatie op de uitvoering van taken en projecten aandacht gekregen. In de zomer van 2018 is een directeur Bedrijfsvoering a.i. gestart als waarneming van de vertrokken directeur. De managementstructuur van Bedrijfsvoering blijft aandacht vragen, om voor de managers en coördinatoren tot een gezonde balans te komen waarin medewerkers, inhoud en processen elk voldoende aandacht krijgen. In 2018 is nieuwe data aangeleverd voor Vensters voor Bedrijfsvoering, waarmee inzichtelijk is gemaakt hoe de overheadkosten zich verhouden tot de deelnemende negen Twentse gemeenten. Om het in de Berap 2018 uiteengezette tekort voor Bestuur & Ondersteuning te managen zijn een aantal voor de organisatie noodzakelijke ontwikkelingen uitgesteld of gefaseerd uitgevoerd. De verbetering en de visie op sturingsinformatie is uitgesteld. Deze verbetering vraagt aandacht over de volle breedte van Regio Twente, om de gewenste resultaten te bereiken en te kunnen monitoren. In het kader van ICT zijn een aantal noodzakelijke projecten uitgesteld en/of gefaseerd ingevoerd. Denk hierbij onder anderen aan Mobile device management en het online kunnen bijwonen van vergaderingen van het algemeen bestuur. Voor de taken, diensten en producten die van Bedrijfsvoering worden gevraagd is het beschikbare budget niet toereikend. De invoering van AVG is zodanig begeleid en georganiseerd dat aan de basiseisen wordt voldaan. Een kwalitatief beter en duurzamer resultaat vraagt echter om meer structurele middelen. De organisatie heeft echter stappen te zetten in het verbeteren van informatieveiligheid en privacy en in het kader van contractmanagement/inkoop, om de rechtmatigheid te kunnen borgen. De afspraken over verrekening naar basistaken, coalities en derden vragen om herijking. 7

Samenvatting Jaarstukken 2018 Het financiële resultaat van 2018 laat zich als volgt samenvatten: Programma's bedragen X 1.000 Totaal baten Totaal lasten Gem. bijdrage Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten Saldo Mutatie reserves Resultaat na reguliere mutatie reserves Mutatie reserves (egaliseren resultaat) Gerealiseerd resultaat Domein Gezondheid 7.401 22.838 15.513 76-76 - 76 Domein Leefomgeving (excl. AVT/IPT) 2.263 5.756 3.484 10-10- 20- - 20- Domein Bestuur en Ondersteuning 2.342 10.256 6.909 1.005-556 449-232 217- OZJT 634 1.696 1.065 3-3 - 3 Veilig Thuis Twente 1.072 3.759 2.860 173-173 -173 0 Coalition of the Willing 6.994 6.859 475-340- 109 232- - 232- Agenda van Twente 8.007 2.916 194-4.897-4.897-4.897 Onvoorzien - - - - - - - - Gerealiseerd resultaat 28.712 54.080 29.161 3.793 655 4.448 59 4.507 Resultaat voorfinanciering Agenda van Twente 4.897- - 4.897- Resultaat na voorfinanciering Agenda van Twente 449-87 390- Tabel 1 Samenvatting van het financiële resultaat 2018 8

Samenvatting Jaarstukken 2018 Domein Gezondheid positief resultaat van 76.000 Het Domein Gezondheid heeft in 2018 een positief resultaat gerealiseerd van 76.000. Het resultaat komt tot stand door een tekort op de gemeentelijke bijdrage gefinancierde taken en een overschot op tarieftaken, projecten en SOA-taken. Op taakgebied SOA is een positief resultaat gerealiseerd, ondanks de ingevoerde plafondfinanciering op de rijkssubsidie in combinatie met een onderschrijding op het budget inhuur. Het saldo komt nagenoeg overeen met de verwachting in de Berap. Op de gemeentelijke bijdrage gefinancierde taken exclusief JGZ is een positief resultaat gerealiseerd op TBC door extra inkomsten vanuit verrichtingen, detacheringen en projecten en daar tegenover negatieve resultaten door extra inzet op OGGZ en M&G. Op de tarieftaken is een positief resultaat ontstaan. De opbrengsten forensische geneeskunde vallen hoger uit dan geraamd. Daarentegen waren de kosten inzake inspecties kinderopvang hoger dan de opbrengsten, met name door de aanloopkosten van invoering van Innovatie van Kwaliteit Kinderopvang (IKK). Er is een positief resultaat behaald op projecten. In de begroting van de diverse projecten zit een risico-opslag verwerkt. Dit wordt gebruikt om de huidige en toekomstige risico s op het gebied van projecten af te dekken. Dit is opgenomen in de risico-inventarisatie. Op de gemeentelijke bijdrage gefinancierde taken voor de JGZ is: o Een tekort ontstaan door het ontwikkelen van het nieuwe Digitaal Dossier (GGiD). Op 31 januari 2018 is het dekkingsvoorstel van het GGiD vastgesteld door de bestuurscommissie Publieke Gezondheid. De bestuurscommissie heeft ingestemd met het beschikbaar stellen van 224.000 uit de bestemmingsreserve Gezondheid voor de incidentele lasten in 2018. Gezien het resultaat van de GGD hoeft geen beroep gedaan te worden op deze reserve. o Een tekort ontstaan door een overschrijding op de begrote formatie. Deze overschrijding wordt onder meer veroorzaakt door het inwerken van medewerkers 0-18 en vervanging ziekteverzuim (langdurig). Langdurige ziekteverzuim moet worden vervangen om de dienstverlening richting de Twentse burgers te kunnen continueren. Het tekort wordt enigszins gecompenseerd door een voordeel op het materiële budget binnen de JGZ. o Een positief resultaat ontstaan door het Rijksvaccinatieprogramma. GGD heeft de opdracht gekregen van het Rijk om de 14 tot 18 jarigen op te roepen voor de Meningokokken ACWY vaccinatie. Deze oproepen zijn begonnen in 2018 en worden in 2019 afgerond. Het voordeel ontstaat doordat de extra werkzaamheden grotendeels binnen de reguliere begroting zijn opgevangen. Domein Leefomgeving negatief resultaat van 19.000 Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) heeft over 2018 een negatief resultaat van 19.000 daar waarbij in de Berap een tekort was voorzien van 34.000. Het tekort wordt veroorzaakt door de laag geraamde looncompensatie bij het programma Sociaal Economisch Sterk Twente ( 19.000). Conform afgesproken uitgangspunten wordt dit tekort separaat verrekend met de gemeenten. De laag geraamde looncompensatie bij het programma Recreatieve Voorzieningen is verrekend met het voordelig saldo binnen dit programma. Binnen het programma Recreatieve Voorzieningen zijn er diverse mee- en tegenvallers die resulteren in een positief resultaat van circa 310.000. Na aftrek van de taakstelling van circa 264.000 resulteert een resultaat van circa 46.000 welke wordt gestort in de reserve recreatie. Bestuur & Ondersteuning (inclusief Bedrijfsvoering en concern) negatief resultaat van 449.000 (voor mutatie egalisatiereserve). Bestuur & Ondersteuning heeft in 2018 een tekort gerealiseerd van 449.000. Na onttrekking van de egalisatiereserve ad. 232.000 resteert een negatief resultaat van 217.000. In de Berap was een tekort geprognosticeerd van 201.000. Hieronder een samenvatting van het resultaat. Voor het project Cloud2020 zijn er 360.000 aan lasten gerealiseerd. Hier tegenover staat een onttrekking van 360.000 uit de reserve. Op integriteitsdossiers zijn extra lasten gerealiseerd van 154.000. Het betreffen kosten voor juridische ondersteuning, bedrijfsonderzoek, extra inhuur en WW-verplichting. In de samenwerking met gemeenten voor de salarisadministratie zijn extra lasten gerealiseerd van 134.000, waar geen overeenstemming over bereikt is om deze te verrekenen met de 9

Samenvatting Jaarstukken 2018 deelnemende gemeente. Het betreffen voornamelijk extra lasten voor E-HRM en een accountantscontrole op de salarisadministratie over 2017. Voor het implementeren van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) zijn extra kosten gemaakt van 67.000. Er is voor 46.000 meer aan rentebaten gerealiseerd, dan begroot. Er zijn diverse baten/verrekeningen gerealiseerd, die een positief effect hebben. Het betreffen over het algemeen incidentele baten/verrekeningen. Het gaat om een bedrag van 115.000. Voor licentiekosten is er een structurele overschrijding van 140.000. Er is tevens sprake van diverse onderschrijdingen (met name incidenteel). Per saldo leidt dit tot een nadeel van 39.000. Op 6 maart 2019 heeft het algemeen bestuur besloten om vanuit concern ca. 92.000 te bestemmen voor de Regio Deal Twente. De lonen en werkgeverslasten zijn in 2018 harder gestegen dan geraamd waardoor er een tekort ontstaat van 126.000 op de looncompensatie. Conform afgesproken uitgangspunten wordt dit tekort separaat verrekend met de gemeenten. OZJT positief resultaat van 3.000 OZJT heeft in 2018 een positief resultaat gerealiseerd van 3.000. In de Berap was een tekort geprognosticeerd van 2.000. Hieronder een samenvatting van het resultaat. Er zijn minder personeelskosten gemaakt dan begroot door minder inzet op financiële ondersteuning, secretaris ZV en relatiebeheerder VTT. Dit leidt tot een positief resultaat van 154.000. Er zijn meer materiële kosten gemaakt dan begroot door extra juridische kosten, vergader- en representatiekosten, inhuur communicatie en bijdrage Vitaal Twente. Dit leidt tot een negatief resultaat van 151.000. De projecten Duurzame Gezinsvormen en Eigen Kracht hebben een positief resultaat, waarbij de middelen beschikbaar blijven binnen het project. De projecten Inkoop Twents model en Menzis hebben meer kosten gemaakt dan begroot waar een extra dekking tegenover staat. Veilig Thuis Twente positief resultaat van 173.000 (voor mutatie egalisatiereserve) Veilig Thuis Twente heeft in 2018 een positief resultaat gerealiseerd van 173.000. In de Berap was het financieel resultaat op nihil geschat doordat de begroting 2018 op dat moment nog niet definitief was vastgesteld i.v.m. de positionering van Veilig Thuis Twente binnen Regio Twente. Het positieve resultaat van Veilig Thuis Twente is conform de vastgestelde uitgangspunten met het algemeen bestuur toegevoegd aan de egalisatiereserve. Hieronder een samenvatting van het resultaat. Er zijn minder personeelskosten gemaakt dan begroot, doordat vacatures niet direct konden worden ingevuld. Door de krapte op de arbeidsmarkt bleek het ook voor Veilig Thuis Twente erg moeilijk om goed gekwalificeerde medewerkers voor het uitvoerende werk te vinden. Dit leidt tot een positief resultaat van 205.000. Er zijn meer materiële kosten gemaakt dan begroot door extra telefonie- en ICT kosten. In verband met de positionering van VTT onder Regio Twente zijn er incidentele baten en lasten geweest die per saldo tegen elkaar weg vallen. Er is een subsidie radargelden ontvangen van de centrumgemeente die volledig is aangewend voor extra taken in het kader van de aangescherpte wet meldcode en uitbreiding van de monitorfunctie. Coalition of the Willing negatief resultaat van 232.000. Door een administratieve fout bij de begrotingswijziging 2018 nr. 3 ontstaat een incidenteel tekort van 232.000. Het algemeen bestuur heeft op 7 maart 2018 besloten om de financiering van alle coalities uit de gemeentelijke bijdrage te halen, door het vaststellen begrotingswijziging van begrotingswijziging 2018 nr. 3. Om te voorkomen dat de basistaken worden belast met de overhead van Kennispunt Twente, is bij het opstellen van de programmabegroting 2018 de overhead van Kennispunt ( 231.509) reeds uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. Bij de begrotingswijziging 2018 nr. 3. is per abuis wederom de overhead uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. Dit heeft er voor gezorgd dat er per saldo te weinig gemeentelijke bijdrage is opgehaald voor de basistaken. 10

Samenvatting Jaarstukken 2018 Agenda van Twente positief resultaat van 4.9 mln. Dit positief financieringsresultaat is ontstaan doordat de programmalijnen Agenda van Twente aflopend zijn. Met dit resultaat worden in het verleden uit bij Regio Twente beschikbare liquide middelen voorgeschoten subsidieverstrekkingen weer ingelopen. Het resultaat van de Agenda van Twente wordt op de balans gereserveerd om de komende jaren de niet uit de balans blijkende verplichtingen (denk hierbij o.a. aan subsidieafrekeningen) te kunnen betalen. 11

Inleiding Jaarstukken 2018 2. Inleiding Voor u liggen de jaarstukken 2018 van Regio Twente. Hierin beschrijven we hoe het afgelopen jaar verlopen is, zowel wat betreft de beleidsuitvoering als de bijbehorende financiële effecten. Met de aanbieding van de jaarstukken leggen het dagelijks bestuur en de bestuurscommissies verantwoording af over het gevoerde beleid en beheer. De jaarstukken zijn conform de meest recente ontwikkelingen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) als volgt onderverdeeld: Programmaverantwoording Jaarverslag Paragrafen Jaarstukken Jaarrekening Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening en toelichting Balans en toelichting Figuur 1 indeling jaarstukken Conform het hierboven gepresenteerde overzicht bestaan de jaarstukken 2018 uit twee delen: het jaarverslag met daarin de programmaverantwoording met de paragrafen; en de jaarrekening met daarin het overzicht van baten en lasten en de balans met bijbehorende toelichtingen. Jaarverslag Programmaverantwoording In dit hoofdstuk beschrijven we per programma de uitgevoerde activiteiten die in 2018 hebben bijgedragen aan de (mate van) realisatie van onze ambities en de ontwikkeling van de bijbehorende indicatoren. In de programmaverantwoording geven we antwoord op de drie W-vragen: Wat hebben we bereikt? Hier wordt vermeld in welke mate we geslaagd zijn het gewenste resultaat te bereiken. Wat hebben we hiervoor gedaan? Hier zijn de projecten, activiteiten en kernindicatoren vermeld om de ambities te bereiken. Wat heeft het gekost? Hier worden de budgettaire effecten vermeld waarin we een onderscheid maken tussen de begrote baten en lasten voor wijziging, -na wijziging en de gerealiseerde baten en lasten. Om de programmaverantwoording sneller te kunnen scannen werken we met een verkeerslichtrapportage die rechts naast de ambities weergegeven is. Voor het aangeven van de status van kleuren is de volgende richtlijn gehanteerd: Groen: we hebben gepresteerd (of zelfs beter dan dat) wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. Oranje: we hebben gedeeltelijk gepresteerd wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. Rood: we hebben niet gepresteerd wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. Voor gedetailleerde informatie over de te bereiken ambities en de voorgenomen activiteiten om deze ambities te bereiken verwijzen wij u naar de programmabegroting 2018. Paragrafen In de paragrafen komen de onderwerpen aan de orde die van belang zijn om inzicht te krijgen in de benoemde beleidslijnen zoals opgenomen in de programmabegroting. De focus daarbij is gericht op belangrijke beheersprocessen en het beleid dat daaraan ten grondslag ligt. 12

Inleiding Jaarstukken 2018 U vindt hier de verantwoording over de volgende beheersmatige onderwerpen: weerstandsvermogen en risicobeheersing; onderhoud kapitaal goederen; verbonden partijen; bedrijfsvoering; financiering; en rechtmatigheid. Jaarrekening Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening en toelichting In dit hoofdstuk zijn diverse financiële overzichten opgenomen met vergelijkende cijfers. Hier presenteren wij in feite op een andere wijze de cijfers die zijn opgenomen in de programmaverantwoording onder het kopje Wat heeft het gekost? en enkele aanvullende (verplichte) financiële overzichten. Balans en toelichting Het laatste onderdeel gaat in op de financiële positie van Regio Twente aan de hand van de balans. Majeure wijzigingen en toelichtingen t.o.v. de programmabegroting 2018 Het vernieuwde BBV heeft bepaald, dat gemeenschappelijke regelingen geen afsplitsing mogen maken van een gedeelte van de gemeentelijke bijdragen (baten) van de deelnemers naar het taakveld overhead. Hierdoor verantwoordt Regio Twente conform de programmabegroting 2018 de bijdragen (incl. overhead) van de deelnemers onder de baten bij de taakvelden (niet zijnde overhead). Regio Twente heeft meerdere taakvelden, waardoor de bijdragen van de deelnemers voor overhead op begrotingsbasis zijn verdeeld, op basis van omvang lasten taakveld in de totale lasten. De overhead binnen Regio Twente is verder uitgesplitst in specifieke overhead (o.a. management en leiding van de afdelingen) en generieke overhead (PIJOFACH Bedrijfsvoering en bestuur). De gemeentelijke bijdrage voor de PIJOFACH activiteiten is in de programmabegroting 2018 verantwoord in zowel de baten en lasten overzichten van de programma s, als in het baten en lasten overzicht van het programma Bestuur & Ondersteuning. Het budgetrecht voor de PIJOFACH activiteiten ligt binnen de kaders van het algemeen bestuur, bij het programma Bestuur & Ondersteuning. Daarom is ervoor gekozen om in de jaarrekening het resultaat te verantwoorden binnen het programma Bestuur & Ondersteuning en niet in de financiële overzichten van de verschillende programma s. Hierdoor wordt het resultaat van de individuele programma s zuiverder en wordt een vergelijk met de voorgaande jaarrekeningen mogelijk. Bovendien is ervoor gekozen om in deze jaarrekening conform het BBV één centraal taakveldenoverzicht op te nemen. In de programmabegroting 2018 zijn de beleidsambities op het gebied van Bedrijfsvoering uiteengezet in de paragraaf Bedrijfsvoering, maar de bijbehorende baten en lasten zijn zoals hierboven uiteengezet weergegeven in het programma Bestuur en Ondersteuning. Om het resultaat (zowel beleidsinhoudelijk als financieel) beter navolgbaar te maken, is in deze jaarrekening ervoor gekozen om ook beleidsinhoudelijke verantwoording weer te geven in het programma Bestuur en Ondersteuning. Wij wensen u veel leesplezier! 13

Resultaat aanwending Jaarstukken 2018 3. Aanwendingsvoorstel Voorstel De jaarrekening 2018 van Regio Twente vast te stellen en in te stemmen met het negatieve rekening resultaat. Het rekeningresultaat is als volgt opgebouwd: Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten 3.793.366 Toevoegingen aan reserves 1.218.546 Onttrekkingen aan reserves 504.479 Per saldo 714.067 Gerealiseerd resultaat 4.507.432 Dit resultaat is te verdelen in een resultaat van de reguliere bedrijfsvoering en een resultaat op de uitgaven/inkomsten ten behoeve van het investeringsprogramma Agenda van Twente 2008-2017 (AvT). Gerealiseerd resultaat 4.507.432 Voorfinanciering van AvT 1 4.897.219 - Gerealiseerd resultaat na voorfinanciering AvT -/- 389.787 Het negatieve rekeningresultaat ad 389.787 over het jaar 2018 als volgt aan te wenden: 1. 116.807 onttrekken uit de algemene reserve; 2. 272.980 te verrekenen met de gemeenten. Vaststelling Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van het algemeen bestuur van Regio Twente d.d. 10 juli 2019. Voorzitter, secretaris, dr. G.O. van Veldhuizen ir. G.H. Tamminga 1 Conform het besluit van de voormalige Regioraad van 17-02-2010 worden de uitgaven van het investeringsprogramma Agenda van Twente gedekt uit dividend Twence en worden na aftrek van de dividend inkomsten op de balans verantwoord onder het eigen vermogen van Regio Twente. 14

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 4. Regio Twente Twente is een stedelijke regio waarbinnen het bruist van de creativiteit in een prachtige omgeving. Een regio met een sterke identiteit en een voor Nederland en Europa prachtig technisch profiel. Er is ruimte in Twente voor innovatief ondernemerschap en er liggen volop kansen. Kansen op het gebied van de hightech systemen en materialen en ook voor logistiek en toerisme. Maar, Twente is ook een kwetsbare regio gezien het gemiddeld inkomen en de werkgelegenheid. Beide blijven achter bij het Nederlands gemiddelde. Twente verdient een overheid die zich samen met ondernemers, onderzoekers en onderwijs sterk maakt voor de regio. Een overheid die slim samenwerkt, zodat de dienstverlening aan onze samenleving zo goed mogelijk verloopt. Daar zetten wij vanuit Regio Twente vol op in. Ook in deze dynamische tijd. Er is veel in beweging in onze samenleving, ook binnen Twente en Regio Twente. Dienstverlenende netwerkorganisatie Als samenwerkingsverband van en vóór de 14 Twentse gemeenten (verlengd lokaal bestuur) is Regio Twente actief op diverse terreinen: gezondheid (GGD Twente), economie, arbeidsmarktbeleid en innovatie, recreatie en toerisme, duurzaamheid en de belangenbehartiging voor Twente bij het Rijk en de EU. Ze onderhoudt nauwe relaties met de Rijksoverheid in Den Haag, de Provincie Overijssel en met de EU in Brussel. Ook speelt Regio Twente namens en samen met de gemeenten en samen met de Provincie Overijssel, ondernemend Twente en onderwijzend/onderzoekend Twente, een belangrijke rol bij het actief promoten van het merk Twente als vooraanstaande kennisregio, zowel landelijk als in Europa. In 2018 is besloten Shared Services Netwerk Twente om te bouwen naar uitvoering via Platform Twentse Kracht, IT-platform Twente en zelforganiserende kenniskringen. Innovatieve regio Regio Twente levert met haar inzet een bijdrage aan het versterken van Twente als een innovatieve en ondernemende kennisregio. Een duurzame en vitale regio waar ruimte is voor kennisontwikkeling en innovatief ondernemerschap, maar ook een regio waar rust en ruimte is om gezond te leven, te werken en te recreëren. Deze bijdrage komt grotendeels tot stand op basis van de programma s Agenda van Twente / Innovatiesprong Twente, beide in samenwerking met de Provincie Overijssel, de Ontwikkelagenda Netwerkstad en de Regionale Samenwerkingsagenda. Twentse samenwerking Door belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen - de economische crisis, bezuinigingen bij overheden, de decentralisatie van taken naar gemeenten en demografische veranderingen - groeit de behoefte aan samenwerking in Twente, zowel bij de gemeenten als andere maatschappelijke organisaties. Regio Twente is een belangrijke aanjager van het verder versterken van de samenwerking in de regio, niet alleen tussen de 14 gemeenten, maar ook tussen en met andere maatschappelijke sectoren. 15

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Jaarverslag 5. Programmaverantwoording 5.1 Domein Gezondheid Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Domein directeur Bestuurscommissie Publieke Gezondheid S. Dinsbach Inleiding 2018 was het derde jaar waarin de ambities van de GGD gebaseerd zijn op de Bestuursagenda 2016-2019. De focus in deze bestuursagenda ligt op: "gezonde levensjaren voor burgers in Twente in alle fasen van een mensenleven". De prioriteit ligt bij een gezonde start en het terugdringen van verschillen in gezondheid die te herleiden zijn tot sociaaleconomische factoren. Hierbij realiseren wij ons dat de uitvoeringspraktijk van de GGD voor het merendeel bestaat uit vastomlijnde taken en werkwijzen, gebaseerd op de Wet publieke gezondheid (Wpg) die een afwijkende invulling niet toelaat. Uiteraard zijn accentverschillen en/of een doelgroepenbeleid mogelijk. En daar waar wenselijk, in het kader van de bestuursagenda, zijn deze accenten ook aangebracht. De going concern taken hebben betrekking op bijvoorbeeld de contactmomenten van de JGZ, het Rijksvaccinatieprogramma, de dienstverlening bij infectieziekte meldingen, maar ook de grootschalige onderzoeken naar de gezondheidssituatie van jeugd en ouderen. In deze uitvoeringspraktijk realiseren wij op jaarbasis zo'n 200.000 face-to-face contacten met Twentse inwoners. Bij het accent in onze werkzaamheden op een gezonde start en de sociaaleconomische factoren, zijn we in ons werken steeds meer uit gegaan van een vernieuwd begrip van gezondheid. Centraal staat het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Dit wordt aangeduid onder de noemer Positieve gezondheid. De uitkomsten van de Volwassenen- en ouderenmonitor (2016) en de Kindermonitor (2017) zijn bemoedigend voor wat betreft de ambities die zijn gesteld. Tegelijkertijd moeten wij constateren dat de situatie in Twente ten opzichte van Nederland nog steeds een achterstand kent. 16

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Programma Gezondheid Bevorderen, bewaken en beschermen van de gezondheid in Twente 1. Minimaal net zo lang gezond leven als het landelijk gemiddelde. 2. In Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid. 3. Ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden. 4. De Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden. 5. Nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd en aangepakt. 6. Risicogroepen krijgen specifieke aandacht, zodat hun gezondheid kan verbeteren. 7. Infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd. Wat hebben we bereikt? In lijn met wat we hebben gemeld bij de Berap 2018 in oktober, moeten we nog steeds een achterstand constateren voor wat betreft de genoemde ambities met betrekking tot het bevorderen en bewaken van de gezondheid van onze Twentse burgers. Ook constateren we bijvoorbeeld nog steeds verschillen in gezondheid bij een verschillend niveau van de sociaaleconomische achtergrond. Dit alles is enerzijds uiteraard een spijtige constatering, maar anderzijds volstrekt verklaarbaar. Blijvende maatschappelijke (gezondheids-)effecten zijn pas over langere tijd zichtbaar en worden veroorzaakt door inspanningen op meerdere terreinen en de inzet van meerdere partijen. Uit langjarige monitoring zal blijken in welke mate het lukt deze ambities te realiseren. Status Op basis van deze notie heeft de bestuurscommissie PG opdracht verstrekt om een langjarig beleidskader (tot 2030) uit te werken. Dit kader wordt in het voorjaar 2019 aan de Bestuurscommissie ter besluitvorming voorgelegd. Dit moet in 2019 leiden tot de formulering van een nieuwe bestuursagenda met concrete ambities verdeeld over de verschillende jaarschijven, waardoor ook een realistische monitoring kan plaatsvinden. De gezondheid zoals die ervaren wordt, kan een indicator zijn voor de mate van de mogelijkheden die mensen hebben om te kunnen participeren, beschikbaar te zijn voor werk of andere vormen van (sociale) participatie, zoals het doen van vrijwilligerswerk en/of mantelzorg-(ondersteuning). Zo kan ook de rapportage van ouders over hun inschatting van de gezondheid van hun kind(-eren) een indicatie geven van toekomstige schooluitval en/of het eventuele beroep op voorzieningen. De uitkomsten van de volwassenen- en ouderenmonitor (2016) en de Kindermonitor (2017) leveren hiervoor aanknopingspunten. Ervaren gezondheid De meeste mensen voelen zich gezond, ondanks ziekten of handicaps. Met het toenemen van de leeftijd neemt de als goed ervaren gezondheid wel af en neemt de kans op ziekten en beperkingen toe. Driekwart van de Twentenaren vindt de eigen leefstijl (zeer) gezond. 59% 16% 3% 56% 30% 22% 4% Zeer goed Goed Gaat wel Slecht Figuur 1.1 Ervaren gezondheid volwassenen 10% Zeer goed Goed Gaat wel Slecht Figuur 1.2 Ervaren gezondheid ouderen 17

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Figuur 2 door ouders beoordeelde algemene gezondheid van hun kinderen in procenten In 2017 is de kindmonitor uitgevoerd. In figuur 2 zijn resultaten uit het onderzoek weergegeven. In figuur 2 is de beoordeelde algemene gezondheid van kinderen per gemeente inzichtelijk gemaakt. Hierbij is de beoordeling van de algemene en psychische gezondheid van de kinderen in 2017 gelijk aan 2013. In een aantal opzichten is het leven voor Twentse kinderen in de laatste vier jaar prettiger geworden. Er wordt minder gepest, minder gezinnen hebben moeite met rondkomen en minder kinderen hebben last van de sigarettenrook van hun ouders. Verbeteringen in het gezondheidsgedrag van kinderen zijn vaak te relateren aan gedrags- en attitudeveranderingen bij de ouders. Hier kunnen bijvoorbeeld genoemd worden het rook- en drinkgedrag, het eten van fruit en groente, voorlezen, sporten, enz. Daarnaast zijn helaas op dit terrein nog vaak verschillen te constateren tussen lage en hoge SES, waarbij het causale verschil niet altijd in één richting werkt. Zo wordt alcoholgebruik door kinderen in gezinnen met een hoger opleidingsniveau coulanter gehanteerd. Dit pleit er dan ook voor om in het kader van gezondheidsbevordering ook nadrukkelijker álle generaties aan te spreken. Voor de meest recente gegevens rondom de gezondheid van de Twentse bevolking verwijzen wij naar de rapportages van de GGD rondom de grootschalige onderzoeken: de Twentse gezondheidsmonitor volwassen en ouderen 2016, E-MOVO 2015 en de Kindermonitor Twente 2017. Wat hebben we hiervoor gedaan? Gezonde start Een gezonde start kent veel facetten. Niet alleen de eerste stappen die een kind doormaakt in het leven, maar ook elke vervolgfase verdient zijn eigen gezonde start. Gezondheid levert bijvoorbeeld een bijdrage aan het goed doorlopen van de schoolloopbaan en het daarmee verkrijgen van een startkwalificatie. De inspanning van GGD Twente is gericht op het faciliteren van een gezonde start van de jeugdigen, vanaf het prille begin tot jong volwassene. Dat geldt ook voor nieuwkomers in Twente of als de jongere via een vluchtelingenstatus in de Twentse samenleving wordt opgenomen. Om dat te faciliteren zijn pilots gehouden rondom modernisering en flexibilisering van de dienstverlening van de jeugdgezondheidszorg. Hierbij is ook gekeken naar taakherschikking tussen de verschillende disciplines. Tezamen met GGD Hollands Noorden en GGD regio Utrecht hebben we een start gemaakt met de bouw van een nieuw digitaal dossier voor de jeugdgezondheidszorg. Invoering hiervan is voorzien voor 2019. Om de continuïteit van het Rijksvaccinatieprogramma na de decentralisatie met ingang van 2019 te borgen, zijn afspraken gemaakt met gemeenten. In het najaar zijn op diverse locaties in Twente extra vaccinatierondes in het kader van de landelijke Meningokokkencampagne uitgevoerd. Recent inzicht in de gezondheidssituatie van de Twentse jeugd is verkregen door de regionale resultaten van de Kindermonitor 2017 en de daaropvolgende gemeentelijke rapportages. Inmiddels zijn er voorbereidingen getroffen voor het E-MOVO-onderzoek dat is voorzien voor 2019. Zorginhoudelijk is, naast de uitvoering van alle reguliere contactmomenten met kinderen, in het kader van de landelijke JGZ Preventieagenda, aandacht geschonken aan de pijlers Ouderschap en Hechting en Kindermishandeling. Daartoe zijn trainingen ontwikkeld die zowel voor eigen medewerkers als zorgpartners zijn uitgevoerd. 18

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Met het inspecteren van kinderopvanglocaties wordt een omgeving gegarandeerd waarin kinderen veilig en hygiënische kunnen verblijven. Het aantal gastouders loopt terug. Daar staat tegenover dat er veel nieuwe kinderdagverblijven en buitenschoolse opvanglocaties bij komen. Bij seksuele gezondheid zien we eveneens een toename van het aantal consulten en verrichtingen en het aantal gevonden SOA s. Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV) De inzet op terugdringing van de sociaal economische gezondheidsverschillen beperkt zich tot het organiseren en faciliteren van afstemmingsmogelijkheden voor gemeenten, in het kader van de verschillende gemeentelijke initiatieven. Daarnaast informeren wij de gemeenten over relevante ontwikkelingen op rijksniveau en elders in het land. Samen met Pharos, het expertise centrum SEGV, zijn de 8 GIDS gemeenten in Twente bezocht. Doel is om gezamenlijk te bekijken op welke wijze de GIDS middelen in de komende jaren adequaat ingezet kunnen worden en welke ondersteuning daarbij gewenst wordt door gemeenten. De verscheidenheid in uitvoering en besteding van de GIDS gelden is groot. Soms ontbreekt het aan plannen en blijft het geld niet besteed. Het is niet aantoonbaar dat de vanuit de GIDS gelden gedane inspanningen geleid hebben tot een effect op de Sociaal economische Gezondheidsverschillen. De Academische Werkplaats Jeugd Twente focust op onderzoeksactiviteiten rondom Versterking van zorg voor kinderen in armoede. In samenwerking met gezinnen die daadwerkelijk leven in armoede (ervaringsdeskundigen) is een programma ontwikkeld voor gezinnen in armoede: Gezonde kinderen in krappe tijden. Het programma heeft als doel zowel de gezondheid van kinderen die opgroeien in armoede te vergroten en de gezondheid van hun ouders te verbeteren. Een verbeterde gezondheid van de ouders zorgt voor een betere gezondheid van de kinderen. In dit kader willen we nog noemen de forse stijging van meldingen van woningvervuiling vanuit de wijkteams van gemeenten van 74 naar 113. Hierbij gaat het vaak om eenzame ouderen, mensen met schulden, verzameldrang, maar ook opvallend veel woningvervuilingen waarbij sprake is van ongedierte. Vitale coalities Gezondheid van individuele burgers wordt medebepaald door factoren die vallen onder de werkingssfeer van andere gemeentelijke beleidsterreinen dan publieke gezondheid. Daarnaast zijn er ook maatschappelijke organisaties die met hun activiteiten deze factoren kunnen beïnvloeden. Willen interventies aan effectiviteit winnen, is samen optrekken zeer gewenst. Vandaar dat dit gedachtegoed van Vitale coalities een prominente plaats inneemt als middel om te komen tot meer gezonde levensjaren voor Twentse burgers. In 2018 heeft GGD Twente met name ingezet op de verbinding van gezondheid en de leefomgeving. Met gemeenten en provincie wordt gezocht naar een effectieve inbedding van gezondheid in de omgevingswet. Ook de verbinding gezondheid en werk heeft aandacht gekregen. Zo is ondermeer het GGD panel ingezet om een beeld te krijgen in wat werkgevers en werknemers van belang vinden als het gaat om een gezonde en duurzame inzetbaarheid. De BC PG is in 2018 het regionaal bestuurlijk gremium geworden voor de aanpak personen met verward gedrag. Er is een coalitie ontstaan tussen gemeenten, politie, GGD,VRT, GGZ en ambulancedienst. Positieve gezondheid Het bevorderen van positieve gezondheid is een belangrijke pijler om de uiteindelijke doelstelling zoveel mogelijk gezonde levensjaren voor de burgers in Twente te bewerkstelliggen. De uitvoering van het Positieve gezondheid Actieplan 2016-2019 ligt op schema. Het netwerk Twente Gezond heeft ongeveer 40 partners en kent een aantal geïnteresseerde organisaties. Er zijn 3 netwerkbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens de week van de publieke gezondheid hebben een aantal partners, waaronder GGD Twente, een werkatelier werken en gezondheid georganiseerd. Samen met vier andere GGD'en nemen we deel aan de koplopertafel Publieke Gezondheid van het Institute for Positive Health. Er zijn stappen gezet in de zoektocht naar de werkzame elementen in de collectieve toepassing van positieve gezondheid. Het GGD panel is bevraagd op de indicatoren van positieve gezondheid. Een vingeroefening voor het bredere meenemen van positieve gezondheid in de gezondheidsmonitors. De factsheet is te vinden op www.detwentsegezondheidverkenning.nl. Voor meer informatie over prestaties en activiteiten van de GGD verwijzen wij u naar de website GGD Twente. 19

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Wat heeft het gekost? Gezondheid Realisatie Raming Raming begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 7.400.840 6.508.973 6.508.973 Lasten 22.837.882 22.021.925 22.021.925 Saldo excl. mutaties reserves 15.437.042-15.512.953-15.512.953- Gemeentelijke bijdrage 15.512.953 15.512.953 15.512.953 Mutaties reserves - - - Resultaat na reguliere mutaties reserves 75.910 - - Mutatie reserve (egaliseren resultaat) - - - Gerealiseerd resultaat 75.910 - - 20

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.2 Domein Leefomgeving Domein directeur ir. G.H. Tamminga Inleiding Leefomgeving is in onze organisatie het domein voor de programma s Sociaal economische structuurversterking, Belangenbehartiging en Recreatieve voorzieningen. In domein Leefomgeving zetten we samen de schouders onder het versterken van de sociaaleconomische structuur van Twente. 5.2.1 Programma Sociaal Economisch sterk Twente Samenvatting De Twentse gemeenten stonden in 2018 samen voor de opgave om een optimaal vestigings- en ondernemingsklimaat te realiseren en nieuwe initiatieven mogelijk te maken zodat de regio aantrekkelijk is en blijft voor bedrijven, bezoekers, ondernemers, studenten en natuurlijk hun inwoners. Samen hebben de gemeenten meer slagkracht, kennis, massa, invloed en netwerk. Door samen te werken zijn concrete voordelen gerealiseerd in kostenbesparing, kwaliteit en de vermindering van kwetsbaarheid. Samenwerking van de 14 gemeenten op het gebied van sociaaleconomische structuurversterking is één van de te behartigen belangen van Regio Twente. Binnen de organisatie van Regio Twente, geeft team Economie hier concreet vorm aan. In de eerste helft van 2018 is ingezet op de afhandeling van het investeringsprogramma Agenda van Twente. We hebben ook ingezet op het opstarten van de nieuwe Agenda voor Twente en het verbinden van de nieuwe investeringsagenda aan onze taken. Daarnaast faciliteerden we als Team economie in 2018 de samenwerking op het gebied van arbeidsmarkt, belangenbehartiging & lobby, bereikbaarheid & logistiek en vrijetijdseconomie. Ook voor de samenwerking op duurzaamheid en afval worden afspraken omtrent de inzet van Regio Twente gemaakt. Ook voor de gezamenlijke acquisitie is in 2018 een beroep gedaan op inzet vanuit Regio Twente. Tegelijkertijd volgden we de economische ontwikkelingen en hielden we het vizier open voor andere onderwerpen waarbij de Twentse gemeenten samen sterker staan dan alleen. In dit kader hebben we vanuit team Economie de totstandkoming van de Regio Deal Groen Technologisch Topcluster voor Twente gefaciliteerd. Het Rijk heeft op basis hiervan toegezegd 30 miljoen euro te willen investeren in Twente. De uitwerking hiervan volgt in 2019. Daarnaast hebben we actief meegewerkt aan de Omgevingsagenda Oost. We hebben deelgenomen aan de Pilot Omgevingsagenda Oost en gezorgd dat de gezamenlijke opgaven van Rijk en regio op de agenda staan van de Omgevingsagenda. Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurscommissie Agenda van Twente drs. S.L. van der Steen Werkzaamheden Innovatie 1. Afhandeling investeringsprogramma Agenda van Twente Wat hebben we bereikt? Door inzet van onze fondsen, het Innovatiefonds Twente en het MKB-fonds Vouchers en kredieten en subsidies vanuit de Agenda van Twente 2008-2017, hebben we bijgedragen aan de ontwikkeling en stimulering van Twente als innovatieve Kennisregio met speerpunt High Tech Systems en Materialen. De Bestuurscommissie Agenda van Twente heeft ingestemd met: Storting van de laatste tranche (nog van 2017) van 2 miljoen in het Innovatiefonds Twente. Afwijking van de investeringsinstructie van het Innovatiefonds Twente, waarmee een investering van 2,5 miljoen mogelijk werd in Lithium Werks, voor de oprichting van een grote R&D campus op Technology Base Twente, waarmee mogelijk nieuwe arbeidsplaatsen kunnen worden gecreëerd. NB: begin januari 2019 werd duidelijk dat de plannen rondom de campus getemporiseerd worden. Novel-T opdracht te geven het MKB fonds vouchers en kredieten te verduurzamen door de nog beschikbare 500.000,- in te zetten voor het verhogen van effectiviteit van de bestaande kredieten Novel-T opdracht gegeven om initiatief te nemen een Proof of Concept fonds uit te werken met een omvang van minimaal 10 miljoen en hiervoor vanuit de Agenda van Twente 1,4 miljoen beschikbaar te stellen. Het vaststellen en afronden van 17 subsidietrajecten vanuit de Agenda van Twente. Het verlenen van 1 aanvullende subsidie (aan Novel-T). Status 21

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Het opmaken van de balans van de Agenda van Twente en het advies aan het AB om het positieve saldo vanuit de Agenda te bestemmen voor de Regio Deal. Wat hebben we hiervoor gedaan? Aansturing van en afstemming met de programmaleiders / uitvoerders in de programmalijnen; Monitoring op de resultaten in de programmalijnen en bijsturen waar nodig; Initiëren, organiseren, faciliteren van inhoudelijke besprekingen over de programmalijnen in de diverse ambtelijke en bestuurlijke overleggen van Regio Twente; Aandeelhoudersvergaderingen, bestuursvergaderingen, foundersoverleggen en stuurgroepen voorbereiden (inclusief inhoudelijke inbreng) dan wel organiseren; Beheren van de al eerder uitgegeven vouchers en kredieten vanuit ons MKB-fonds vouchers en kredieten Begeleiden van subsidietrajecten vanuit de Innovatiesprong vanuit de oude Agenda van Twente voor Twentebranding, Novel-T, MarketingOost en een aantal onderdelen van de Human Capital Agenda. Met welke verbonden partijen hebben wij het samen gedaan? Twence Holding B.V. In 2018 ontvingen we de laatste jaarlijkse winstuitkering van 8 miljoen euro van Twence Holding B.V. Deze winstuitkering werd vervolgens geïnvesteerd in (de afrekening en vaststelling van) de laatste nog lopende projecten van de huidige Agenda van Twente, de investeringsagenda van de 14 Twentse gemeenten die van 2008-2017 heeft gelopen. OostNL Ook in 2018 was OostNL een actieve partner voor Regio Twente als fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente. Regio Twente is aandeelhouder in OostNL en levert samen met de UT gezamenlijk een commissaris in de Raad van Commissarissen. Eind 2018 is de zittende commissaris gestopt, de opvolging zal in 2019 geregeld worden. Innovatiefonds Twente B.V. Een van de programmaonderdelen van het investeringsprogramma Innovatiesprong Twente is het beheren van een fonds ter stimulering van innovatieve investeringen in Twente. Het Innovatiefonds Twente richt zich op de financiering van innovatieve Twentse MKB-bedrijven. Het Innovatiefonds Twente is 100% eigendom van Regio Twente en daarmee is Regio Twente enige aandeelhouder van het fonds. OostNL is fondsbeheerder die hiervoor een beheervergoeding ontvangt. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Evaluatie Innovatiesprong 1 Uitgevoerd 2. Aantal afgesloten vouchers en kredieten en aflossing lening Geen nieuwe kredieten en vouchers en 450.000 afgelost Geen nieuwe kredieten verstrekt en 1 krediet afgelost van 150.000 22

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager College van B&W van Enschede als centrumgemeente Colleges van B&W op advies van Portefeuillehoudersoverleg Arbeidsmarkt drs. S. van der Steen Werkzaamheden Arbeidsmarkt/Human Capital Agenda 2. Een betere en meer flexibel werkende arbeidsmarkt, waarbij we de regionale arbeidsmarktpartijen (gemeenten, UWV, werkgevers en beroepsonderwijs) stimuleren in samenwerking aan regionale oplossingen voor vraag- en/of aanbod-tekorten en overschotten. Wat hebben we bereikt? We hebben gemeenten gefaciliteerd en ondersteund bij hun onderlinge samenwerking en gewerkt aan uitbreiding van de afstemming met andere arbeidsmarktpartners, waaronder vertegenwoordigende organisaties in Twente Board en Werkbedrijf. We hebben bijgedragen aan de 'Agenda voor Twente' met een aantal arbeidsmarktonderwerpen. We hebben verbinding gemaakt met de 'Regio Deal' en beleidsterreinen innovatie, zorg, techniek en logistiek. We hebben de arbeidsmarkt informatievoorziening vernieuwd en verder geprofessionaliseerd. Tenslotte hebben we het management van Werkplein Twente ondersteund in de verdere ontwikkeling van Werkplein Twente. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Samen met gemeente en arbeidsmarktpartijen afspraken gemaakt; Ruim 25 ambtelijke en bestuurlijke overleggen op het terrein van arbeidsmarkt en arbeidsmarktsamenwerking zijn ondersteund, daarnaast nog diverse werk- en stuurgroepen; Twee werkconferenties georganiseerd samen met regionale en landelijke samenwerkingspartners; uitwerking 'Twentse belofte' ('uitgevallen maar niet buiten spel') en 'arbeidsmarkt informatie en trends'; Regionale arbeidsmarkt projecten en -programma's zijn opgenomen in Agenda voor Twente en in de Regio Deal; Bestaande regionale projecten (Jongeren offensief, leerwerkloket Twente, statushouders project, Direct 2 Job, week van de logistiek, zijn verbonden met de regionale samenwerkingsorganisatie Werkplein Twente; Diverse projectvoorstellen zijn ondersteund bij planvorming en uitvoering. Enkele voorbeelden zijn 'Twents Fonds voor Vakmanschap', 'Twentse Zorgacademie', ontwikkeling 'Grens info punten' en 'Praktijk Centrum Procestechniek Twente'; Voor 'Techniekpact Twente' is inhoudelijk en strategisch geadviseerd, en is ook in 2018 de rol van betaalkantoor door Regio Twente uitgevoerd; Er is multi-financiering gezocht en gevonden voor projecten en losse arbeidsmarktactiviteiten; Er zijn meerdere adviezen gegeven aan gemeenten en samenwerkingsorganisaties; aan beleidsmedewerkers gemeenten en bestuurders zijn diverse factsheets verstrekt waarin duiding en trends arbeidsmarkt benoemd zijn. Faciliteren van beschikbaar stellen van arbeidsmarktinformatie voor bestuur, beleid en uitvoeringsorganisaties via cijfers, duiding en benoeming van ontwikkelingen via de Arbeidsmarkt monitor Twente Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Uitgave van arbeidsmarktmonitor 4 x document publicatie, 12x tabellen publicatie 4x 12x 2. Het afsluiten van 4 x jaar beschikking 4x prestatieovereenkomsten 3. Regionale werkloosheid, met bijzondere aandacht voor jeugdwerkloosheid. 18.000 (jeugd tot 25jr: 5.500) 17.000; Jeugd: laatst bekend: 5.000 in 2017 4. Geactualiseerde arbeidsmarktplan Twents arbeidsmarkt Perspectief 2020 (TWAM 2020) 5. Begeleide bijeenkomsten van PHA e.a. andere arbeidsmarkt overleggen 1x Nieuwe TWAM versie 2017 6x PHA, 6x AOA 1 x marktbewerkingsplan Werkplein Twente 6x PHA, 6x AOA, 25x andere overleggen, 2x werkconferenties 23

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Min. 20 ander begeleide overleggen Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur Portefeuillehoudersoverleg Vrijetijdseconomie drs. S. van der Steen Werkzaamheden Vrijetijdseconomie 3. Een goed georganiseerde en goed functionerende toeristische sector, die bijdraagt aan het borgen van een vitale high tech regio (door middel van meer bezoekers, bestedingen en banen en een groter marktaandeel van het binnenlands toerisme. Wat hebben we bereikt? We hebben verder ingezet op het continueren van de vermarkting van het toeristisch product en hard gewerkt aan een nieuwe versie van het uitvoeringsprogramma vrije tijd Twente. De nieuwe governance is optimaal benut om het toeristisch merk Twente verder, via Twente Marketing, te laden. Twente Marketing heeft dit jaar geïnvesteerd in het behalen van online kritische massa zodat het bereik weer voldoende groot is, zodat zij ook daadwerkelijk impact kan hebben met haar online marketingcommunicatie activiteiten. Partijen (ondernemers, TTI / VVV s, gemeenten, Twente Marketing etc.) weten elkaar makkelijker te vinden, hetgeen de ketensamenwerking bevordert. Twente Marketing heeft haar doelstellingen behaald en diverse mijlpalen gerealiseerd. De bestedingen, de overnachtingen en de werkgelegenheid laten opnieuw mooie groeicijfers zien. Wat hebben we hiervoor gedaan? 1. Adviseren en deelnemen Gastvrij Twente 2. Adviseren en deelnemen Gastvrij Overijssel. 3. Onderhouden van de relatie met MarketingOost, inclusief afstemming directie en merkleider. 4. Subsidie beoordelen en verstrekken aan MarketingOost, inclusief het opstellen van de jaarlijkse subsidiebeschikking met DB-besluit en subsidievoorwaarden en het bespreken van de voortgangsrapportage. 5. Regie voeren op het beleidsterrein vrijetijdseconomie richting stakeholders, toekomstverkenning is uitgevoerd. 6. Voorbereiden, faciliteren, adviseren en deelnemen bestuurlijk, ambtelijk en portefeuille-overleg en uitvoering geven aan voorgenomen acties. 7. Gestart met opstellen van een Uitvoeringsprogramma VTE 2018-2022. 8. Input geleverd aan Omgevingsagenda Oost. 9. Input geleverd aan Euregio Visie 2030 om grensoverschrijdende toerismesamenwerking te continueren. Status Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Arbeidsplaatsen VTE 18.500 19.243 2. Toeristische bestedingen in Twente 142 mln. 182,3 mln. Incl. Sallandse Heuvelrug 3. Overnachtingen in Twente 3,3 mln. 3,4 mln. 4. Spontane naamsbekendheid Twente 22% 22% 5. Geholpen naamsbekendheid Twente 87% 88% 24

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur Portefeuillehoudersoverleg Mobiliteit en Economische zaken drs. S. van der Steen Werkzaamheden Logistiek en bereikbaarheid 4. Oplossen van de logistieke en infrastructurele knelpunten ten behoeve van regionaal economische structuurversterking, optimale bereikbaarheid en een concurrerend investerings- en vestigingsklimaat in Twente. Sturing op logistieke structuurversterking via actieve samenwerking met stakeholders binnen Twente. Profilering van Twente als logistieke regio. Wat hebben we bereikt? In 2018 is weer een stevige lobby gevoerd op onze Bereikbaarheidsagenda. Hiermee hebben we veel bereikt: we hebben erkenning gekregen voor onze wensen en eisen, en middelen toegezegd gekregen en studies opgestart om knelpunten aan te pakken. Na de Gemeenteraadsverkiezingen zijn met de nieuwe portefeuillehouders Verkeer & Vervoer en de Provincie nieuwe afspraken gemaakt over de uitvoering van de Bereikbaarheidsagenda en het trekkerschap op deeldossiers. Sinds dit jaar hebben we ook een trekker aangewezen voor het dossier Slimme en duurzame mobiliteit. We hebben actief deelgenomen aan de Pilot Omgevingsagenda Oost. De gezamenlijke opgaven van Rijk en regio staan op de agenda van de Omgevingsagenda. Ook hebben we een propositie gemaakt voor Twente als perspectiefgebied voor de NOVI en ambtelijk aangeboden aan BZK. Status Ten aanzien van de fysieke infrastructuur is ook veel bereikt. Zo is de N-18 in mei geopend en is weer een deel van de F-35 gereed. We hebben een Europese subsidie uit de CEF middelen gekregen voor de verruiming van de Twentekanalen. Via de lobby op onze spoorverbindingen is de Amsterdam-Berlijn lijn een nationaal gespreksthema geworden en zijn toezeggingen voor verbeteringen op de lijn gedaan. Ook is gestart met gesprekken en onderzoeken voor verbetering van de Zwolle-Münster verbinding. Deelname in Port of Logistic Overijssel. Gezamenlijk met de twee andere 'ports' in Overijssel hebben we Port of Twente gepresenteerd op de Break Bulk Beurs te Bremen. Deze gezamenlijke profilering was een generale repetitie voor de grote logistieke beurs in München in 2019. Deze generale is succesvol gebleken en heeft daarnaast ook nog een aantal directe leads opgeleverd voor Twente. Daarnaast is in 2018 afgesproken dat we ons gezamenlijk profileren als Twente, Logistieke Hotspot. De vereniging Port of Twente, het gemeenschappelijke havenbedrijf en Business Park XL profileren zich vanaf halverwege 2018 gezamenlijk onder de naam Port Of Twente. Een belangrijk aandachtspunt voor logistiek is de arbeidsmarkt. Hiervoor onder andere meegewerkt aan de Week van de Logistiek en het project Huis van de Logistiek. Dit om de arbeidsmarkt op orde te houden, om ons aantrekkelijke vestigingsklimaat te behouden voor Twente als Logistieke Hotspot. Wat hebben we hiervoor gedaan? Initiëren, financieel bijdragen en deelname aan diverse onderzoeken naar bereikbaarheidsknelpunten zoals verkort MIRT onderzoek Azelo-Buren (Ministerie), gevolgen voor wegennet Twente op invoering Maut in Duitsland (Regio), Bereikbaarheid via de lucht Euregio (Interregstudie). Uitvoeren krachtige lobby (inter)nationaal op verbeteren van onze bereikbaarheid, ondersteund met nieuw lobbymateriaal. Onze bereikbaarheidswensen ingebracht in strategische beleidsdocumenten van hogere overheden zoals Omgevingsagenda Oost en besproken met de buurregio's. Deelname aan de pilot Omgevingsagenda Oost (opvolger van de Gebiedsagenda Oost 2013): Deelname namens Twente aan de landelijke pilot Omgevingsagenda Oost. De pilot is uitgevoerd in opdracht van provincies Overijssel en Gelderland, Ministerie van BZK en de Unie van Waterschappen. Deelname hield in: coördinatie van de Twentse input, deelnemen aan werkbijeenkomsten op zowel Overijsselse schaal, als op de schaal van Oost Nederland. Twente presenteren op deze bijeenkomsten en Twente vertegenwoordigen. Intern afstemmen en beleidsinhoud ophalen, gesprekstafels organiseren om draagvlak te organiseren en input van de 4 O s op te halen. Lidmaatschap en actieve deelname aan het Europese netwerk Polis en Eurocities (Mobility) ter voorbereiding van deelname aan nieuwe projecten en verkrijgen van subsidies. 25

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Initiëren van breed overleg, slimme en duurzame mobiliteit ter voorbereiding van een regionaal Sustainable Mobility Plan (SUMP). Deelname aan tafelgesprekken Agenda voor Twente Vestigingsklimaat & Bereikbaarheid. Deelname POLO Aanwezig geweest en geprofileerd op de Break Bulk Beurs te Bremen als Port of Twente samen met POLO Deelname overleg gezamenlijke havenbedrijf Twente Meegewerkt aan de week van de logistiek om de arbeidsmarkt op orde te krijgen voor de logistiek Meegewerkt / adviseur stuurgroep project Huis van de Logistiek Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Aantal overleggen Kernteam Strategische Logistieke Alliantie 5 5 6. Aantal overleggen Taskforce Logistiek 4-7. Deelname PHO Mobiliteit 6 5 8. Deelname AO Mobiliteit 6 10 9. Bestedingsvoorstel middelen Verkeer en Vervoer 2019 1 1 10. Gezamenlijke acquisitieaanpak logistiek 1 1 26

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.2.2 Belangenbehartiging Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur ir. G.H. Tamminga Inleiding Twente heeft in 2018 op veel fronten lobbysuccessen geboekt. Kamerleden kwamen veelvuldig op werkbezoek in Twente ( Twente als modelregio ) en er werden samenwerkingsagenda s met partners aan de andere kant van de grens in Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen opgetekend. Ook speelde Twente een actieve rol in Europese netwerken én stond de regio in de schijnwerpers op internationale podia. Prestaties die vooral ook zijn gebaseerd op de kracht van samenwerken en niet zonder de inzet van velen konden worden bereikt. Werkzaamheden Verstevigen van de gezamenlijke lobby in Oost-Nederlands verband, zowel in Den Haag als Brussel, zorgdragen voor een goede positionering van de Twentse belangen in Den Haag en Brussel, versterken van de grensoverschrijdende samenwerking met de Duitse buurregio s Niedersachsen en Nordrhein Westfalen. Benutten van mogelijkheden binnen Europese programma s met deelname van Twentse partijen in projecten. Wat hebben we bereikt? Verdere prioritering in de Twentse lobby, waarmee op een beperkt aantal dossiers een meer offensieve lobby kon worden gevoerd. Meer inzicht en afstemming in de lobby door verbeterd strategisch relatiemanagement. Op verschillende lobbydossiers zijn resultaten behaald, de resultaten van de lobby zijn opgenomen in het jaarverslag lobby Twente 2018, in het bijzonder de Regio Deal Twente. De lobby van Twente in politiek Den Haag heeft ook in 2018 geresulteerd in Kamervragen, moties en werkbezoeken van Kamerleden en bewindspersonen aan Twente ('Twente als modelregio') en een groeiende zichtbaarheid van Twentse bestuurders in Den Haag. Status Kennisdeling met andere Europese regio's is geïntensiveerd. Twente speelde een actieve rol in Europese netwerken én stond in de schijnwerpers op internationale podia. Via deze netwerken zijn we in staat kennis en ervaring uit te wisselen, vinden we partners voor projecten en bundelen we onze krachten om richting de EU invloed uit te oefenen. De monitoring op EU-fondsen laat zien dat in Twente Europese middelen goed worden ingezet ter ondersteuning van Twentse initiatieven. De stand van de behaalde Europese subsidies per 1/7/2018 was 197 miljoen euro. In 2018 hebben we net als in 2017 sterk geïnvesteerd in ons grensoverschrijdende netwerk. Veel bestaande contacten zijn uitgebouwd en nieuwe contacten gelegd. Samen met de grensprovincies, buurregio s en gemeenten hebben we in 2018 hard gewerkt aan samenwerkingsagenda s met partners aan de andere kant van de grens in Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen. Bijzondere vermelding verdient de intensivering van de samenwerking met het Münsterland. Wat hebben we hiervoor gedaan? Adviseren van bestuur en ambtelijke organisaties over actuele ontwikkelingen in Den Haag, Brussel en Duitsland en de te voeren strategie ten aanzien van de lobbyprioriteiten Adviseren van bestuurders bij Haagse, Brusselse en grensoverschrijdende activiteiten Volgen van maatschappelijke en politieke ontwikkelingen en deze informatie delen met de Twentse gemeenten Organiseren van netwerkevenementen Opstellen jaarverslag lobby, met in woord, beeld en cijfers een terugblik op de lobby-inspanningen en lobby-successen van 2018 Persoonlijke aanwezigheid van Twentse bestuurders bij Kamerdebatten en deelname (als spreker) bij hoorzittingen en rondetafelgesprekken. Vrijwel alle Twentse burgemeesters waren in november aanwezig bij het jaarlijkse Wilddiner van de provincie Overijssel in Nieuwspoort, Den Haag, waar contacten zijn gelegd (en verstevigd) met een groot aantal Kamerleden. Voorbereiding en indiening voorstel Regio Deal Twente 27

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Bijdrage leveren aan het investeringsaanbod 'Kansen in Overijssel' Kennismakingsronde team-lobby langs 14 Twentse colleges van B&W Organiseren van diverse werkbezoeken van Kamerleden en bewindspersonen aan Twente Versturen maandelijkse nieuwsbrief 'Lobbybericht Haagsche Post' Analyse Miljoenennota en Rijksbegroting Organiseren tweedaags werkbezoek van Twentse bestuurders aan Brussel (Open Days) Uitvoeren Actieplan Innovatieprofiel Oost-Nederland Deelname in Europese netwerken en aan internationale evenementen en fora, waaronder EUROCITIES Opstellen Samenwerkingsagenda Oost-Nederland - Münsterland Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Jaarrapportage met lobbyactiviteiten en resultaten 1 1 2. Strategische dynamische agenda met lobbyprioriteiten 1 1 3. Het organiseren en faciliteren van 5 ambtelijke en 5 bestuurlijke 10 10 overleggen 4. Maandelijks lobbybericht Haagsche Post 10 10 5. Twee keer per jaar nieuwsbrief Twente internationaal 2 1 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Sociaal Economisch sterk Twente Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Bedragen in Totaal Baten 722.207 603.924 603.924 Totaal Lasten 2.818.188 2.670.944 2.125.870 Saldo excl. mutaties reserves 2.095.981-2.067.020-1.521.946- Gemeentelijke bijdrage 2.067.020 2.067.020 1.521.946 Mutaties reserves 9.387 - - Resultaat na reguliere mutaties reserves 19.573- - - Mutaties reserve (egaliseren resultaat) - - - Gerealiseerd resultaat 19.573- - - 28

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.2.3 Programma Recreatieve Voorzieningen Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur ing. J. Kloots Werkzaamheden 1. Stimuleren van het gebruik van onze eigen recreatieparken en toeristische routenetwerken, te weten het wandel-, fiets- en paardrijdnetwerk en de MTB-routes. 2. Het verbeteren van het financiële rendement van de recreatieparken van 18% in 2009 naar 40% in 2018. Wat hebben we bereikt? Recreatieparken De door Regio Twente geëxploiteerde recreatieparken Hulsbeek, Rutbeek en Lageveld zijn het afgelopen jaar druk bezocht, mede ook dank zij het langdurig aanhoudende fraaie weer. Ook de evenementen en de activiteiten op de parken trokken veel publiek. Zoals bij de Bestuursrapportage 2018 al aangegeven is, wordt in het kader van de invoering van de landelijke voorschriften BBV de overhead toegerekend als percentage van het aandeel in de totale lasten van Regio Twente. Hierdoor geeft de gehanteerde beleidsindicator (financieel rendement) geen reëel beeld meer van het financiële reilen en zeilen van de parken. Met het portefeuillehoudersoverleg VTE is afgesproken om hiervoor een nieuwe beleidsindicator te hanteren en tevens om de wijze van toerekening van overhead naar de verschillende onderdelen van Regio Twente in 2019 te evalueren. Status Routes Ook van de Twentse routes is in het afgelopen jaar veel gebruik gemaakt. Zo worden de Twentse mountainbikeroutes landelijk erg hoog gewaardeerd (zie www.mtbroutes.nl) en blijken de fiets- en wandelroutes vaak een criterium om voor Twente te kiezen voor een korte vakantie. Overigens worden de routes natuurlijk met name gebruikt door de eigen inwoners en dragen deze in belangrijke mate bij tot de ontspanning en beweging van de Twentse inwoner (gezondheid). Wat hebben we hiervoor gedaan? Recreatieparken Voor het Rutbeek is het evenemententerrein geoptimaliseerd (deels verplaatst, uitbreiding speeltuin en grondverbetering), is er een spectaculaire mountainbikeroute en een wandelpad gerealiseerd op de skiheuvel, is het wandelpad rondom het Rutbeek nu volledig verhard en zijn diverse nieuwe evenementen aangetrokken. Daarnaast heeft veel en intensief overleg plaatsgevonden met gemeente Enschede, ontwikkelaars en buurt over de ontwikkeling van het bungalowterrein op het Rutbeek Bij het Hulsbeek zijn in het kader van een subsidieregeling nieuwe speeltoestellen aangelegd in en naast het water, zijn parkeerplaatsen aangepast en is gestart met de aanleg van een camperpark. Daarnaast is het parcours aangepast voor zowel MTB als paardrijden (incl. hindernissen). Met de initiatiefnemers van Skydive is voortdurend overleg over de nieuwe vestigingsplannen. De evenementen op het Hulsbeek waren succesvol en trokken veel publiek. Helaas waren er ook twee verdrinkingsgevallen te betreuren. Voor het Lageveld is een EFRO-subsidie binnengehaald, samen met een aantal bedrijven. Bedoeling is om nieuwe civieltechnische oplossingen/innovaties te kunnen testen op het park (proeftuin), zoals een drijvende brug, een nieuw type beschoeiing, een nieuwe manier van aanleggen halfverhardingen en het testen van diverse nieuwe hybride kunstgrassoorten. Daarnaast zijn er plannen gemaakt voor de bouw van een trainingsloods voor een pachter, is er een nieuw toiletgebouw in gebruik genomen en is de voorbereiding gestart voor een eventuele uitbreiding van de waterplas. Routenetwerken Voor het mountainbikenetwerk is in 2018 het laatste deel van het project uitgevoerd; tussen de routes zijn verbindingen gemaakt en hiermee is de totale aaneengesloten netwerklengte op 1000 km gekomen. Twente is trendsetter als het gaat om het bewegwijzeringssysteem; we hebben speciale bewegwijzering geïntroduceerd, waarbij mountainbikers makkelijker kunnen 'overfietsen' van de één op de andere route Voor de wandel- en fietsroutes zijn in 2018 in het kader van het project Kwaliteitsimpuls 238 panelen Wandelnetwerk, 98 panelen Mountainbikenetwerk, 40 panelen Paardrijdnetwerk, 155 Toeristische 29

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Infopunten en 570 panelen Fietsnetwerk geplaatst, inclusief de houten frames. Hiermee is een fraai, uniform systeem ontstaan. Ook is het Middelenhandboek Routenetwerken in 2018 afgerond: dit boek is bedoeld om tot eenduidigheid en uniforme uitstraling te komen rondom alle middelen en uitingen van Routenetwerken Twente. Het bevat 184 pagina's met alle middelen, uitingen, ontwerpen en regelgevingen, bijv. panelen, bordjes, stickers, kaartmateriaal, systematiek, fotografie, corporate design. In 2018 zijn er ook online verdere stappen gemaakt bij de Routeportal, waar alle routeplanners en thema's inclusief uitleg zijn te vinden. Het is een totaal systeem, waarbij de buitendienst meldingen verwerkt, dit doorgevoerd wordt in de planners, en ook nog eens 1-op-1 is gekoppeld met de app. De invulling hiervan start meteen in 2019. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Financiële rendements-ontwikkeling parken c.a. 40% I.v.m. BBV is beleidsindicator achterhaald 2. Mate van uitvoering MTB netwerk 1.000 km 1.000 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Recreatieve voorzieningen Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Bedragen in Totaal Baten 1.540.346 773.879 773.879 Totaal Lasten 2.937.829 2.058.419 2.058.419 Saldo excl. mutaties reserves 1.397.484-1.284.540-1.284.540- Gemeentelijke bijdrage 1.416.746 1.416.746 1.416.746 Mutaties reserves 19.262-132.206-132.206- Resultaat na reguliere mutaties reserves - - - Mutaties reserve (egaliseren resultaat) - - - Gerealiseerd resultaat - - - Realisatie taakstelling In 2013 heeft de Provincie Overijssel de jaarlijkse onderhoudsbijdrage afgekocht. Deze afkoopsom is gereserveerd. In verband met het vervallen van de jaarlijkse bijdrage moet Recreatieve Voorzieningen in totaal 603.885 bezuinigen. In 2014 en 2015 is een bezuiniging van 254.179 gerealiseerd en in 2016 een bedrag van 112.902. In 2017 is de taakstelling niet structureel ingevuld en is 97.314 onttrokken aan de hiervoor ingestelde reserve. In de programmabegrotingen 2019 en 2020 vindt nadere invulling plaats. In het boekjaar 2018 is het positieve resultaat van de drie recreatieparken verrekend met de taakstelling. Dit heeft geleid tot een storting van 46.573,- in de hiervoor ingestelde reserve. 30

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Totaal domein Leefomgeving Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten totaal domein Leefomgeving (excl. AvT/IPT) Bedragen in Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Baten 2.262.553 1.377.803 1.377.803 Lasten 5.756.017 4.729.363 4.184.289 Saldo excl. mutaties reserves 3.493.464-3.351.560-2.806.486- Gemeentelijke bijdrage 3.483.766 3.483.766 2.938.692 Mutaties reserves 9.875-132.206-132.206- Resultaat na reguliere mutaties reserves 19.573-0 0 Mutatie reserve (egaliseren resultaat) 0 0 0 Gerealiseerd resultaat 19.573- - - Overzicht van baten en lasten AVT/IPT Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Bedragen in Totaal Baten 8.007.278 8.153.964 8.153.964 Totaal Lasten 2.915.580 7.959.486 7.927.357 Saldo excl. mutaties reserves 5.091.698 194.479 226.607 Gemeentelijke bijdrage 194.479-194.479-226.607- Mutaties reserves - - - Resultaat na reguliere mutaties reserves 4.897.219 - - Mutaties reserve (egaliseren resultaat) - - - Saldo incl. mutaties reserves 4.897.219 - - 31

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.3 Domein Bestuur en Ondersteuning Domein Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Domein directeur Bestuur en Ondersteuning Dagelijks bestuur G. Huijs Inleiding In 2018 is voortgebouwd op in 2017 ingezette verbeteringen. Zo zijn enkele Leantrajecten doorlopen en heeft de coördinatie op de uitvoering van taken en projecten aandacht gekregen. In de zomer van 2018 is een directeur bedrijfsvoering a.i. gestart als waarneming van de vertrokken directeur. De managementstructuur van bedrijfsvoering blijft aandacht vragen om voor de managers en coördinatoren tot een gezonde balans te komen waarin medewerkers, inhoud en processen elk voldoende aandacht krijgen. In 2018 zijn nieuwe data aangeleverd voor Vensters voor Bedrijfsvoering, waarmee inzichtelijk is gemaakt hoe de overheadkosten zich verhouden tot de deelnemende negen Twentse gemeenten. De overheadkosten van Regio Twente blijken vanuit deze Benchmark als relatief laag te kunnen worden aangegeven. Om het in de Berap 2018 uiteengezette tekort voor Bestuur & Ondersteuning te managen zijn een aantal voor de organisatie noodzakelijke ontwikkelingen uitgesteld of gefaseerd uitgevoerd. De verbetering en de visie op sturingsinformatie is uitgesteld. Deze verbetering vraagt aandacht over de volle breedte van Regio Twente om de gewenste resultaten te bereiken en te kunnen monitoren. In het kader van ICT zijn een aantal noodzakelijke projecten uitgesteld en/of gefaseerd ingevoerd. Denk hierbij onder anderen Mobile device management en het online kunnen bijwonen van vergaderingen van het algemeen bestuur. De overgang van de officeomgeving naar de Cloud is eind 2018 gestart en in het eerste kwartaal van 2019 succesvol afgerond. De digitalisering van post- en archieffunctie is afgerond, waarbij een breder gebruik van de mogelijkheden van het DMS nog mogelijk is maar ook meer middelen vraagt De verbouwing van het Twentehuis is in 2018 afgerond, waarmee een moderne werkomgeving beschikbaar is gekomen waarin voor medewerkers een gevarieerd aanbod beschikbaar is van verschillende werkruimten. Ook bevordert de nieuwe inrichting de samenwerking tussen verschillende disciplines en onderdelen. Als laatste zijn keuken en uitgiftebalie van het restaurant volledig verbouwd zodat het vergadercentrum een aantrekkelijkere toegang heeft gekregen, terwijl met een nieuwe cateraar het aanbod beter aansluit op het personeelsbeleid (aantrekkelijk, duurzaam, gezond). In 2018 hebben Veilig Thuis Twente en het Veiligheidshuis hun intrek genomen in het Twentehuis. Op verzoek van de Veiligheidsregio is in de eerste helft van 2018 de adviesfunctie financiën (3 fte) ontvlecht en overgeheveld naar de VRT. Eind 2018 is overleg gestart over het ontvlechten van de P&O functie (± 8 fte) voor de VRT. De aanleiding komt voort uit het Btw-voordeel dat de VRT nastreeft en uit de ambitie van VRT om de bedrijfsvoering vanuit de eigen organisatie te willen uitvoeren. Voor de taken, diensten en producten die van bedrijfsvoering worden gevraagd is het beschikbare budget niet toereikend. De invoering van AVG is zodanig begeleid en georganiseerd dat aan de basiseisen vooralsnog tijdelijk wordt voldaan. Wel ontbreekt het aan de middelen om de ten behoeve van AVG noodzakelijke ICT-investeringen te doen. Een kwalitatief beter en duurzamer resultaat vraagt echter om meer en ook om structurele middelen. De organisatie heeft stappen te zetten in het kader van contractmanagement/inkoop om de rechtmatigheid te kunnen borgen. Met de tijdelijke extra middelen voor 2019 kunnen hierin de eerste stappen worden gezet. De afspraken over verrekening naar basistaken, coalities en derden vragen om herijking. Werkzaamheden 1. Goede, efficiënte en integrale dienstverlening aan onze klanten 2. Verdergaande digitalisering met bijbehorend kantoorconcept 3. Verbeteren (inhoudelijke) stuurinformatie Wat hebben we bereikt? 1. De dienstverlening aan alle klanten verloopt goed en vormt onderwerp van overleg met die klanten. Het vervolg van het DVO-model vraagt aandacht en krijgt inmiddels bij de start van 2019 nader vorm, de dienstverlening in 2018 is ingevuld in het verlengde van de DVO's voor 2017. 32

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 2. DMS InProces is geïntroduceerd, analoge archiefmogelijkheden zijn flink beperkt en in diverse werkprocessen wordt het digitaal werken middels verschillende applicaties verder ontwikkeld. Naast de officeomgeving gaan ook andere applicaties over naar de Cloud omgeving. 3. Inzet en inrichting van informatietool Corvu heeft aandacht, maar vraagt nog meer aandacht en middelen om verbetering over de volle breedte van de organisatie te bewerkstelligen. Wat hebben we hiervoor gedaan? Voortgangsoverleg met klanten / opdrachtgevers gehouden. Gesprekken met klanten over nieuwe DVO's. Modernisering Twentehuis in vijf fasen uitgevoerd en afgerond. Dataset bedrijfsvoering samengesteld en aangeleverd bij VNG t.b.v. Vensters voor Bedrijfsvoering. Status Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Kostprijsmodel/DVO s DVO s en QRAP s met alle klanten. PDCA verbeterd. Voor 2018 is gewerkt o.b.v. DVO's 2017. Proces nieuwe DVO s is gestart. 2. Verbeteren processen (lean/digitalisering) Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Bestuur en ondersteuning Bedragen in Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Baten 2.342.058 2.405.866 2.405.866 Lasten 10.256.428 9.359.943 8.895.669 Saldo excl. mutaties reserves -7.914.371-6.954.077-6.489.803 Gemeentelijke bijdrage 6.909.077 6.909.077 6.444.803 Mutaties reserves 555.796 45.000 45.000 Resultaat na reguliere mutaties reserves -449.499 0 0 Mutatie reserve (egaliseren resultaat) 232.266 0 0 Gerealiseerd resultaat -217.233 - - Er is geen gebruik gemaakt van het geraamde bedrag voor onvoorzien ( 45.000). 5.3.1 Beleidsindicatoren BBV Als gevolg van de BBV wijziging worden sinds 2018 vergelijkende beleidsindicatoren opgenomen: Indicator 2018 Bezetting in fte per 1.000 inwoners 5 (deel) processen (lean) verbeterd/gedigitaliseerd. In teams P&O, ICT en F&C en in het facilitair domein zijn verschillende processen doorgelicht. 0,68 fte Apparaatskosten in kosten per inwoner 26,36 Externe inhuur als % kosten van totale loonsom plus kosten inhuur externen 14,63 % Overhead in % van totale lasten 22,72 % Toelichting Ten opzichte van de begrote indicatoren zijn de apparaatskosten afgenomen en de externe inhuur is toegenomen. De afname in apparaatskosten is te wijten aan het actualiseren van de definitie van apparaatskosten die in de begroting 2018 te ruim is berekend. Ook directe kosten van de uitvoerende teams waren in de begroting opgenomen als apparaatskosten. De toename in externe inhuur heeft een tweeledige verklaring, voor een deel is ook deze variabele niet juist berekend bij de begroting. Daarnaast is er door krapte op de arbeidsmarkt meer ingehuurd (o.a. voor medische functies). Het percentage overhead is ten opzichte van de begroting afgenomen. Dit heeft voornamelijk te maken met de herberekening van het percentage. In de begroting 2018 hebben is bij de berekening van het percentage geen rekening gehouden met de baten op overhead. Regio Twente voert overhead activiteiten uit voor de gemeenten (denk hierbij o.a. aan de salarisadministratie en de dienstverlening aan de Veiligheidsregio Twente) en de baten hiervan mogen worden meegenomen bij de berekening van het overhead percentage om reëel beeld te krijgen van het percentage overhead van Regio Twente. 33

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.3.2 Overzicht van de kosten van overhead Omschrijving Baten Lasten Saldo Taakveld overhead 4.727.620 17.131.678 12.404.058 Totale lasten 59.092.269 54.584.861-4.507.408 Hierboven treft u een overzicht aan van alle overheadkosten in de jaarrekening. 34

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.4 Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente (OZJT) Domein Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Inleiding Het jaar 2018 stond in het teken van inkoop maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp Twents Model. Per 1 januari 2019 heeft OZJT voor de Twentse gemeenten 330 overeenkomsten afgesloten met ongeveer 320 aanbieders. Voordat de aanbesteding op de markt is gezet is intensief gesproken met zorg en jeugdhulpaanbieders in verband met de door hen geuite zorgen over het Twents Model. We hebben waar mogelijk verduidelijking en aanscherping in de bestekken aangebracht, we hebben met de aanbieders een werkstroom administratieve lastenverlichting opgestart en hebben met de grote jeugdhulpaanbieders in het Ontwikkeljaar extra zakelijke afspraken gemaakt en een gezamenlijke start van de Twentse Transformatie. Ten behoeve van de lopende 312 raamovereenkomsten 2018 heeft OZJT contractmanagement uitgevoerd. In het project duurzame gezinsvormen hebben aanbieders en gemeenten samengewerkt aan netwerkondersteuning, informatie-uitwisseling en deskundigheidsbevordering, flexibele duurzame gezinsvormen, vergoeding van kosten en werving, selectie, scholing en matching (Expertisecentrum). De oplevering van het project vindt in het eerste kwartaal 2019 plaats. OZJT heeft in 2018 de opdracht gekregen om Toezicht kwaliteit Wmo voor 12 gemeenten vorm te geven en uit te voeren. De contractmanager Mobiliteitslab heeft met vervoerders en 12 gemeenten gezocht naar oplossingen voor onduidelijkheden in de overeenkomsten. Vervoerders en gemeenten hebben een dataknooppunt ontwikkeld. Hiervoor hebben we nauw samen gewerkt met Kennispunt Twente. Alle maatwerk vervoersstromen zijn in 2018 volgens de overeenkomst van start gegaan. Samen met Provincie en Rijk hebben we voorbereidingen getroffen voor een landelijke aanbesteding Mobility as a Service (Maas) pilot. In de pilot worden innovatieve oplossingen gezocht voor de mobiliteitsvraagstukken. Twente is één van de geselecteerde regio's. Kennispunt Twente heeft de Twentse Monitor Sociaal Domein verrijkt met gegevens van Wmo en onderwijs. Per april 2018 is Veilig Thuis Twente (VTT) gepositioneerd in de GR Regio Twente, onder verantwoordelijkheid van de bestuurscommissie OZJT. Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen vormen de gekozen en herkozen wethouders het nieuwe bestuur OZJT. Om de vernieuwing van het jeugdhulpstelsel een extra impuls te geven, hebben VNG en Rijk een Transformatiefonds opgericht. Jeugdzorgregio Twente heeft met het transformatieplan toekenning gekregen van het fonds. Werkzaamheden Leefomgeving Bestuurscommissie OZJT E. Fokkink MSc De Twentse gemeenten werken nauw samen met het doel een optimaal werkende jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning in Twente te realiseren. Binnen OZJT pakken de gemeenten een aantal taken verplicht en vrijwillig samen op. Vanuit de Wmo en Jeugdwet is het verplicht om de volgende taken regionaal uit te (laten) voeren: advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (nu Veilig Thuis Twente; VTT); jeugdbescherming en jeugdreclassering; jeugdzorgplus; residentiële/specialistische jeugdzorg; crisisdienst. OZJT wil graag een kleine, flexibele organisatie blijven, die nauwe aansluiting heeft met de 14 gemeenten. OZJT faciliteert de samenwerking tussen gemeenten, waarbij kennis en kunde (denk aan beleidsinhoudelijk, bedrijfsvoering, et cetera) afkomstig is van gemeenten. Wat hebben we bereikt? Status Inkoop: 311 aanbieders gecontracteerd voor de raamovereenkomsten Twents Model, Ondersteuningsbehoeften (12 gemeenten) en Module Wonen & Verblijf. 35

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 3 gecertificeerde instellingen gesubsidieerd voor jeugdbescherming/jeugdreclassering 3 aanbieders gesubsidieerd voor jeugdzorg plus 4 aanbieders gecontracteerd voor overeenkomsten Hoog Specialistisch Weinig Voorkomend en crisisbedden. 4 aanbieders door middel van 1 consortium gecontracteerd voor Coördinatiepunt Spoedzorg Jeugd. 3 ziekenhuizen en 4 aanbieders gecontracteerd voor medicatiecontrole. 2 aanbieders gecontracteerd voor academische functies. 11 aanbieders gecontracteerd voor het Ontwikkeljaar. Werkstroom administratieve lastenverlichting gestart. Contractmanagement: Contractbeheer uitgevoerd voor 312 raamovereenkomsten. Met en voor alle gemeenten contactmanagement-systeem (CRM OZJT) ontwikkeld, ingericht en in gebruik genomen. Evaluatiegesprekken gevoerd. Ingebrekestellingen en ontbindingen verzorgd. Tarieven 2018 Jeugdbescherming en Jeugdreclassering vastgesteld naar aanleiding van landelijke onderzoeken. Duurzame gezinsvormen: Een betere samenwerking tussen aanbieders en gemeenten, en tussen aanbieders. In gezamenlijkheid is een handreiking geschreven voor gemeenten zodat zij lokaal ontmoetingsavonden voor pleegouders en gezinshuisouders kunnen organiseren. Ten behoeve van bijzondere kosten is een regeling opgesteld. Toezicht Kwaliteit Wmo: Opdracht van 12 gemeenten voor uitvoeren Toezicht Kwaliteit Wmo. Barrièremodel ontwikkeld. Mobiliteitslab: Overgang van alle maatwerkvervoer naar nieuwe overeenkomst. Afspraken gemaakt met vervoerders en aanbieders over de onduidelijkheden aanbesteding en overeenkomst. Dataknooppunt ontwikkeld. Geselecteerd door ministerie als één van de regio's ten behoeve van de Maas-pilot (8 gemeenten). Twentse Monitor Sociaal Domein: Kennispunt Twente heeft de TMSD doorontwikkeld. Gegevens op huishoudensniveau over Wmo + Jeugdhulp en de koppeling Onderwijs - Jeugdhulp zijn nu onderdeel van de monitor. Meer data-geïnformeerd werken: bespreken van de data tijdens reflectiekamers, data wordt gebruikt ten behoeve van de inkoop en contractmanagement. Veilig Thuis Twente: Van projectorganisatie naar een structurele vorm en positionering in Regio Twente. Hiermee heeft VTT ook een betere positie voor samenwerking met onder andere het Veiligheidshuis. Bestuurscommissie OZJT: Einde bestuursevent georganiseerd als dank voor de bestuurders die tot en met april 2018 in de bestuurscommissie hebben deel genomen. Canon Samen14 gemaakt. Geïnstalleerde bestuurders, voorzitter en vicevoorzitter. Transformatiefonds: Transformatieplan Toekenning van het fonds voor de jaren 2018, 2019 en 2020. Wat hebben we hiervoor gedaan? Inkoop: Europese aanbesteding ten behoeve van Ondersteuningsbehoeften en Module Wonen & Verblijf. Subsidieverstrekking ten behoeve van Jeugdbescherming, Jeugdreclassering en Jeugdzorg Plus. Divers inkoop ten behoeve van Hoog Specialistisch Weinig Voorkomend, Coördinatiepunt Spoedzorg Jeugd, Academische Functies en Medicatiecontrole. Diverse plenaire en bilaterale gesprekken met aanbieders ten behoeve voor de aanbesteding, werkstroom administratieve lastenverlichting en Ontwikkeljaar. 36

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Manager OZJT was eindverantwoordelijk voor de projectorganisatie waarin alle gemeenten hebben deel genomen. Contractmanagement: 40 evaluatiegesprekken (tot en met kwartaal 3). Diverse factsheets opgesteld voor de lokale contractmanagers i.v.m. ongewenste situaties bij aanbieders. Afstemming met lokale contractmanagers. Ingebrekestellingen en beëindigingen. Waar nodig afstemming met advocaat. Tarifering JB/JR 2018 n.a.v. landelijke onderzoeken. Communicatie verzorgd. Duurzame Gezinsvormen: Het project is onder leiding van een manager Samen14 uitgevoerd. OZJT was opdrachtgever namens de bestuurscommissie. Toezicht Kwaliteit Wmo: Ambtelijke afstemming en opstellen bestuursvoorstellen betreffende de invulling basis toezicht kwaliteit Wmo. Toezichthouder geworven en aangesteld per 1 oktober. Mee ontwikkelen en in gebruik nemen van het barrièremodel. Regionale afstemming en coördinatie van onderzoeken naar aanleiding van het barrièremodel en overige signalen. Mobiliteitslab: Ambtelijke en bestuurlijke afstemming. Diverse overleggen met vervoerders en gemeenten. Opdrachtgever met Kennispunt Twente ten behoeve van het dataknooppunt. Afstemming Provincie, Rijk en gemeenten ten behoeve van Maas-pilot. Twentse Monitor Sociaal Domein: Opdrachtgever Kennispunt Twente. Bekendheid met en gebruik van de TMSD gestimuleerd door lokale sessies bij gemeenten te houden. Organiseren van reflectiekamers. Veilig Thuis Twente: Projectleiding opdracht herpositionering in nauwe samenwerking met het Veiligheidshuis. Ambtelijke en bestuurlijke afstemming en besluitvorming. Coördinatie en afstemming in de organisatie Regio Twente voor een goede landing van VTT en haar medewerkers. Onderhandelingen vakbonden in verband met overname personeel. Afwikkeling subsidie 2017 en aanvraag 2018. Afstemming en afwikkeling frictiekosten met de latende organisaties. Bestuurscommissie OZJT: Verzorgen verkiezing voorzitter en vicevoorzitter. Introductie en kennismaking. Faciliteren en coördineren van ambtelijke en bestuurlijke ontmoeting en afstemming. Twentse Transformatie: Met collega's van gemeenten opstellen transformatieplan. Ambtelijke en bestuurlijke afstemming en besluitvorming. Aanvraag transformatiefonds. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Project aanbesteding vervoer in het kader van zorg 2. Inkoop Huishoudelijke Ondersteuning Aanbesteding afgerond, Mobiliteitslab operationeel. 1-1-2018 ingangsdatum overeenkomsten Na inkoop en implementatie verder ontwikkelen op basis van contractmanagement. Alle vervoersstromen van start volgens nieuwe overeenkomst. OZJT heeft in opdracht van 13 gemeenten contractbeheer uitgevoerd. 37

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 3. Vormgeven monitoring en reflectie in samenwerking met de 14 gemeenten en Kennispunt 4. Integrale inkoop jeugd en Wmo: implementatie inkoop en verder ontwikkelen op basis van contractmanagement. 5. Contractmanagement: evaluatiegesprekken 6. Organiseren van ontmoeting tussen zorgaanbieders en gemeenten 7. Verantwoording Veilig Thuis Twente Regionale monitor voor jeugd en WMO, ieder kwartaal. Uitbreiding met onderwijs. Na inkoop en implementatie verder ontwikkelen op basis van contractmanagement. Per aanbieder tenminste één gesprek per jaar. Tweemaal Meet-up & éénmaal Zorgplein. Kwartaalrapportages, subsidieaanvraag. Contractmanagement ligt lokaal. Kennispunt heeft 3 keer de Twentse Monitor Sociaal Domein opgeleverd. Er hebben reflectiekamers plaatsgevonden over de volgende onderwerpen: Doet de toegang ertoe; Twentse Belofte: kwetsbare jongeren in de keten; Toename JeugdzorgPlus toegelicht. Per 1 januari 2019 nieuwe overeenkomsten maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp Twents Model. 40 evaluatiegesprekken (t/m Q3) Gezien de vele ontmoetingen in het kader van de inkoop, hebben wij geen andere ontmoetingen georganiseerd. Kwartaalrapportages en subsidieaanvraag tot april verwerkt. Daarna is VTT gepositioneerd in de GR Regio Twente onder verantwoordelijkheid van de BC OZJT. Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming OZJT begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 633.533 - - Lasten 1.696.094 1.065.178 4.208.142 Saldo excl. mutaties reserves 1.062.561-1.065.178-4.208.142- Gemeentelijke bijdrage 1.065.178 1.065.178 4.208.142 Mutaties reserves - - - Resultaat na reguliere mutaties reserves 2.616 - - Mutatie reserve (egaliseren resultaat) - - - Gerealiseerd resultaat 2.616 - - 38

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.5 Veilig Thuis Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Inleiding Veilig Thuis Twente (VTT) is het regionale advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. Middels onze wettelijke en regionale plustaken hebben wij ons ten doel gesteld te komen tot het stoppen en/of verminderen van geweld in afhankelijkheidsrelaties en de veiligheid te borgen. Het jaar 2018 stond in het teken van de definitieve positionering van VTT als zelfstandige resultaatverantwoordelijke eenheid binnen gemeenschappelijke regeling Regio Twente, onder verantwoordelijkheid van de bestuurscommissie OZJT. Dit betekende niet alleen een rechtspositionele verandering, maar ook een fysieke verandering c.q. verhuizing. Daarnaast heeft VTT een start gemaakt met een nauwere samenwerking en betrokkenheid met het Veiligheidshuis Twente (VHT) in de vorm van het opzetten van een informatieknooppunt. Het VHT is vanaf oktober 2018 ook gehuisvest op dezelfde afdeling als VTT, binnen het Twentehuis. 2018 stond ook in het teken van de aanscherping van de wet Meldcode en de nieuwe Radarfunctie die vanaf 1 januari 2019 van kracht gaat. Dat betekent dat de VT organisaties er een aantal extra taken bij krijgen en bestaande taken uitgebreid worden. Dit alles in afstemming en samenwerking met de lokale toegang van de 14 gemeenten. Werkzaamheden Bestuurscommissie OZJT M.H.J. van Zon Wat hebben we bereikt? 1. Uitvoering gegeven aan onze wettelijke taken: - fungeren als herkenbaar en toegankelijk meldpunt voor alle meldingen of vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling. - verstrekken van advies en zo nodig bieden van ondersteuning aan adviesvragers, professionals en burgers. - onderzoek naar aanleiding van meldingen - adviseren voor passende hulp - inzetten van vervolgtrajecten van Veilig Thuis en vervolgtrajecten na overdracht in afstemming met de lokale toegang van gemeenten. - zo nodig informeren van politie of de Raad voor de Kinderbescherming - terug rapporteren aan de melder 2. Uitvoering gegeven aan onze plustaken: - preventie- en deskundigheid bevorderende activiteiten - deskundige inbreng bij huisverboden en ernstige huiselijk geweld zaken met een acuut gevaar dreiging - uitvoeren van de bereikbare c.q. crisisdienst voor huiselijk geweld en kindermishandeling inclusief andere spoedeisende situaties rondom jeugdigen, inclusief de bereikbaarheid buiten kantoortijden voor gerelateerde organisaties (de maatschappelijk werk organisaties) - fungeren als regionaal expertise centrum 3. We zijn per 01-04-2018 definitief gepositioneerd (rechtspositioneel en fysiek) binnen Regio Twente, onder verantwoordelijkheid van de bestuurscommissie OZJT. - Verhuizing Twentehuis; vanaf 1 april 2018 tijdelijke huisvesting Twentehuis en na verbouwing vanaf 10 oktober 2018 definitief gehuisvest en ingericht op begane grond Twentehuis - Pilot gestart m.b.t. informatieknooppunt Veiligheidshuis Twente - Veilig Thuis Twente 4. Voorbereidende werkzaamheden op de aanscherping wet Meldcode, de nieuwe Radarfunctie en de daarmee gepaard gaande uitbreiding van taken voor VTT. Zowel op uitbreiding personeel VTT, scholing personeel VTT, als op het geven van voorlichting over deze veranderingen aan professionals in de regio die werken met de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. 5. Regionale afstemming. De herijkte samenwerkingsafspraken 14 gemeenten en Veilig Thuis Twente d.d. februari 2018 zijn zowel in het voorjaar als in het najaar geëvalueerd met alle betrokken 14 gemeenten. Knelpunten gesignaleerd en ingezet op een verbeterde onderlinge samenwerking. Regionale afstemming VT-Oost en Afstemming in regionale keten Zorg, Veiligheid en Straf 6. Landelijke afstemming middels Landelijk Netwerk Veilig Thuis. 39

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Wat hebben we hiervoor gedaan? Ad1: Uitvoering geven aan onze wettelijke taken: - VTT heeft 2560 meldingen, 2478 adviezen, 68 onderzoeken, 1800 vervolgtrajecten, geregistreerd en uitgevoerd. - Daarnaast extra inzet gehad op het oplossen van de ontstane wachtlijst (die daardoor half september weggewerkt was maar door omstandigheden toch einde van het jaar weer opgelopen is). Ad 2: Uitvoering geven aan onze plustaken: - VTT heeft 198 crisissen en 56 huisverboden, geregistreerd en uitgevoerd. - Inzet expertteam (gedragswetenschappers en vertrouwensartsen) ter ondersteuning gemeenten loopt goed. Men weet elkaar goed te vinden. - Crisisteam neemt deel aan Code Rood overleg en aan de afstemming overleggen Huisverboden in de regio. - VTT heeft 3x sub regionale netwerklunches georganiseerd, workshops georganiseerd voor JGZ en huisartsen uit de regio en voor het regionale congres huiselijk geweld op 19 nov. Ad 3: Positionering en huisvesting Regio Twente is afgerond. - Coördinatie en afstemming Regio Twente voor goede landing binnen de organisatie (zowel fysiek als organisatorisch) - Coördinatie en afstemming vakbonden, P&O Regio Twente etc. i.v.m. overname personeel en m.n. overgang van alle medewerkers naar nieuw cao - Ambtelijke en bestuurlijke afstemming en besluitvorming over definitieve positionering en overgang van onderneming. Ad 4: Voorbereidende werkzaamheden op de aanscherping wet Meldcode en radarfunctie: - Kennis nemen van en voorbereiden op de nieuwe taken en uitbreiding van taken in het kader van de aanscherping wet Meldcode en Radarfunctie inclusief uitbreiding monitorfunctie VT. - Negen dagdelen training ter voorbereiding nieuwe en uitgebreidere taken van VTT en het daarmee samenhangende nieuwe Handelingsprotocol VT organisaties (landelijk). - Twee dagdelen scholing op de nieuwe inrichting cliënten registratie, en het daadwerkelijk opnieuw inrichten van onze cliënt-volgsysteem. - Implementatie van het nieuwe (landelijke) risico taxatie instrument - Onderzoek Q-consult voor advies op nieuwe organisatiestructuur VTT t.b.v. uitbreiding werkzaamheden en personeel in relatie tot uitbereiding taken VT. - Werving personeel op uitvoering, beleid en aansturing t.b.v. uitbreiding VTT - Voorlichtende activiteiten en workshops in de regio t.b.v. wet aanscherping Meldcode en Radarfunctie Ad 5: regionale afstemming: - Evaluatie ronde in voor - en najaar met en bij de 14 gemeenten - Aanleveren van kwartaal- en jaarrapportages aan 14 gemeenten - Aansluiting bij regionale stuur- en regiegroep Veiligheid, Straf en Zorg - Aansluiting bij de vijf VT organisaties regio Oost Nederland Ad 6: Landelijke afstemming: - Aansluiting bij de landelijke managers- en landelijke directeuren overleggen VT Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Veilig Thuis Twente begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 1.071.706 1.034.439 - Lasten 3.758.927 3.894.683 - Saldo excl. mutaties reserves 2.687.221-2.860.244- - Gemeentelijke bijdrage 2.860.244 2.860.244 - Mutaties reserves - - - Resultaat na reguliere mutaties reserves 173.023 - - Mutatie reserve (egaliseren resultaat) 173.023- - - Gerealiseerd resultaat - - - 40

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6 Coalitions of the Willing 5.6.1 Agenda voor Twente Domein Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Inleiding 2018 is het eerste jaar voor de Agenda voor Twente. We hebben een nieuwe uitvoeringsorganisatie ingericht met vier innovatietafels, een sturingscommissie, beoordelingscommissies en een nieuwe website. Regio-breed zijn oriënterende gesprekken gevoerd en bijeenkomsten georganiseerd om zichtbaarheid te geven aan het nieuwe programma. 2018 is afgesloten met instemming voor financiering van de eerste vier projecten die bijdragen aan het versterken van de regio én toezegging van het Rijk voor de Twentse Regio Deal, waarbij zowel op inhoud als op financiering verbinding is met de Agenda voor Twente. Werkzaamheden Coalition of the Willing Bestuurscommissie Agenda van Twente A. Diepeveen Sociaal-economische structuurversterking van Twente door het ontwikkelen van aansprekende projecten binnen de vier actielijnen van de Agenda voor Twente. Wat hebben we bereikt? De eerste helft van 2018 hebben we met name gewerkt aan de inrichting van de nieuwe uitvoeringsorganisatie, de basisinfrastructuur, de innovatietafels en beoordelings- en sturingscommissie. In de tweede helft van het jaar zijn de eerste initiatieven opgelijnd en beoordeeld, met als resultaat vier concrete projecten die met bijdrage uit Agenda voor Twente opgestart zijn. We hebben focus aangebracht in de vier actielijnen in samenwerking met de 4O s. Daarmee is de basis gelegd om in 2019 gerichte initiatievenen aan te pakken met uitdagende projecten en vernieuwende samenwerking. Wat hebben we hiervoor gedaan? Aanstellen van programmaleider Agenda voor Twente. Governance strategie uitwerken tot een concrete aanpak en kaders, die vervolgens zijn vertaald in een aanpak van de innovatietafels, beoordelings- en sturingscommissie. Onderdeel daarvan is het bestuurlijk mandaat voor besluitvorming en voortgang besteding subsidies. Innovatietafels voorbereiden en organiseren, voorbereidende en verkennende gesprekken. Voorbereiden van initiatieven, aanvragen basisinfrastructuur en projectaanvragen, in overleg met de indieners, doorgeleiden naar beoordelingscommissie en ter besluitvorming naar de sturingscommissie. Zichtbaarheid geven aan de Agenda voor Twente, met onder andere lancering van de Website www.agendavoortwente.nl, social media tools en Updates Agenda voor Twente. Voortgangsrapportage ontwikkeld, als onderdeel van Signalering & Monitoring. Samenwerking tussen partners in de basisinfrastructuur en hun ondersteuning aan de innovatietafels Afstemming 14 gemeenten, met 12 deelnemende gemeenten en 2 gemeenten die projectmatig deelnemen. Bijdragen aan radenbijeenkomsten op 7 juni en 27 september 2018. Status Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Agenda voor Twente begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 1.760.073 3.876.548 - Lasten 1.760.073 3.876.548 - Saldo excl. mutaties reserves - - - Gemeentelijke bijdrage - - - Mutaties reserves - - - Gerealiseerd resultaat - - - 41

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.2 Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programma adviseur Bestuurlijk Overleg Ontwikkelagenda Colleges van B & W R. Kippers Inleiding Netwerkstad Twente is een vrijwillige samenwerking van de gemeenten Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal. De Ontwikkelagenda is het belangrijkste samenwerkingsdossier van de Netwerksteden en de Provincie Overijssel. Daarbij is een werkprogramma voor de komende jaren vastgesteld, met investeringsprojecten (ca. 90 miljoen euro samen met maatschappelijke partners) en met samenwerkings afspraken. De samenwerking in de Ontwikkelagenda is financieel en organisatorisch geborgd in een bestuursovereenkomst tussen de 5 Netwerksteden en de Provincie Overijssel. 2018 stond m.n. in het teken van heroriëntatie op de samenwerking binnen Netwerkstad Twente, mede i.r.t. de Agenda voor Twente. In 2019 zal de rol van Netwerkstad Twente concreet vorm worden gegeven. Werkzaamheden Economie 1. Werkgelegenheid na streven, inzetten op transformatie van industriële regio naar innovatieve kennisregio met daarbij passende moderne maakindustrie met als speerpunten HTSM, AAM, Logistiek. Dit gebeurt in 2018 primair met de 14 Twentse gemeenten, de Provincie Overijssel, Twente Board aangevuld met andere partijen vanuit de 4 O s. De nieuwe Agenda van Twente is het kader. Wat hebben we bereikt? De (economische) investeringsprojecten uit de Ontwikkelagenda: - Ondertunneling spoorse doorsnijding Borne (aanvullende onderzoeken t.a.v. het tracé en de doorlooptijd van verschillende procedures vergen meer tijd dan verwacht. De einddatum is met 1 jaar verschoven naar 31-12-2021. - Ontsluiting laad- en loskade XL Businesspark (dit project is afgerond). - High Tech System Park Hengelo (dit project is afgerond). - Stationsgebied Almelo (eind 2019 wordt de oplevering verwacht). - Stationsgebied Oldenzaal (realisatie eind 2020) Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Gemeenten dragen zelf zorg voor uitvoering van de projecten. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Projecten in uitvoering en afronding 2 Projecten afgerond. Ondertunneling in voorbereiding en afgerond in 2020. 2 projecten afgerond. Ondertunneling Borne afgerond eind 2021. Bereikbaarheid 2. Optimale in- en externe bereikbaarheid van de Netwerkstad Twente. Status Wat hebben we bereikt? Geen acties vanuit Netwerkstad Twente. Wat hebben we hiervoor gedaan? Geen acties vanuit Netwerkstad Twente Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Verbetering in interne bereikbaarheid pm - 42

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 2. Verbetering externe bereikbaarheid pm - Strategisch programmeren 3. Strategisch programmeren: mogelijk maken van woon- en werklocaties op die plekken waar dat voor het stedelijk gebied als geheel het meest rendement heeft. We hanteren de Ladder voor duurzame verstedelijking. Afstemming van grondbeleid tussen de gemeenten is een voorwaarde om gezamenlijk te kunnen programmeren. Wat hebben we bereikt? In samenwerking met Stec-groep woningbeleid (suburbaan en urbaan) afgestemd binnen NT. Programmering werklocaties vindt plaats met de 14 Twentse gemeenten onder regie provincie. Wat hebben we hiervoor gedaan? Agenderen, organiseren, deelnemen. Status Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Afstemming programma woningbouw Kwalitatieve programmatische Regelmatig vindt afstemming plaats afstemming 2. Afstemming programma werklocaties Kwalitatieve programmatische afstemming Niet bekend 3. Grondzaken 3 Financiële arrangementen uitgewerkt Wordt geen uitvoering aan gegeven. Binnensteden 4. Complementaire binnensteden: uitvoering geven aan de vastgestelde complementaire profielen van de 5 binnensteden. 5. Pilot spontane Binnensteden wordt onderdeel van reguliere werkproces. 6. Realisatie project Verbindingszone Stadscampus-Binnenstad Enschede en project Stationsgebied Almelo. Wat hebben we bereikt? 1. 1 e onderzoek Twentse cultuurregio met opzet voor profielen is afgerond. Vervolgonderzoek in voorbereiding. 2. Initiatieven binnen de Pilot Spontane Binnensteden lopen terug. Wel: initiatief Kwaliteitsimpuls dorpscentrum Borne gehonoreerd en positieve effecten m.b.t. lerende organisatie. 3. Verbindingszone Stadscampus Enschede-binnenstad (i.v.m. herontwikkeling Kop Boulevard is de einddatum met 1 jaar verlengd naar eind 2020). 4. Verbinding Waagplein-Stadsplein Almelo ( einddatum eind 2019). 5. Oostelijke stadsentree Enschedesestraat (Hengelo) Project is uitgebreid met Herinrichting Enschedesestraat 2 e fase en einddatum is bepaald op eind 2019. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Voorbereiding onderzoek naar Twentse cultuurregio. We investeren via de gezamenlijke investeringsagenda in de investeringsprojecten Pilot Spontane Binnenstad, Verbinding Waagplein-Stadsplein Almelo, Verbindingszone Stadscampus-binnenstad Enschede en oostelijke stadsentree Enschedesestraat, Hengelo. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Profielen steden Geactualiseerde profielen In 2018 geen uitvoering aan gegeven. 2. Pilot spontane binnensteden Onderdeel van reguliere werkproces 2 initiatieven ontvangen en gehonoreerd 3. Projecten Gerealiseerd 3 projecten in uitvoering. 43

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Programmaondersteuning 7. Optimale uitvoering van de 4 thema s door het organiseren van daarvoor benodigde bestuurlijke en ambtelijke overleggen. 8. Ondersteunen van samenwerkingsinitiatieven als deze voordelen kunnen opleveren voor het stedelijk gebied van Twente en daarmee voor Twente als geheel. Wat hebben we bereikt? Mede als gevolg van verkiezingen, vorming nieuwe colleges en heroriëntatie op de samenwerking is een aantal bestuurlijke overleggen niet doorgegaan. Wat hebben we hiervoor gedaan? Agenderen, organiseren en deelnemen aan de overleggen. Status Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Aantal bestuurlijke overleggen ontwikkelagenda 4 1 2. Aantal directeuren overleggen ontwikkelagenda 4 4 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Netwerkstad begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 304.464 304.948 - Lasten 194.558 199.463 198.979 Saldo excl. mutaties reserves 109.906 105.485 198.979- Gemeentelijke bijdrage 105.485-105.485-198.979 Mutaties reserves 4.421- - - Gerealiseerd resultaat - - - 44

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.3 Kennispunt Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurdersoverleg Kennispunt Twente drs. I. Bakker Inleiding Bij Kennispunt Twente werken onderzoekers, dataspecialisten en data scientists. Zij genereren kennis voor de Twentse gemeente en de regio door eigen onderzoek en dataverzameling en door hun kennis te verbinden aan die van strategische partners als UT, Saxion en Provincie. We maken gebruik van innovatieve en beproefde onderzoeksmethoden en zoeken synergie tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek, tussen data en duiding. De kern van de activiteiten bestaat uit statistische beschrijvingen en prognoses, monitoronderzoek en toegepast beleidsonderzoek. De inwonerpanels die door Kennispunt Twente worden beheerd, zijn een belangrijke pijler onder het werk We ondersteunen gemeenten en de regio bij datagedreven werken. Werkzaamheden Kennispunt Twente wil Twente breed kwalitatief hoogwaardig onderzoek en statistiek bieden voorzien van duiding om de kennispositie van de gemeenten en de regio te versterken. Wat hebben we bereikt? Kennispunt Twente heeft in 2018 ruim 100 projecten en ontwikkeltrajecten uitgevoerd om de kennispositie van de Twentse gemeenten en Regio Twente te versterken. Doordat we kennis opbouwen en borgen, ontstaan er steeds meer mogelijkheden om verbindingen te leggen en trends, ontwikkelingen en voorspellingen te destilleren. We hebben een grote kwaliteitsslag in ons datamanagement gemaakt om data-integratie te verbeteren en gebruik van data - ook voor nieuwe toepassingen - te optimaliseren. Dit heeft geleid tot meer efficiency, hogere kwaliteit en meer zicht op verbanden tussen data om verdiepende vraagstukken creatief op te kunnen lossen. We zijn gemeenten gaan ondersteunen op het gebied van data gedreven werken en geven met eigen analyses en het creëren van synergie met partners een impuls aan het komen tot meer informatie gestuurde besluitvorming. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Toegewijd, verbindend en ondernemend gewerkt voor en met onze gemeentelijke en regionale opdrachtgevers. Meer synergie gerealiseerd in kennispopbouw met landelijke en regionale kennisinstellingen. Een kwaliteitsslag in ons interne datamanagement gemaakt. Het team verder uitgebreid tot een divers en hoog professioneel team. Data science toepassingen verkend en uitgewerkt voor gemeenten en regionale overheidsinstellingen. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Kennispunt Twente werkt Twente breed, wat zich vertaalt in een groeiende, bredere opdrachten portefeuille en meer regionale opdrachten Groei in regio brede projecten en meer Twentse gemeenten als opdrachtgever; tenminste 3 gemeenten als opdrachtgever erbij gerealiseerd 2. Opdrachtgevers beoordelen de kwaliteit en relevantie voor besluitvorming van de producten van Kennispunt Twente positief. Rapportcijfer 7,5 90% beoordeelt producten als relevant. 7,5 45

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Kennispunt begrotingsjaar Bedragen in Baten 1.532.176 Lasten 1.645.500 Saldo excl. mutaties reserves 113.324- Gemeentelijke bijdrage 0 Mutaties reserves 113.324 Gerealiseerd resultaat 0 Door een administratieve fout bij de begrotingswijziging 2018 nr.3 is een tekort ontstaan van 231.509. Het algemeen bestuur heeft op 7 maart 2018 besloten om de financiering van alle coalities uit de gemeentelijke bijdrage te halen door het vaststellen van deze begrotingswijziging. Om te voorkomen dat de basistaken worden belast met de overhead van coalities, is deze overhead bij het opstellen van de programmabegroting 2018 reeds uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. De totale gemeentelijke bijdrage voor Kennispunt Twente exclusief overhead die opgenomen was in de programmabegroting 2018 bedroeg 545.008. Met begrotingswijziging 2018 nr.3 is de gemeentelijke bijdrage in de begroting na wijziging verlaagd met 776.517 (gemeentelijke bijdrage Kennispunt Twente inclusief overhead van 231.509). Per abuis is dus wederom de overhead uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. Dit heeft er voor gezorgd dat er per saldo te weinig gemeentelijke bijdrage is opgehaald voor de basistaken. Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 1.532.176 1.626.221 856.507 Lasten 1.645.500 1.394.712 1.401.515 Saldo excl. mutaties reserves 113.324-231.509 545.008- Gemeentelijke bijdrage 231.509-231.509-545.008 Mutaties reserves 113.324 - - Gerealiseerd resultaat 231.509- - - 46

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.4 Werken voor de Twentse overheid Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Kring van Twentse gemeentesecretarissen Dagelijks bestuur/colleges van B & W G. Huijs Inleiding In 2018 heeft Twentse Kracht zich beziggehouden met het vergroten van de betrokkenheid van deelnemende organisaties aan Twentse Kracht. Daarnaast is SWB Midden Twente toegetreden tot het platform. Twentse Kracht heeft zich verder doorontwikkeld en nog meer samenwerking opgezocht met de deelnemende organisaties. Zo zijn er twee inhoudelijk opdrachtgevers vanuit de deelnemende organisaties die zich naast de coördinerend secretaris bezighouden met een meerjarenplan en verdere ontwikkeling van het platform. Ook is Twentse Kracht voornemens om Loopbaancoaching toe te voegen als dienst; gebaseerd op de wensen en behoeften van de deelnemende organisaties.. Werkzaamheden We richten ons op een interne Twentse arbeidsmarkt, zonder belemmeringen voor de betrokken overheden en medewerkers, met oog voor de opgaven van de Twentse overheden. De inzetbaarheid, mobiliteit en ontwikkelmogelijkheden zijn daarbij maximaal en dragen bij aan aantrekkelijk werkgeverschap van Twentse overheden. Het platform is ontstaan vanuit de wens en noodzaak om in regionaal verband arbeidsmobiliteit, flexibele en duurzame inzetbaarheid, ontwikkeling en aantrekkelijk werkgeverschap op te pakken. De samenwerking in het platform Twentse Kracht legt het accent op het beperken van kwetsbaarheid, kwaliteit, benutten van kansen en kostenbesparing en met ruimte voor verschillen in mate, schaal en aansluitsnelheid. Deze accenten staan voor samenwerking met het doel om gemeenschappelijkheid, verbinding en identiteit te borgen. Wat hebben we bereikt? Beeldvorming en imago verbeterd. Regionale positie verstevigd, professionele profilering, eigenaarschap bij deelnemende organisaties is toegenomen, verhoogd gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid, themagroepen binnen de Regiegroep, roulerend inhoudelijk opdrachtgevers vanuit de deelnemende organisaties. Status Wat hebben we hiervoor gedaan? Leden Afstemmingsoverleg uitgebreid met twee inhoudelijk opdrachtgevers, strategische agenda bepaald met Regiegroep Twentse Kracht, themagroepen opgestart vanuit de Regiegroep, flexwerken bij alle deelnemende organisaties, inspiratiesessies georganiseerd met massa (ongeveer 100 personen), Adviesgroep Twentse School anders vormgegeven. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Aantal deelnemers Twentse School 2.000 1968 2. Aantal bezoekers website Twente School Stijging 297.450 (in 2017: 264.616 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Twentse Kracht begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 1.334.135 910.184 882.419 Lasten 1.192.971 769.020 741.254 Saldo excl. mutaties reserves 141.164 141.164 141.165 Gemeentelijke bijdrage 141.164-141.164-141.165- Mutaties reserves - - - Gerealiseerd resultaat - - - 47

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.5 Salarisadministratie Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Via DVO tussen Dagelijks bestuur Regio Twente en Colleges van B&W en dagelijks bestuur van VRT G. Huijs Inleiding Het besluit Gezamenlijke salarisadministratie genomen door de Regioraad (AB) 3 juli 2013 is de basis voor samenwerking. De gemeenten Almelo, Enschede en Hengelo zijn onder deze regeling in de eerste helft van 2016 gestopt met de deelname aan de gezamenlijke salarisadministratie bij Regio Twente. Met het uittreden van deze grote partners zijn de schaalvoordelen van een gezamenlijke salarisadministratie weggevallen en is de salarisadministratie niet langer kostendekkend. Daarnaast vraagt e-hrm om de nodige investeringen zoals is aangegeven bij de begroting van 2018 en 2019. Uit DVO gesprekken die zijn gevoerd, merken we op dat gemeenten wel willen betalen voor de salarisadministratie (gebaseerd op prijsafspraken uit 2013), maar niet voor e-hrm. Het niet langer kostendekkend zijn, gecombineerd met het uitblijven van investeringen in e-hrm, zijn aanleiding voor het herijken van de besluitvorming van 2013. Naar verwachting wordt in 2019 opnieuw besloten rondom continueren van de dienstverlening op het vlak van salarisadministratie en e-hrm. Werkzaamheden 1. Goede, efficiënte dienstverlening aan onze klanten. 2. Realiseren van de gezamenlijk te benoemen (verbeter)acties. Wat hebben we bereikt? 1. Het primaire proces verliep doorgaans goed (salarissen, vergoedingen en afdrachten juist, tijdig en volledig betalen). 2. VRT en gemeenten hebben toename in kwaliteit van dienstverlening ervaren o.a. meer gestructureerd overleg en een controleverklaring op de salarisadministratie voor Borne en Oldenzaal 3. Verder vormgeven van e-hrm Wat hebben we hiervoor gedaan? Gerealiseerde workflows HRSS 2018: Proces kortdurend zorgverlof; Landurend zorgverlof; Ouderschapsverlof; Pleegzorgverlof Uploaden GBA; Adoptie- en pleegzorgverlof; Proefberekening ouderschapsverlof; Werkgeversverklaring; Beeldschermbril; Loonheffingskorting; Diploma s en certificaten; Autorisaties Youforce; Verlof diversen; Declaraties diversen; ORT en Overwerk; Persoonsgegevens diversen Status Workflows in behandeling, brieven etc. nog toevoegen: Proces In dienst; Uit dienst; Uit dienst 2e DV; Verlof bij uit dienst; Wijzigen tijdelijke aanstelling; Urenvermindering; Deeltijdontslag i.v.m. pensionering; Overplaatsing/Wijzigen functie / uren / salaris; Formatie en Organisatie; Onbetaald verlof; Declaraties samenvoegen Overige werkzaamheden/ projecten: Migratie naar Bo4 online; Overlegstructuren gestart; voortgangs- en gebruikersoverleg Verzuimmanager Haaksbergen en aanpassingen overige organisaties; Inrichting koppelingen EDI en ADI tbv verzuim; Projectgroep opdrachtformulering recruitmentsysteem; Bestaande workflows waar mogelijk samengevoegd; 2 Factor Authenticatie (vervolg in 2019); Rapportages (vervolg in 2019) Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Producten/dienstencatologus met standaardpakket en plus opties Zowel DVO s als QRAP s met alle deelnemers op orde. Wat heeft het gekost? De baten en lasten van de salarisadministratie zijn opgenomen onder het programma Bestuur en Ondersteuning. 48

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.6 Acquisitie Twente Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Stuurgroep Business in Twente Colleges van B & W drs. S. van der Steen Inleiding In 2018 hebben de 2 acquisiteurs High Tech Systemen en Materialen en de acquisiteur Logistiek goede resultaten geboekt voor Twente. Voor het aantal gerealiseerde projecten en te verwachten arbeidsplaatsen liggen de resultaten boven de prognose. Ook in de samenwerking tussen de accountmanagers onderling en met de acquisiteurs zit een duidelijke stijgende lijn. Acquisitie Twente past bij de doelstellingen van de Agenda voor Twente. In de stuurgroep Business in Twente (BIT) is besloten dat we in 2019 bepalen of acquisitie financieel en inhoudelijk vanaf 2020 in de Agenda voor Twente opgenomen wordt. Werkzaamheden Het aantrekken van nieuwe bovenregionale en internationale bedrijven op het gebied van logistiek en High Tech Systemen en Materialen (HTSM), het faciliteren van bedrijven die willen uitbreiden en/of verankeren in Twente en match-making van (internationale) bedrijven en instellingen Wat hebben we bereikt? De ambities zijn behaald. Zelfs veel meer dan dat. Dit hangt natuurlijk samen met de periode van hoogconjunctuur waar we ons in bevinden. Maar je merkt ook dat BIT / Oost NL steeds beter in hun rol komen. Het netwerk is steeds beter opgebouwd en de vruchten kunnen daarvan geplukt worden. Wat hebben we hiervoor gedaan? Activiteiten hiervoor van de 3 acquisiteurs: - Bedrijfsbezoeken aan bedrijven en kennisinstellingen in Twente afgelegd. Hiervoor zijn internationale bedrijven die in Twente zijn gevestigd bezocht. Er zijn buitenlandse events bezocht. Intern: - Organiseren, voorbereiden en verslagleggen van (stuurgroep) vergaderingen - Regulier overleg met de voorzitter van de stuurgroep - Deelname Regio Twente aan het regionaal accountmanagersoverleg - Communicatie/terugkoppeling met gemeenten via ambtelijke overleggen, bestuurlijke overleggen en het regionaal accountmanagersoverleg - Regulier werkoverleg met Oost NL - Regelmatig afstemming zoeken met partners Business in Twente (Port of Twente, provincie Overijssel, etc.) - Deelname aan werktafel profilering en acquisitie van de POLO - Organisatie en administratie financiering inzet Oost NL - Afstemming Agenda voor Twente verzorgd - Afstemming Twente Board verzorgd Status Indicatoren Begroot Werkelijk (t/m half november, zonder Lithium Werks) 1. Binnengehaalde projecten 0 13 2. Investeringen in miljoen 0 20 3. Directe arbeidsplaatsen 0 363 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Acquisitie begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 325.645 313.699 - Lasten 325.645 313.699 - Saldo excl. mutaties reserves - - - Gemeentelijke bijdrage - - - Mutaties reserves - - - Gerealiseerd resultaat - - - 49

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.7 Milieu, Duurzaamheid en Afval. Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Portefeuillehouders overleg Milieu, Duurzaamheid en Afval Colleges van B & W drs. S.L. van der Steen Inleiding Op basis van een bestuursopdracht werken de Twentse gemeenten vrijwillig samen op de thema s Milieu, duurzaamheid en afval. De focus ligt daarbij op Energie en Afval. De Twentse Energie Strategie heeft in 2018 een vervolg gekregen in de Regionale Energie Strategie Twente. Daarnaast hebben we een begin gemaakt met het door ontwikkelen van de ambitie Afvalloos Twente naar een circulaire economie Twente. Werkzaamheden Streven naar een circulaire economie, waarbij de focus ligt op een energieneutraal Twente in 2050 en een afvalloze regio in 2030. Wat hebben we bereikt? We hebben de samenwerking met de verschillende partners, als waterschappen, provincie, netbeheerders, onderwijsinstellingen en bedrijven geïnitieerd en geïntensiveerd. We hebben meegewerkt aan meer bewustwording rond de energietransitie en circulaire economie. Wat hebben we hiervoor gedaan? - Twentse Energie Strategie (TES) opgesteld, als voorloper op de RES Twente - Startnota Regionale Energie Strategie Twente (RES Twente) opgesteld - Afvalsymposium georganiseerd met als thema Circulaire Economie - Samengewerkt op het thema circulaire textiel - Bijdrage geleverd aan de uitwerking van actielijn 4 van de Agenda voor Twente - Verbindingen gelegd met andere regionale beleidsterreinen Status Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Aantal bestuurlijke overleggen 4 6 2. Aantal ambtelijke overleggen 11 12 3. Advisering en ondersteuning inhoudelijke Twee wekelijkse wekelijks werkgroepen advisering 4. Overleggen Regio-coördinatie 6 2 5. Themabijeenkomsten 2 4 6. Monitoring Duurzaam (T)huis Twente 6 2 7. Follow up Afvalloos Twente Procesbegeleiding gedaan Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Mileu, Duurzaamheid en Afval begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 119.967 85.000 85.000 Lasten 119.967 85.000 85.000 Saldo excl. mutaties reserves - - - Gemeentelijke bijdrage - - - Mutaties reserves - - - Gerealiseerd resultaat - - - 50

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.8 Mobiliteitslab, toezicht en kwaliteit en huishoudelijke ondersteuning OZJT Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Colleges van B & W E. Fokkink MSc Zie voor de beleidstoelichting de programmaverantwoording van OZJT. Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming Mobiliteitslab/Huishoudelijke ondersteuning/toezicht en kwaliteit begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 1.094.626 187.150 187.150 Lasten 1.097.508 190.032 190.032 Saldo excl. mutaties reserves 2.882-2.882-2.882- Gemeentelijke bijdrage 2.882 2.882 2.882 Mutaties reserves - - - Gerealiseerd resultaat - - - 51

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.6.9 IT-Platform Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Kring van Twentse gemeentesecretarissen Dagelijks bestuur/colleges van B & W R. Graziano Inleiding Op 1 juli 2018 is het IT platform Twente opgericht door de Kring van gemeentesecretarissen. Het IT platform is gevormd door samenvoeging van de succesvolle IT gerelateerde onderdelen uit eerdere gezamenlijke regionale programma s. Sinds de start in 2018 zijn de volgende organisaties betrokken: de 14 Twentse gemeenten, de Veiligheidsregio Twente, het Gemeentelijke Belastingkantoor Twente en Regio Twente als gastheerorganisatie. Dit platform past in de doelstelling van een bredere regionale samenwerking op het gebied van de bedrijfsvoering, om hoge kwaliteit van dienstverlening te kunnen blijven realiseren tegen lagere kosten en verminderde kwetsbaarheid. Het platform zorgt ervoor dat diverse gezamenlijke regionale IT voorzieningen, van alle aangesloten organisaties, op praktische en daadkrachtige wijze worden ondersteund, voor en door medewerkers van aangesloten organisaties. In het IT platform zijn gezamenlijke producten, diensten en thema s op het vlak van informatisering & automatisering (I&A) ondergebracht. Voorbeelden zijn ontwikkel- en beheeractiviteiten als digikoppeling, een zgn. TwenteCloud, govroam (veilig wifi), architectuurprincipes en een gezamenlijke Twentse infrastructuur waarop alle deelnemende organisaties zijn aangesloten. Deze infrastructuur wordt in de toekomst aangesloten op de landelijke IT voorzieningen, zoals GGI (aansluiting vanaf 2019) en later op "Common Ground". Onze IT samenwerking sluit goed aan op de landelijke/vng ontwikkelingen ten aanzien van "Samen Organiseren", waarbij we ook nadrukkelijk de samenwerking met VNG realisatie opzoeken. Werkzaamheden Wat hebben we bereikt? Omvorming van de IT gerelateerde onderdelen uit het SSNT programma naar uitvoering via het IT Platform Twente. Wat hebben we hiervoor gedaan? Sinds de start van het IT Platform is ten behoeve van besturing en besluitvorming een governance ingericht, waarmee de gezamenlijke en regionale IT oplossingen van alle aangesloten organisaties worden ondersteund. De governance is zo ingericht dat ambtenaren van alle aangesloten organisaties in samenwerking de vele landelijke, regionale en lokale IT uitdagingen uitwerken tot praktische en gezamenlijke oplossingen. Op basis van deze uitwerkingen besluiten de directeuren en hoofden Bedrijfsvoering over voortgang en vervolgprojecten en tevens stellen zij de juiste mensen en middelen ter beschikking aan het platform om invulling te geven aan deze projecten en de inbedding van deze oplossingen in onze Twentse samenwerking.' Om een praktische, efficiënte besluitvorming en toezicht te waarborgen heeft het platform Bedrijfsvoering een stuurgroep aangesteld met 4 vertegenwoordigers vanuit Bedrijfsvoering. Tevens houdt de kring van gemeentesecretarissen toezicht op de samenwerking en deze kring heeft een gemeentesecretaris naar voren geschoven als portefeuillehouder IT, welke periodiek afstemming heeft met de stuurgroep. Regio Twente is de gastheer organisatie ten aanzien onze regionale IT samenwerking en levert hiervoor sinds 1 september 2018 een kwartiermaker en vanaf januari 2019 een projectleider om de samenwerking te regisseren in samenwerking met een kernteam waar alle organisaties in vertegenwoordigd zijn. Deze samenwerking is er voor en door de samenwerkende Twentse overheden; het beheren van de IT applicaties is zo veel mogelijk bij één of meerdere van de samenwerkende gemeenten ondergebracht. Er zijn vaste en tijdelijke teams en werkgroepen ingericht, waarin voor het overgrote deel collega's uit de samenwerkende organisaties participeren Status 52

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 Wat heeft het gekost? Overzicht van baten en lasten Realisatie Raming Raming IT-Platform/SSNT begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 523.232 366.198 - Lasten 523.232 366.198 - Saldo excl. mutaties reserves - - - Gemeentelijke bijdrage - - - Mutaties reserves - - - Gerealiseerd resultaat - - - 53

Programmaverantwoording Jaarstukken 2018 5.7 Algemene dekkingsmiddelen Realisatie Raming Raming Gemeentelijke bijdrage Bedragen in begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar na wijziging voor wijziging Baten 29.161.462 29.161.462 29.483.685 Lasten - - - Mutaties reserves - - - Saldo incl. mutaties reserves 29.161.462 29.161.462 29.483.685 Realisatie Raming Raming Treasury begrotingsjaar begrotingsjaar begrotingsjaar Bedragen in na wijziging voor wijziging Baten 280.264 94.433 94.433 Lasten 20.613 98.529 98.529 Mutaties reserves - - - Saldo incl. mutaties reserves 39.651-4.096-4.096 54

Paragrafen Jaarstukken 2018 6. Paragrafen Inleiding In het hoofdstuk paragrafen komen een aantal belangrijke beheersmatige onderwerpen aan de orde die van belang zijn om inzicht te krijgen in de financiële positie van Regio Twente. Op grond van artikel 9 van het BBV komen de volgende paragrafen aan de orde: weerstandsvermogen en risicobeheersing; onderhoud kapitaalgoederen; bedrijfsvoering; verbonden partijen; financiering; en rechtmatigheid 6.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Vernieuwing nota risicomanagement In 2018 heeft het algemeen bestuur de nieuwe Nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen vastgesteld. In deze nota is ook het beleid van Regio Twente voor risicomanagement en weerstandsvermogen opgenomen. De effecten van deze nieuwe nota worden voor het eerst uitgewerkt in deze paragraaf op basis van de meest recente risico inventarisatie die door het algemeen bestuur is vastgesteld in juli 2018 bij de programmabegroting 2019. Dit heeft mee te maken dat deze risico s zijn opgesteld en gekwantificeerd conform de nieuwe nota die voor 2018 geldt. Indien ervoor gekozen wordt om de risico-inventarisatie van de programmabegroting 2018 te hanteren, ontstaat er een vertekend beeld van de risico s en het weerstandsvermogen, aangezien deze zijn opgesteld op basis van andere uitgangspunten. Bovendien bevat de risico-inventarisatie van de programmabegroting 2018 niet de risico s van Veilig Thuis Twente (deze zijn op 31 oktober 2018 door het algemeen bestuur vastgesteld). Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het vermogen van de organisatie om tegenvallers op te vangen zonder dat dit leidt tot een verhoging van de algemene bijdrage van de gemeenten dan wel tot noodzakelijke ombuigingen in het bestaand beleid. Om het weerstandsvermogen te berekenen, dient de beschikbare weerstandscapaciteit afgezet te worden tegen de benodigde weerstandscapaciteit. Beschikbare weerstandscapaciteit De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt in totaal 2,3 mln. en bestaat uit de algemene reserve en de bestemmingsreserves. Bij veel overheidsorganisaties is sprake van beklemde bestemmingsreserves. Deze worden gecorrigeerd op de weerstandscapaciteit. Als beklemde reserves niet als beschikbare weerstandscapaciteit worden gezien, is dit van invloed op de weerstandsratio. Bij Regio Twente zijn enkele bestemmingsreserves als beklemd geoormerkt. Deze bestemmingsreserves worden niet meegenomen in de beschikbare weerstandscapaciteit. Ook de reserves in het kader van Coalition the Willing activiteiten worden niet meegenomen in de beschikbare weerstandscapaciteit. Hieronder treft u overzicht van alle reserves en wordt inzichtelijk gemaakt welke reserves onderdeel vormen van de beschikbare weerstandscapaciteit (tabel 2). Er is binnen Regio Twente een format aangelegd waarin per reserve de doelstelling, omvang en bestemming hiervan zijn vastgelegd. Jaarlijks worden deze formats getoetst en indien nodig bijgesteld. Samengevat komt het totaal aan beschikbare weerstandscapaciteit (niet zijnde beklemd) neer op: Omschrijving Weerstandscapaciteit Bedragen in per 31-12-2018 Algemene reserve 116.807 Gezondheid 1.362.603 Bedrijfsvoering 214.471 Leefomgeving 502.483 OZJT - Veilig Thuis Twente 173.023 Totaal 2.369.387 55

Paragrafen Jaarstukken 2018 Omschrijving Saldo per 31-12-2018 Algemene reserve Regio Twente 116.807 Ja Maakt onderdeel uit van weerstandscapaciteit Bestemmingsreserve aandelen Twence BV 88.446 Nee. Beklemd Resultaat AVT/IPT 575.892 Nee. Beklemd Totaal Algemene Reserves 781.145 Egalisatiereserve ICT 86.201 Ja Reserve innovatieve bedrijfsvoering - Ja Reserve Bedrijfsvoering (VRT) - Ja Reserve Bedrijfsvoering 128.270 Ja Totaal reserves domein Bedrijfsvoering 214.471 Egalisatiereserve Leefomgeving 220.331 Ja Egalisatiereserve parkeergelden - Ja Reserve groot onderhoud Hulsbeek 119.204 Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Rutbeek 196.996 Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Lageveld 16.649 Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Arboretum - Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Fietspaden 22.811 Nee, beklemd Reserve Routenetwerken 0 Nee, beklemd Reserve vervanging en vernieuwing 419.501 Nee, beklemd Reserve werkplaats HB 83.743 Nee, beklemd Reserve stimulering Recreatie & Toerisme 216.415 Ja Provinciale reserve recreatieve voorzieningen 794.674 Nee, beklemd Reserve Monitoring Recreatie & Toerisme - Ja Reserve herplaatsing personeel 5.664 Ja Reserve Milieu projecten 60.073 Ja Totaal reserves domein Leefomgeving 2.156.060 Egalisatiereserve Gezondheid 478.839 Ja Egalisatiereserve SOA Poli 121.963 Ja Egalisatiereserve MOA/PGA 180.738 Ja Reserve projecten 254.064 Ja Reserve tarieftaken 327.000 Ja Totaal reserves domein Gezondheid 1.362.603 Egalisatiereserve OZJT Totaal reserve OZJT - Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente 173.023 Ja Totaal reserve Veilig Thuis Twente 173.023 Reserve salarisadministratie Netwerkstad 30.298 Nee, beklemd Reserve Kennispunt Twente 472.211 Nee, beklemd Reserve Netwerkstad 365.097 Nee, beklemd Totaal reserves Coalition of the willing 867.607 Totaal reserves 5.554.909 Tabel 2 Samenvatting beschikbare weerstandscapaciteit Ja 56

Paragrafen Jaarstukken 2018 Benodigde weerstandscapaciteit De benodigde weerstandscapaciteit bedraagt in totaal 3,2 mln. en wordt bepaald door het inventariseren van risico s. Hieronder treft u een specificatie van de meest actuele, door het algemene bestuur vastgestelde, risico s inclusief kans bepaling en financieel gevolg (impact). Omschrijving risico Algemene reserve Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) Het risico op productieverlies door onvoldoende werkende ICT infrastructuur Het risico op het optreden van een datalek (informatiebeveiliging), hack e.d. Het risico dat er niet wordt voldaan aan de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) Het risico op juridische procedures en aansprakelijkheid, bezwaarschriften, fraude e.d. Risicowaarde (Kans X Impact) Kans Impact 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 52.500 Waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 105.000 Onwaarschijnlijk 200.000 <> 500.000 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op inefficiënt gebruik Twentehuis 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 442.500 Egalisatie reserve Gezondheid Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim langdurig) 315.000 Zeer waarschijnlijk 200.000 <> 500.000 Het risico dat niet begrote kosten gemaakt moeten worden door krapte op de arbeidsmarkt 52.500 Waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het risico op extra personele investeringen door publieke gezondheid asielzoekers 52.500 Waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het risico op productieverlies door onvoldoende werkende ICT infrastructuur 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op wegvallen project opbrengsten en opbrengsten tarief taken 315.000 Zeer waarschijnlijk 200.000 <> 500.000 Inversteringen in het nieuwe Digitaal Dossier JGZ 330.000 - - Egalisatiereserve Bedrijfsvoering Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim langdurig) 1.200.000 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het Risico op lagere vergoeding Agende van/voor Twente dan gemaakte kosten 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het Risico op verandering in wet- en regelgeving 52.500 Waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het Risico op ondersteuning coalitie taken - Zeer onwaarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het risico op levering diensten aan externe partijen 75.000 Is wel eens voorgekomen 100.000 <> 200.000 Het risico op aanbestedingsprocedure Bedrijfsvoering 75.000 Is wel eens voorgekomen 100.000 <> 200.000 Inversteringen Cloud 2020 421.000 Inversteringen applicaties 50.000 Egalisatiereserve Leefomgeving Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) Het risico op wegvallen van dekking t.b.v. inzet voor Coalitions of the Willing Het risico op wegvallen van dekking t.b.v. inzet voor het basis taken pakket Het risico op verminderde inkomsten door derving erfpacht- exploitatierechten (huren) 913.500 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 45.000 Onwaarschijnlijk 100.000 <> 200.000 - Zeer onwaarschijnlijk 100.000 <> 200.000 26.250 Waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Het risico op verminderde inkomsten uit evenementen 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico op verminderde inkomsten uit parkeergelden 26.250 Waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Het risico op stormschade houtopstand recreatieparken 33.750 Zeer waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 206.250 Egalisatiereserve OZJT Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) 37.500 Het risico dat niet begrote kosten gemaakt moeten worden door krapte op de arbeidsmarkt 67.500 Het risico dat er juridische procedures worden gestart naar aanleiding van contractmanagement 67.500 172.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Zeer waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Zeer waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente Het risico dat er sprake is van langdurig ziekteverzuim. 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico dat niet begrote kosten gemaakt moeten worden door krapte op de arbeidsmarkt 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Fluctuaties in aantallen meldingen en adviesvragen 75.000 Is wel eens voorgekomen 100.000 <> 200.000 285.000 Totaal omvang risico's 3.219.750 Tabel 3 Samenvattend overzicht benodigde weerstandscapaciteit 57

Paragrafen Jaarstukken 2018 Opgetreden risico s Diverse risico s die opgetreden zijn, zijn bekostigd uit de reserves. Bij domein Leefomgeving is een bedrag van ca. 10.000 gedekt uit de reserve om een niet verzekerde personele verplichting te betalen. Bij het domein Bedrijfsvoering is ca. 361.000 via de reserve bekostigd voor het project Cloud 2020 (conform besluitvorming van het dagelijks bestuur). Bovendien heeft het domein Bedrijfsvoering in 2018 onvoorziene kosten gemaakt waardoor het negatieve resultaat van ca. 261.000 is onttrokken uit de egalisatie reserve. Beoordeling risico s versus beschikbare weerstandscapaciteit Het beleidskader Nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen zet uiteen hoe Regio Twente de risico s identificeert en beoordeelt en de wijze waarop de organisatie omgaat met risico s. Bij risicomanagement is het belangrijk dat er bewust wordt nagedacht over de beheersmaatregelen die in acht genomen kunnen worden om een risico te managen. Het algemeen bestuur heeft een norm vastgesteld voor de weerstandsratio van 1 met een ondergrens van 0,8. De weerstandsratio bedraagt per 31-12-2018: Ratio Weerstandsvermogen Beschikbare weerstandscapaciteit (A) 2.369.387 Benodigde weerstandscapaciteit (B) 3.219.750 Ratio (A/B) 0,7 Tabel 4 Ratio weerstandsvermogen Uit bovenstaande tabel blijkt dat het feitelijke weerstandsratio onder de norm van het algemeen bestuur ligt. Dit ontstaat voor een deel omdat er in 2018 aanspraak is gedaan op de reserves om de opgetreden risico s te dekken. Voor het onderdeel OZJT zijn risico s geïnventariseerd, maar er staat op dit moment geen weerstandscapaciteit tegenover om de risico s te dekken. Aangezien de ratio onder de norm zit, betekent het dat positieve saldi in de jaarrekeningen dienen te worden toegevoegd aan het eigen vermogen totdat de afgesproken norm is bereikt. Financiële Kengetallen Solvabiliteit Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin Regio Twente in staat is aan de financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Onder het eigen vermogen verstaan we de algemene reserve en de overige bestemmingsreserves en het resultaat uit het overzicht baten en lasten. Met het kengetal solvabiliteit beoordeel je in hoeverre het bezit op de balans schuldenvrij is. 31,0% 31,0% 34,8% 40,8% Figuur 3 Solvabiliteit 2016 jaarrekening 2017 Jaarrekening 2018 begroting 2018 jaarrekening De solvabiliteitsratio 2018 is ten opzichte van de jaarrekening 2017 en de begroting 2018 gestegen. De solvabiliteitsratio wordt erg beïnvloed door de voorfinanciering in het kader van de Agenda van Twente. Tot en met boekjaar 2016 was er sprake van forse voorfinanciering uit de middelen van Regio Twente waardoor er negatieve eigen vermogen was opgenomen op de balans. Dit negatieve eigen vermogen beïnvloedde negatief de solvabiliteitsratio. In boekjaren 2017 en 2018 heeft de Agenda van Twente positieve resultaat behaald waardoor het negatieve eigen vermogen is ingelopen en nu zelfs positief bijdraagt aan de solvabiliteitsratio. Dit geeft een vertekend beeld van de ratio, aangezien uit de positieve resultaten van Agenda van Twente de komende jaren niet uit de balans blijkende verplichten dienen te worden voldaan. Door het eigen vermogen te corrigeren voor de Agenda van Twente ontstaat een realistischer beeld van de solvabiliteit. De gecorrigeerde solvabiliteitsratio komt dan per ultimo 2018 uit op afgerond 24% (zowel het eigen vermogen als totaal vermogen worden gecorrigeerd met het resultaat van de Agenda van Twente). 58

Paragrafen Jaarstukken 2018 Netto schuldquote De netto schuld quote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van Regio Twente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. 3,5% -0,3% -0,3% -0,6% 2016 Jaarrekening 2017 Jaarrekening 2018 Begroting 2018 Jaarrekening Figuur 4 Netto Schuldquote De netto schuldquote van Regio Twente laat zien dat de druk van rentelasten en de aflossingen op de exploitatie laag is. De netto schuldquote van Regio Twente laat ten opzichte van de begroting een daling zien. Deze wordt voornamelijk veroorzaakt door een forse toename van de baten voor mutaties reserves t.o.v. de primaire begroting. Dit heeft onder meer te maken met de toevoeging van de Agenda voor Twente via een begrotingswijziging (ca. 4 mln.) en de toevoeging van de externe subsidie baten (ca. 1,5 mln.) van Veilig Thuis Twente die niet in de primaire begroting waren geraamd. Netto schuldquote gecorrigeerd voor uitgeleend geld Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen, wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De verwachting is immers dat deze middelen op termijn terugvloeien. De wijze waarop de netto schuldquote gecorrigeerd voor de doorgeleende gelden wordt berekend, is gelijk aan de netto schuldquote, met dien verstande dat bij de financiële activa (cf. art. 36 BBV lid b, c, d, e en f) ook alle verstrekte leningen aan verbonden partijen en andere verstrekte leningen worden opgenomen. 1,8% -3,1% -2,9% -2,7% 2016 Jaarrekening 2017 Jaarrekening 2018 Begroting 2018 Jaarrekening Figuur 5 Netto Schuldquote gecorrigeerd voor uitgeleend geld De netto schuldquote is nu gecorrigeerd voor de verstrekte geldleningen in het kader van het innovatiefonds (Agenda van Twente) en de verstrekte hypothecaire leningen aan personeel. De netto schuldquote inclusief uitgeleend geld laat zien dat de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie nog steeds erg laag is. De gecorrigeerde netto schuldquote wijkt af van de begroting. Voor een deel ontstaat dit door stijging van de baten zoals uiteengezet bij de netto schuldquote hierboven. De gecorrigeerde netto schuldquote wijkt ook af van de begroting omdat er bij een aantal verstrekte geldleningen uit het MKB fonds op begrotingsbasis werd verwacht dat de aflossingen in 2018 zouden plaatsvinden. In de praktijk zijn in het kader van het innovatiefonds met een aantal kredietnemers de onderhandelingen bezig over verlenging van de leningsovereenkomsten en bij een aantal kredietnemers is de leningsovereenkomst inmiddels verlengd. Structurele exploitatieruimte Dit cijfer helpt mee om te beoordelen welke structurele ruimte Regio Twente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten en structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. De structurele exploitatieruimte is de bij de jaarrekening 2018 afgerond 8% (begroot 0%). Ook deze ratio wordt fors beïnvloed door de Agenda van Twente en geeft een vertekend beeld. Indien we zowel aan de lasten kant als aan de baten de ratio corrigeren voor de Agenda van Twente, komen we uit op een structurele exploitatie ruimte van nihil. Concluderend, de structurele baten zijn bij de jaarrekening 2018 voldoende om de structurele lasten te dekken. 59

Paragrafen Jaarstukken 2018 Beoordeling onderlinge verhouding kengetallen Een afzonderlijk kengetal zegt weinig over hoe de financiële positie moet worden beoordeeld. De kengetallen zullen daarom altijd in samenhang moeten worden bezien. Uit de hierboven weergegeven ratio s blijkt dat de financiële positie van Regio Twente goed is. De ratio structurele exploitatie ruimte laat zien dat de baten en lasten structureel in evenwicht zijn. Mocht dit evenwicht tijdelijk verstoord raken dan kan het eigen vermogen dit incidenteel opvangen. 60

Paragrafen Jaarstukken 2018 6.2 Onderhoud kapitaal goederen Inleiding In deze paragraaf beschrijven we het beleidskader en de uitvoering daarvan in 2018 voor het onderhoud van kapitaalgoederen. Kapitaalgoederen worden onderscheiden in vaste en vlottende activa, die als bezittingen op de balans staan en waarvan het nut zich over meerdere jaren uitstrekt. In het kader van deze paragraaf gaat het om de vaste activa, zoals bedrijfsgebouwen, recreatieparken en fietspaden. Ze onderscheiden zich doordat ze voor hun instandhouding en verbetering in de exploitatiebegroting structureel een substantieel beslag op middelen leggen. Dit geldt niet voor de financiële activa en de bedrijfsmiddelen (vlottende activa) omdat die regelmatig worden vervangen. De kapitaalgoederen waarover we hier spreken, betreft in 2018 het programma Recreatieve Voorzieningen. De beoogde kwaliteit en het onderhoud daarvan bepalen het voorzieningenniveau en de jaarlijkse lasten. Recreatieparken, Routenetwerken en Fietspaden Het team Recreatieve Voorzieningen beheert namens de Twentse gemeenten de recreatieparken: Het Hulsbeek (Oldenzaal), Het Rutbeek (Enschede) en Het Lageveld (Wierden. De afdeling Recreatieve Voorzieningen beheert namens de Twentse gemeenten ook 350 km recreatieve fietspaden in Twente. Per 31 december 2018 is het volgende geïnvesteerd en afgeschreven: Kapitaalgoed Boekwaarde Des- Afschrijvingen Investeringen bedragen in 31-12-2018 investeringen Boekwaarde 31-12-2017 Hulsbeek 1.169.021 103.419-125.148 1.147.293 Rutbeek 660.084 66.007-70.389 655.703 Lageveld 460.244 42.415 - - 502.659 Routenetwerken 944.255 590-721.290 223.555 Fietspaden 112.159 31.740-25.197 118.702 Totaal 3.345.763 244.172-942.024 2.647.911 Tabel 5 Overzicht investeringen recreatieparken In dit overzicht staan alleen de investeringen waar nog een boekwaarde op zit. De boekwaarden vertegenwoordigen de balanswaarde van deze kapitaalgoederen. In hoeverre hier sprake is van stille reserves valt moeilijk aan te geven. Investeringen in routenetwerken en routekaarten In 2018 is geïnvesteerd in de panelen en het vervangen van oude bewegwijzering naar uniforme bebordingen (met kaartmateriaal) voor de diverse routenetwerken in Twente, om zo de aantrekkelijkheid van deze Regio voor de toeristische sector in stand te houden en verder te verbeteren. Vervanging vervoermiddelen In 2018 is er voor ca. 115.000 geïnvesteerd in de vervanging van nieuwe vervoermiddelen voor de inspectie en onderhoud van de parken en de regionale routenetwerken. Het beleidskader Voor de instandhouding van de recreatieparken, routenetwerken en fietspaden zijn in de begroting 2018 budgetten voor jaaronderhoud en kapitaallasten opgenomen. Daarnaast zijn ten behoeve van groot onderhoud stelposten (dotaties aan reserves) opgenomen. Groot onderhoud wordt uitgevoerd middels een meerjarenplanning. Per jaarschijf wordt door de parkbeheerders beoordeeld welk grootonderhoud dient plaats te vinden. De kosten voor grootonderhoud worden vervolgens bij de jaarrekening onttrokken uit de reserves. 61

Paragrafen Jaarstukken 2018 Uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties In het jaar 2018 zijn de volgende bedragen aan de reserves toegevoegd of ten laste daarvan bekostigd. Tevens zijn de saldi van deze reserves per 31 december 2018 weergegeven. Reserve bedragen in Saldo 31-12-2018 Toevoeging Onttrekking Saldo 31-12-2017 Hulsbeek 119.204 49.197 46.606 116.613 Rutbeek 196.996 44.829 33.405 185.572 Lageveld 16.649 20.760 13.039 8.928 Routenetwerken 0 - - 0 Fietspaden 22.811 17.420 34.227 39.617 Totaal 355.660 132.206 127.277 350.731 Tabel 6 Saldi reserves recreatieparken Tot slot is er voor het regulier onderhoud van deze kapitaalgoederen nog een reserve voor vervangingsen vernieuwingsinvesteringen ingesteld. Deze reserve wordt jaarlijks gevoed met of aangewend voor de afdekking van het exploitatieresultaat van het team Recreatieve Voorzieningen. Dit betekent dat de omvang van het jaarlijks uit te voeren groot onderhoud mede afhangt van het exploitatieresultaat van het voorafgaande jaar. De directeur Leefomgeving stelt jaarlijks de noodzakelijk geachte vervangingsen vernieuwingsinvesteringen vast. Investeringen worden gedekt met een bijdrage uit deze reserve. Het grootste gedeelte van de onderhoudswerken zijn medegefinancierd uit de reservevervanging en vernieuwing. In het jaar 2018 zijn de volgende bedragen aan de reserve toegevoegd of ten laste daarvan bekostigd: Reserve bedragen in Saldo 31-12-2018 Toevoeging Onttrekking Saldo 31-12-2017 Reserve vervanging en vernieuwing 419.501 55.524 32.240 396.216 Totaal 419.501 55.524 32.240 396.216 Tabel 8 Saldi reserve vervanging vernieuwing 62

Paragrafen Jaarstukken 2018 6.3 Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering gaat over de ondersteunende bedrijfsprocessen waarmee de beleidsdoelstellingen worden gerealiseerd en de sturing en beheersing daarvan. Bedrijfsvoering processen zorgen ervoor dat de beleidsprogramma s efficiënt, effectief en conform de geldende wetgeving worden uitgevoerd. Voor de realisatie van de plannen en activiteiten in 2018 verwijzen naar het onderdeel Bestuur en Ondersteuning hoofdstuk 5.3. Personeel Hieronder een overzicht van het totaal aantal medewerkers per domein en de bezetting in fte per 31-12-2018. Dit betreft een overzicht van medewerkers in dienst van Regio Twente. Domein Aantal medewerkers Bezetting in fte Bezetting % van totaal Gezondheid 379 259,1 58% Leefomgeving 33 28,6 6% OZJT 11 9,7 2% Veilig Thuis Twente 45 39,7 9% Bedrijfsvoering 81 70,0 16% Bestuur en directie 3 2,9 1% Concern 4 4,2 1% Coalition of the Willing 34 32,3 7% Totaal 590 446,5 100% 63

Paragrafen Jaarstukken 2018 6.4 Verbonden partijen Inleiding Deze paragraaf betreft derde rechtspersonen waarmee Regio Twente een bestuurlijke en financiële band heeft, door een participatie in een vennootschap of in stichtingen. We beperken ons hier tot die partijen waarin Regio Twente een bestuurlijk én financieel belang heeft. Met een bestuurlijk belang bedoelen we een zetel in het bestuur van een deelneming of stemrecht. Een financieel belang houdt in dat Regio Twente middelen ter beschikking heeft gesteld en die zal verliezen bij faillissement van de verbonden partij en/of als financiële problemen bij de verbonden partij op haar verhaald kunnen worden. Van een financieel belang is ook sprake als Regio Twente bij liquidatie van een derde rechtspersoon middelen uitgekeerd kan krijgen. Het bovenstaande impliceert dat er relaties met derde partijen bestaan die slechts een financieel of een bestuurlijk belang inhouden. Deze staan niet in deze paragraaf benoemd. Ook doet zich voor dat Regio Twente een instelling of stichting jaarlijks subsidie verstrekt en op één of andere wijze deelneemt aan het bestuur daarvan, maar bij een faillissement juridisch niet aansprakelijk is. Een dergelijke rechtspersoon is geen verbonden partij, omdat er geen sprake is van een financieel belang. Een voorbeeld hiervan is de Personeelsvereniging Regio Twente. Beleidskader verbonden partijen Het beleid van Regio Twente met betrekking tot verbonden partijen is vastgelegd in het Beleidskader deelneming in of relatie met rechtspersonen die op 14 april 2014 is vastgesteld door het dagelijks bestuur. Hierin staan afspraken over het aangaan van verbindingen met derden en de wijze van sturing en beheersing daarvan. Er is geen eensluidend antwoord te geven op de vraag of kan worden deelgenomen in een rechtspersoon of dat daarmee anderszins een relatie wordt aangegaan. Elk geval vraagt om een specifieke afweging. Wel kan als algemeen uitgangspunt worden aangegeven dat er vanuit de optiek van Regio Twente sprake moet zijn van een publiek belang. Belangrijke ontwikkelingen rond verbonden partijen Op 6 december 2018 heeft de Algemene vergadering van Aandeelhouders Twence Holding B.V. besloten om de 819 tijdelijk preferente aandelen van Regio Twente voor het superdividend in het kader van de Agenda van Twente in te trekken. Door dit besluit is Regio Twente geen aandeelhouder meer en is Twence Holding B.V. per ultimo 2018 geen verbonden partij. Ten opzichte van de programmabegroting 2018 is ook het Twentebedrijf geen verbonden partij meer. Op 6 december 2017 heeft het bestuur van het Twentebedrijf ingestemd met het opheffen van de gemeenschappelijk regeling Twentebedrijf. Per 1 juli 2017 zijn PPM Oost en Oost NL gefuseerd gaan verder onder de naam Oost NL. Risicoanalyse Regio Twente heeft bij de programmabegroting 2018 een risicoanalyse opgesteld van de verbonden partijen. Voor deze analyse is er een onderscheid gemaakt in bestuurlijke en financiële risico s. De bestuurlijke risico s, denk hierbij aan directie/bestuur en eigenaarsbelang, zijn gekoppeld aan de financiële risico s, denk hierbij aan financiële bijdrage/afhankelijkheid en aansprakelijkheid. In de overzichten hieronder wordt een opsomming gegeven van relevante verbonden partijen met de bijbehorende meest recente (concept) jaarcijfers: Vennootschappen en coöperaties: Innovatiefonds Twente B.V. statutair gevestigd te Enschede. Bedragen X 1.000 1. Doelstelling en openbaar belang Informatie Een van de programmaonderdelen van het investeringsprogramma Innovatiesprong Twente is het beheren en door middel van subsidies uitgeven van een fonds ter stimulering van innovatieve investeringen in Twente. Het Innovatiefonds Twente richt zich op de financiering van innovatieve Twentse MKB-bedrijven. Via dit fonds geeft Regio Twente verder vorm aan het versterken van de sociaal economische structuur van de regio. 2. Bestuurlijk belang Innovatiefonds Twente is 100% eigendom van Regio Twente en daarmee is Regio Twente enige aandeelhouder van het fonds. Hierbij moet wel vermeld worden dat PPM Oost N.V. fondsbeheerder is. 64

Paragrafen Jaarstukken 2018 3. Financieel belang Regio Twente heeft in totaal 12 miljoen euro beschikbaar gesteld voor het Innovatiefonds. Dat gericht is op de top sector Hightech systemen en materialen (HTSM), een sector waar Twente sterk in is. Het bovenstaande bedrag is als volgt onderverdeeld: 2014: 4.000 2015: 3.000 2016: 3.000 2018: 2.000 4. Risico s Regio Twente is 100% eigenaar van het fonds. Doordat Regio Twente 100% eigenaar is van het fonds, is het tegelijkertijd ook in staat om tijdig financieel bij te sturen indien nodig. De risicoscore is daardoor laag. 5. Ontwikkelingen Het innovatiefonds is een revolverend fonds en blijft doorlopen naar de afloop van de Agenda van Twente. 6. Eigen vermogen begin 2018 Eigen vermogen eind 2018 8.811 10.419 7. Vreemd vermogen begin 2018 94 Vreemd vermogen eind 2018 108 8. Jaarresultaat 2018-392 Oost NL N.V. statutair gevestigd te Apeldoorn. Bedragen X 1.000 1. Doelstelling en openbaar belang Informatie Oost NL is fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente B.V. Om af te stemmen op en raakvlakken af te tasten met een beleidskader dat de Provincie Overijssel ook op dit gebied uitvoert, is er voor gekozen om het beheer van ons Twents investeringsfonds in handen te leggen van Oost NL. Reden hiervoor is dat zij jarenlange expertise hebben opgebouwd in het beoordelen van projectaanvragen en bovendien op de hoogte zijn van innovatieve ontwikkelingen in Oost Nederland. Bovendien kan hiermee voor de doelgroep een optimale match worden gemaakt voor de inzet van provinciale gelden (in geheel Overijssel) als de Twentse gelden (alleen in Twente). Om deze constructie mogelijk te maken is het noodzakelijk dat Regio Twente aandeelhouder is van Oost NL, daartoe is een aandeel in de N.V. verworven. Zodra het investeringsprogramma is voltooid, wordt ook dit tijdelijke aandeelhouderschap weer opgeheven. 2. Bestuurlijk belang Om Oost NL in de gelegenheid te stellen om dit fonds te kunnen besturen, heeft Regio Twente één aandeel in Oost NL aangekocht. 3. Financieel belang Regio Twente heeft één aandeel in Oost NL aangekocht. Dit is contractueel vastgelegd. 4. Risico s Bestuurlijke invloed is laag, aangezien Regio Twente een minimaal belang heeft in Oost NL, zij investeren ook namens de provincies Overijssel en Gelderland. De informatievoorziening is goed georganiseerd tussen Regio Twente en Oost NL. Het financiële risico is ook laag, aangezien het financieel belang in Risico Risico 65

Paragrafen Jaarstukken 2018 Oost NL erg laag is en Regio Twente ook niet financieel aansprakelijk is. De risicoscore is daardoor laag. 5. Belangrijkste ontwikkelingen Ook na afloop van de Agenda van Twente in 2018 blijft Oost NL een actieve partner voor Regio Twente en de fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente. 6. Eigen vermogen begin 2018 Eigen vermogen eind 2018 83.664 86.009 7. Vreemd vermogen begin 2018 Vreemd vermogen eind 2018 5.301 8.181 8. Jaarresultaat 2018 2.345 66

Paragrafen Jaarstukken 2018 6.5 Financiering Inleiding De uitvoering van programma s wordt mede ondersteund door de financieringsfunctie. Deze functie voorziet in de financieringsbehoefte bij de uitvoering van beleidstaken, door het zo nodig aantrekken van externe financieringsmiddelen, dan wel het beheren en uitzetten van gelden die daarvoor niet direct nodig zijn. Ontwikkeling treasury functie In het treasurystatuut is het beleidskader rondom de treasury functie vastgelegd. De treasury functie heeft een intensieve rol bij de uitbetaling en voorfinanciering van subsidieaanvragen in het kader van de Agenda van Twente (AvT) en het Innovatieplatform Twente (IPT) en de Innovatiesprong Twente (IST). Om met het oog op voorfinancieringseffecten tijdig in de benodigde liquiditeitsbehoefte te kunnen voorzien, wordt er permanent een meerjarige liquiditeitsprognose bijgehouden en geactualiseerd. Hierin worden de inkomende en uitgaande geldstromen en de daaruit voortvloeiende liquiditeitsbehoefte danwel overschotten zichtbaar gemaakt. Ook wordt inzicht verschaft in de nog uitbetaalde restbedragen op eerder verstrekte voorschotten. Dit overzicht niet uit de balans blijkende verplichtingen investeringsprogramma Agenda van Twente wordt daartoe jaarlijks opgesteld en geactualiseerd. Wettelijk kader De uitvoering van het financieringsbeleid vindt plaats binnen de kaders zoals gesteld in de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO). Om vooral de financieringsrisico s te beperken, is in de Wet FIDO een tweetal instrumenten opgenomen, te weten de rente risiconorm en de kasgeldlimiet. Door de bepalingen van de Wet Fido (Wet financiering decentrale overheden) worden gemeenschappelijke regelingen verplicht alle geldelijke overschotten bij het Ministerie van Financiën te beleggen, het zogenoemde schatkistbankieren. Renterisiconorm De rente risiconorm bepaalt dat jaarlijks maximaal 20% van het begrotingstotaal onderhevig mag zijn aan renteherziening en herfinanciering. Hiermee is een maximumgrens gesteld aan het renterisico op de langlopende lening portefeuille. Van renteherziening is sprake als in de leningsovereenkomst is bepaald dat de rente gedurende de looptijd in een bepaald jaar zal worden aangepast. Herfinanciering is het aangaan van een nieuwe lening om de oude af te lossen. De rente risiconorm beperkt dus de aflossingen op de bestaande leningenportefeuille. In 2018 is er bij Regio Twente geen sprake geweest van renteherziening en/of herfinanciering. In 2018 is 131.341 afgelost op de langlopende lening en 98.529 aan rente betaald op de langlopende lening. In onderstaande tabel is de renterisiconorm uiteengezet. Nr. Omschrijving Jaarrekening Begroting Jaarrekening bedragen x 1.000 2017 2018 2018 1. Begrotingstotaal (excl. mutaties reserves) 49.032 56.225 54.080 2. Renterisiconorm (20% van 1) 9.806 11.245 10.816 3. Renteherziening 0 0 0 4. Aflossing 125 131 131 5. Rente risico (3+4) 125 131 131 6. Ruimte onder renterisiconorm (2-5) 9.682 11.114 10.685 Kasgeldlimiet Het kasgeldlimiet is in de wet FIDO opgenomen om de directe gevolgen van een snelle rentestijging te beperken. Het kasgeldlimiet bepaalt dat gemeenschappelijke regelingen hun financieringsbehoefte voor slechts een beperkt bedrag met kortlopend vreemd vermogen financieren. De norm is in de wet gesteld op 8,2% van het begrotingstotaal aan lasten (excl. de stortingen in de reserves). In 2018 komt dit voor Regio Twente neer op een bedrag van 4.610.471 (8.2% van de lasten begroting na wijziging voor mutaties reserves). Het percentage wordt berekend als een kwartaalgemiddelde. In het jaar 2018 zijn door Regio Twente zowel voor de korte als de lange termijn geen externe financieringsmiddelen aangetrokken. Voor de korte termijn financiering zijn uitsluitend beschikbare interne financieringsmiddelen gebruikt. 67

Paragrafen Jaarstukken 2018 Schatkistbankieren Uit oogpunt van doelmatigheid is in de Wet FIDO een drempelbedrag opgenomen. Hiermee kan een bepaald bedrag buiten de schatkist worden gehouden, dit drempelbedrag is bepaald op 0,75% van het begrotingstotaal (lasten begroting na wijziging voor mutaties reserves). Voor Regio Twente komt dit in 2018 neer op een bedrag van 406.000. Het onderstaand overzicht geeft het verloop van schatkistbankieren weer per kwartaal. Schatkistbankieren bedragen x 1.000 Drempelbedrag 1 e kwartaal 2018 2 e kwartaal 2018 3 e kwartaal 2018 4 e kwartaal 2018 Middelen buiten de schatkist 406 698 826 989 1.010 Percentage buiten de schatkist 0,75% 1,29% 1,53% 1,83% 1,87% Hieruit blijkt dat in 2018 niet voldaan is aan schatkistbankieren. Dit heeft te maken met één bankrekening die door wijziging in mandaten niet afgeroomd kan worden. Op korte termijn vindt hierover overleg plaats met de bank, om het mandaat te wijzigen, zodat deze bankrekening opgeheven kan worden. 68

Paragrafen Jaarstukken 2018 6.6 Rechtmatigheid Inleiding Artikel 35, lid 6 van de Wet gemeenschappelijke regelingen verklaart de artikelen 186 tot en met 213 van de Gemeentewet van toepassing op een gemeenschappelijke regeling. Het dagelijks bestuur is wettelijk verplicht conform artikel 212/213 van de Gemeentewet zorg te dragen voor de interne toetsing van de getrouwheid van informatieverstrekking en rechtmatigheid van beheershandelingen. Rechtmatig wil zeggen handelen conform de geldende externe en interne wet- en regelgeving. De in- en externe wet- en regelgeving, die relevant is voor Regio Twente staat in het normenkader die vastgesteld is door het algemeen bestuur. Om deze rechtmatigheidsaspect te toetsen verrichten wij (verbijzonderde) interne controles. De accountant geeft in het kader van de jaarrekeningcontrole een oordeel over de rechtmatigheid. Rechtmatigheid en interne managementletter Om te toetsen of we rechtmatig handelen zijn er periodiek verbijzonderde interne controles op een selectie van processen. Dit is gebaseerd op het interne controleplan, deze wordt geactualiseerd wanneer benodigd. De bevindingen/aanbevelingen vanuit de uitgevoerde verbijzonderde interne controles worden vastgelegd in de interne managementletter en besproken met het management en het bestuur. De interne managementletter is een verdere professionalisering van de verbijzonderde interne controlefunctie. Hiermee geven wij vorm aan de cyclus van het continue beoordelen en verbeteren van de belangrijkste financiële processen. De belangrijkste conclusie uit de interne managementletter 2018 is dat de beheersmaatregelen in het proces inkoop en aanbesteding niet naar behoren werken en dat dit proces de meeste aandacht vereist. Boardletter Het algemeen bestuur heeft accountant Deloitte de opdracht verstrekt om de jaarrekening 2018 te controleren op getrouwheid en rechtmatigheid. Voorafgaan aan de jaarrekeningcontrole wordt de interim-controle uitgevoerd. De bevindingen en conclusies van de accountant worden op hoofdlijnen samengevat in de boardletter. Algemene conclusie accountant boardletter 2018 Belangrijkste conclusie van de accountant is dat de interne beheersomgeving van Regio Twente van voldoende niveau is. De accountant concludeert op basis van de uitgevoerde werkzaamheden dat de interne beheersomgeving van Regio Twente van voldoende niveau is. De opvolging van eerdere adviezen wordt bewaakt. Er worden door de accountant vier nieuwe bevindingen geconstateerd, waarvan er één (ontbreken tijdige controle op memoriaalboekingen) als significant is beoordeeld. Deze bevindingen en aanbevelingen zien wij als constructieve aanwijzingen als onderdeel van het continue PDCA (Plan-Do- Check-Act) cyclus. 69

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Jaarrekening Onze jaarrekening bestaat uit een programmarekening met toelichting en balans met toelichting. Daarnaast is overeenkomstig de controle verordening (artikel 213 van de Gemeentewet) voor het jaar 2012 en volgende jaren een controleprotocol vastgesteld. Hierin zijn de uitgangspunten voor de uitvoering van de accountantscontrole nader uitgewerkt. 70

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7. Overzicht van baten en lasten en de toelichting 7.1 Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2018 Bedragen x1000 Programma`s Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Domein Bestuur en ondersteuning - 526 526- - 526 526-253 866 613-800 2.461 1.661- Domein Gezondheid 6.391 18.254 11.863-6.391 18.254 11.863-6.506 18.277 11.771-6.558 24.820 18.262- Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) 1.235 3.631 2.396-1.235 4.176 2.941-2.202 5.128 2.926-2.034 6.559 4.525- Agenda van Twente 8.154 7.927 227 8.154 7.959 194 8.007 2.916 5.092 9.096 5.707 3.389 OZJT - 3.872 3.872- - 729 729-634 1.257 624-782 5.302 4.520- Veilig Thuis Twente - 1.034 3.632 2.598-1.072 3.487 2.416- - - - Coalition of the Willing 510 577 66-5.544 5.674 131-5.031 4.777 254 4.296 4.182 114 Subtotaal programma's 16.291 34.788 18.497-22.359 40.952 18.593-23.704 36.708 13.004-23.566 49.032 25.466- Overhead 4.072 14.968 10.896-4.698 15.175 10.477-4.728 17.132 12.404- - - - Totaal programma's incl. overhead 20.363 49.756 29.392-27.057 56.127 29.070-28.432 53.840 25.408-23.566 49.032 25.466- Algemene dekkingsmiddelen Treasury 94 99 4-94 99 4-280 241 40 Gemeentelijke bijdrage 29.484 29.484 29.161 29.161 29.161 29.161 28.002 28.002 Totaal algemene dekkingsmiddelen 29.578 99 29.480 29.256 99 29.157 29.442 241 29.201 28.002-28.002 Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten Begroting 2018 Begroting 2018 Rekening 2018 Rekening 2017 voor wijziging na wijziging 49.941 49.854 87 56.312 56.225 87 57.874 54.080 3.793 51.567 49.032 2.536 Mutaties reserves Domein Bestuur en ondersteuning 45-45 45-45 788-788 - 19-19 Domein Gezondheid - - - - - - - - - - 48 48- Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) - 132 132- - 132 132-170 180 10-1.011 183 829 OZJT - - - - - - - - - - - - Veilig Thuis Twente - - - - - - - 173 173- - - - Coalition of the Willing - - - - - - 261 152 109 363 114 249 Totaal mutaties reserves 45 132 87-45 132 87-1.219 504 714 1.374 326 1.049 Gerealiseerd resultaat 49.986 49.986 0 56.357 56.357 0 59.092 54.585 4.507 52.942 49.357 3.584 Resultaat Agenda van Twente 2017 3.389- Resultaat Agenda van Twente 2018 4.897- Gerealiseerd resultaat na aftrek resultaat Agenda van Twente 390-196 Tabel 7 Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 71

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.2 Toelichting op de baten en lasten in de jaarrekening Afwijking van het overzicht van baten en lasten door vernieuwing BBV Per ingang van het boekjaar 2018 is de stelselwijziging van het nieuwe BBV van toepassing op Regio Twente. Door deze wijziging is het niet mogelijk om de cijfers één op één te vergelijken met het baten en lasten overzicht van boekjaar 2017. In het baten en lasten overzicht van 2018 zijn wij verplicht om overhead (taakveld 0.4) separaat te presenteren. Hierdoor wijken de in tabel 7 gepresenteerde cijfers af van 2017 en wijken zij af van de baten en lasten overzichten in de programma s (Wat heeft het gekost). Ontwikkelingen investeringsprogramma Agenda van Twente Algemeen Het investeringsprogramma Agenda van Twente is formeel beëindigd. In de afgelopen 10 jaar is onder deze verzamelnaam, via een drietal sub-programma s, in totaal 80 miljoen beschikbaar gesteld voor innovatieve projecten in Twente. Het programma is gefinancierd uit een extra jaarlijks van Twence BV ontvangen superdividend. De Agenda van Twente bestond uit 3 deelprogramma s: Agenda van Twente (AvT) omvang 30 mln., Innovatieplatform Twente (IPT), omvang 20 mln. en Innovatiesprong Twente (IST), omvang 30 mln., in totaal 80 mln. Stimulering van innovatieve ontwikkelingen in Twente houdt na de Agenda van Twente niet op. We zetten dit als vrijwillige samenwerking voort in het programma Agenda voor Twente. De verantwoording daarvoor is elders in deze jaarrekening toegelicht. Vanaf 2018 is voor de Agenda van Twente alleen nog sprake van afwikkeling van een aantal lopende zaken en bewaking en verantwoording van (te) ontvangen rente en aflossing en afwaarderingen op verstrekte geldleningen uit het MKB fonds. Daarnaast hebben we van leningen de looptijd verlengd. We hebben 2018 eveneens benut om de balans op te maken. Dit resulteerde in een positief saldo van ruim 400.000 ontstaan uit lager vastgestelde subsidies, rentes en aflossingen. De kosten en baten die in dit dienstjaar zijn verantwoord, omvatten zowel baten uit de laatste bijdrage uit dividend van Twence BV en kosten uit de nog af te wikkelen subsidies. Voor zover deze posten in 2018 nog niet zijn afgewikkeld, gebeurt dit in de komende jaren. Ook het debiteurenbeheer over ontvangen rente en aflossingen en afwaarderingen van verstrekte geldleningen uit het MKB fonds maakt hier onderdeel van uit. Toelichting op de bestedingen en ontvangsten in 2018 In 2018 is de laatste termijn van het superdividend van Twence BV ter financiering van het AvT programma ontvangen en afgedragen dividendbelasting, in totaal 8 miljoen. De preferente aandelen, die hiervoor door Twence BV aan Regio Twente zijn verstrekt, worden in 2019 tegen de nominale waarde ingewisseld. De fictieve reserve die daarvoor als tegenhanger op de balans is opgenomen, wordt dan ook opgeheven. In 2018 is sprake van een voordelig financieringsresultaat. Er is circa 4,9 miljoen meer ontvangen dan is uitgegeven. Dit overschot wordt toegevoegd aan de reserve Resultaat Agenda van Twente en is bestemd voor afwikkeling van de resterende posten. Deze bestaan uit nog af te wikkelen subsidies en beheer van fondsen. Samenvatting De geprognotiseerde baten van 8 miljoen zijn volledig ontvangen. De geprognotiseerde lasten van circa 3,1 miljoen zijn bekostigd. Het voordelig financieringsresultaat van circa 4,9 miljoen is toegevoegd aan de reserve Resultaat Agenda van Twente. Vanuit die reserve kunnen we het aanwenden voor de voorziene restposten uit de Agenda van Twente. Sub-programma Betaalde kosten Financieringsmiddelen Financieringsresultaat Bedragen X 1.000 A v T financieringsbijdragen 664 1.496 832 IPT financieringsbijdragen 0 974 974 IST 2.446 5.537 3.091 Totaal programma AvT 3.110 8.007 4.897 Tabel 8 Samenvatting kosten AvT 72

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Horizontaal Toezicht Sinds enkele jaren beschikken wij over een convenant Horizontaal Toezicht met de Belastingdienst. Hierbij worden in voorkomende gevallen bij fiscale vraagstukken vroegtijdig contact gelegd met de Belastingdienst, zowel op het gebied van BTW, VPB en Loonheffingen. Daarnaast wordt een keer per jaar met de Belastingdienst een breed overleg gevoerd (bedrijfsbezoek) over voorliggende fiscale vraagstukken en fiscale ontwikkelingen. Het bedrijfsbezoek over 2018 heeft laatstelijk op 19 februari 2019 plaats gevonden. In spoedeisende gevallen wordt in het kader van dit Horizontaal Toezicht overigens ook tussentijds contact met de Belastingdienst opgenomen. Deze methodiek werkt bij alle betrokken partijen naar volle tevredenheid. Vennootschapsbelasting De wet VPB is in 2016 van kracht geworden en ook voor Regio Twente van toepassing. Deze wet ziet toe op het belasten van winst die is verkregen uit deelname van Regio Twente aan het economisch verkeer. Daaronder wordt verstaan het tegen betaling verrichten van prestaties buiten de eigen kring (de 14 Twentse gemeenten), op de vrije markt, waarmee in concurrentie met andere aanbieders wordt getreden. Criteria daarbij zijn onder andere dat er sprake moet zijn van een (structureel) winststreven, waaraan een particulier een bescheiden bestaan kan ontlenen. Om te beoordelen of wij in onze rol van (overheids)ondernemer ook daadwerkelijk voor afdracht van VPB in aanmerking komen, hebben wij onze activiteiten aan de daarvoor geldende wettelijke criteria getoetst. Hierbij is gemotiveerd komen vast te staan dat dit niet het geval is. De conclusie hieruit is dat Regio Twente geen activiteiten uitvoert waaruit een VPB plicht voortvloeit. Deze conclusie is ook als zodanig in het hiervoor genoemde bedrijfsbezoek met de Belastingdienst gecommuniceerd en deze heeft daar kennis van genomen. BTW compensatie Ook in het jaar 2018 is weer de zogenaamde transparantieregeling voor BTW van toepassing geweest. Op basis van hierover met de Twentse gemeenten gemaakte afspraken hebben wij onze daarvoor in aanmerking komende BTW naar de gemeenten doorgeschoven. 73

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3 Samenvatting resultaat 2018 7.3.1 Domein Gezondheid Gezondheid x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen JGZ: Rijksvaccinatieprogramma 127 JGZ: Ontwikkeling nieuw Digitaal Dossier 326 Projectopbrengsten 2018 100 JGZ: Resultaat op salaris- en materiële kosten 51 Gemeentelijke bijdrage activiteiten excl. JGZ 33 Project digitalisering DIV 97 SOA- taken 179 Tarieftaken GGD 111 550 474 Saldo 76 Gerealiseerd resultaat 76 Toelichting op de positieve ontwikkelingen JGZ: Rijksvaccinatieprogramma Op het Rijksvaccinatieprogramma is in 2018 een voordeel gerealiseerd van 127.000. In 2018 heeft de GGD de opdracht gekregen van het Rijk om de 14 tot 18 jarigen op te roepen voor de Meningokokken ACWY vaccinatie. Deze oproepen zijn begonnen in 2018 en worden in 2019 afgerond. Het voordeel ontstaat doordat de extra werkzaamheden grotendeels binnen de bestaande formatie kon worden uitgevoerd. Toelichting op de negatieve ontwikkelingen 127 JGZ: Ontwikkeling nieuw Digitaal Dossier 326 Op de gemeentelijke bijdrage voor de JGZ is een tekort ontstaan van 326.000 door het ontwikkelen van het nieuwe Digitaal Dossier. Op 31 januari 2018 is het dekkingsvoorstel van het digitaal dossier vastgesteld door de bestuurscommissie Publieke Gezondheid. De bestuurscommissie heeft ingestemd met het beschikbaar stellen van 224.000 uit de bestemmingsreserve Gezondheid voor de incidentele lasten in 2018. Gezien het resultaat van de GGD hoeft geen beroep gedaan te worden op deze reserve. Projectopbrengsten 2018 100 JGZ: Resultaat op salaris- en materiële kosten 51 In 2018 is een voordeel gerealiseerd van 100.000 op projecten. In de begroting van de diverse projecten zit een risico-opslag verwerkt. Dit wordt gebruikt om de huidige en toekomstige risico's op het gebied van projecten af te dekken. Aangezien de GGD reserve volledig is gevuld valt het resultaat vrij om uit te keren aan gemeenten. Op de gemeentelijke bijdrage voor de JGZ is een tekort ontstaan van 51.000. Op de in de begroting gestelde formatie wordt een overschrijding gerealiseerd. Deze overschrijding wordt onder meer veroorzaakt door het inwerken van medewerkers 0-18 en ziekte vervang (langdurig). Langdurige ziekte moet worden vervangen om de dienstverlening richting de Twentse burgers te kunnen continueren. Het tekort wordt enigszins gecompenseerd door een voordeel op het materiële budget binnen de JGZ. Gemeentelijke bijdrage activiteiten excl. Project digitalisering DIV 97 JGZ 33 Op de GGD activiteiten exclusief JGZ is een positief resultaat gerealiseerd van 33.000. Het betreft met name een positief resultaat op TBC ( 101.000) door extra inkomsten vanuit verrichtingen, detacheringen en projecten en daar tegenover negatieve resultaten door extra inzet op OGGZ ( 23.000) en M&G ( 36.000) en overige negatieve resultaten ( 9.000). Dit betreft het aandeel van de GGD in niet voorziene kosten vanuit concern inzake het project digitalisering informatievoorziening. De GGD heeft geen invloed op deze kosten. 74

Jaarrekening Jaarstukken 2018 SOA- taken 179 Op het taakveld SOA is een positief resultaat gerealiseerd van 179.000. Ondanks de ingevoerde plafondfinanciering is een positief resultaat gerealiseerd op de rijkssubsidie in combinatie met een onderschrijding op het budget inhuur. Het saldo komt nagenoeg overeen met de verwachting in de Berap 2018. Tarieftaken GGD 111 Op de tarieftaken is een positief resultaat ontstaan van 111.000. De opbrengsten forensische geneeskunde vallen hoger uit dan geraamd. Daarentegen waren de kosten inzake inspecties kinderopvang hoger dan de opbrengsten, met name door de aanloopkosten van invoering van Innovatie van Kwaliteit Kinderopvang (IKK). 75

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3.2 Domein Leefomgeving Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Hogere baten erfpachten 40 Looncompensatie Economie 19 Hogere inkomsten verhuur 38 Outplacementtraject 10 Inkomsten parkeren 195 Reguliere exploitatie recreatieparken 134 Verkoop routekaarten 31 Onderhoud en aanleg routenetwerk 145 Inkomsten festivals 140 Niet ingevulde taakstelling 264 Bijdrage project MTB 24 Vrijval balansposten 74 Bijdrage van SNL 9 Loonkostensubsidie 12 563 572 Saldo -9 Saldo Mutaties egalisatiereserves -10 Mutaties reserve recreatieparken/fietspaden -23 Mutaties reserve monitoring R&T -1 Mutaties reserve parkeergelden 9 Mutatie reserve herplaatsing personeel 10 Mutaties reserve groot onderhoud recreatieve voorzieningen -5 Gerealiseerd resultaat -19 Toelichting op de positieve Toelichting op de negatieve ontwikkelingen ontwikkelingen Hogere baten erfpachten 40 Looncompensatie Economie 19 Herziene overeenkomsten leiden tot hogere inkomsten. De loonkosten zijn hoger dan geraamd waarvoor compensatie mag worden opgehaald bij de gemeenten. Hogere inkomsten verhuur 38 Outplacementraject 10 De terreinen van de recreatieparken zijn meer verhuurd door het mooie weer en dit leidt tot hogere inkomsten. Met een medewerker is een outplacementtraject overeengekomen waarbij de incidentele kosten voor 2018 conform besluitvorming mogen worden onttrokken aan de reserve herplaatsing personeel. Inkomsten parkeren 195 Reguliere exploitatie recreatieparken 134 Door het mooie weer waren er meer De drukte op de parken vanwege het mooie bezoekers van de parken en dit heeft geleid tot hogere parkeerinkomsten. weer leidt tot extra inkomsten uit o.a. verhuur, parkeren en festivals. Hier staan echter ook extra kosten tegenover. Verkoop routekaaren 31 Onderhoud en aanleg routenetwerk 145 De verkoop van vernieuwde routekaarten leidt tot een extra inkomst. De aanleg van een routenetwerk naar 10.000 km 2 leidt met bijbehorend onderhoud tot hogere (investerings)lasten Inkomsten festivals 140 Niet ingevulde taakstelling 264 De inkomsten van festivals waren niet structureel Deze taakstelling kon nog niet worden ingevuld geraamd (m.i.v. 2019 wel) en zorgen voor een door ontwikkelingen bij het Rutbeek. positieve ontwikkeling. Bijdrage project MTB 24 Vanuit de Agenda van Twente is een niet geraamde bijdrage ontvangen voor een MTB project. 76

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Vrijval balansposten 74 Op de balans stonden bedragen als vooruitontvangen welke niet meer te herleiden zijn en vallen dan ook vrij. Bijdrage van SNL 9 De ontvangen bijdrage van SNL is hoger dan kon worden voorzien. Loonkostensubsidie 12 Van de Gemeente Oldenzaal is een loonkostensubsidie voor een ingehuurde medewerker ontvangen. 77

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3.3 Investeringsprogramma Agenda van Twente Agenda van Twente x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Winstuitkering Twence 2017 investeringsbijdragen programma 6.800 Agenda van Twente 3.194 Restitutie dividendbelasting 2017 1.200 Bestemming rentebaten ten gunste van Regio Deal Twente 92 8.092 3.194 Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten 4.897 Mutaties reserves 0 Gerealiseerd resultaat 4.897 Toelichting op de positieve ontwikkelingen In 2018 is de laatste winstuitkering ontvangen over het jaar 2017. Ook is voor het laatst de restitutie dividendbelasting ontvangen. Op 6 maart 2019 heeft het algemeen bestuur besloten om vanuit concern ca. 92.000 te bestemmen voor de Regio Deal Twente. 8.092 Toelichting op de negatieve ontwikkelingen Dit positief financieringsresultaat is ontstaan doordat de programmalijnen AvT aflopend zijn. Met dit resultaat worden, in het verleden uit andere bij Regio Twente beschikbare liquide middelen, voorgeschoten subsidieverstrekkingen weer ingelopen de komende jaren. 3.194 Voor uitgebreide toelichting op het resultaat van investeringsprogramma Agenda van Twente verwijzen wij u naar pagina 69. 78

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3.4 Bestuur & Ondersteuning Bestuur & Ondersteuning x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Bedrijfsvoering 116 Project Cloud2020 360 Rente 46 Specifieke dossiers 154 Salarisadministratie 134 AVG 67 CAO ontwikkeling 125 Overig 39 Bestemming jaarrekening resultaat 2017 195 Bestemming rentebaten ten gunste van Regio Deal Twente 92 162 1.166 Saldo -1.004 Mutaties reserves - Cloud 2020 360 Mutaties reserves - Bestemming rekeningresultaat 2017 195 Resultaat na reguliere mutaties reserves -449 Mutaties reserves (egaliseren resultaat) 232 Gerealiseerd resultaat -217 Toelichting op de positieve ontwikkelingen Toelichting op de negatieve ontwikkelingen Mutaties reserves 360 Project Cloud2020 360 De lasten m.b.t. project Cloud2020 worden gedekt Voor het project Cloud2020 zijn er in 2018 door een onttrekking uit de reserve van Bedrijfsvoering conform besluitvorming DB 9-2- 2018. 360.000 aan lasten gerealiseerd. Tegenover deze negatieve ontwikkeling staat een positieve ontwikkeling namelijk onttrekking uit de reserve cf. besluitvorming van het dagelijks bestuur. Bedrijfsvoering 116 Specifieke dossiers 154 Voor Bedrijfsvoering zijn er diverse baten Op integriteitsdossiers zijn extra lasten opgehaald / verrekeningen gerealiseerd die een positief effect hebben. Het betreffen over het algemeen incidentele baten / verrekeningen. gerealiseerd. Het betreffen kosten voor juridische ondersteuning, bedrijfsonderzoek, extra inhuur en WW verplichting. Totaal betreft het een bedrag van 116.000. Rente 46 Salarisadministratie 134 Er zijn voor 46.000 meer aan rente baten gerealiseerd dan begroot. In de samenwerking met gemeenten voor de salarisadministratie zijn er extra lasten gerealiseerd, waar geen overeenstemming over bereikt is om deze extra lasten te verrekenen met de deelnemende gemeenten. Het betreffen voornamelijk extra lasten voor E-HRM en een accountantscontrole op de salarisadministratie over 2017. Mutaties reserves 195 AVG 67 Betreft onttrekking uit reserve conform besluit over bestemming van jaarrekening resultaat 2017. In de BERAP 2018 is melding gemaakt dat er extra kosten werden verwacht voor het implementeren van de AVG. De kosten waren destijds geschat op 60.000. In totaal zijn er 67.000 aan lasten m.b.t. de AVG gerealiseerd. Mutaties reserves egaliseren resultaat 260 CAO ontwikkeling 125 Conform de regels dient het tekort op de het programma Bestuur & Ondersteuning eerst gedekt te worden uit de eigen reserves (m.u.v. looncompensatie). Indien de looncompensatie De CAO ontwikkeling is een negatieve ontwikkeling op het resultaat van BV met een omvang van 125.000 79

Jaarrekening Jaarstukken 2018 buiten beschouwing wordt gelaten, resteert er een tekort van 260.000. Overig 39 Per saldo zijn er nog diverse onder- en overschrijdingen die een nadeel veroorzaken van 39.000. Bij deze negatieve ontwikkelingen speelt voornamelijk het tekort op licentie kosten een grote rol. Bestemming jaarrekening resultaat 2017 195 De bestemming van het jaarrekeningresultaat wordt administratief verwerkt in het boekjaar 2018 via het programma Bestuur en Ondersteuning. Conform de besluitvorming wordt 195.000 bestemd. Tegenover deze negatieve ontwikkeling staat een positieve ontwikkeling als onttrekking van het zelfde bedrag uit de reserve. Bestemming rentebaten ten gunste 92 van Regio Deal Twente Op 6 maart 2019 heeft het algemeen bestuur besloten om vanuit concern ca. 92.000 te bestemmen voor de Regio Deal Twente. 80

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3.5 OZJT OZJT x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Personele lasten OZJT en Samen14 154 Materiële lasten OZJT en Samen 14 151 Project Duurzame Gezinsvormen 49 Project Inkoop Twents Model 124 Project Eigen Kracht 199 Project Menzis 52 402 327 Saldo 75 Extra dekking projecten (reeds gerealiseerd) Gerealiseerd resultaat -72 3 Toelichting op de positieve ontwikkelingen Toelichting op de negatieve ontwikkelingen Personele lasten OZJT en Samen 14 154 Materiële lasten OZJT en Samen 14 151 Ten opzichte van de reguliere begroting is er minder ingezet op financiële ondersteuning, secretaris ZV en relatiebeheerder VTT. Ten opzichte van de reguliere begroting zijn er extra materiële kosten gemaakt m.b.t. juridische kosten, vergader- en representatiekosten, inhuur communicatie en bijdrage Vitaal Twente. Diverse projecten 248 Diverse projecten 176 1. Binnen het project Duurzame Gezinsvormen is sprake van een positief resultaat (49K) omdat er geen fondsenwerver is ingezet en er geen extra uren zijn afgenomen bij aanbieders. Deze middelen blijven beschikbaar binnen het project voor de volgende fase. 2. Binnen het project Eigen Kracht zijn vanuit verleden middelen ( 271) gereserveerd. Er zijn in 2018 kosten ( 72K) gemaakt voor scholing van Twentse ambtenaren. Na verrekening met het resultaat van project Inkoop Twents Model 1. Binnen het project Inkoop Twents model dekten de middelen van het restant transitiefonds ( 100K) en het transformatiefonds ( 250K) niet volledig de opgave waar het project voor stond. Voor het restant ( 124K) zijn gereserveerde middelen voor het project Eigen Kracht ingezet. De gemaakte kosten betreffen grotendeels de inhuur van derden ter ondersteuning van inkoopteams Wonen & Verblijf en Beschikbaarheidsvoorzieningen. 2. Binnen het project Menzis dekten de bijdragen van de deelnemende gemeenten niet de volledige ( 123K) blijven er middelen ( 76K) beschikbaar bijdrage voor de kosten van inzet regiosecretaris. binnen dit project. Hiervoor zijn extra middelen ontvangen van 2 deelnemende gemeenten ( 52K). 81

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3.6 Veilig Thuis Twente Veilig Thuis Twente x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Personele lasten 205 Materiële lasten 32 Subsidie radargelden 368 Subsidie radargelden 368 Frictie- en ontvlechtingskosten 329 Frictie- en ontvlechtingskosten 329 902 729 Saldo 173 Mutaties reserves (egaliseren resultaat) -173 Gerealiseerd resultaat 0 Toelichting op de positieve ontwikkelingen Toelichting op de negatieve ontwikkelingen Personele lasten 205 Materiële lasten 32 De personeelskosten vallen lager uit dan De materiële lasten zijn 32K hoger dan begroot en begroot doordat vacatures niet direct ingevuld komen voort uit telefoniekosten en ICT kosten. konden worden. Door de krapte op de arbeidsmarkt bleek het ook voor Veilig Thuis Twente erg moeilijk om goed gekwalificeerde medewerkers voor het uitvoerende werk te vinden. Met name in het operationeel team zijn de kosten lager dan begroot. Binnen het expertteam is de inzet op de personele functie gedragswetenschapper hoger dan begroot. Dit wordt gedekt door subsidies van gemeente Almelo en Hengelo. Subsidie radargelden 368 Subsidie radargelden 368 Er is een subsidie van het Rijk ontvangen in het kader van de aangescherpte wet meldcode en de uitbreiding van de monitorfunctie van 368K. De subsidie radargelden is aangewend voor uitbreiding van de formatie (wachtlijst-offensief VTT en toename taken), aanpassing van ondersteunende systemen en werkwijzen, start scholing en opbouwen buffer voor incidenten van 368K. Frictie- en onvtvlechtingskosten 329 Frictie- en ontvlechtingskosten 329 I.v.m. positionering VTT onder Regio Twente: 1. Baten als ontvangende organisatie: vrijval reserve resultaat jaarrekening 2017 OZJT 163K en middelen centrumgemeente 57K. 2. Baten van latende organisatie JBOV: resultaat subsidiegelden 2016 van 109K. (Deze baat is verrekend met bijdrage in ontvlechtingskosten JBOV). I.v.m. positionering VTT onder Regio Twente: 1. Betreft extra besteding van middelen voor juridisch advies, personele inzet bij P&O, ICT en communicatie, verhuiskosten, projectleiding en representatiekosten van 220K 2. Betreft een bijdrage in ontvlechtingskosten voor JBOV van 109K. Mutaties reserves 173 Het positieve resultaat wordt toegevoegd aan de egalisatiereserve Veilig Thuis Twente zoals ingesteld is n.a.v. besluitvorming in het algemeen bestuur van 31 oktober 2018. 82

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.3.7 Coalitions of the Willing Coalition of the Willing x 1.000 Positieve ontwikkelingen Negatieve ontwikkelingen Toezicht en kwaliteit 35 Mobiliteitslab OZJT 164 IT Platform 103 Kennispunt Twente 113 Deelprojecten SSNT 42 MDA 13 SSNT 14 Netwerkstad 4 Foutieve begrotingswijziging 2018 nr.3 232 Agenda voor Twente 2.416 2.614 522 Resultaat voor bestemming -324 Te verreken bijdragen - 2.433 Mutaties reserves -109 Resultaat na Bestemming -232 Toelichting op de positieve ontwikkelingen Toelichting op de negatieve ontwikkelingen Toezicht en kwaliteit 35 Mobiliteitslab OZJT 164 Door lagere personeelslasten dan begroot is er een positief resultaat. Deze middelen blijven binnen de coalition beschikbaar als dekking voor de kosten van de implementatie van het barrièremiddel in 2019. De Twentse Visie op Vervoer is gestoeld op drie belangrijke pijlers: Mobiliteitslab Contractmanagement, Mobiliteitslab Dataknooppunt en doorontwikkeling kleinschalig OV. Op alle drie pijlers zijn in 2018 extra kosten gemaakt, om de gewenste ontwikkelingen op gang te krijgen. De gemeenten zijn hierbij steeds opdrachtgever geweest. Deze extra kosten zijn bij de deelnemende gemeenten in rekening gebracht. IT Platform 103 Kennispunt Twente 113 Op het IT Platform resteert een saldo. Dit wordt veroorzaakt, doordat er in de opstartfase minder uitgaven gerealiseerd zijn dan begroot. Deze De kosten van Kennispunt Twente zijn voornamelijk door het geaccordeerde investeringsplan hoger, deze worden onttrokken aan de reserve Kennispunt Twente middelen worden volgend jaar ingezet als ontwikkelbudget voor het IT- Platform, dan wel vloeien deze terug naar de deelnemers van de coalitie (conform besluit stuurgroep IT Platform Twente 6-2-2019). Deelprojecten SSNT 42 MDA 13 Bij het afsluiten van SSNT en oprichting van IT Platform is het zogenoemde aanjaagbudget dat bij SSNT behoorde blijven bestaan. Op het aanjaagbudget resteert een saldo dat Er zijn meer uren gemaakt m.b.t. de energietransitie (RES Twente) en een afvalsymposium wat leidt tot een overschrijding welke worden verrekend met de gemeenten. beschikbaar blijft binnen deze coalitie. In 2019 zal besloten moeten worden door platform bedrijfsvoering of dit bedrag naar de coalities gaat die uit het SSNT zijn voortgekomen, dan wel terug vloeit naar de deelnemers van SSNT SSNT 14 Foutieve begrotingswijziging 2018 nr.3 232 Bij het afsluiten en afrekening van SSNT is een positief saldo gerealiseerd. Dit saldo blijft beschikbaar binnen deze coalitie. In 2019 zal besloten moeten worden door platform bedrijfsvoering of dit bedrag naar de coalities Het hierboven gepresenteerde negatieve resultaat is ontstaan door een administratieve fout bij de begrotingswijziging 2018 nr. 3. Het algemeen bestuur heeft op 7 maart 2018 besloten om alle coalitie uit de gemeentelijke bijdrage te halen door het vaststellen van deze begrotingswijziging. Om te voorkomen dat de 83

Jaarrekening Jaarstukken 2018 gaat die uit het SSNT zijn voortgekomen, dan wel terug vloeit naar de deelnemers van SSNT. Netwerkstad 4 Het exploitatie resultaat van Netwerkstad laat een overschot zien welke conform gemaakte afspraken wordt gestort in de reserve Netwerkstad Agenda voor Twente 2.416 Het exploitatie resultaat van de Agenda voor Twente laat een overschot zien welke als vooruit ontvangen bedragen naar de balans is geboekt. basistaken worden belast met de overhead van Kennispunt Twente, is bij het opstellen van de programmabegroting 2018 de overhead van Kennispunt Twente ( 231.509) reeds uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. Bij de begrotingswijziging 2018 nr. 3. is per abuis wederom de overhead uit de gemeentelijke bijdrage gehaald. Dit heeft er voor gezorgd dat er per saldo te weinig gemeentelijke bijdrage is opgehaald voor de basistaken. 84

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.4 Analyses rekeningresultaat 2018 Hierna volgen overzichten en toelichtingen van de voornaamste afwijkingen van kosten en baten ten opzichte van de begroting na wijziging per programma aan de hand van een aantal gedefinieerde categorieën. Conform de financiële verordening worden afwijkingen op saldi hoger dan 100.000 toegelicht. Domein Gezondheid Programma Gezondheid Bedragen x 1.000 Begroting 2018 na wijziging Rekening 2018 Verschil Gezondheid Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten 15.211-17.154-1.943- - 1.943-3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten 6.261 2.704 5.373 3.589 888 885-1.774 4. Subsidies en overdrachten 367 3.780 29 3.811 338 31-369 5. Rente - - - - - - - 6. Financiële transacties - - - - - - - 7. Toegerekende rente en afschrijvingen 143-97 - 46-46 7.5 Verrekeningen 40 25 186-146- 25 170- Subtotaal 22.022 6.509 22.838 7.401 816-892- 76 7.1 Mutaties reserves - - - - - - - Gerealiseerd resultaat 76 Toelichting 1. Salarissen en sociale lasten De lastenoverschrijding bij salarissen ontstaat grotendeels doordat projectmedewerkers begroot staan op inhuur. In de realisatie zijn deze kosten geboekt op salarissen en sociale lasten. Daarnaast ontstaat er een overschrijding door ziekte vervang en premies voormalig personeel. 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten De lagere lasten worden grotendeels veroorzaakt door projectmedewerkers die begroot zijn op inhuur. In de realisatie zijn deze kosten geboekt onder salarissen en sociale lasten. Verder zijn er in 2018 incidentele baten gerealiseerd in verband met de Meningokokken ACWY massavaccinaties. Tevens zijn de baten uit diverse verrichtingen hoger uitgevallen. 4. Subsidies en overdrachten De lagere lasten worden veroorzaakt door een niet gerealiseerd project. De hogere baten worden veroorzaakt door extra rijksbijdrage voor zorgopleidingen en zwangerschapsvergoedingen vanuit het UWV. 85

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Domein Leefomgeving Programma Sociaal Economisch Structuur versterking Bedragen x 1.000 Programma Sociaal Economisch Structuur versterking Begroting 2018 na wijzinging Rekening 2018 Verschil Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten 977-1.087-110- - 110-3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten 766-1.193 60 427-60- 367-4. Subsidies en overdrachten 978 604 770 662 208 58-266 5. Rente - - - - - - - 6. Financiële transacties - - - - - - - 7. Toegerekende rente en afschrijvingen 14-8 - 7-7 7.5 Verrekeningen 65- - 240- - 175-175 Subtotaal 2.671 604 2.818 722 147-118- 29-7.1 Mutaties reserves - - - 10-10- 10 Gerealiseerd resultaat 19- Toelichting 1. Salarissen en sociale lasten De overschrijding komt door niet gerealiseerde looncompensatie ( 24k), WW uitkeringen i.v.m. eigen risicodragerschap ( 8k), inzet via tijdelijke contracten. Dekking van de salarislasten via verrekening 7.5. 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten De overschrijding op de lasten wordt verrekend via 7.5 verrekeningen en dekking staat bij categorie 4. 4. Subsidies en overdrachten De onderschrijding op de lasten wordt ingezet ter dekking van de overschrijding op categorie 3. 7.5 Verrekeningen Het voordeel op de lasten is ter gedeeltelijke dekking van de lastenoverschrijding op categorie 1 en 3. 86

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Programma Recreatieve Voorzieningen Bedragen x 1.000 Programma Recreatieve Voorzieningen Begroting 2018 na wijziging Rekening 2018 Verschil Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten 1. Salarissen en sociale lasten 1.012 1.010 2-2 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten 793 759 1.666 1.219 Saldo 873-460- 413-4. Subsidies en overdrachten 16 14 8 321 8 307-315 5. Rente - - - 6. Financiële transacties - - - 7. Toegerekende rente en 238 244 afschrijvingen 6- - 6-7.5 Verrekeningen 0 10 10-0 10- Subtotaal 2.058 774 2.938 1.540 879-766- 113-7.1 Mutaties reserves 132-179 160 47-160- 113 Gerealiseerd resultaat 0 Toelichting 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten Hogere lasten door aanleg en onderhoud routenetwerk ( 145k), uitvoeren groot onderhoud waar een onttrekking aan de reserves groot onderhoud tegenover staat ( 128k), uitgaven voor het project Twente beleven door te verbinden waar een subsidie tegenover staat ( 179k), meer regulier onderhoud op de parken ( 134k), door de nog niet ingevulde taakstelling van 264k is er sprake van een overschrijding. Hogere baten door met name meer erfpacht ( 40k), meer verhuur ( 38k), meer inkomsten festivals ( 140k) en parkeerinkomsten ( 195k). 4. Subsidies en overdrachten Hogere baten door met name verkoop routekaarten ( 31k), bijdrage project MTB ( 24k) en Twente beleven ( 227k), loonkostensubsidie ( 12k), hogere bijdrage SNL ( 9k). Lagere lasten < 100k dus geen verdere analyse. 7.1 Mutaties reserves De baat van 160k betreft een onttrekking aan de reserves groot onderhoud voor 128k en investeringen bij fietspaden welke niet kunnen worden geactiveerd voor 32k welke wordt onttrokken aan de reserve recreatieparken/fietspaden. Het verschil in lasten betreft voornamelijk de storting in de reserve recreatie als gevolg van het positieve resultaat van recreatieve voorzieningen (de storting is een last voor de exploitatie). 87

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Programma Agenda van Twente Bedragen x 1.000 Programma Agenda van Twente Begroting 2018 na wijziging Rekening 2018 Verschil Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten - - - 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en 447-73 - diensten 374-374 4. Subsidies en overdrachten 7.438 8.154 2.868 147 4.570 8.007 3.438-5. Rente/dividend 7.860-7.860-7.860 6. Financiële transacties - - - 7. Toegerekende rente en afschrijvingen 7.5 Verrekeningen 75-26 101-101 Subtotaal 7.959 8.154 2.916 8.007 5.044 147 4.897 7.1 Mutaties reserves - - - - - - Gerealiseerd resultaat 4.897 Toelichting 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten Door het aflopende karakter van de Agenda van Twente zijn er minder inhuur kosten gerealiseerd dan begroot. 4. Subsidies en overdrachten Met de laatste extra winstuitkering van 6,8 mln. en de daarover afgedragen dividendbelasting ad 1,2 mln. is in 2018 in totaal 8 mln. ontvangen voor financiering van deze nog af te wikkelen posten uit de Agenda van Twente. In 2018 is hiervan 140.000,- aan de gemeente Berkelland uitgekeerd en voor ca. 3 mln. aan voorzien posten afgewikkeld. Daarmee is in 2018 voor 3.438.000,- minder kosten verantwoord dan dat er aan budget beschikbaar was. Dit restant bedrag wordt de komende jaren bestemd aan de afwikkeling van de laatste posten uit de Agenda van Twente conform de eerder vastgestelde lijst. Deze posten worden verantwoord in de jaarrekeningen van de jaren waarin deze kosten daadwerkelijk worden afgewikkeld. 5.Rente/dividend De bijdrage vanuit Twence van 8 mln. minus bijdrage voor gemeente Berkelland is conform de BBV spelregels hier geboekt, maar geraamd op categorie 4. 7.5 Verrekeningen Op 6 maart 2019 heeft het algemeen bestuur besloten om vanuit concern 91.000 te bestemmen voor de Regio Deal Twente. Dit is financieel verwerkt via een verrekening. 88

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Domein Bestuur & Ondersteuning Bedragen x 1.000 Bestuur en ondersteuning Begroting 2018 na wijziging Rekening 2018 Verschil Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten 5.700-5.163-537 - 537 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten 3.074 1.457 5.117 1.604 2.043-147- 1.897-4. Subsidies en overdrachten 112 554 215 605 103-51- 53-5. Rente 99-99 - 1- - 1-6. Financiële transacties - - - - - - - 7. Toegerekende rente en afschrijvingen 333 94 267 141 66 46-113 7.5 Verrekeningen 42 300 606-7- 647 307 340 Subtotaal 9.360 2.406 10.256 2.342 896-64 960-7.1 Mutaties reserves - 45-788 - 743-743 Gerealiseerd resultaat 217- Toelichting 1.Salarissen en sociale lasten Er is sprake van lagere salarislasten, deels vanwege invulling van formatie met ingeleend personeel. Zie categorie 3. Daarnaast is er een lagere realisatie door de overgang van personeel (financieel adviseurs) naar de VRT. De gerealiseerde lasten van Euregio zijn niet geraamd en worden via de categorie goederen en diensten doorbelast (budgettair neutraal). De lasten van de WKR (werkkostenregeling) zijn geraamd, echter de werkelijke lasten worden voornamelijk op de categorie 3 goederen en diensten geboekt. Per saldo leveren deze onderwerpen geen substantiële afwijking op. 3.Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten De gerealiseerde lasten zijn hoger dan geraamd. Dit wordt met name veroorzaakt door incidentele lasten m.b.t. uitgaven projecten (Digitalisering DIV en Cloud2020), dit betreft zowel ingeleend personeel als goederen en diensten. Daarnaast is er personeel ingeleend t.b.v. de formatie. Tevens is er personeel ingeleend voor AVG en integriteitsdossier en een dossier m.b.t. oneigenlijke toe-eigening van activa in eigendom van Regio Twente. Voor goederen en diensten zijn er tevens meer lasten gerealiseerd voor ICT licenties, dit betreft een structurele situatie. De hogere gerealiseerde baten worden veroorzaakt door de niet geraamde doorberekening van Euregio (zie 1. Salarissen en sociale lasten). Tevens is er sprake van een lagere realisatie van baten, doordat er minder kosten in rekening zijn gebracht van uitgeleend personeel bij de VRT. 7.Toegerekende rente en afschrijvingen Er zijn meer rente baten ontvangen vanuit de verstrekte geldleningen in het MKB fonds. Conform het BBV zijn de rentebaten integraal betrokken via taakveld Treasury bij de berekening van de omslagrente. 7.5 Verrekeningen De gerealiseerde lasten zijn negatieve lasten. Een deel van de gerealiseerde (negatieve) lasten wordt veroorzaakt door het verschuiven van de geraamde baten naar de gerealiseerde lasten. Dit is conform de BBV-voorschriften. Tevens is er sprake van incidentele doorbelasting van salarissen en goederen/diensten naar diverse projecten. Op 6 maart 2019 heeft het algemeen bestuur besloten om vanuit concern 91.000 te bestemmen voor de Regio Deal Twente. Dit is financieel verwerkt via een verrekening. 7.1 Mutaties reserves Er is meer onttrokken uit reserves dan begroot. Dit betreft onttrekkingen aan reserves voor het rekeningresultaat 2017 en voor het project Cloud2020. Er is tevens een deel van het rekeningresultaat 2018 onttrokken, het andere deel wordt separaat opgehaald via de gemeenten. 89

Jaarrekening Jaarstukken 2018 OZJT Bedragen x 1.000 OZJT Begroting 2018 na wijziging Rekening 2018 Verschil Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten 132-505 - 373- - 373-3. Ingeleend/uitgeleend personeel, 632-1.182 - goederen en diensten 550- - 550-4. Subsidies en overdrachten - - 4 631 4- -631 627 5. Rente - - - - - - - 6. Financiële transacties 301 - - - 301-301 7. Toegerekende rente en afschrijvingen - - - - - 7.5 Verrekeningen - - 5 3 5-3- 2- Subtotaal 1.065-1.696 634 631-634- 3 7.1 Mutaties reserves - - - - - - Gerealiseerd resultaat 3 Toelichting 1. Salarissen en socialen lasten De personele lasten van OZJT (excl. Overhead) en van Samen14 zijn begroot bij ingeleend personeel in categorie 3. Vanuit verleden betrof het ingeleend personeel. In 2018 zijn de desbetreffende mensen in dienst gekomen van Regio Twente. Er is een besparing op inzet financieel adviseur, relatiebeheerder VTT en secretaris ZV. 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten Overschrijding komt voort uit advieskosten gedurende het jaar. 1. Een deel van deze kosten is gemaakt voor uitvoering van diverse projecten waar opbrengsten vanuit restant transitiemiddelen, middelen transformatiefonds, gereserveerde middelen en gemeentelijke bijdragen voor projecten tegenover staan. Deze opbrengsten zijn verantwoord in categorie 4 en dekkend voor de kosten. 2. Er zijn er extra kosten gemaakt m.b.t. inhuur communicatie, juridische kosten, vergader- en representatiekosten en er is een bijdrage aan Vitaal Twente betaald. 4. Subsidies en overdrachten De projecten zijn niet in de begroting opgenomen, waardoor zowel aan de batenkant in categorie 4 als aan de lastenkant in categorie 3 de verschillen te verklaren zijn. 6. Financiële transacties In de begroting zijn de kosten van Kennispunt Twente opgenomen in categorie 6. De realisatie van deze kosten zijn verantwoord bij 3. Realisatie is conform begroting. 90

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Veilig Thuis Twente Bedragen x 1.000 Veilig Thuis Twente Begroting 2018 na wijziging Rekening 2018 Verschil Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten 2.672-2.090-581 - 581 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, 225-671 - goederen en diensten 445- - 445-4. Subsidies en overdrachten 998 1.034 998 1.072 0-37- 37 5. Rente - - - - - - - 6. Financiële transacties - - - - - - - 7. Toegerekende rente en afschrijvingen - - - - - 7.5 Verrekeningen - - - - - - - Subtotaal 3.895 1.034 3.759 1.072 136 37-173 7.1 Mutaties reserves - - 173 173- - 173- Gerealiseerd resultaat - Toelichting 1. Salarissen en socialen lasten De personeelskosten valt lager uit dan begroot doordat vacatures niet direct ingevuld konden worden. Met name in het operationeel team zijn de kosten lager dan begroot. Binnen het expertteam is de inzet op de personele functie gedragswetenschapper hoger dan begroot. Dit wordt gedekt door subsidies van gemeente Almelo en Hengelo. 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten Door vervanging bij ziekte en uitval van personeel en inhuur van expertise voor specialistische opdrachten was de inhuur van derden hoger dan begroot. Ook is extra personeel ingehuurd om bestaande medewerkers de mogelijkheid te bieden tot scholing in het kader van doorontwikkeling en extra taken i.v.m. radarfunctie. Tenslotte zijn er extra ICT kosten gemaakt t.b.v. het registratiesysteem. 7.1 Mutaties reserves Conform besluitvorming van het algemeen bestuur van 31 oktober 2018 is het jaarrekeningresultaat 2018 van Veilig Thuis Twente toegevoegd aan de egalisatie reserve om de toekomstige risico s te kunnen dekken. 91

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Coalitions of the Willing Begroting Rekening 2018 Verschil Bedragen x 1.000 2018 na wijziging Coalitions of the Willing Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Saldo 1. Salarissen en sociale lasten 1.405-2.259-854- - 854-3. Ingeleend/uitgeleend personeel, 1.115 1.100 1.386-2.501 15 goederen en diensten - 15- - 4. Subsidies en overdrachten 4.190 7.670 1.379 6.982 2.811 688 2.123 5. Rente - 27-27- - 27-6. Financiële transacties - - - - - - 7. Toegerekende rente en - - - afschrijvingen - 7.5 Verrekeningen 213 694 3-480- 3 483- Subtotaal 7.195 7.670 6.859 6.994 335 676 340-7.1 Mutaties reserves - - 152 261 152-261- 109 Gerealiseerd resultaat 232- Toelichting 1. Salarissen en socialen lasten IT Platform - organisatie Voor de organisatiekosten zijn op deze categorie voor 35.000 aan lasten gerealiseerd, begroot was 176.000. Echter, zijn er ook minder baten opgehaald. Per saldo heeft dit geen effect. De salarislasten m.b.t. Twentse Kracht en Trainees zijn geraamd als categorie 3, waardoor er hier per saldo een negatief resultaat ontstaat van 724.000,-. Bij MDA is een bedrag van 65.000 geraamd als categorie 1, maar op realisatiebasis wordt er geboekt via categorie 7.5. Bij Netwerkstad is een bedrag geraamd van 52.000, waarbij op realisatiebasis sprake is van detachering welke via categorie 3 wordt geboekt. Voor het project RUNIN is 70.000 betaald waar baten via categorie 4 tegenover staan, bij projecten bij OZJT is totaal 180.000 betaald waar baten tegenover staan via categorie 3. Kwaliteit en Toezicht Voor deze projecten is in totaal voor 87.000 aan lasten gerealiseerd die niet begroot zijn. Hier staan baten (4.) tegenover die niet begroot zijn. Per saldo heeft dit geen effect. 3. Ingeleend/uitgeleend personeel, goederen en diensten IT Platform - organisatie Voor de organisatie kosten zijn op deze categorie voor 15.000 aan lasten gerealiseerd, begroot was 129.000. Echter, zijn er ook minder baten opgehaald. Per saldo heeft dit geen effect. IT Platform - Projecten Voor de projecten m.b.t. IT Platform (SSO, Digikoppeling en RDNG) zijn in totaal op deze categorie 224.000 aan lasten gemaakt, die niet begroot zijn. Hier staan verrekeningen (7.5) en baten (4.) tegenover, die ook niet begroot zijn. Per saldo heeft dit geen effect. SSNT - Organisatie & Projecten Voor projecten m.b.t. SSNT en de organisatie zijn in totaal op deze categorie 146.000 aan lasten gerealiseerd, die niet begroot zijn. Hier staan verrekeningen (7.5) en baten (4.) tegenover, die ook niet begroot zijn. Per Saldo heeft dit geen effect. Agenda voor Twente Overig voordeel op lasten wordt veroorzaakt door de Agenda voor Twente; dit betreft niet verstrekte subsidies en bijdragen. Ontvangen baten waar geen uitgaven tegenover staan zijn naar de balans geboekt als vooruit ontvangen, dit veroorzaakt een lagere baat in deze categorie. Kennispunt Twent; Op deze categorie is 190.000 minder aan baten binnen gekomen, hier staan lagere lasten en een onttrekking aan de reserve tegenover. 92

Jaarrekening Jaarstukken 2018 4.Subsidies en overdrachten IT Platform - organisatie Voor de organisatie kosten zijn op deze categorie voor 127.000 aan baten gerealiseerd, begroot was 366.000. Echter, zijn er ook minder lasten gerealiseerd (op andere categorieën). Per saldo heeft dit geen effect. IT Platform - Projecten Voor het projecten m.b.t. IT Platform (SSO, Digikoppeling en RDNG) zijn er kosten gemaakt op de categorieën 3. en 5. die niet begroot zijn. Hier staan niet begrote baten tegenover voor deze projecten van 232.000. Per saldo heeft dit geen effect. SSNT - Organisatie & Projecten Voor projecten m.b.t. SSNT en de organisatie zijn er kosten gemaakt op de categorie 3. die niet begroot zijn. Hier staan niet begrote baten tegenover voor deze projecten van 164.000. Per saldo heeft dit geen effect. Agenda voor Twente Overig voordeel op lasten wordt veroorzaakt door de Agenda voor Twente; dit betreft niet verstrekte subsidies en bijdragen. Ontvangen baten waar geen uitgaven tegenover staan zijn naar de balans geboekt als vooruitontvangen, dit veroorzaakt een lagere baat in deze categorie. Agenda voor Twente Overig voordeel op lasten wordt veroorzaakt door de Agenda voor Twente; dit betreft niet verstrekte subsidies en bijdragen. Ontvangen baten waar geen uitgaven tegenover staan zijn naar de balans geboekt als vooruitontvangen, dit veroorzaakt een lagere baat in deze categorie. Kennispunt Twente Op deze categorie is 190.000 minder aan baten binnen gekomen, hier staan lagere lasten en een onttrekking aan de reserve tegenover. Door een foutieve begrotingswijziging is er te weinig gemeentelijke bijdrage opgehaald voor de basistaken waardoor een negatief resultaat is ontstaan. Zie voor een uitgebreide toelichting hoofdstuk 5.5.2. 7.5 Verrekeningen IT Platform - organisatie Voor de organisatiekosten zijn op deze categorie voor 77.000 aan lasten gerealiseerd, begroot was 62.000. Dit heeft echter geen effect, gelet op de realisatie van de lasten en baten op categorie 1.,3. en 4. Per saldo hebben deze categorieën geen effect (saldo = 0). IT Platform - Projecten Voor het project RDNG zijn er kosten gemaakt op de categorieën 3. en 5. die niet begroot zijn. Hier staan verrekeningen tegenover van 20.000. Per saldo heeft dit geen effect. SSNT - Organisatie & Projecten Voor projecten m.b.t. SSNT en de organisatie zijn kosten gemaakt op de categorie 3. die niet begroot zijn. Hier staan niet begrote verrekeningen tegenover voor deze projecten van per saldo 18.000 aan last. Per saldo heeft dit geen effect. Agenda voor Twente De inzet voor deze agenda wordt verrekend via deze categorie terwijl de last als een andere categorie is geraamd (nadeel 85.000) Kennispunt Twente - een hoger dan geraamde verrekening ( 15.000) met budget op andere categorie. 7. Mutaties reserves Dit betreffen niet geraamde mutaties reserves bij de Coalition of the Willing activiteiten Kennispunt Twente en Netwerkstad Twente. Het resultaat van deze onderdelen wordt geëgaliseerd met de betreffende egalisatiereserves. 93

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.5 Overzicht van incidentele baten en lasten Incidentele baten Incidentele baten Bedragen x 1.000 Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Domein Gezondheid PGJ (Pedagogische Gezinsbegeleiding Jeugd) 526 525 525 LOES projecten 271 499 499 Centrum voor Seksueel Geweld 133 130 130 Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) 173 233 233 Opleidingsinrichting 636 500 500 Overige projecten 549 545 545 Meningokokken ACWY 86 - - Totaal Domein Gezondheid 2.374 2.432 2.432 Domein Leefomgeving Vrijval balans vooruitontvangen bedragen recreatieparken 65 - - Extra festival- en parkeerinkomsten parken 347 - - Project Twente beleven door te verbinden 52 - - Project Jeugdwerkeloosheid 333 425 425 Totaal Domein Leefomgeving 797 425 425 Bestuur & Ondersteuning Project Cloud2020 360 - - Totaal Bestuur & Ondersteuning 360 - - OZJT Project Inkoop Twents Model 473 - - Project Menzis 52 - - Totaal OZJT 525 - - Coalitions of the Willing IT Platform (project SSO - Twente Cloud) 13 - - Mobiliteitslab OZJT 164 - - Totaal Coalitions of the Willing 177 - - Veilig Thuis Twente Subsidie radargelden 368 - - Frictie en ontvlechtingskosten 329 - - Totaal Veilig Thuis Twente 697 - - Totaal incidentele baten 4.930 2.857 2.857 94

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Toelichting Domein Gezondheid PGJ (Pedagogische Gezinsbegeleiding Jeugd): Loes Projecten: Centrum voor Seksueel Geweld: Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA): Opleidingsinrichting: Overige projecten: Voor verschillende gemeenten wordt jaarlijks PGJ ingezet. Dit gebeurt op basis van de maatwerkafspraken die per gemeente gemaakt worden. Voor verschillende gemeenten worden Loes Projecten gedraaid. Tegenover de baten staat een gelijk bedrag aan lasten. GGD Twente ontvangt subsidie van gemeente Enschede voor het uitvoeren van het project Centrum voor Seksueel Geweld. GGD Twente voert de jeugdgezondheidszorg uit voor de asielzoekerskinderen op de COA opvang locaties. De kosten hiervoor worden vergoed door het COA. De opleidingen voor jeugdartsen en verpleegkundigen worden vergoed vanuit het VWS. Tegenover de baten staat een gelijk bedrag aan lasten. Dit zijn diverse projecten die niet structureel worden geraamd. Deze worden gefinancierd door derden. Meningokokken ACWY: Alle 14 tot 18 jarigen in Nederland worden in 2018 en 2019 opgeroepen om de Meningokokken ACWY vaccinatie op te halen. Dit project wordt gefinancierd door het RIVM. Domein Leefomgeving Vrijval balans Op de balanspost vooruitonvangen bedragen stond 65.000 waar geen vooruitonvangen prestatie meer tegenover staat. bedragen: Extra festival- en parkeerinkomsten parken: Project Twente beleven door te verbinden: Project Jeugdwerkeloosheid: De inkomsten uit festivals en parkeren zijn hoger door het mooie weer Van derden hebben we een incidentele bijdrage gekregen voor het project Twente beleven door te verbinden. Het project Jeugdwerkloosheid voeren we incidenteel uit voor de gemeente Enschede en het Werkbedrijf. Bestuur & Ondersteuning Project Cloud2020: Onttrekking reserve voor dekking lasten project Cloud2020 ad 360K OZJT Project Inkoop Twents Betreft vrijval restant transitiemiddelen 100K, middelen Transformatiefonds Model: 250K en gereserveerde middelen project Eigen Kracht 124K (verrekening). Project Menzis: Betreft extra ontvangen bijdrage twee deelnemende gemeenten van 52K i.v.m. extra kosten inzet regiosecretaris binnen project. Coalitions of the Willing IT Platform (project Bijdrage van gemeenten in het project SSO ad 13K. SSO - Twente Cloud): Mobiliteitslab: Bijdrage van deelnemende gemeenten van 164K. Veilig Thuis Twente Subsidie radargelden: Betreft subsidie van het Rijk voor radarfunctie in het kader van de aangescherpte wet meldcode en de uitbreiding van de monitorfunctie van 368K. 95

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Frictiekosten en ontvlechtingskosten: I.v.m. positionering VTT onder Regio Twente: 1. Baten als ontvangende organisatie: vrijval reserve resultaat jaarrekening 2017 OZJT 163K en middelen centrumgemeente 57K. 2. Baten van latende organisatie JBOV: resultaat subsidiegelden 2016 van 109K. (Deze baat is verrekend met bijdrage in ontvlechtingskosten JBOV). 96

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Incidentele lasten Incidentele lasten Bedragen x 1.000 Realisatie begrotingsjaar Raming begrotingsjaar na wijziging Raming begrotingsjaar voor wijziging Domein Gezondheid PGJ (Pedagogische Gezinsbegeleiding Jeugd) 566 525 525 LOES projecten 271 499 499 Centrum voor Seksueel Geweld 176 128 128 Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) 170 274 274 Opleidingsinrichting 639 500 500 Overige projecten 578 545 545 Project GGID (Digitaal Dossier) 379 - - Project digitalisering DIV 97 - - Totaal Domein Gezondheid 2.876 2.472 2.472 Domein Leefomgeving Project Twente beleven door te verbinden 252 - - Project Jeugdwerkeloosheid 333 425 425 Totaal Domein Leefomgeving 585 425 425 Bestuur & Ondersteuning Project Cloud2020 360 - - Project digitalisering DIV 24 - - Project KCC 29 - - Kosten integriteitdossier en oneigenlijke toeeigening activa in eigendom van Regio 154 - - Twente Inhuur m.b.t. AVG 67 - - Inhuur/Advies - organisatie ontwikkeling 51 - - Inhuur/Advies - ICT 48 - - Totaal Bestuur & Ondersteuning 733 - - OZJT Project Inkoop Twents Model 473 - - Project Menzis 52 - - Totaal OZJT 525 - - Coalitions of the Willing Kennispunt Twente - project Runin 63 - - IT Platform (project SSO - Twente Cloud) 13 - - Mobiliteitslab OZJT 164 - - Totaal Coalitions of the Willing 177 - - Veilig Thuis Twente Subsidie radargelden 368 - - Frictie en ontvlechtingskosten 329 - - Totaal Veilig Thuis Twente 697 - - Totaal incidentele lasten 5.593 2.897 2.897 97

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Toelichting Domein Gezondheid PGJ (Pedagogische Gezinsbegeleiding Jeugd): Loes Projecten: Centrum voor Seksueel Geweld: Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA): Opleidingsinrichting: Overige projecten: Project GGID (Digitaal Dossier): Project digitalisering DIV: Voor verschillende gemeenten wordt jaarlijks PGJ ingezet. Dit gebeurt op basis van de maatwerkafspraken die per gemeente gemaakt worden. Voor verschillende gemeenten worden Loes Projecten gedraaid. Tegenover de baten staat een gelijk bedrag aan lasten. GGD Twente ontvangt subsidie van gemeente Enschede voor het uitvoeren van het project Centrum voor Seksueel Geweld. GGD Twente voert de jeugdgezondheidszorg uit voor de asielzoekerskinderen op de COA opvang locaties. De kosten hiervoor worden vergoed door het COA. De opleidingen voor jeugdartsen en verpleegkundigen worden vergoed vanuit het VWS. Tegenover de baten staat een gelijk bedrag aan lasten. Dit zijn diverse projecten die niet structureel worden geraamd. Deze worden gefinancierd door derden. Op 31 januari 2018 is het dekkingsvoorstel van het digitaal dossier vastgesteld door de bestuurscommissie Publieke Gezondheid. De bestuurscommissie heeft ingestemd met het beschikbaar stellen van 224.000 uit de bestemmingsreserve Gezondheid voor de incidentele lasten in 2018. Gezien het resultaat van de GGD hoeft geen beroep gedaan te worden op deze reserve. Het aandeel van de GGD in niet voorziene kosten vanuit concern inzake het project digitalisering informatievoorziening. De GGD heeft geen invloed op deze kosten. Domein Leefomgeving Project Twente beleven door te Het project Twente beleven door te verbinden kost 252.000 met dekking verbinden: vanuit de Provincie waarvan de bijdrage in 2017 is ontvangen. Project Jeugdwerkeloosheid: Het project Jeugdwerkloosheid voeren we incidenteel uit voor de gemeente Enschede en het Werkbedrijf. Bestuur en ondersteuning Project Cloud2020: Kosten voor project Cloud2020. Inhuur en advies (295K), software en licenties (65K). Totaal 360K. Project digitalisering DIV: Kosten voor inhuur en licentie kosten m.b.t. het project digitalisering DIV ad 24K. Project KCC: Kosten voor inhuur en advies inzake project KCC ad 29K. Kosten integriteitsdossiers Inhuur m.b.t. AVG: Inhuur/Advies - organisatie ontwikkeling: Inhuur/Advies ICT: OZJT: Project Inkoop Twents Model: Kosten voor bedrijfsonderzoek (47K), juridische kosten (43K), WW verplichting (10K), extra accountantskosten (3K) en dubbele loonkosten (51K) als gevolg van integriteitdossiers. Totale kosten betreffen 154K. Kosten voor inhuur m.b.t. AVG ad 67K (in BERAP 60K geprognosticeerd). Inhuur en advieskosten voor ontwikkeling verhaal Regio Twente (12K), Diverse advieskosten voor organisatie ontwikkeling (29K) en opleidingskosten voor organisatie ontwikkeling (10K). Totaal 51K. Inhuur en advieskosten voor Corvu (36K), intranet (6K), Topdesk (5K) en AFAS (1K). Totaal 48K. De kosten van 473K betreffen grotendeels de inhuur van derden ter ondersteuning van inkoopteams Wonen & Verblijf en Beschikbaarheidsvoorzieningen i.v.m. implementatie inkoop Twents Model. 98

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Project Menzis: Betreft extra kosten inzet regiosecretaris binnen project van 52K. Subsidie radargelden: Betreft besteding van de subsidie radargelden voor uitbreiding van de formatie (wachtlijst-offensief VTT en toename taken), aanpassing van ondersteunende systemen en werkwijzen, start scholing en opbouwen buffer voor incidenten van 368K. Frictie- en ontvlechtingskosten: I.v.m. positionering VTT onder Regio Twente: 1. Betreft extra besteding van middelen voor juridisch advies, personele inzet bij P&O, ICT en communicatie, verhuiskosten, projectleiding en representatiekosten van 220K 2. Betreft een bijdrage in ontvlechtingskosten voor JbOV van 109K. Coalitions of the Willing: Kennispunt Twenteproject Runin: bekostigd worden via een Europese Dit betreffen uitgaven voor een project binnen Kennispunt Twente die Subsidie. IT Platform (project SSO - Twente Cloud): Mobiliteitslab OZJT: Betreft inhuur en advieskosten die gemaakt zijn voor het project SSO. Totaal 13K. Betreft extra kosten inhuur implementatie vervoer, meerwerk dataknooppunt en extra tests, projectleider dataknooppunt, opstartkosten projectgroep Maas en kosten projectleiding werkgroep Kleinschalig OV van 164K. 99

Jaarrekening Jaarstukken 2018 7.6 Analyse begrotingsrechtmatigheid U treft in onderstaande tabel de normering van de begrotingsrechtmatigheid conform het controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2018. Legenda: Rechtmatig is een kostenoverschrijding op programmaniveau die: a) geheel of grotendeels wordt gecompenseerd door direct daaraan gerelateerde inkomsten; b) past binnen het bestaande beleid, maar die niet tijdig kon worden gesignaleerd; c) bij het opmaken van de jaarrekening bekend is geworden nadat de overhead is toegerekend, mits op de kostenplaatsen geen overschrijdingen voorkomen en past binnen het geformuleerde beleid; d) het gevolg is van een hoger investeringsbedrag in een voorgaand jaar. Onrechtmatig is een kostenoverschrijding op programmaniveau die: a) past binnen het bestaande beleid maar die ten onrechte niet tijdig is gesignaleerd; b) niet past binnen het bestaande beleid en waarvoor geen begrotingswijziging is ingediend; c) gevolg is van een activiteit die achteraf als onrechtmatig moet worden beschouwd; d) leidt tot kosten binnen de begroting, waarvoor minder prestaties zijn geleverd. Kostenoverschrijdingen die op grond van het voorgaande als onrechtmatig moeten worden gekwalificeerd, worden hierna op programmaniveau geanalyseerd. Deze worden, voorzien van een toelichting aan het algemeen bestuur verantwoord. 100

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Analyse begrotingsrechtmatigheid Omschrijving bedragen x 1.000 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Domein Bestuur en ondersteuning 2.406 9.360 6.954-2.342 10.256 7.914-64- 896 960-896 A/B Domein Gezondheid 6.509 22.022 15.513-7.401 22.838 15.437-892 816 76 816 A Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) 1.378 4.729 3.352-2.263 5.756 3.493-885 1.027 142-1.027 B Agenda van Twente 8.154 7.959 194 8.007 2.916 5.092 147-5.044-4.897 5.044- A OZJT - 1.065 1.065-634 1.696 1.063-634 631 3 631 A Veilig Thuis Twente 1.034 3.895 2.860-1.072 3.759 2.687-37 136-173 136- A Coalition of the Willing 7.670 7.195 475 6.994 6.859 135 676-335- 340-335- A Subtotaal Domeinen 27.151 56.225 29.074-28.712 54.080 25.368-1.561 2.145-3.706 2.145- - - Algemene dekkingsmiddelen Gemeentelijke bijdragen 29.161-29.161 29.161-29.161 Subtotaal alg. dekkingsmiddelen 29.161-29.161 29.161-29.161 Onvoorzien - - - - - - Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten 56.312 56.225 87 57.874 54.080 3.793 Mutaties reserves Begroting na wijziging Realisatie Domein Bestuur en ondersteuning 45-45 788-788 Domein Gezondheid - - - - - - Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) - 132 132-170 180 10- OZJT - - - - - - Veilig Thuis Twente - - - - 173 173- Coalition of the Willing - - - 261 152 109 Totaal mutaties reserves 45 132 87-1.219 504 714 Gerealiseerd resultaat 56.357 56.357 0 59.092 54.585 4.507 Begrotingsafwijking Waarvan rechtmatige lasten Waarvan onrechtmatige lasten Categorie Resultaat voor financiering Agenda van Twente -4.897 Gerealiseerd resultaat na aftrek resultaat Agenda van Twente Tabel 9 Analyse begrotingsrechtmatigheid -390 101

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Toelichting analyse begrotingsrechtmatigheid Algemeen Overeenkomstig de bepalingen in het BBV worden alleen de voornaamste begrotingsoverschrijdingen op de lasten nader toegelicht. Conform voorgaand boekjaar worden de lastenoverschrijdingen groter dan 100.000 toegelicht. Uit de analyse blijkt, dat in het algemeen hogere lasten in grote mate worden gecompenseerd door hogere inkomsten, en het gaat om overschrijdingen waarbij, bij het doen van uitgaven, binnen het door het algemeen bestuur uitgezette beleid is gebleven. Lastenoverschrijdingen Bestuur en ondersteuning 896.000 Er wordt een lastenoverschrijding van 360.000 gerealiseerd door het project Cloud2020, welke niet begroot is. Dit project wordt gedekt vanuit een reserve conform besluitvorming DB 9-2-2018. Het jaarrekeningresultaat 2017 is een begrotingsafwijking van 195.000. Deze wordt ook vanuit een reserve onttrokken conform de vaststelling van de jaarrekening 2017 in de AB-vergadering van 11-7- 2018. Er zijn onvoorziene kosten van 67.000 gemaakt voor AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming). In 2018 zijn onvoorziene kosten gemaakt m.b.t. integriteitsdossiers. De lasten hiervan betreffen 154.000. Op 6 maart 2019 heeft het algemeen bestuur besloten om vanuit concern 91.000 te bestemmen voor de Regio Deal Twente. Dit is financieel verwerkt via een verrekening. Domein Gezondheid 816.000 De lasten worden overschreden door o.a. niet geraamde projecten c.q. maatwerk die wel gerealiseerd zijn. Denk hierbij aan project GGID (digitaal dossier JGZ) en Serious Game. Het merendeel van de projecten leidt ook tot hogere baten. Daarnaast zijn er incidentele baten gerealiseerd door de vaccinatie Meningokokken ACWY. Domein Leefomgeving (excl. AvT) 1.027.000 De overschrijding op de lasten komt voornamelijk door uitgaven bij recreatieve voorzieningen waar subsidies tegenover staan (project Twente beleven door te verbinden voor 180.000), uitgaven ( 128.000) met betrekking tot groot onderhoud welke worden onttrokken aan de reserves groot onderhoud. De taakstelling van 264.000 is niet ingevuld, maar zorgt wel voor een verlaging van de begrote lasten. Het vergroten van het routenetwerk naar 10.000 km 2 brengt extra kosten met zich mee ( 145.000), dit wordt verrekend met het totaal aan baten waaronder kaartverkoop routenetwerken. Het onderhoud op de recreatieparken (mede door de festivals) vergde meer kosten dan geraamd ( 134.000) waar ook inkomsten vanuit de festivals tegenover staan. De ombuigingen met betrekking tot MDA, inzet communicatie en secretariaat voor projecten via o.a. strategisch economisch structuurversterking ter waarde van 128.000 zijn in 2018 niet gerealiseerd. De niet opgehaalde looncompensatie zorgt voor een overschrijding van 48.000 (BERAP 2018). OZJT 631.0000 Er wordt een lastenoverschrijding van 631.000 gerealiseerd door de projecten Duurzame gezinsvormen, Inkoop Twents model en Eigen Kracht OZJT. Deze worden gedekt door gereserveerde middelen Eigen Kracht, restant transitiemiddelen, middelen Transformatiefonds en bijdragen van deelnemers aan het project van in totaal 631.000. 102

Jaarrekening Jaarstukken 2018 8. Balans en de toelichting 8.1 Balans per 31-12-2018 Voor resultaatbestemming en na verwerking van mutaties in de reserves (bedragen in ). Activa Ultimo 2018 Ultimo 2017 Passiva Ultimo 2018 Ultimo 2017 Vaste activa Vaste passiva Materiële vaste activa 8.402.290 4.694.560 Eigen vermogen 10.062.316 6.268.976 Woonruimten 40.838 43.560 Algemene reserve 781.145-2.607.646 Bedrijfsgebouwen 1.149.129 1.237.703 Bestemmingsreserves 4.773.764 5.292.539 Grond-, weg- en waterbouwk. werken 227.011 79.298 Gerealiseerd resultaat 4.507.407 3.584.083 Vervoermiddelen 287.978 229.121 Machines, apparaten en installaties 2.019.548 1.208.529 Overige materiele vaste activa 4.677.787 1.896.349 Vaste schulden met een rente typische looptijd van één jaar of 1.756.188 1.887.530 langer Financiële vaste activa 1.316.576 1.439.382 Onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige 1.756.188 1.887.530 financiële instellingen Totaal vaste activa 9.718.866 6.133.942 Totaal vaste passiva 11.818.505 8.156.506 Vlottende activa Uitzettingen met een rente typische looptijd korter dan één jaar 11.628.021 11.374.290 Liquide middelen 967.015 552.159 Vlottende passiva Netto vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar 4.440.269 3.269.569 Overlopende activa 2.326.633 2.180.997 Overlopende passiva 8.381.761 8.815.314 Totaal vlottende activa 14.921.668 14.107.446 Totaal vlottende passiva 12.822.030 12.084.883 Totaal Activa 24.640.535 20.241.389 Totaal Passiva 24.640.535 20.241.389 Zie voor toelichting op verstrekte garantstellingen paragraaf 8.4. 103

Jaarrekening Jaarstukken 2018 8.2 Grondslagen voor resultaat en waardebepaling Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening 2018 is wederom volgens de richtlijnen van het BBV opgesteld. De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Activa en passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij het desbetreffende balanshoofd anders wordt vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar wordt gesteld door Twence B.V., het jaar waarin het besluit door de aandeelhoudersvergadering is genomen. In boekjaar 2018 is de laatste dividend uitkering over het jaar 2017 uitgekeerd. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. De referentieperiode is dezelfde als die van de meerjarenraming, te weten vier jaar. Indien er sprake is van (eenmalige) schokeffecten (bijvoorbeeld reorganisaties) dient wel een verplichting opgenomen te worden. Balans Vaste activa Materiële vaste activa met economisch nut Overige investeringen met economisch nut Deze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De verkrijgingsprijs wordt gedefinieerd als zijnde inkoopprijs en de bijkomende kosten en de vervaardigingsprijs wordt gedefinieerd als zijnde de aanschaffingskosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. De gehanteerde afschrijvingstermijnen conform de nota rente en afschrijving bedragen in jaren: Gronden en terreinen n.v.t. Woonruimten 20 Bedrijfsgebouwen 40 Vervoermiddelen 5-15 Machines, apparaten en installaties 5-15 ICT Overige materiële vaste activa 3-5 10 Financiële vaste activa Leningen u/g zijn zover mogelijk opgenomen tegen nominale waarde. In 2018 is de balanswaardering van de verstrekte geldleningen in het kader van het innovatiefonds aangepast en is de verwachte oninbaarheid in mindering gebracht. Participaties in het aandelenkapitaal van N.V. s en B.V. s (kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen in de zin van het BBV) zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs van de aandelen. Indien de waarde van de aandelen onverhoopt structureel mocht dalen tot onder de verkrijgingsprijs zal afwaardering plaatsvinden. Tot dusver is dergelijke afwaardering niet noodzakelijk gebleken. 104

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Vlottende activa Vorderingen en overlopende activa De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid kan een voorziening in mindering worden gebracht. Liquide middelen en overlopende posten Deze activa worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Vaste passiva Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves worden gevormd door het instellen van een format, deze wordt vastgesteld door het algemeen bestuur. In dit vast te stellen format wordt aangegeven wat de bestemming is, hoe deze wordt gevormd/gevoed, het wel of niet toevoegen van rente, de looptijd van de reserve en de maximale hoogte van de reserve. Indien het format is vastgesteld kunnen toevoegingen en onttrekkingen plaatsvinden binnen de gestelde normen zonder aanvullend besluit van het algemeen bestuur. Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rente-typisch looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Borg- en Garantstellingen Voor zover leningen door ons gewaarborgd zijn, is op de toelichting op de balans het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen. 105

Jaarrekening Jaarstukken 2018 8.3 Toelichting op de balans per 31-12-2018 Bedragen in. Activa A. Vaste activa: De materiele vaste activa bestaan uit de volgende onderdelen: Boekwaarde Materiële vaste activa 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Investeringen met een economisch nut 8.402.290 4.694.560 Totaal materiële vaste activa 8.402.290 4.694.560 Het onderstaande overzicht geeft de onderverdeling weer van de overige investeringen met een economisch nut en het verloop van de boekwaarde: Boekwaarde Bijdrage derden Boekwaarde Materiële vaste activa Afschrijving Investering 31-12-2018 t.b.v. investering 31-12-2017 Gronden- en terreinen - - - - - Woonruimten 40.838 2.723 - - 43.560 Bedrijfsgebouwen 1.149.129 88.574 - - 1.237.703 Grond-, weg- en waterbouwk. werken 227.011 5.059-152.771 79.298 Vervoermiddelen 287.978 56.274-115.131 229.121 Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa Totaal Invest. econ. nut 2.019.548 376.259-1.187.278 1.208.529 4.677.787 113.200 400.000 3.294.638 1.896.349 8.402.290 642.089 400.000 4.749.819 4.694.560 In 2018 is van de verhuurder van Twentehuis een bijdrage ontvangen van 400.000 voor het project modernisering Huisvesting Twentehuis. Deze bijdrage is in mindering gebracht op de investering. De belangrijkste gedane investeringen in het boekjaar staan in het onderstaande overzicht vermeld: Materiële vaste activa Investering 2018 Invest. met een econ. nut in het afgelopen boekjaar Verbouwing Twentehuis 2.415.527 Digitaal Dossier JGZ (GGiD) incl. modules 877.000 Investeringen in routenetwerken en routekaarten 674.000 Vervangingsinvesteringen ICT 307.000 Meubilair en inrichting JGZ locaties 122.000 Vervoermiddelen Recreatieve Voorzieningen 115.000 Verbouwing Kantine 86.000 Overige investeringen 153.292 Totaal 4.749.819 106

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Financiële vaste activa: Het verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2018 wordt in onderstaand overzicht Deelneming in Twence B.V. Deelneming in Oost NL N.V. Boekwaarde 31-12-2018 Afwaardering Aflossing Investering Boekwaarde 31-12-2017 88.446 - - - - 88.446 2 - - - - 2 Kapitaalverstrekking aan het Innovatiefonds Twente N.V. In 2014 is besloten om dit fonds gefaseerd van financieringsmiddelen te voorzien. Deze middelen zijn volledig bestemd om te investeren in kansrijke innovatieve projecten en bedrijven in de regio. Doelstelling daarbij is dat het gehele kapitaal, door middel van op aanvraag en na beoordeling en goedkeuring, aan te verstekken subsidiebijdragen wordt besteed. In het jaar 2014 is een eerste storting van 4 mln. in het fonds gedaan. Op advies van onze juridische adviseur is daarbij gekozen voor een storting in aandelenkapitaal ad 1 mln. en een storting in agioreserve van 3 mln. De storting in aandelenkapitaal dient als deelneming op de balans te worden verantwoord. Maar omdat deze deelneming niet in stand blijft en evenals de gestorte agiogelden volledig door middel van besteding aan subsidiebijdragen wordt uitgekeerd, is deze deelneming gewaardeerd naar 0. Leningen Hypothecaire leningen personeel Lening u/g IST innovatiefonds Totaal financiële vaste activa Boekwaarde 31-12-2018 Afwaardering Aflossing weergegeven: Kapitaalverstrekkingen Desinvestering Desinvestering Investering Boekwaarde 31-12-2017 28.516-29.418-0 57.935 1.199.613 368.000 - - 274.613 1.293.000 1.316.576 368.000 29.418-274.613 1.439.382 Waardering verstrekte geldleningen IST innovatiefonds Per ultimo 2018 zijn de verstrekte geldleningen zo als gebruikelijk beoordeeld en gewaardeerd. De waardering is gebaseerd op een actueel overzicht met betrekking tot het betalingsgedrag, op een actuele rapportage met betrekking tot de juridische status en op basis van verstrekte informatie, uitgevoerde bezoeken en gesprekken aan kredietnemers. Ook zijn er dit dienstjaar een aantal afgewaardeerde geldleningen onder toevoeging van achterstallige rente en aflossingsvoorwaarden verlengd en opnieuw afgesloten. Deze geldleningen worden daarom opnieuw op de balans opgenomen. De waardering van de leningen kent dit jaar zowel negatieve ( 368.000) als positieve elementen ( 274.613) wat per saldo leidt tot een afwaardering op de balans 2018 met ca. 93.000,-. Verder lopen over een aantal geldleningen nog gesprekken over verlenging c.q. aflossing daarvan. De effecten daarvan maken onderdeel uit van de per ultimo 2019 uit te voeren beoordeling. Bij de start van het fonds zijn deze geldleningen als risicovol bestempeld, aangezien het slagen van een innovatie tijd vraagt en van veel factoren afhankelijk is. Voor het risico van deze afwaardering is geen voorziening aangesproken, de reden hiervoor is dat deze geldleningen zijn gefinancierd uit de via het investeringsprogramma Agenda van Twente beschikbaar gestelde subsidiebedragen. De details van de waardering zijn vertrouwelijk en in te zien bij de bestuurscommissie Agenda van Twente. B. Vlottende activa Uitzettingen korter dan één jaar: De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden: Vorderingen op openbare lichamen Boekwaarde 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Vorderingen op openbare lichamen 2.889.021 2.300.197 Uitzettingen in s' Rijks schatkist Schatkistbankieren 6.410.159 7.049.872 Rekening-courantverhoudingen met niet financiële instellingen Overige rekening-courant tegoeden - 12.265 Overige vorderingen 107

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Debiteuren 354.173 421.459 Overige vorderingen 1.974.668 1.590.497 Totaal uitzettingen korter dan één jaar 11.628.021 11.374.290 De grote bedragen in de post vorderingen op openbare lichamen betreffen voornamelijk afrekeningen met de Twentse gemeenten en de Veiligheidsregio Twente in het kader van projecten en Coalitions of the Willing activiteiten. Schatkistbankieren Schatkistbankieren bedragen x 1.000 Drempelbedrag 1 e kwartaal 2018 2 e kwartaal 2018 3 e kwartaal 2018 4 e kwartaal 2018 Middelen buiten de schatkist Percentage buiten de schatkist 406 698 826 989 1.010 0,75% 1,29% 1,53% 1,83% 1,87% Zie voor een toelichting de paragaaf financiering. Liquide middelen: Het saldo van de liquide middelen bestaat uit de volgende componenten: Boekwaarde Liquide middelen 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Kasgelden 5.117 9.197 Rekening-courant tegoeden banken 961.898 542.962 Totaal liquide middelen 967.015 552.159 Overlopende activa: De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden: Overlopende activa Boekwaarde 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Vooruitbetaalde bedragen 1.012.732 897.675 Nog te ontvangen bedragen 1.313.901 1.283.322 Totaal overlopende activa 2.326.633 2.180.997 De post vooruitbetaalde bedragen kan als volgt gespecificeerd worden: Vooruitbetaalde bedragen Boekwaarde 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Vooruitbetaalde bedragen Algemeen 1.008.809 888.758 Vooruitbetaalde GGD - 4.870 Vooruitbetaalde maatwerkgelden Almelo - 270 Vooruitbetaalde maatwerkgelden Borne - 2.032 Vooruitbetaalde maatwerkgelden Dinkelland - 929 Vooruitbetaalde maatwerkgelden Rijssen-Holten 3.923 - Vooruitbetaalde maatwerkgelden Tubbergen - 816 Totaal overlopende activa 1.012.732 897.675 De grote bedragen in de post vooruitbetaalde bedragen betreffen betalingen in het kader van licentiekosten 2019 en huurkosten 2019 voor het Twentehuis en de diverse locaties van de jeugdgezondheidszorg. 108

Jaarrekening Jaarstukken 2018 De post nog te ontvangen bedragen kan als volgt gespecificeerd worden: Nog te ontvangen bedragen Boekwaarde 31-12-2018 Ontvangen bedragen Te ontvangen bedragen Boekwaarde 31-12-2017 Nog te ontvangen bijdragen van het Rijk 306.142 89.516 306.142 89.516 Nog te ontvangen bijdragen overige overheid 956.421 1.041.437 937.423 1.060.434 Nog te ontvangen overige bijdragen 51.338 147.677 65.644 133.372 Totaal nog te ontvangen bedragen 1.313.901 1.278.630 1.367.664 1.283.322 De nog te ontvangen bijdragen van het Rijk betreffen voornamelijk bedragen in het kader van Rijksvaccinatie programma die door het RIVM worden overgemaakt. De post nog te ontvangen bijdrage overige overheid betreft met name de te ontvangen subsidie bijdragen van de centrumgemeente voor de radargelden VTT en het transformatiefonds 2018 voor OZJT. Daarnaast dienen er nog bedragen te worden ontvangen van de Twentse gemeenten voor het uitvoeren van de Coalition of the Willing activiteiten. 109

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Passiva A. Vaste passiva Eigen vermogen: Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten: Bestemmingsresultaat Algemene reserve vorig (AvT/IPT) Boekwaarde 31-12-2018 boekjaar Onttrekking Toevoeging Boekwaarde 31-12-2017 Totaal algemene reserves 781.145 3.388.791- - - 2.607.646- Totaal reserves domein Bedrijfsvoering Totaal reserves domein Leefomgeving Totaal reserves domein Gezondheid Totaal reserves Coalition of the willing 214.471-592.769-807.241 2.329.083-169.802 352.700 2.146.185 1.362.603 - - - 1.362.603 867.607-260.683 151.780 976.510 Totaal reserves 5.554.909 3.388.791-1.023.254 504.479 2.684.893 Gerealiseerd resultaat Boekwaarde 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Gerealiseerd resultaat 4.507.407 3.584.083 195.292 4.507.407 3.584.083 Totaal 10.062.316 195.292 1.218.546 5.011.887 6.268.976 *Gerealiseerd resultaat: Betreft het rekening saldo dat ter nadere bestemming op de balans is opgenomen. Het verloop in de reserves in 2018 wordt in overzicht op de volgende pagina s per reserve weergegeven: Onder Bestemming resultaat vorig boekjaar staan de toevoegingen of onttrekkingen vermeld uit hoofde van de bestemming van het resultaat op de voorfinanciering van de Agenda van Twente. - Op Pagina 69 is een inhoudelijke en financiële toelichting gegeven op de voorfinanciering Agenda van Twente. - Voor de aard en de reden van iedere reserve wordt verwezen naar pagina 111. 110

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Omschrijving Saldo per 31-12-2018 Bestemmingsresultaat vorig boekjaar (AvT/IPT) Toevoegingen Onttrekkingen Saldo per 31-12-2017 Algemene reserve Regio Twente 116.807 - - 116.807 Bestemmingsreserve aandelen Twence BV 88.446 - - 88.446 Resultaat AVT/IPT 575.892 3.388.791 - - 2.812.899- Totaal Algemene Reserves 781.145 3.388.791 - - 2.607.646- Egalisatiereserve IC T 86.201-360.504 446.705 Reserve innovatieve bedrijfsvoering - - 32.141 32.141 Reserve Bedrijfsvoering (VRT) - - 103.387 103.387 Reserve Bedrijfsvoering 128.270-96.737 225.008 Totaal reserves domein Bedrijfsvoering 214.471 - - 592.769 807.241 Egalisatiereserve Leefomgeving 220.331 - - 220.331 Egalisatiereserve parkeergelden - 8.951- - 8.951 Reserve groot onderhoud Hulsbeek 119.204 49.197 46.606 116.613 Reserve groot onderhoud Rutbeek 196.996 44.829 33.405 185.572 Reserve groot onderhoud Lageveld 16.649 20.760 13.039 8.928 Reserve groot onderhoud Arboretum - Reserve groot onderhoud Fietspaden 22.811 17.420 34.227 39.617 Reserve Routenetwerken 0 - - 0 Reserve vervanging en vernieuwing 419.501 55.524 32.240 396.216 Reserve werkplaats HB 83.743 - - 83.743 Reserve stimulering Recreatie & Toerisme 216.415 - - 216.415 Provinciale reserve recreatieve voorzieningen 794.674 - - 794.674 Reserve Monitoring Recreatie & Toerisme - 898-898- Reserve herplaatsing personeel 5.664-10.285 15.949 Reserve Milieu projecten 60.073 - - 60.073 Totaal reserves domein Leefomgeving 2.156.060-179.677 169.802 2.146.185 Egalisatiereserve Gezondheid 478.839 - - 478.839 Egalisatiereserve SOA Poli 121.963 - - 121.963 Egalisatiereserve MOA/PGA 180.738 - - 180.738 Reserve projecten 254.064 - - 254.064 Reserve tarieftaken 327.000 - - 327.000 Totaal reserves domein Gezondheid 1.362.603 - - - 1.362.603 Egalisatiereserve OZJT Totaal reserve OZJT - - - - - Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente 173.023 173.023 - - Totaal reserve Veilig Thuis Twente 173.023-173.023 - - Reserve salarisadministratie Netwerkstad 30.298 - - 30.298 Reserve Kennispunt Twente 472.211 147.360 260.683 585.535 Reserve Netwerkstad 365.097 4.420-360.677 Totaal reserves Coalition of the willing 867.607-151.780 260.683 976.510 Totaal reserves 5.554.909 3.388.791 504.479 1.023.254 2.684.893 Resultaat boekjaar 4.507.407 3.584.083 4.507.407 195.292 3.584.083 Eigenvermogen 10.062.316 195.292 5.011.886 1.218.546 6.268.976 Tabel 10 Overzicht mutaties reserve 111

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Specificatie Toevoegingen Bedrag Resultaattoevoeging 2018 372.273 Storting grootonderhoud 132.206 Totaal Toevoegingen (excl. Toevoeging resultaat boekjaar 2018) 504.479 Specificatie Onttrekkingen Bedrag Project Cloud2020 360.504 Resultaat onttrekking 2018 492.949 Resultaat bestemming 2017 195.292 Grootonderhoud 2018 127.277 Investeringen 2018 42.525 Totaal Onttrekkingen 1.218.546 112

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Aarde en reden reserves Algemene reserve Algemene reserve Regio Twente Volgens het Beleidskader batige rekeningsaldi mag Regio Twente een algemene reserve vormen uit een voordelig rekeningsaldo bij de jaarrekening. Doel is het in stand houden van een financiële buffer om incidenteel onverwachte c.q. onvoorziene uitgaven te dekken. Bestemmingsreserve aandelen Twence BV Deze reserve is ingesteld om het in aandelen Twence Holding BV belegde vermogen in de balans zichtbaar te maken en te kunnen verantwoorden. Dit geschiedde tot voor kort door tussenkomst van Twence Beheer BV. Na de aandelenoverdracht naar de gemeenten in 2011 omvat dit alleen nog 819 tijdelijke (tot 2018) preferente aandelen van Regio Twente die verband houden met de extra winstuitkering ( 8 mln.) die jaarlijks van Twence Holding BV wordt ontvangen om de innovatiefondsen (AvT, IPT en IST) te voeden. Resultaat AvT/IPT Om de voorfinanciering van de Agenda van Twente uit het resultaat van Regio Twente te houden en zichtbaar te maken wordt gebruik gemaakt van een hiervoor ingestelde reserve. Domein Bedrijfsvoering Reserve Innovatieve bedrijfsvoering De reserve is bedoeld om in te kunnen springen op een aantal kansrijke initiatieven voor samenwerking op het gebied van o.a. gemeentelijke automatisering. Bestemmingsreserve Bedrijfsvoering (VRT) Het domein Bedrijfsvoering levert naast de huidige dienstverlening aan de GGD en Leefomgeving verschillende bedrijfsvoering producten aan Veiligheidsregio Twente (VRT). Voor deze dienstverlening is het domein Bedrijfsvoering deels eigen risicodrager. De dienstverlening aan VRT is vastgelegd in een dienstverleningsovereenkomst (DVO). In de DVO is afgesproken dat eventuele risico s zoals vervanging tijdens ziekte voor rekening komen voor het domein Bedrijfsvoering. In de afgesloten dienstverleningsovereenkomst is hiervoor rekening gehouden met een risico opslagpercentage. Met andere klanten en domeinen worden hierover ook afspraken gemaakt. Egalisatiereserve ICT Op het gebied van Bedrijfsvoering spelen ontwikkelingen met betrekking tot (vervangings)projecten, onder meer op het gebied van ICT, die niet (volledig) uit de reguliere exploitatie gedekt kunnen worden. Voordelige- en nadelige exploitatiesaldi op de dienstverlening vanuit het domein Bedrijfsvoering worden verrekend met deze bestemmingsreserve opslagpercentage. Met andere klanten en domeinen worden hierover ook afspraken gemaakt. Domein Leefomgeving Bestemmingsreserve domein Leefomgeving Om exploitatierisico s van het domein Leefomgeving af te kunnen dekken. Egalisatiereserve parkeergelden Recreatieparken Het opvangen van jaarlijkse schommelingen in de opbrengst van parkeergelden, zodat deze schommelingen niet van invloed zijn op het jaarlijkse resultaat van Recreatieve voorzieningen. Reserve groot onderhoud Recreatieve Voorzieningen Deze reserves zijn ingesteld om het groot onderhoud van het recreatiepark / de recreatieve fietspaden uit te kunnen uitvoeren. Reserve Routenetwerken Afdekken van verschillen in het jaarlijkse rekeningresultaat van het onderhoud aan de routenetwerken, o.a. wandelnetwerk, fietsnetwerk, paardrijnetwerk en mountainbikenetwerk. Reserve vervanging en vernieuwing recreatieparken/fietspaden Afdekken van de verschillen in het jaarlijkse rekeningresultaat van het onderhoud aan de recreatieparken en de recreatieve fietspaden. Reserve woonruimten Hulsbeek In eerste instantie zou de reserve aangewend worden voor de aanleg van een ontsluitingsweg ten behoeve van de INGdag(en). Tevens is het restsaldo van de voormalige reserve Erve Hulsbeek toegevoegd. Nu de ING zich heeft teruggetrokken zal het saldo worden toegevoegd aan de reserve automatisering parkeergelden. 113

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Reserve stimulering Recreatie & Toerisme De reserve is ingesteld om initiatieven en ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme te stimuleren dan wel in gang te zetten. Provinciale reserve recreatieve voorzieningen In 2013 hebben we een afkoopsom van de Provincie Overijssel gekregen in verband met het vervallen van de jaarlijkse provinciale bijdrage voor de recreatieve voorzieningen. Vanaf 2013 wordt op diverse posten bezuinigd c.q. extra inkomsten verworven, zodat de begrote provinciale bijdrage verlaagd kan worden. De reserve wordt gebruikt voor het afdekken van het tekort op de begrote provinciale bijdrage. Dit laatste was een harde vereiste van de Provincie Overijssel voor het verkrijgen van de afkoopsom. Reserve monitoring Recreatie & Toerisme Reserve voor het uitvoeren van de Twente Toerisme Monitor eens per 4 jaar. Reserve herplaatsing personeel Opvangen van incidentele (personele)kosten die voortkomen uit organisatieontwikkelingen. Reserve milieu projecten Opstarten van projecten en betalen van activiteiten in het kader van milieu. Domein Gezondheid Bestemmingsreserve domein Gezondheid Om exploitatierisico s van het domein Gezondheid af te kunnen dekken met betrekking tot algemene bijdrage gefinancierde taken. Egalisatiereserve SOA Poli Het waarborgen van de personele bezetting in volgende jaren. Egalisatiereserve MOA/PGA Het dekken van eventuele implementatiekosten en de te verwachten nadelen op de exploitatie van de Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers in de toekomst. Reserve projecten Het domein Gezondheid voert jaarlijks diverse projecten uit voor diverse partijen (voornamelijk gemeenten). Op dit moment lopen financiële voor- en nadelen die worden behaald mee in de financiële afwikkeling bij de jaarrekening. Om de bedrijfsvoering verder te kunnen moderniseren en een scheiding aan te kunnen brengen tussen algemene bijdrage gefinancierde taken en projectfinanciering, hoort bij projecten een eigen risicoprofiel en inschatting. Het risico voor de GGD ligt met name op het gebied van het opdrogen van (de toekomstige) projectinkomsten. Met name ten aanzien van langjarige projecten kan dit gevolgen hebben voor (vast) personeel. Om deze risico s te beperken worden de resultaten uit projecten verrekend met deze reserve. Reserve tarieftaken Het domein Gezondheid voert naast de algemene taken (gefinancierd door middel van de algemene bijdrage aan Regio Twente) ook zogenaamde tarieftaken uit. Dit zijn taken die worden uitgevoerd in de markt, waarbij sprake is van concurrentie. Deze zogenaamde tarieftaken kennen een eigen financieringssystematiek en zijn financieel kostendekkend. In de huidige systematiek lopen tarieftaken en via de algemene bijdrage gefinancierde taken door elkaar, waardoor tekorten en overschotten op beide taken met elkaar worden verrekend. In het kader van modernisering van de bedrijfsvoering en zuiverheid ten aanzien van de verrekening met gemeenten is dit niet van deze tijd. OZJT Bestemmingsreserve OZJT Om exploitatierisico s van OZJT af te kunnen dekken met betrekking tot algemene bijdrage gefinancierde taken. Veilig Thuis Twente Bestemmingsreserve VTT Om exploitatierisico s van VTT af te kunnen dekken met betrekking tot algemene bijdrage gefinancierde taken. Coalitions of the Willing Reserve salarisadministratie De salarisadministratie is per juni 2013 ondergebracht bij Regio Twente. Om te voorkomen dat niet deelnemende gemeenten meebetalen aan de samenwerking van de salarisadministratie is deze reserve ingesteld. Eventuele resultaten kunnen toegevoegd of onttrokken worden uit deze reserve. Reserve Kennispunt Twente Per 1 januari 2014 is conform het besluit van de voormalige regioraad van 3 juli 2013 het Kennispunt Twente van start gegaan. Kennispunt Twente is opgericht door de gemeenten Almelo, Enschede en Hengelo als deelnemers en Regio Twente als gastheerorganisatie. In de bestuursovereenkomst is vastgesteld dat de gastheerorganisatie een Reserve Kennispunt Twente instelt. Hierin wordt een positief saldo 114

Jaarrekening Jaarstukken 2018 van de jaarrekening gestort en een negatief saldo van de jaarrekening betaald. Reserve Netwerkstad Het resultaat van de jaarrekening wordt onttrokken dan wel gedoteerd aan deze reserve. Daarnaast kunnen besluiten vanuit de bestuurscommissie Netwerkstad hieruit worden betaald 115

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar: De onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden is als volgt: Boekwaarde Obligatieleningen Aflossingen Vermeerderingen 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Langlopende geldlening BNG 1.756.188 131.342-1.887.530 Totaal schulden langer dan één jaar 1.756.188 131.342-1.887.530 De totale rentelast voor het jaar 2018 met betrekking tot de vaste schulden bedraagt 98.529,-. B. Vlottende passiva: Onder de vlottende passiva zijn opgenomen: Onderverdeling vlottende passiva Boekwaarde 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Netto vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar 4.440.269 3.269.569 Overlopende passiva 8.381.761 8.815.314 Totaal vlottende passiva 12.822.030 12.084.883 De in de balans opgenomen netto vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar kunnen als volgt gespecificeerd worden: Boekwaarde Boekwaarde Netto vlottende schulden 31-12-2018 31-12-2017 Crediteuren: Crediteuren 4.389.485 3.234.202 Rekening courant verhoudingen: Vuurwerkramp GGVE 10.096 10.096 Rekeningcourant Euregio samenwerkingsverband 2.422 2.422 Diverse overige schulden: Kruisposten 38.265 22.847 Totaal netto vlottende schulden 4.440.269 3.269.569 Het grootste bedrag in de post crediteuren is de betaling van de resterende RMF (1,9 mln.) middelen aan de Provincie Overijssel. Daarnaast zijn er bedragen opgenomen voor afrekening van de huurkosten van het Twentehuis, subsidiebedragen en betalingen voor het project GGiD. 116

Jaarrekening Jaarstukken 2018 De post overlopende passiva bestaat uit vooruit ontvangen bedragen en de nog te ontvangen bedragen. De vooruit ontvangen bedragen kunnen als volgt gespecificeerd worden: Specificatie overlopende passiva Vooruit ontvangen bedragen Boekwaarde 31-12-2018 Vrijgevallen bedragen of terugbetalingen Ontvangen bedragen Boekwaarde 31-12-2017 Vooruit ontvangen bedragen van het Rijk - 1.939.368-1.939.368 Vooruit ontvangen bedragen van de EU - - - - Vooruit ontvangen bedragen van overige Nederlandse overheidslichamen 3.088.687 2.141.092 4.469.896 759.883 Vooruit ontvangen bedragen overige 1.692.925 879.476 269.968 2.302.434 Totaal vooruit ontvangen bedragen 4.781.612 4.959.937 4.739.864 5.001.685 In de post vooruit ontvangen bedragen van het Rijk is het overschot van het Regionaal Mobiliteitsfonds (RMF) Twente terugbetaald aan Provincie Overijssel en bestemd voor mobiliteitsprojecten in Twente. In de post vooruit ontvangen bedragen van overige Nederlandse overheidslichamen zijn met name bedragen opgenomen van de Twentse gemeenten in het kader van de Agenda voor Twente en de maatwerk afspraken Jeugdgezondheidszorg/projecten GGD die komend jaar benut gaan worden. In de post overige vooruit ontvangen bedragen zijn o.a. bedragen opgenomen inzake Coalition of the Willing activiteiten. De nog te betalen bedragen kunnen als volgt gespecificeerd worden: Nog te betalen bedragen Boekwaarde 31-12-2018 Boekwaarde 31-12-2017 Nog te betalen domein Gezondheid 482.066 664.529 Nog te betalen domein Bedrijfsvoering 2.869.446 2.702.153 Nog te betalen domein Leefomgeving 156.310 5.544 Nog te betalen OZJT 79.730 141.993 Nog te betalen Coalition of the Willing 11.388 159.764 Nog te betalen Agenda van Twente 1.209 139.646 Totaal nog te betalen bedragen 3.600.149 3.813.630 In de post nog te betalen bedragen domein Gezondheid zijn o.a. de terugbetalingen opgenomen aan de Twentse gemeenten voor de maatwerk projecten Jeugdgezondheidszorg en betalingen aan verschillende partners voor het uitvoeren van diverse projecten/activiteiten. Het saldo nog te betalen domein Bedrijfsvoering ontstaat met name door nog af te dragen loonbelastingen en af te dragen BTW. 117

Jaarrekening Jaarstukken 2018 8.4 Belangrijkste niet uit de balans blijkende verplichtingen Regio Twente is voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende, niet uit de balans blijkende, financiële verplichtingen. Voor deze verplichtingen zijn geen voorzieningen getroffen. Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste verplichtingen. In 2018 is 0,- betaald wegens de verleende borg- en garantstelling. Investeringsprogramma Agenda van Twente subsidie verplichtingen De subsidieringen vanuit het investeringsprogramma Agenda van Twente zijn voor de daadwerkelijke uitbetalingen opgenomen als last in de jaarstukken d.w.z. dat het subsidievoorschot van 80 % in het exploitatiejaar als kosten wordt verantwoord en de nabetaling (van maximaal 20 % bij volledige prestatie) in het jaar waarin de vaststellingsbeschikking wordt afgegeven nadat is geconstateerd dat de volledige prestatie naar behoren geleverd is. Op ultimo 2018 is een bedrag van ca. 3,8 mln. als niet uit de balans blijkende verplichting opgenomen. Zie voor een totaal overzicht met de verstrekte bijdragen vanuit het investeringsprogramma Agenda van Twente in 2018 de toelichting op de baten en lasten. Langlopende huurcontracten Huurcontract van het pand aan de Nijverheidsstraat te Enschede tot en met februari 2018 voor een bedrag van 1,05 mln. per jaar. Huurcontract van het pand aan de Nijverheidsstraat te Enschede over de periode 1 maart 2018 t/m 28 februari 2023 voor een bedrag van 0,98 mln. per jaar. Inkoopcontracten groter dan 100.000 inkoopwaarde Regio Twente heeft diverse contracten afgesloten die elk een inkoopwaarde hebben van meer dan 100.000. Hieronder staan de categorieën aan kosten waarvoor contracten zijn afgesloten. Schoonmaak Gezondheid Automatisering en telecommunicatie Flexibele arbeid Catering Garantstellingen Regionaal intersectoraal mobiliteitsplan Twente Werkt Op 28 september 2015 heeft het dagelijks bestuur ingestemd met de garantstelling die Regio Twente afgeeft namens de Twentse gemeenten voor het mobiliteitsplan Twente Werkt. Dit mobiliteitsplan draagt bij aan de verbetering van de regionale sociaaleconomische structuur door behoud en uitbreiding van werkgelegenheid, behoud en uitbreiding van kennis in Twente en vermindering van ontslag, werkeloosheid en het beroep op uitkeringen. Deze garantstelling loopt van 2015 tot en met 2018. Conform de gemeenschappelijke regeling is Regio Twente bevoegd tot het waarborgen van geldelijke verplichtingen en staan de deelnemende gemeenten gezamenlijk garant voor juiste betaling van rente, aflossing, boeten en kosten inzake de verstrekte waarborgen. In verband met deze garantstelling is de minimale en maximale omvang van de financiële risico s per gemeenten berekend. Het minimale risico is 467.500,- en maximaal 2.337.500,-. Dit risico kan opgevangen worden binnen het huidige weerstandsvermogen van Regio Twente. Twence B.V. Regio Twente heeft Twence B.V. sinds 1998 een garantstelling verleend. Hiervan resteert er per 31-12-2018 nog circa 5,3 mln. De garantstelling eindigt per december 2020. De feitelijke nakoming van deze verplichting berust bij de gemeenten. Verlofuren De waarde van de overlopende verlofuren is per 31-12-2018 ca. 914.000,-. 118

Jaarrekening Jaarstukken 2018 8.5 Wet Normering Topinkomens Inleiding De Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen (WNT) zegt dat de totale bezoldiging van bestuurders en hoogste leidinggevenden in 2018 niet mag uitstijgen boven 189.000 inclusief belaste kostenvergoedingen en pensioenbijdrage werkgever bij een voltijd dienstverband. Overzicht topfunctionarissen Gegevens 2018 ir. G.H. Tamminga Mw. S. Dinsbach Naam en functie(s) Secretaris/algemeen directeur Directeur Publieke gezondheid Omvang dienstverband 1 fte 1 fte Dienstbetrekking? Ja Ja Duur dienstverband 01/01-31/12 01/01-31/12 Bezoldiging 2018 Beloning plus belastbare onkostenvergoeding 123.691 134.592 Beloningen betaalbaar op termijn 24.554 24.499 Subtotaal 148.245 159.091 Individueel bezoldigingsmaximum 189.000 189.000 Onverschuldigd betaald en nog niet terugontvangen bedrag N.v.t N.v.t Totale bezoldiging 148.245 159.091 Reden overschrijding maximum N.v.t N.v.t Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling N.v.t Gegevens 2017 N.v.t Duur dienstverband 01/01-31/12 01/01-31/12 Omvang dienstverband 1 fte 1 fte Dienstbetrekking? Ja Ja Bezoldiging 2017 Beloning plus belastbare onkostenvergoeding 119.539 119.430 Beloningen betaalbaar op termijn 22.865 22.901 Subtotaal 142.404 142.330 Individueel bezoldigingsmaximum 181.000 181.000 Totale bezoldiging 142.404 142.330 Tabel 11 WNT Overzicht van topfunctionarissen In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de leden van het algemeen bestuur en dagelijks bestuur in 2018. Zowel het algemeen bestuur als het dagelijks bestuur wordt gevormd door politieke ambtsdragers vanuit de deelnemende gemeenten. Deze vervullen hun functie onbezoldigd en hebben geen dienstverband bij Regio Twente. 119

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Functie Naam Gemeente Lid algemeen bestuur/ lid dagelijks bestuur de heer A.J. Gerritsen Almelo Lid algemeen bestuur/ lid dagelijks bestuur de heer mr. drs. R.G. Welten Borne Lid algemeen bestuur de heer B. Brand Dinkelland Voorzitter algemeen bestuur/dagelijks bestuur de heer G.O. van Veldhuizen Enschede Lid algemeen bestuur de heer J. Diepemaat Enschede Lid algemeen bestuur de heer G.J. Kok Haaksbergen Lid algemeen bestuur mevrouw A.H. Raven Hellendoorn Lid algemeen bestuur de heer C. Bruggink Hengelo Lid algemeen bestuur mevrouw H.A.M Nauta- van Moorsel Hof van Twente Lid algemeen bestuur mevrouw C.A.M. Kroon Losser Lid algemeen bestuur de heer R. Christenhusz Oldenzaal Lid algemeen bestuur de heer B. Beens Rijssen-Holten Lid algemeen bestuur mevrouw W.A.M. Haverkamp-Wenker Tubbergen Lid algemeen bestuur mevrouw M. van Abbema Twenterand Lid algemeen bestuur de heer J.H.M. Robben Wierden Tabel 12 Leden algemeen bestuur en dagelijks bestuur in 2018 120

Jaarrekening Jaarstukken 2018 Overige gegevens 9.1 Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum 121

Jaarrekening Jaarstukken 2018 9.2 Controleverklaring onafhankelijke accountant (volgt) 122

Bijlagen Jaarstukken 2018 Bijlagen Bijlage 1 begrote gemeentelijke bijdrage Gemeente Aantal inw. Aantal jeugd. 0.1 0.10 0.11 0.4 0.5 0.8 1-1-2017 1-1-2016 Bestuur Mutaties reserves Resultaat baten en lasten Overhead Treasury Overige baten en lasten 2 Almelo 72.540 15.392 5.556 15.286 0 0 474 43.298 Borne 22.783 4.775 1.745 4.801 0 0 149 13.599 Dinkelland 26.251 5.588 2.011 5.532 0 0 171 15.669 Enschede 158.237 30.145 12.120 33.344 0 0 1.033 94.450 Haaksbergen 24.284 4.979 1.860 5.117 0 0 159 14.495 Hellendoorn 35.769 7.563 2.740 7.537 0 0 234 21.350 Hengelo 80.823 16.685 6.191 17.031 0 0 528 48.242 Hof van Twente 35.012 6.997 2.682 7.378 0 0 229 20.898 Losser 22.488 4.465 1.723 4.739 0 0 147 13.423 Oldenzaal 32.006 6.772 2.452 6.744 0 0 209 19.104 Rijssen / Holten 37.984 9.537 2.909 8.004 0 0 248 22.672 Tubbergen 21.152 4.890 1.620 4.457 0 0 138 12.625 Twenterand 33.841 8.078 2.592 7.131 0 0 221 20.199 Wierden 24.227 5.320 1.856 5.105 0 0 158 14.461 Totaal 627.397 131.186 48.057 132.206 0 0 4.096 374.486 2 Dit taakveld is in de jaarrekening hernoemd naar 0.8 Overige baten en lasten. In de programmabegroting is dit taakveld per abuis 0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen benoemd. Regio Twente ontvangt deze uitkering niet. 123

Bijlagen Jaarstukken 2018 2.1 3.1 5.7 6.1.1 6.1.2 6.82 Gemeente Verkeer en vervoer Econom. ontw. Openbaar groen en (openlucht) recreatie Samen- kracht en burgerparticipatie OZJT Samen- kracht en burgerparticipatie GGD Geëscaleerde zorg 18- Almelo 31.705 375.988 192.838 145.182-3.121 384.393 Borne 9.958 118.088 60.566 45.598-980 120.605 Dinkelland 11.473 136.064 69.785 52.539-1.129 139.071 Enschede 69.159 820.171 420.653 316.697-6.807 838.600 Haaksbergen 10.614 125.868 64.556 48.602-1.045 128.698 Hellendoorn 15.633 185.397 95.087 71.588-1.539 189.513 Hengelo 35.325 418.920 214.858 161.760-3.477 428.371 Hof van Twente 15.302 181.474 93.075 70.073-1.506 185.501 Losser 9.829 116.559 59.782 45.008-967 119.156 Oldenzaal 13.989 165.893 85.084 64.057-1.377 169.637 Rijssen / Holten 16.601 196.878 100.976 76.022-1.634 201.253 Tubbergen 9.245 109.635 56.230 42.334-910 112.080 Twenterand 14.791 175.404 89.962 67.730-1.456 179.335 Wierden 10.589 125.573 64.404 48.488-1.042 128.302 Totaal 274.212 3.251.913 1.667.856 1.255.679-26.991 3.324.516 124

Bijlagen Jaarstukken 2018 7.1 7.5 Gemeente Begraaf- Volksgezondheid plaatsen en Totaal crematoria Almelo 2.203.000 3.214 3.397.814 Borne 685.000 1.009 1.060.139 Dinkelland 799.315 1.163 1.231.664 Enschede 4.405.597 7.011 7.012.029 Haaksbergen 717.237 1.076 1.117.238 Hellendoorn 1.083.173 1.585 1.672.299 Hengelo 2.400.392 3.581 3.731.721 Hof van Twente 1.012.922 1.551 1.589.579 Losser 647.198 996 1.017.591 Oldenzaal 979.064 1.418 1.496.972 Rijssen / Holten 1.325.787 1.683 1.951.399 Tubbergen 695.341 937 1.037.614 Twenterand 1.132.357 1.499 1.689.765 Wierden 756.672 1.073 1.155.639 Totaal 18.843.054 27.799 29.161.462 125

Bijlagen Jaarstukken 2018 Bijlage 2 Resultaat 2018 en benodigde gemeentelijke bijdrage Gemeente 0.11 Totaal Resultaat baten en lasten op te halen gemeentelijke bijdrage Almelo -31.562 31.562 Borne -9.913 9.913 Dinkelland -11.422 11.422 Enschede -68.849 68.849 Haaksbergen -10.566 10.566 Hellendoorn -15.563 15.563 Hengelo -35.166 35.166 Hof van Twente -15.234 15.234 Losser -9.785 9.785 Oldenzaal -13.926 13.926 Rijssen / Holten -16.527 16.527 Tubbergen -9.203 9.203 Twenterand -14.724 14.724 Wierden -10.541 10.541 Totaal -272.980 272.980 126

Bijlagen Jaarstukken 2018 Bijlage 3 Recapitulatiestaat per product bedragen in Domein KPL Naam Baten Lasten Eindtotaal Gezondheid GGD Directie / Alg.beheer -47.674 370.715 323.041 Hoofd Staf Gezondheid 162.823 162.823 Staf Secretariaat 146.444 146.444 Staf Epi. Gezondheidsbevordering & -87.475 423.170 335.695 Beleid (EGB) Staf Informatie Bedrijfsvoering Projecten (IBP) -3.043 246.192 243.149 Documentatiecentrum 23.582 23.582 Publieksinformatie digitaal 68.004 68.004 AGZ Leiding & Secretariaat -1.600 393.146 391.546 AGZ TBC -121.431 121.431 0 AGZ Milieu en Gezondheid -5.394 5.394 0 AGZ Inspectie en Hygiëne -20.683 20.683 0 AGZ Seksuele Gezondheid -29.811 59.532 29.721 AGZ Infectieziekten -22.914 53.767 30.853 AGZ Forensische Geneeskunde -786 786 0 AGZ OGGZ 5.993 5.993 JGZ Leiding -9.372 803.806 794.434,22 JGZ Bedrijfsbureau -41.608 309.308 267.701 JGZ Stafbureau -33.173 419.659 386.486 JGZ Cursusbureau 0 0 JGZ Projecten 0-107.325-107.325 JGZ 0-18 -7.744 7.744 0 JGZ Logopedie 2 2 Hulpkostenplaats JGZ 0-18 -120 209.670 209.550 JGZ team Enschede -101.504 101.504 0 JGZ team Hengelo/Borne/Hof v Twente/Haaksbergen JGZ team Oldenz./Losser/Dinkelland/Tubb. -44.793 44.793 0-98.728 98.728 0 JGZ team Almelo/Twenterand -80.570 80.570 0 JGZ team Hellendoorn/Rijssen- Holten/Wierden AGZ GGD Rampen Opvang Plan (GROP) HV Twentheplein -96.472 96.472 0-40.239 40.239 0 HV JGZ 0-18 -26.659 924.826 898.167 Concernkosten GGD 96.920 96.920 Algemeen Beheer GGD 192.580 192.580 Infectieziektebestrijding -6.627 580.276 573.650 Seksuele gezondheid -913.168 950.176 37.008 Aanvullende Seksualiteits Hulpverlening (Sense) GGD Rampen Opvang Plan (GROP) 0 0-7.551 93.652 86.101 TBC Bestrijding en Preventie -64.700 489.926 425.226 TUBIS samenwerking -10.860 10.860 0 Inspectie en Hygiëne: kinderopvang Inspectie en Hygiëne: prostitutieinrichtingen Inspectie en Hygiëne: tattoo en piercing Inspectie en Hygiëne: overige WPG -927.398 748.936-178.461-4.673 4.688 15-29.831 23.320-6.511 49.395 49.395 127

Bijlagen Jaarstukken 2018 Inspectie en Hygiëne: project Schone Scholen M&G Voorlichting/behandeling vragen&klachten -8.763 8.763 0 205.997 205.997 M&G Onderzoek en advisering 51.499 51.499 M&G Advisering milieuincidenten 54.909 54.909 Reizigerszorg -92.759 30.716-62.043 OGGZ Meldpunt Woningvervuiling 124.153 124.153 Project OGGZ: Inloopspreekuur -23.669 23.669 0 OGGZ: Schoonmaakpot Almelo -2.298 2.298 0 OGGZ: Schoonmaakpot Hengelo -1.300 1.300 0 OGGZ: Schoonmaakpot Enschede -8.618 8.618 0 Forensische zorg -424.897 308.821-116.076 SOA/HBV - project -21.942 21.942 0 Centrum voor Seksueel Geweld (CSG) -132.956 176.047 43.091 LHBT project 0 0 Advisering lokaal gezondheidsbeleid Inzicht in Gezondheidssituatie/TGV Grootschallig epidemiologisch onderzoek 200.402 200.402 113.889 113.889-19.000 111.218 92.218 Kring Oost Nederland (KON) -14.167 14.167 0 Gezondheidsbevordering Basis 135.032 135.032 Project TBC Regionalisatie -33.156 33.156 0 Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) AGZ -27.263 50.846 23.583 Publieke Gezondheidszorg Asielzoekers (PGA) JGZ -146.080 118.768-27.313 Bestuursondersteuning GGD 4.132 4.132 Integraal dossier JGZ 0-18 148.147 148.147 Triage groep 2 Basisonderwijs 269.247 269.247 Triage groep 7 Basisonderwijs 223.295 223.295 Triage klas 2 HAVO/VWO 109.664 109.664 Instroomonderzoek Speciaal Onderwijs Herhalingsonderzoek Speciaal Onderwijs 136.359 136.359 29.971 29.971 Triage klas 2 VMBO 92.933 92.933 Preventief gezondheidsonderzoek (PGO) nieuwkomers 6.734 6.734 Groepsgerichte monitoring 23.903 23.903 Onderzoek op indicatie Basis Onderwijs (BO) 381.703 381.703 Onderzoek op indicatie Voortgezet Onderwijs (VO) 122.783 122.783 Rijksvaccinatieprogramma (RVP) -332.957 218.140-114.817 Huisbezoek op indicatie 24.805 24.805 Voorkoming schoolverzuim 40.519 40.519 Zorggebonden netwerken 757.975 757.975 Zorggebonden netwerken VO 74.549 74.549 Contactmoment adolescenten 548.799 548.799 Contactmoment 4e tot 7e dag -105.662 345.241 239.579 3e neonatale gehoorscreening 41.168 41.168 128

Bijlagen Jaarstukken 2018 Contactmoment 2e week (huisbezoek) 760.085 760.085 Contactmoment 4e week 264.296 264.296 Contactmoment 8e week -149.966 220.024 70.058 Contactmoment 3 maanden -77.207 264.296 187.089 Contactmoment 4 maanden -149.966 220.024 70.058 Contactmoment 6 maanden 264.296 264.296 Contactmoment 7,5 maanden op indicatie 31.008 31.008 Contactmoment 9 maanden 264.296 264.296 Contactmoment 11 maanden -149.966 220.024 70.058 Contactmoment 14 maanden -159.781 262.435 102.654 Contactmoment 18 maanden 218.475 218.475 Contactmoment 2 jaar 260.596 260.596 Contactmoment 3 jaar 276.314 276.314 Contactmoment 3 jaar 9 mnd -78.951 230.029 151.078 Contactmoment CB op indicatie 399.092 399.092 Inloopspreekuur verpleegkundige JGZ 0-4 147.823 147.823 Huisbezoek op indicatie JGZ 0-4 443.559 443.559 Observaties orthopedagoog 48.650 48.650 Indv. en groepsgerichte voorl. en advies JGZ 0-18 Indirect cliëntgebonden activiteiten 0-18 -51.367 204.699 153.331 960.598 960.598 Prenatale Voorlichting -119.602 119.602 0 PGJ (Pedagogische Gezinsbegeleiding JGZ) -526.423 566.095 39.672 LOES in Twente -105.338 105.337 0 LOES info CJG Enschede -120.368 120.368 0 LOES info CJG Hengelo LOES Haaksbergen -25.269 25.269 0 LOES Oldenzaal -19.938 19.938 0 Project Academische Werkplaats Jeugd Twente (AWJT) 0 0 Taalprotocol Borne -44.765 44.844 79 Project Zwangerschap & Geboorte Academ. Werkplaats Jeugd Twente Versterking ZKA -87.689 87.689 0 Digitaal Dossier (DD) 440.629 440.629 GGD Kwaliteitszorg 7.593 7.593 Informatievoorziening 10.412 10.412 Opleidingsinstelling zorgopleiding -635.692 638.771 3.079 Test Koemelkallergie (DBPGVP) -32.853 31.453-1.400 Project Digitaal Dossier JGZ -39.794 314.492 274.698 Forensische Zorg - Lijkschouw -357.980 295.342-62.638 Vergunninghouders 0 0 0 Wijk GGD-er Haakbergen -53.106 55.450 2.344 Project Digitaal Dossier JGZ Overhead 64.471 64.471 ABR Zorgnetwerk Serious Game -132.732 160.845 28.113 Gemeentelijke bijdrage taakveld 6.1.2 GGD Gemeentelijke bijdrage taakveld 7.1 Gemeentelijke bijdrage taakveld 7.5 26.992 26.992-18.835.342-18.835.342-27.800-27.800 129

Bijlagen Jaarstukken 2018 Totaal Gezondheid -26.236.990 22.837.882-3.399.108 Leefomgeving LO Mobiliteit LO Economie -56.393 267.063 210.670 LO Recreatieve Voorzieningen -4.245 4.245 0 Piofach Leefomgeving 7.517 7.517 LO Directie 9.276 9.276 Algemeen Beheer LO 0 0 Internationaal & Lobby -39.057 391.554 352.498 Uitvoeringsorganisatie Agenda van Twente (AvT) Uitvoeringsorg. Innovatieplatform Twente (IPT) Bestuursondersteuning Leefomgeving Strategie Sociaal Economisch Sterk Twente 95.584 95.584 41.590 41.590 231.193 231.193 Project Jeugdwerkloosheid -333.308 333.308 0 Twente board (Economic board Taskforce Economie) -90.666 90.666 0 Innovatie 66.588 66.588 Arbeidsmarkt -3.798 26.248 22.450 Financieringsbijdragen Agenda van Twente -1.496.362 374.140-1.122.222 Financieringsbijdragen IPT -974.323-974.323 Twents Investeringsfonds Innovatiesprong Intergemeentelijk innovatiefonds -5.536.593 2.000.000-3.536.593 165.090 165.090 Human Capital programma 125.647 125.647 Techniekpact 10.539 10.539 Toerisme in Twente 142.480 142.480 Twentse Innovatiesprong (ISP) 2.100 2.100 Vrije Tijd 688.756 688.756 Strategie Recreatieve Voorzieningen 72.616 72.616 Het Hulsbeek -625.329 654.851 29.521 Investeringen HB 0 0 Het Rutbeek -374.411 529.292 154.881 Investeringen RB 15.685 15.685 Het Lageveld -119.997 253.215 133.218 Investeringen LV 32.240 32.240 Fietspaden -24.245 525.902 501.657 Routenetwerken -111.862 463.107 351.245 Kwaliteitsimpuls -28.084-28.084 KIR 1. Knelpunten in routes oplossen KIR 2. Informatievoorziening langs routes 0 0 0 0 KIR 7. Twentse dorpsroutes 0 0 KIR 9. Themaroutes 0 0 KIR 10. Stadsrandroutes 0 0 Logistiek / Ten-t 21.308 21.308 Mutaties reserves Het Hulsbeek (groot onderhoud) Mutaties reserves Het Rutbeek (groot onderhoud) Mutaties reserves Het Lageveld (groot onderhoud) -46.606 49.197 2.591-33.405 44.829 11.424-13.039 20.760 7.721 Mutaties reserves functie 5 (RV) -66.466 63.993-2.473 130

Bijlagen Jaarstukken 2018 Mutaties reserves functie 7 (LO) -10.285-10.285 Twente beleven door te verbinden -252.173 252.173 0 Mobiliteit 273.834 273.834 Evenementen HB 6.624 6.624 Techniekpact Provincie -198.986 198.986 0 LO RV overhead 127.879 127.879 LO Economie overhead 170.302 170.302 Gemeentelijke bijdrage taakveld 2.1 Gemeentelijke bijdrage taakveld 3.1 Gemeentelijke bijdrage taakveld 5.7-274.204-274.204-3.251.908-3.251.908-1.667.852-1.667.852 Mutaties reserves functie 5 898 898 Totaal Leefomgeving -15.633.596 8.851.274-6.782.322 Netwerkstad Bestuursondersteuning NWS -304.464 144.558-159.906 OA Basiskwaliteit OA Versterken economische klimaat 50.000 50.000 Totaal Netwerkstad -304.464 194.558-109.906 Bestuur en directie Directie en Algemeen 285.093 285.093 Dagelijks bestuur 76.176 76.176 Algemeen bestuur 105 105 Gemeentelijke bijdrage taakveld 0.1 Gemeentelijke bijdrage taakveld 0.7 Gemeentelijke bijdrage taakveld 0.10-47.620-47.620-374.492-374.492-132.636-132.636 Totaal Bestuur en directie -554.748 361.374 193.734 Bedrijfsvoering BV: Leiding -4.952 547.838 542.885 BV: Management & Project Support (M&PS) -53.021 509.977 456.957 BV: Algemeen beheer 0 392.731 392.731 Verzorgen personeelsadministratie -260.778 376.818 116.041 Verzorgen salarisadministratie -436.093 607.340 171.247 Adv. over personele en organisatievraagstukken Verzorgen financiële administratie Verstrekken financieel advies, beleid en controle -188.556 452.036 263.480-206.232 222.523 16.291-152.753 616.001 463.248 Verzorgen juridische advisering 8.395 218.270 226.665 Verzorgen Post en Archief -23.270 168.616 145.346 Verzorgen inkoop, logisitieke en reproservices Verzorgen gebouwgebonden services -883 191.544 190.661-39.382 154.285 114.903 Verzorgen communicatie advies -4.486 406.175 401.690 Verzorgen beheer en onderhoud websites (niet gebru Verzorgen ICT voorzieningen / websites -2.766 1.385.240 1.382.475 Kwaliteitszorg -6.659 34.543 27.884 Mutaties reserves functie 0 (BV) -592.769-592.769 Klant Contact Centrum (KCC) 28.862 28.862 Project digitalisering DIV 23.607 23.607 Project Cloud 2020 360.504 360.504 131

Bijlagen Jaarstukken 2018 Kosten Specifieke Dossiers 153.801 153.801 Totaal Bedrijfsvoering -1.964.204 6.850.711 4.886.506 Concern Ondernemingsraad 62.250 62.250 Zittend Vervoer -43.565 43.565 0 Kapitaallasten 516 516 Catering -19.410 108.936 89.526 HV Twentehuis -171.520 1.374.873 1.203.352 Algemeen Beheer Concern -1.600 248.324 246.724 Dienstverlening Provincie -201.277 176.155-25.122 Euregio -252.985 252.985 0 Geldleningen/uitzettingen = of > 1 jaar -140.618 98.529-42.089 Concernkosten 292.787 292.787 Algemene baten en lasten 243.856 243.856 Winstuitkering Twence BV -139.646 139.646 0 Mutaties reserves functie 9-195.292-195.292 HV Twentehuis (verbouwing) 0 0 Geldleningen/uitzettingen < 1 jaar 1.921 1.921 Gemeentelijke bijdrage taakveld 0.5-4.096-4.096 Totaal Concern -1.170.011 3.044.344 1.874.333 Coalition of the willing LO Kennispunt -1.452.138 1.304.779-147.360 Project Shared Services Netwerk Twente (algemeen) -45.018 45.018 0 Twentse Kracht -384.066 267.684-116.381 Twentse School -236.764 236.764 0 Deelprojecten SSNT -118.577 118.577 0 Traineeship Netwerkstad -713.305 688.522-24.783 IT Platform Project RDNG -167.001 167.001 0 IT Platform Project Digikoppeling -52.805 52.805 0 Project RUNIN (Kennispunt) -63.147 63.147 0 Acquisitie -325.645 325.645 0 Milieu (algemeen) -100.499 100.499 0 Afvalloos Twente -19.404 19.404 0 Twentse duurzaamheidsagenda -64 64 0 Mutaties reserves functie 3 (CoW) -260.683 151.780-108.903 Mobiliteitslab OZJT -330.296 333.178 2.882 RUNIN - RTN -12.590 12.590 0 Kennispunt 260.683 260.683 Huishoudelijke ondersteuning OZJT -18.067 18.067 0 IT Platform -127.150 127.150 0 Bijdrage AvT basisinfrastructuur -1.809.056-1.809.056 Bijdrage AvT versnell. fin. strategie 0 0 Bijdrage AvT posit. fin. strategie -222.194-222.194 Techniekpact (Agenda voor Twente) 79.174 170.826 250.000 Twente Branding (Agenda voor Twente) 37.500 337.500 375.000 Human Capital Agenda (Agenda voor Twente) 25.000 225.000 250.000 Vakmanschap (Agenda voor Twente) 218.750 218.750 Novel-T (Agenda voor Twente) -57.000 432.000 375.000 132

Bijlagen Jaarstukken 2018 Pioneering (Agenda voor Twente) Uitvoeringsorg (Agenda voor Tw) Communicatie/monitoring (Agenda voor Twente) 9.375 84.375 93.750 24.551 225.449 250.000 217.813 938 218.750 Project TEFCE (Kennispunt) 0 0 IT Platform Project SSO (Twente Cloud) -12.682 12.682 0 IT Platform Project 2-Secure 0 0 Beheersorganisatie (Agenda voor Twente) Projecten Algemeen (Agenda voor Twente) Mobiliteitslab OZJT (Lokale kosten) -269.266 269.266 0-14.720 14.720 0-656.832 656.832 0 Toezicht en kwaliteit OZJT -89.431 89.431 0 RUNIN - MSG -4.300 4.300 0 Totaal Coalition of the willing -6.950.539 6.816.676 133.862 OZJT Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp Twente (OZJT) 183.684 183.684 OZJT -2.882 626.476 623.594 Samen 14 255.284 255.284 Duurzame gezinsvorming OZJT -161.004 161.004 0 Twents model inkoop OZJT -373.709 373.709 0 Eigen Kracht OZJT -72.031 72.031 0 Menzis project OZJT -23.906 23.906 0 Gemeentelijke bijdrage taakveld 6.1.1 OZJT -1.255.676-1.255.676 Totaal OZJT -1.889.209 1.696.094-193.115 VTT Veilig Thuis Twente -1.014.835 1.111.582 96.747 VTT Leiding en Secretariaat 271.464 271.464 VTT Operationeel 1.693.640 1.693.640 VTT Expertteam -56.871 424.902 368.031 VTT Materiële lasten 257.339 257.339 Gemeentelijke bijdrage taakveld 6.82-3.316.803-3.316.803 Mutaties reserves VTT 173.023 173.023 Totaal VTT -4.388.509 3.931.950-456.559 Eindtotaal -59.092.269 54.584.861-4.507.408 Gerealiseerd resultaat Resultaat voorfinanciering Agenda van Twente Gerealiseerd resultaat na aftrek voorfinanciering Agenda van Twente 4.507.408 (a) 4.897.219 (b) -389.787 (a-b) 133

Bijlagen Jaarstukken 2018 Bijlage 4 Overzicht van gerealiseerde baten en lasten per taakveld bedragen in Gerealiseerd Taakveld Taakveld omschrijving Baten Lasten resultaat 0.1 Bestuur -848.701 767.351-81.351 0.10 Mutaties reserves -1.351.182 504.479-846.703 0.4 Overhead -4.727.620 17.131.678 12.404.058 0.5 Treasury -284.360 240.613-43.747 0.8 Overige baten en lasten -374.492 536.643 162.151 2.1 Verkeer en vervoer -274.204 273.834-370 3.1 Economische ontwikkeling -15.193.591 8.085.418-7.108.173 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie -3.203.953 2.805.705-398.248 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie -3.884.241 3.103.571-780.670 6.82 Geëscaleerde zorg 18- -4.388.509 3.487.462-901.046 7.1 Volksgezondheid -24.055.669 17.232.797-6.822.872 7.4 Milieubeheer -119.967 119.967 0 7.5 Begraafplaatsen en crematoria -385.780 295.342-90.438 Gerealiseerd resultaat -59.092.269 54.584.861-4.507.408 Gerealiseerd resultaat Resultaat voorfinanciering Agenda van Twente Gerealiseerd resultaat na aftrek voorfinanciering Agenda van Twente 4.507.408 (a) 4.897.219 (b) -389.787 (a-b) 134

Regio Twente Accountantsverslag naar aanleiding van de jaarrekeningcontrole over het jaar geëindigd op 31 december 2018

Deloitte Accountants B.V. Eemsgolaan 15 9727 DW Groningen Tel + 088 288 2888 Fax + 088 288 9870 www.deloitte.nl Aan het algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling Regio Twente T.a.v. de heer G. Huijs, directeur bedrijfsvoering a.i. Postbus 1400 7500 BK ENSCHEDE Datum: 5 juni 2019 Ons kenmerk: 3114730690-30608-SN De volgende personen beantwoorden graag uw vragen over dit accountantsverslag: Dhr. Drs. H. Kuperus RA Director (0)88 2880 212 DKuperus@deloitte.nl Dhr. S. Nijemcevic MSc Manager (0)88 2887 577 SNijemcevic@deloitte. Geachte leden van het algemeen bestuur, Graag bieden wij u hierbij ons accountantsverslag aan met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2018 van de gemeenschappelijke regeling Regio Twente (hierna: Regio Twente). Deze rapportage beschrijft op hoofdlijnen onze controleaanpak en de belangrijkste aangelegenheden die wij tijdens onze controle in overweging hebben genomen. Wij zijn van mening dat de reikwijdte van onze werkzaamheden en de resultaten daarvan een deugdelijke basis vormen voor ons oordeel over de jaarrekening 2018 van de Regio Twente. De jaarrekening 2018 van Regio Twente geeft een getrouw en rechtmatig beeld De jaarrekening 2018 is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur van Regio Twente. Bij deze jaarrekening geven wij een goedkeurende verklaring af, voor zowel het aspect getrouwheid als rechtmatigheid. Onze controle is uitgevoerd in overeenstemming met onze opdrachtbevestiging van 21 december 2018. Wij bespreken onze bevindingen met de auditcommissie Wij zullen deze rapportage tijdens de bijeenkomst met de auditcommissie op 13 juni 2019 bespreken. Wij hebben de inhoud van dit accountantsverslag op 28 mei 2019 met het CMT afgestemd. Graag danken wij u en uw medewerkers voor de medewerking die wij hebben ervaren tijdens onze controle. Hoogachtend, Deloitte Accountants B.V. drs. H. Kuperus RA Accountantsverslag 2018-1 2019 Deloitte the Netherlands

Inhoudsopgave 1. Bestuurlijke samenvatting 3 2. Belangrijkste bevindingen uit onze controle 6 3. De financiële positie van Regio Twente 13 Bijlagen Bijlage A: Onafhankelijkheid 17 Bijlage B1: Niet-gecorrigeerde controleverschillen 19 4. Overige aangelegenheden 14 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-2

1. Bestuurlijke samenvatting Reikwijdte controle Wij hebben de controle van de jaarrekening van 2018 van Regio Twente verricht in overeenstemming met de Nederlandse wetgeving- en controlestandaarden (Nadere Voorschriften Controle- en Overige standaarden en BBV). Key audit areas De belangrijkste aandachtsgebieden voor onze audit betroffen: - Waardering geldleningen IST Innovatiefonds - EU-aanbesteding - Management override (voorgeschreven significant risico) - Begrotingsrechtmatigheid - WNT - Aandachtspunten van de auditcommissie Interne beheersing of belangrijkste bevindingen? De interne beheersing voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Onze bevindingen en aanbevelingen hebben wij aan u gerapporteerd in onze boardletter d.d. 2 februari 2019. Wij hebben u het advies gegeven om de komende jaren meer te focussen op key controls en IT. Reikwijdte controle Vaststellen materialiteit Key audit areas Resultaat Vermogen en liquiditeit Interne beheersing Controleverklaring Vaststelling materialiteit Wij hebben de volgende materialiteiten ofwel goedkeuringstoleranties gehanteerd: Goedkeuringstoleranties: Fouten (1% v/d lasten): 540.000 Onzekerheden (3% v/d lasten): 1.620.000 Rapporteringstoleranties: Fouten (5% v/d goedk. toleranties) 27.000 Onzekerheden(5% v/d goedk. toleranties) 81.000 Resultaat Het resultaat over 2018 bedraagt positief 3,8 miljoen (2017: + 2,5 miljoen). Gedurende 2018 is er voor een totaal bedrag van 0,5 miljoen in de reserves gestort en is er 1,2 miljoen uit de reserves onttrokken ter dekking van diverse uitgaven. Het gerealiseerde resultaat komt hiermee uit op 4,5 miljoen positief (2017: 3,6 miljoen). Vermogen De algemene reserve is per ultimo 2018 voor het eerst sinds 2015 weer positief en bedraagt 0,8 miljoen (2017: - 2,6 miljoen). Onze controleverklaring De jaarrekening 2018 is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur van Regio Twente. Bij deze jaarrekening zullen wij op 10 juli 2019 een goedkeurende controleverklaring voor zowel getrouwheid als rechtmatigheid verstrekken. Alle gecorrigeerde- en ongecorrigeerde fouten groter dan 27.000 rapporteren wij aan u (zie bijlage). Accountantsverslag 2018-3 2019 Deloitte the Netherlands

Ons oordeel Wij hebben onze controle van de jaarrekening 2018 van Regio Twente nagenoeg afgerond. Bij deze jaarrekening geven wij een goedkeurende verklaring af, voor zowel het aspect getrouwheid als rechtmatigheid. Getrouwheid en rechtmatigheid: fouten Bij de controle van het boekjaar 2017 hebben wij een aantal niet-gecorrigeerde feitelijke afwijkingen geïdentificeerd welke groter zijn dan onze rapporteringsdrempel. Deze niet-gecorrigeerde afwijkingen werken grotendeels door in 2018 en zijn daarom ook in dit jaar weer van toepassing, het betreffen de volgende afwijkingen: In de baten, en daarmee ook in de vorderingen, is ten onrechte een verkoopfactuur van 43.400 dubbel geboekt. De opbrengsten zijn hierdoor in 2018 onvolledig verantwoord. Vooruit ontvangen bedragen van 85.000 met een specifiek bestedingsdoel waar geen (harde) verplichting aan ten grondslag ligt. Deze bedragen zouden moeten vrijvallen in de jaarrekening 2017, dit is niet gebeurd, en om die reden is er sprake van een ongecorrigeerde fout. In 2018 is de schuld alsnog vrijgevallen. De opbrengsten in 2018 zijn hierdoor overvolledig verantwoord. Omdat dit afwijkingen zijn van het BBV worden deze getrouwheidsfouten tevens aangemerkt als rechtmatigheidsfouten. Naar aanleiding van de jaarrekeningcontrole 2018 hebben wij de volgende nietgecorrigeerde afwijkingen geïdentificeerd: De kosten uit hoofde van de inhuur van een detacheringsbureau overschrijdt het drempelbedrag van 221.000 (excl. BTW). Het totale bedrag van de onrechtmatigheid in 2018 betreft 121.000 (excl. BTW). De niet-gecorrigeerde feitelijke afwijkingen overschrijden de goedkeuringstoleranties niet en hebben daarom geen invloed op de strekking van de controleverklaring. Overige bevindingen rechtmatigheid De in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2018 zijn in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand gekomen in overeenstemming met de begroting en met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, zoals opgenomen in het normenkader 2018 van Regio Twente. Uit de uitgevoerde controlewerkzaamheden die zien op de naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen zijn geen onrechtmatigheden naar voren gekomen die een impact hebben op de strekking van de controleverklaring. De begrotingsoverschrijdingen zijn in de jaarrekening afdoende toegelicht. Geen fouten en onzekerheden met betrekking tot wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) Wij hebben tijdens onze controle geen niet-gecorrigeerde feitelijke afwijkingen geïdentificeerd groter dan onze rapporteringsdrempel die van invloed zijn op de WNT. Onze opdracht is ongewijzigd uitgevoerd Met de opdrachtbevestiging van 21 december 2018 heeft u ons opdracht gegeven tot het controleren van de jaarrekening 2018. Naast de opdrachtbevestiging zijn bepalend voor onze controle: Het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado). Het controleprotocol d.d. 30 september 2015 van Regio Twente (op grond van artikel 213 van de provinciewet). Het door uw algemeen bestuur op 6 maart 2019 vastgestelde normenkader 2018. De reikwijdte van onze controle staat omschreven in de opdrachtbevestiging. Er is gedurende het verloop van de controle op geen enkele wijze sprake geweest van een beperking of wijziging in de reikwijdte van onze controle. Wij achten de reikwijdte van onze controle voor 2018 voldoende voor de doelstelling van onze controle. Accountantsverslag 2018-4 2019 Deloitte the Netherlands

Wij zijn onafhankelijk van Regio Twente Ons zijn geen relaties bekend tussen Deloitte Accountants B.V. en haar zuster- en/of dochterondernemingen of de memberfirms van Deloitte Touche Tohmatsu Limited en hun respectievelijke zuster- en/of dochterondernemingen en uw gemeenschappelijke regeling, die naar ons professionele oordeel mogelijk van invloed kunnen zijn op onze onafhankelijkheid. Onze volledige onafhankelijkheidsbevestiging is te vinden in bijlage A bij deze rapportage. De interne financiële beheersing is adequaat in het kader van de jaarrekeningcontrole Wij hebben de opzet, het bestaan en de werking van de interne beheersingsmaatregelen die relevant zijn voor de betrouwbaarheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens beoordeeld. Wij hebben geconcludeerd dat deze interne beheersingsmaatregelen voldoende functioneren, voor zover wij dat beoordelen in het kader van onze opdracht om de jaarrekening te controleren. Onze belangrijkste adviezen De belangrijkste adviezen uit onze jaarrekeningcontrole, zoals opgenomen in deze rapportage, zijn: Controleprotocol Het nu gehanteerde controleprotocol van Regio Twente dateert van 30 september 2015. Het is niet verplicht om het controleprotocol jaarlijks te actualiseren, maar wij adviseren Regio Twente om in 2019 te beoordelen of actualisatie noodzakelijk is. Wij hebben inmiddels begrepen dat Regio Twente bezig is met de actualisatie van het controleprotocol. EU aanbesteding/interne borging van de inkoop- en aanbestedingsfunctie Het beschikbaar stellen van voldoende middelen en capaciteit die de kwaliteit van spendanalyse waarborgen en het risico op onrechtmatigheden in de toekomst doen verminderen/mitigeren. Schatkistbankieren Door een wijziging in het mandaat van een bankrekening blijkt het voor één bankrekening niet mogelijk om deze af te romen, hierdoor is er in 2018 niet voldaan aan de Regeling voor Schatkistbankieren. Naar wat wij hebben begrepen heeft inmiddels in juni 2019 een overleg met de bank plaats gevonden, om het mandaat te wijzigen. Dit is nu opgelost en Regio Twente is momenteel bezig om deze middelen over te hevelen en de rekening op te zeggen. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-5

2. Belangrijkste bevindingen uit onze controle In dit hoofdstuk vatten wij de kernpunten van onze jaarrekeningcontrole 2018 samen In dit hoofdstuk rapporteren wij over de kernpunten van onze controle 2018, daarbij aansluitend op hetgeen is opgenomen in de boardletter. De volgende onderdelen van onze controle hebben wij aangemerkt als kernpunt: 1. Waardering geldleningen IST Innovatiefonds ( 2.1) 2. Verslaggeving BBV ( 2.2) 3. EU-aanbesteding ( 2.3) 4. Management override (voorgeschreven significant risico) ( 2.4) 5. Begrotingsrechtmatigheid ( 2.5) 6. Wet normering topinkomens (WNT) ( 2.6) 7. Schatkistbankieren ( 2.7) 8. Oneigenlijke toe-eigening van activa ( 2.8) 9. Overlopende posten ( 2.9) 10. Interne controle/beheersing ( 2.10) 11. Risicomanagement ( 2.11) 12. Automatisering en cybersecurity ( 2.12) Materialiteit Bij de jaarrekeningcontrole stellen wij vast of de jaarrekening is opgesteld volgens de geldende verslaggevingsvoorschriften en of de door u opgestelde jaarrekening een getrouw beeld van de werkelijkheid geeft. Onze controle houdt niet in dat wij alle posten controleren. Onze aanpak heeft als doel om belangrijke onjuistheden en of onrechtmatigheden te ontdekken, rekening houdend met de voor Regio Twente geldende materialiteitsgrenzen. Na voltooiing van onze controle hebben wij, naar aanleiding van de feitelijke resultaten over 2018, de in eerste instantie bepaalde materialiteit opnieuw beoordeeld en vastgesteld dat de door ons gehanteerde materialiteit passend is voor onze controle. Wij hebben de volgende materialiteiten ofwel goedkeuringstoleranties gehanteerd: Goedkeuringstoleranties 2018 2017 Fouten 1% van de totale lasten 540.000 493.000 Onzekerheden 3% van de totale lasten 1.620.000 1.479.000 Over de kernpunten 10 tot en met 12 (interne controle/beheersing, risicomanagement, automatisering en cyber security) hebben wij u gerapporteerd in de boardletter 2018. In dit accountantsverslag rapporteren wij u over de overige kernpunten. Rapporteringstoleranties 2018 2017 Fouten 5% van de goedkeuringstoleranties 27.000 24.650 Onzekerheden 5% van de goedkeuringstoleranties 81.000 73.950 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-6

2.1 Waardering geldleningen IST innovatiefonds Wij hebben, net als in voorgaande jaren, de waardering van de geldleningen IST Innovatiefonds beoordeeld. Regio Twente loopt bij deze verstrekte geldleningen het risico dat de gelden door de ontvanger niet kunnen worden terugbetaald. Wij hebben in het kader van de jaarrekeningcontrole het proces omtrent de waardering van de geldleningen beoordeeld. Gedurende het jaar beoordeelt de organisatie de waardering op de volgende wijze: Permanente analyse van het betalingsgedrag van de kredietnemers t.a.v. rente en aflossing en hoe deze reageren op reacties vanuit Regio Twente bij stagnatie hierin. Beoordeling van de ontwikkeling en (financiële) risico s van de onderneming en het project waarvoor het krediet is verstrekt. Dit blijkt uit de uitgevoerde bezoeken en verslagen van de relatiebeheerder. Analyse van de opvolging van nader gemaakte afspraken bij niet nakoming van de betalingsverplichtingen en te nemen maatregelen bij faillissement (uitwinning pandrecht). De boekwaarde van de geldleningen bedraagt per ultimo 2018 1.199.613 (2017: 1.293.000). De mutatie wordt veroorzaakt door de afwaardering van geldleningen als gevolg van oninbaarheid ad 368.000 (vermindering) enerzijds en door nieuwe leningen ad 274.613 (vermeerdering). Wij hebben vastgesteld dat de genoemde beoordeling ook in 2018 heeft plaatsgevonden en middels deelwaarnemingen hebben wij vastgesteld dat de waardering van de individuele leningen aangepast is naar aanleiding van de risicoinschatting. Daar waar sprake is van faillissement is de lening volledig afgewaardeerd. Wij kunnen instemmen met de toegepaste werkwijze inzake het bepalen van de waardering; afwaarderingen vinden tijdig en volledig plaats. Op basis van onze controlewerkzaamheden zien wij geen noodzaak tot aanpassing van de huidige waardering ultimo 2018. 2.2 Verslaggeving BBV In het jaarverslag, onderdeel programmaverantwoording, dient informatie opgenomen te worden over: wat hebben we gedaan, wat hebben we bereikt en wat heeft het gekost? De programmaverantwoording vormt samen met de verplicht voorgeschreven paragrafen (onder andere weerstandsvermogen en risicobeheersing, bedrijfsvoering, etc.) het jaarverslag. Beide onderdelen vallen niet (expliciet) onder de controle van de jaarrekening. Primair object van de accountantscontrole is de jaarrekening (de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting). De jaarstukken 2018 bestaan uit: Het jaarverslag 2018 (programmaverantwoordingen en verplichte paragrafen). De jaarrekening 2018 (balans en overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichtingen). Uw auditcommissie heeft de informatiewaarde van het jaarverslag als aandachtspunt meegegeven voor de jaarrekeningcontrole 2018. De inhoud van het jaarverslag (programmaverantwoording en paragrafen) hebben wij getoetst. Deze toetsing blijft beperkt tot het signaleren van mogelijke tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening. De accountantscontrole omvat daarom geen oordeel over de inhoudelijke juistheid en volledigheid van de informatieverstrekking opgenomen in de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. Bij onze controle hebben wij geen tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening geconstateerd. Het jaarverslag en de jaarrekening zijn goed met elkaar verenigbaar, waarbij de wettelijke verslagleggingsregels (BBV) zijn nageleefd. Wij zijn daarom van mening dat het jaarverslag voldoet aan de wettelijke eisen en daarmee het vereiste inzicht geeft voor het algemeen bestuur. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-7

2.3 EU-aanbesteding Decentrale overheden, waaronder ook gemeenschappelijke regelingen, moeten bij overheidsopdrachten rekening houden met Europese drempelbedragen voor aanbestedingen. Bij de controle zijn we nagegaan of de Europese aanbestedingsregels zijn nageleefd. De belangrijkste Europese drempelwaarden zijn vastgelegd in richtlijn 2014/23-24/EU. De bedragen voor decentrale overheden voor 2018 zijn hieronder opgenomen. De bedragen zijn exclusief BTW. - Werken 5.548.000 (2017: 5.225.000) - Leveringen 221.000 (2017: 209.000) - Diensten 221.000 (2017: 209.000) - Sociale dienstverlening 750.000 (2017: 750.000) In aansluiting op de interne controlewerkzaamheden die door uw organisatie zijn verricht, hebben wij de naleving van de Europese aanbestedingsvoorschriften gecontroleerd. Wij hebben de door Regio Twente uitgevoerde werkzaamheden gecontroleerd, alsmede zelfstandig werkzaamheden uitgevoerd om te beoordelen of Regio Twente de Europese aanbestedingsvoorschriften heeft nageleefd. Wij hebben bij de jaarrekeningcontrole 2018 vastgesteld dat de kosten uit hoofde van de inhuur van een detacheringsbureau het drempelbedrag van 221.000 (excl. BTW) overschrijdt. De kosten welke betrekking hebben op 2018 dienen wij hierdoor als onrechtmatig te beschouwen. Het totale bedrag van de onrechtmatigheid in 2018 betreft 121.000 (excl. BTW). Deze onrechtmatigheid heeft geen invloed op de strekking van onze controleverklaring (zie bijlage B1). Uw auditcommissie heeft de interne borging van de inkoop- en aanbestedingsfunctie als aandachtspunt meegegeven voor de jaarrekeningcontrole 2018. Voor de inkoopprocedure en -functie verwijzen wij u naar onze boardletter 2018. Bij de jaarrekeningcontrole hebben wij specifiek gekeken naar de kwaliteit van de spendanalyse. Wij constateren dat de kwaliteit van de spendanalyse verslechterd is ten opzichte van voorgaand jaar. Uit navraag binnen uw organisatie blijkt dat de uitdiensttreding van de inkoopadviseur hierbij een rol heeft gespeeld. Daarnaast blijkt de kwaliteit van de analyse door de beperkte beschikbaarheid -in veband met beschikbare middelen- van de nieuwe inkoopadviseur niet te zijn gewaarborgd. Door de verslechtering van de spendanalyse bestaat er een verhoogd risico op het niet signaleren van onrechtmatigheden. Wij adviseren u om voldoende middelen beschikbaar te stellen teneinde de kwaliteit van de spendanalyse te waarborgen en het risico op het niet signaleren van onrechtmatigheden in de toekomst te mitigeren. Uit de interne controle is gebleken dat de startformulieren als beheersmaatregel nog steeds in onvoldoende mate worden gehanteerd. Daarnaast blijkt dat de motivering bij afwijkingen van het interne inkoop- en aanbestedingsbeleid niet altijd adequaat is vastgelegd. Dit betreft een bevinding die wij in eerdere jaren hebben gerapporteerd en waar wij Regio Twente in hebben geadviseerd. Overigens weegt dit niet mee in ons oordeel, omdat het niet een onrechtmatigheid betreft die samenhangt met het Europees aanbesteden van inkopen. 2.4 Management override (voorgeschreven significant risico) Het management bevindt zich in een unieke positie om de binnen de entiteit aanwezige interne-beheersingsmaatregelen te doorbreken. Zodoende is er bij elke controle sprake van een risico op management override. Om dit risico te mitigeren, hebben wij controlewerkzaamheden verricht ten aanzien van: Beïnvloeding van de schattingsuitkomsten door het management. Handmatige journaalposten (memoriaalboekingen) verwerkt door het management. Significante transacties buiten het normale verloop van de bedrijfsactiviteiten om. Wij hebben geen indicatie voor management override verkregen. 2.5 Begrotingsrechtmatigheid Eén van de belangrijkste elementen van de kaderstellende taak van het algemeen bestuur is het budgetrecht. Het algemeen bestuur heeft het recht om de budgetten toe te kennen. Het dagelijks bestuur is vervolgens verantwoordelijk voor het opzetten van een systeem van budgetbeheer dat moet waarborgen dat de baten en lasten binnen de begroting blijven en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan het algemeen bestuur, zodat tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit genomen kan worden. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-8

Omdat het algemeen bestuur de kaders stelt, is het overschrijden van de begroting in beginsel onrechtmatig. Het begrotingscriterium is uitgewerkt in de Kadernota 2018. Hieruit blijkt dat in de volgende gevallen de overschrijding niet meeweegt in het accountantsoordeel: Kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten; Kostenoverschrijdingen die passen binnen het beleid; Kostenoverschrijdingen bij openeinde-regelingen. In het kader van de begrotingsrechtmatigheid kijkt de accountant naar de lastenoverschrijdingen per programma. Deze lastenoverschrijdingen moeten dan wel goed herkenbaar in de jaarrekening zijn opgenomen. In de toelichting (per domein) op de baten en lasten 2018 is een analyse van begrotingsafwijkingen opgenomen. Hiermee legt uw gemeenschappelijke regeling op een adequate wijze verantwoording af over de rechtmatigheid van de lasten over 2018. In onderstaande tabel is de analyse van de begrotingsrechtmatigheid per programma opgenomen: Programma Domein Bedrijfsvoering Lastenoverschrijding Analyse rechtmatigheid 896.000 De lastenoverschrijding wordt onder andere veroorzaakt door: Kosten project cloud ( 360.000) die niet waren begroot. Project wordt gedekt vanuit de reserve conform besluitvorming DB van 09.02.2018. Dit is tijdig gecommuniceerd richting het algemeen bestuur middels de bestuursrapportage op 31 oktober 2018. Het jaarresultaat 2017 ( 195.000) welke conform AB-vergadering van 11 juli 2018 uit de reserve wordt onttrokken en voor 163.000 te bestemmen ter dekking van de frictiekosten van de toevoeging van Veilig Thuis aan regio Twente. Dit heeft geleid tot een extra last. Restant van 32.000 is uitbetaald aan de deelnemende gemeenten. Kosten welke zijn gemaakt om te voldoen aan de AVG ( 67.000), hiervoor was geen budget. Betreft onontkoombare kosten waarover tijdig is gecommuniceerd richting het algemeen bestuur middels de bestuursrapportage 2018 op 31 oktober 2018. De gemaakte onderzoekskosten ( 154.000) ten aanzien van de elders in dit rapport genoemde oneigenlijke toe-eigening van activa. Ten tijde van het opstellen van de bestuursrapportage was er nog geen goede inschatting te maken van de kosten. De rentebaten ( 91.000) vanuit het MKBfonds vouchers en kredieten worden geherinvesteerd in het fonds Agenda van Twente. Hierdoor kunnen de rentebaten beleidsmatig niet worden gebruikt ter dekking van de langlopende rentelasten. Betreft onontkoombare kosten waarover tijdig is gecommuniceerd richting het algemeen bestuur middels de bestuursrapportage op 31 oktober 2018. De overschrijdingen passen binnen het beleid en konden niet eerder worden gesignaleerd. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-9

Domein Gezondheid Domein Leefomgeving (exc. Avt/IPT 959.000 De lasten worden overschreden door onder andere niet geraamde projecten c.q. maatwerk die wel gerealiseerd zijn. Deze overschrijding wordt grotendeels gecompenseerd door hogere, direct gerelateerde baten. Past binnen bestaand beleid en kon niet eerder worden gesignaleerd. 1.027.000 De lastenoverschrijding wordt onder andere veroorzaakt door: Kosten bij recreatieve voorzieningen waar subsidies tegenover staan (project Twente beleven door te verbinden voor 180.000). Kosten met betrekking tot groot onderhoud welke vanuit de reserves worden onttrokken ( 120.000). Voor grootonderhoud worden de lasten niet geraamd, maar gedekt uit de reserves. Dit is toegelicht in de begroting en is middels de begroting gecommuniceerd aan het algemeen bestuur. De taakstelling van 264.000 is niet ingevuld en zorgt voor een lasten overschrijding. De taakstelling is toegelicht in de begroting en daarmee tijdig gecommuniceerd aan het algemeen bestuur. Extra kosten ( 145.000) door het vergroten van het routenetwerk. De extra kosten worden gedekt vanuit de extra baten uit hoofde van kaartverkoop. routenetwerken. Extra kosten ( 134.000) onderhoud op de recreatieparken (mede door festivals). De extra kosten worden gedekt vanuit de extra festival inkomsten. De ombuigingen met betrekking tot MDA, inzet communicatie en secretariaat voor projecten via onder andere strategisch economisch structuurversterking ter waarde van 128.000 zijn in 2018 niet gerealiseerd en toegelicht aan het algemeen bestuur middels bestuursrapportage op 31 okotber 2018. Er is een lastenoverschrijding gerealiseerd die mede veroorzaakt is door projecten die niet begroot zijn. De overschrijding past binnen het beleid en kon niet eerder worden gesignaleerd. OZJT 631.000 OZJT heeft in 2018 diverse projecten gefinancierd wat heeft geleid tot hogere lasten. De lasten zijn gedekt door direct gerelateerde opbrengsten van deelnemers aan het project. De overschrijdingen zijn goed herkenbaar in de jaarrekening opgenomen en tellen derhalve niet mee voor het oordeel. 2.6 Wet Normering Topinkomens (WNT) In de Wet normering topinkomens (WNT) is vastgelegd dat de externe accountant de naleving van de WNT-voorschriften inzake de bezoldiging van de topfunctionarissen en de toelichting hierbij in de jaarrekening dient te toetsen. Wij hebben als onderdeel van de jaarrekeningcontrole vastgesteld dat Regio Twente de voorschriften van de WNT in acht heeft genomen, en dat de toelichting in de jaarrekening het op dit punt vereiste inzicht geeft. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-10

2.7 Schatkistbankieren Voor schatkistbankieren beschikt Regio Twente over een afzonderlijke bankrekening. De regeling schatkistbankieren houdt in dat vanaf 15 december 2013 overtollige middelen verplicht moeten worden aangehouden in de schatkist. Voor Regio Twente geldt voor 2018 een drempelbedrag van 2018 406.000. Alle tijdelijk overtollige financiële middelen die dit bedrag te boven gaan dienen te worden aangehouden in de schatkist. Schatkistbankieren wordt gedaan door overtollige middelen over te maken naar de door uw organisatie aangehouden speciale bankrekening. In de jaarrekening is op pagina 68 een overzicht opgenomen waarin per kwartaal de omvang van de buiten s Rijksschatkist aangehouden liquide middelen en de overschrijding op het drempelbedrag wordt weergegeven. Door de overschrijding wordt er niet voldaan aan de wettelijke regeling inzake schatkistbankieren. Zoals tevens vermeld in de jaarrekening wordt dit veroorzaakt door een wijziging in het mandaat waardoor één bankrekening niet meer afgeroomd kan worden. Op korte termijn vindt overleg plaats met de bank, om het mandaat te wijzigen, zodat de bankrekening opgeheven kan worden. Formeel gezien is hier sprake van een onrechtmatigheid. Het gaat echter om een onrechtmatigheid die nagenoeg geen financiële consequenties heeft voor de jaarrekening. In verband hiermee en met de relevante bepalingen zoals vastgelegd in de kadernota 2018 van de Commissie BBV is in ons financieel rechtmatigheidsoordeel geen rekening gehouden met het overtreden van de Regeling voor Schatkistbankieren. Initiatie/bestelling dient te alle tijd goedgekeurd te worden door de manager. De super-user taken zijn buiten het ICT-team belegd. De afvoer van ICT-middelen vindt plaats door één partij. Daarnaast is Regio Twente momenteel bezig met het maken van een inhaalslag met betrekking tot de ICT-inventarisatie. Deze inhaalslag is gedaan voor het Twentehuis en de nevenlocaties, hieruit zijn verder geen bijzonderheden gebleken. De fraude heeft niet geleid tot het wijzigen van onze controleaanpak vanwege de nietmateriele omvang van de fraude en het feit er door Regio Twente voldoende AO/IBmaatregelen zijn getroffen welke het risico op mogelijke fraudes in de toekomst aanzienlijk vermindert. 2.9 Overlopende posten In het accountantsverslag van 2017 hebben wij een opmerking geplaatst met betrekking tot het opschonen van de overlopende posten (zowel activa als passiva). Tijdens de controle van boekjaar 2018 hebben wij vastgesteld dat deze opschoning heeft plaatsgevonden. Tijdens de controle hebben wij echter wel een aantal bevindingen (het ten onrechte opnemen van een verplichting) geconstateerd welke eenvoudig hadden kunnen worden voorkomen. De bevindingen zijn met Regio Twente besproken dit heeft geleid tot correcties. Wij adviseren u echter om zo spoedig mogelijk tot een oplossing te komen met de bank zodat er weer voldaan aan de gestelde eisen. Naar wat wij hebben begrepen van het CMT, is dit inmiddels onderhanden en wordt het op korte termijn opgelost. 2.8 Oneigenlijke toe-eigening van activa In de boardletter van 2018 met datum 7 februari 2019 hebben wij u op de hoogte gebracht van de fraude welke in 2018 heeft plaatsgevonden. Tijdens de jaarrekening controle hebben wij dit fraudegeval nader onderzocht. Wij hebben hierbij vastgesteld dat Regio Twente adequate acties heeft ondernomen om het vermoeden van fraude te onderzoeken. Hier is tijdig en adequaat op gereageerd. Bij de bevestiging van fraude zijn de juiste stappen genomen en zijn beide functionarissen ontslagen en is aangifte gedaan. Naast de reeds eerder genoemde maatregelen zijn procesmatig de volgende wijzigingen doorgevoerd: 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-11

2.10 Uitkomsten interne controle De jaarrekening 2018 is de financiële resultante van de handelingen die binnen uw organisatie hebben plaatsgevonden. Het oordeel over de betrouwbaarheid van deze financiële uitkomsten wordt mede vastgesteld aan de hand van de interne controles die Regio Twente zelf dient uit te voeren. De uitkomsten van deze controles zijn voor ons van belang om ons oordeel op te baseren. Rechtmatigheid is in essentie het vaststellen dat de gemaakte afspraken en regels worden nageleefd. Heldere procedures vormen hiervoor een belangrijke voorwaarde. Om ons als accountants als het ware de goede weg te wijzen en ook de interne controle richting te geven, is het van belang dat er een controleprotocol is waarin het normenkader is opgenomen. Het normenkader is in feite niets anders dan een overzicht van de van toepassing zijnde - en daarmee te toetsen - interne en externe spelregels. Het van toepassing zijnde normenkader is op 6 maart 2019 door het algemeen bestuur vastgesteld. geen verplichting met betrekking tot het jaarlijks actualiseren van het controleprotocol. Wij adviseren u echter, net als vorig jaar, omdat wel te doen. Daarmee bevat het controleprotocol namelijk de nieuwe terminologie en de meest actuele informatie vanuit wet- en regelgeving. Wij hebben onze werkzaamheden uitgevoerd aan de hand van dit normenkader, rekening houdend met de goedkeuringstolerantie zoals deze vastligt in het Besluit accountantscontrole decentrale overheden, namelijk voor fouten 1% en voor onzekerheden 3%. Uit de interne controle van Regio Twente blijken geen fouten danwel onzekerheden die de jaarrekeningcijfers raken. Voor de ongecorrigeerde fouten/onzekerheden die wij zelf hebben vastgesteld, wordt verwezen naar bestuurlijke samenvatting en bijlage B. Het nu gehanteerde controleprotocol van Regio Twente dateert van 30 september 2015. Conform vermelding in het accountantsverslag van voorgaand jaar bestaat er 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-12

3. Analyse financiële resultaten In dit hoofdstuk geven wij op hoofdlijnen een analyse van het vermogen en resultaat van uw gemeenschappelijke regeling Het vermogen van Regio Twente neemt toe In het BBV, de verslaggevingsregels van gemeenten en gemeenschappelijke regelingen, wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening te lopen. Er mogen geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen worden gemuteerd. De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het gerealiseerd totaalsaldo van baten en lasten 2018 bedraagt 3.765.000 voordelig. Per saldo is tussentijds 742.000 onttrokken uit de reserves, zodat het uiteindelijk gerealiseerde resultaat over 2018 4.507.000 voordelig bedraagt. Dit resultaat is afzonderlijk vermeld onder het eigen vermogen in de balans. In het hiernavolgende overzicht hebben wij de ontwikkeling van het eigen vermogen opgenomen. Saldo baten en lasten Het saldo van baten en lasten in een jaar wordt weergegeven als het gerealiseerde totaalsaldo van baten en lasten. Daarnaast kent de gemeenschappelijke regeling ook het gerealiseerde resultaat. Dit is het gerealiseerde totaalsaldo van baten en lasten plus of in de tussentijdse resultaatbestemmingen. Deze bestemmingen bestaan uit de in de loop van het jaar gedane onttrekkingen uit reserves minus de tussentijdse stortingen in reserves. De stortingen in dan wel onttrekkingen aan reserves vinden plaats op basis van door u genomen besluiten. Het gerealiseerde resultaat is dus mede het gevolg van de politieke besluitvorming. Concreet betekent dit voor uw gemeenschappelijke regeling het volgende. Resultaat 2018 (bedragen * 1.000) De totale baten van Regio Twente over 2018 bedragen: 57.874 De totale lasten van Regio Twente over 2018 bedragen: 54.080 Het resultaat bedraagt dan (saldo baten en lasten): 3.793 Gedurende het jaar heeft u reeds voor diverse zaken besloten gelden te reserveren. Deze gelden zijn in de reserves gestort: - 504 Tevens hebt u besloten tot het dekken van diverse uitgaven uit de reserves. Over 2018 betreft dit: 1.219 Per saldo gedurende het jaar gelden onttrokken (meer onttrokken aan de reserves dan er is gestort): Gerealiseerd resultaat 4.507 Gerealiseerd resultaat bedraagt 4.507.000 (2017: 3.584.000). Rekening houdend met de voorfinanciering van de Agenda van Twente ( 4.897.000) is het resultaat in 2018 390.000 negatief (2017: 195.000 positief). De algemene reserve is per ultimo 2018 voor het eerst sinds 2015 weer positief als gevolg van de bestemming van het positieve resultaat van de Agenda van Twente uit voorgaand jaar ( 3.389.000) en bedraagt ( 781.000). 715 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-13

4. Overige aangelegenheden In dit onderdeel geven wij een overzicht van overige aangelegenheden en bepaalde vereiste communicaties. 4.1 Update over onze eerdere tussentijdse rapportage geen significante tekortkomingen Onze waarnemingen met betrekking tot de interne-beheersingsmaatregelen van Regio Twente zijn samengevat in onze boardletter, gedateerd 2 februari 2019. Op basis van onze jaareinde controlewerkzaamheden, hebben wij voor Regio Twente als geheel geen significante kwetsbaarheden geïdentificeerd bij de internebeheersingsmaatregelen voor de financiële verslaggeving. 4.2 Geautomatiseerde gegevensverwerking Overeenkomstig artikel 2:393, lid 4 van het Burgerlijk Wetboek zijn wij verplicht om onze bevindingen te rapporteren met betrekking tot de betrouwbaarheid en continuïteit van uw geautomatiseerde gegevensverwerking. Onze controle heeft geen aangelegenheden geïdentificeerd die op dit gebied aan u gerapporteerd moeten worden, anders dan de waarnemingen die zijn besproken in onze boardletter en in de rapportage over de tussentijdse controlebevindingen. 4.3 Onze communicatie met het management en het dagelijks bestuur Bevestigingen van het dagelijks bestuur Wij hebben van het dagelijks bestuur een ondertekende schriftelijke bevestiging bij de jaarrekening ontvangen. Geen meningsverschil met het management of het dagelijks bestuur en geen beperking in de reikwijdte van de controle Er zijn geen meningsverschillen met het management noch het dagelijks bestuur geweest en er waren geen beperkingen bij de uitvoering van onze controle. Naar onze mening is ons bij de uitvoering van onze controleopdracht door de medewerkers en het dagelijks bestuur van uw gemeenschappelijke regeling de volledige medewerking verleend en hebben wij volledige toegang tot de benodigde informatie gehad. 4.4 Fraude De beoordeling door het dagelijks bestuur van het risico van materiële fouten in de jaarrekening als gevolg van fraude of overtreding van wet- en regelgeving Het dagelijks bestuur is primair verantwoordelijk voor het voorkomen en ontdekken van fraude en voor de naleving van wet- en regelgeving. Recente ontwikkelingen laten zien dat de handhaving van anticorruptiewetgeving aan globalisering onderhevig is, waardoor ook gemeenschappelijke regelingen in toenemende mate te maken krijgen met anticorruptieregels. Als onderdeel van onze controle hebben wij het dagelijks bestuur verzocht inzicht te geven in de eigen inschatting van het risico dat de jaarrekening een materiële fout zou kunnen bevatten als gevolg van fraude of overtreding van wet- en regelgeving (corporate compliance), inclusief de aard, omvang en frequentie van deze inschattingen, het proces dat het bestuur daarbij hanteert, alsook de communicatie daarover met het personeel en met de auditcommissie. Tijdens deze gesprekken heeft het dagelijks bestuur aangegeven zich bewust te zijn van frauderisico s en voorbeelden gegeven de manier waarop zij deze beheerst. In de boardletter 2017 hebben wij u geattendeerd op het belang van de periodieke frauderisicoanalyse en hebben wij geconstateerd dat Regio Twente hier opvolging aan heeft gegeven. De interne frauderisicoanalyse is in het najaar van 2017 vastgesteld. Wij hebben de interne frauderisiconalyse beoordeeld en hebben vastgesteld dat alle primaire processen zijn behandeld en dat de risicoanalyse adequaat is opgesteld. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-14

Geen wijzigingen in onze initiële inschatting van het frauderisico en geen aanwijzingen van fraude De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en detecteren van fraude berust bij het dagelijks bestuur, inclusief het invoeren en onderhouden van interne beheersingsmaatregelen met betrekking tot de betrouwbaarheid van de financiën. Als accountant verkrijgen wij redelijke, maar geen absolute, zekerheid dat de jaarrekening als geheel geen afwijkingen van materieel belang bevat, als gevolg van fraude of fouten. Wij hebben op basis van de door ons uitgevoerde werkzaamheden geen aanwijzingen van gevallen van materiële fraude. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-15

Bijlagen 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-16

Bijlage A: Onafhankelijkheid Bevestiging onafhankelijkheid De voorschriften in het kader van onafhankelijkheid zijn binnen de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (de NBA) opgenomen in de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) en vormen een belangrijk onderdeel van het normenkader waaraan een accountant moet voldoen. De naleving van de ViO is binnen de organisatie van Deloitte ingebed. Wij bevestigen dat onze onafhankelijke positie ten opzichte van de gemeenschappelijke regeling in overeenstemming met de Nederlandse wettelijke en beroepsvoorschriften is gewaarborgd. Wij zijn van mening dat onze objectiviteit gedurende het afgelopen jaar niet is aangetast. Stelsel van maatregelen om onze onafhankelijke positie te waarborgen Deloitte beschikt over een stelsel van maatregelen om haar onafhankelijke positie bij controlecliënten te waarborgen. Dit stelsel van maatregelen is een integraal onderdeel van de bestuurlijke organisatie en van het voor de gehele organisatie van toepassing zijnde stelsel van kwaliteitsbeheersingsmaatregelen. Bijgaande niet-limitatieve opsomming geeft u een indruk van de maatregelen die bijdragen aan het waarborgen van onze onafhankelijke positie: Schriftelijke onafhankelijkheidsbepalingen waarin alle bestaande onafhankelijkheidsvereisten en de risico s ten aanzien van de bedreiging van de onafhankelijkheid en de daaraan gerelateerde waarborgen zijn verwerkt. Procedures voor tijdige bekendmaking van de voorschriften en de daarin aangebrachte wijzigingen aan alle gevolmachtigden en werknemers bij Deloitte. Procedures die erop gericht zijn dat onze gevolmachtigden en werknemers in specifieke casussen en omstandigheden de onafhankelijkheidsvoorschriften naleven. De benoeming van professionals op seniorniveau die verantwoordelijk zijn voor het continu actualiseren van de procedures en voorschriften, de tijdige bekendmaking ervan en het adequaat functioneren van het gehele stelsel van waarborgen. Procedures voor een schriftelijke rapportage per controlecliënt, waarin is vastgelegd of sprake is van omstandigheden die de onafhankelijkheid van de accountant die de controleopdracht uitvoert bedreigen, op welke wijze met potentiële bedreigingen is omgegaan en, indien er bedreigingen zijn gesignaleerd, welke maatregelen dan zijn genomen om deze bedreigingen voor de onafhankelijkheid weg te nemen. De vastlegging van deze beoordeling, inclusief een gemotiveerde conclusie (de zogenoemde onafhankelijkheidsevaluatie ), wordt in het dossier opgenomen. Procedures die vereisen dat een daartoe geëigende afdeling binnen Deloitte wordt geconsulteerd, als sprake is van een mogelijke aantasting van de onafhankelijkheid in relatie tot een specifieke cliënt. Indien de bestuursstructuur van de controlecliënt voorziet in een raad van commissarissen of auditcommissie, overwegen wij ook een van deze organen te raadplegen. Procedures voor het interne toezicht in relatie tot de toetsing en bewaking van de naleving van de onafhankelijkheidsvoorschriften. De opzet en werking van ons stelsel van maatregelen wordt periodiek door de externe toezichthouder getoetst. Procedures voor de organisatie van periodieke trainingen inzake de toepassing van de onafhankelijkheidsvoorschriften. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-17

Roulatie van teamleden Een te grote mate van vertrouwdheid kan een bedreiging vormen voor de onafhankelijkheid van de accountant, wanneer bepaalde leden van het controleteam geregeld en voor lange tijd aan de wettelijke controle van een controlecliënt meewerken. Wij beoordelen de bedreiging voor de onafhankelijkheid die kan voortvloeien uit de langdurige betrokkenheid van leden van het controleteam bij de controleopdracht. Waar nodig nemen wij maatregelen om deze bedreiging weg te nemen. Het kan dan ook vereist zijn om teamleden te vervangen. Persoonlijke, zakelijke of financiële relaties met Regio Twente Wij hebben een evaluatie gemaakt van persoonlijke, zakelijke en financiële relaties tussen Deloitte, haar gevolmachtigden en haar medewerkers en Regio Twente, die van invloed kunnen zijn op onze onafhankelijkheid. Bij deze evaluatie zijn ons geen zaken gebleken die aan u gerapporteerd dienen te worden. Geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid De Nederlandse onafhankelijkheidsregels vereisen dat de eindverantwoordelijke accountant de met governance belaste personen informeert over geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid die Deloitte, een bestuurder of interne toezichthouder van Deloitte of een lid van het controleteam heeft ontvangen van of verstrekt aan Regio Twente of een bij Regio Twente betrokken persoon. Wij hebben geen geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid ontvangen. 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-18

Bijlage B1: Niet-gecorrigeerde controleverschillen Overzicht van niet-gecorrigeerde controleverschillen boven de rapportagedrempel. De volgende niet-gecorrigeerde afwijkingen zijn gedurende onze controle geïdentificeerd: Aard van de fouten Rechtmatigheid Getrouwheid Effect niet-gecorrigeerde controleverschillen voorgaande periode - Dubbele boeking van een verkoopfactuur - Vooruit ontvangen bedragen zonder specifiek 43.400 85.000-43.400 85.000 Effect niet-gecorrigeerde controleverschillen huidige periode - Europees aanbesteden 121.000 n.v.t Totaal Fouten 249.400 41.600 Goedkeuringstolerantie 540.000 540.000 Aard van de onzekerheden Rechtmatigheid Getrouwheid Overige onzekerheden n.v.t n.v.t Totaal onzekerheden n.v.t n.v.t. Goedkeuringstolerantie 1.620.000 1.620.000 2019 Deloitte the Netherlands Accountantsverslag 2018-19

regio Twente BEZOEKADRES Nijverheidstraat 30 7511JM Enschede Leden van het algemeen bestuur POSTADRES Postbus 1400 7500 BK Enschede CONTACT 053 487 65 43 KvK NUMMER 08195873 UW KENMERK - ONS KENMERK 2019-000395 DATUM 19-06-2019 E-MAIL Q.bajwa@regiotwente.nl DOORKIESNR. 053 487 6698 ONDERWERP Uitkomsten accountantscontrole jaarrekening 2018 Geachte leden, Op 13 juni jl. was Deloitte accountants te gast in de auditcommissie. De auditcommissie heeft in het bijzijn van de accountant het accountantsverslag 2018 besproken. Het resultaat van dit overleg hebben wij voor u vervat in deze brief. Uitkomsten accountantscontrole 2018 Het vaststellen van de jaarrekening van Regio Twente geschiedt door uw bestuur. Om daadwerkelijk een oordeel te kunnen vellen over de jaarrekening geeft de accountant een verklaring af of de jaarrekening al dan niet een getrouw en rechtmatig beeld geeft van de baten en lasten van Regio Twente. De auditcommissie heeft de accountant gevraagd om een toelichting te geven op de uitkomsten van de controle. De belangrijkste conclusie is dat door de accountant voor zowel getrouwheid als rechtmatigheid een goedkeurende verklaring wordt verstrekt. De auditcommissie spreekt haar waardering uit voor het bereikte resultaat. De accountant heeft tijdens de controle een rechtmatigheidsfout geïdentificeerd in het proces inkoop & aanbesteding van 121.000. Deze fout blijft binnen de toegestane goedkeuringstolerantie en doet daardoor geen afbreuk aan het oordeel van de accountant. De rechtmatigheidsfout wordt bij de aandachtspunten hieronder toegelicht. Door de auditcommissie benoemde aandachtpunten Met de brief van 8 februari 2019 hebben wij u laten weten dat de informatiewaarde van het jaarverslag en de interne borging van de inkoop- en aanbestedingsfunctie door ons als aandachtspunten zijn benoemd voor de jaarrekeningcontrole 2018. De accountant rapporteert hierover in het accountantsverslag op pagina's 7 en 8. Informatiewaarde van het jaarverslag De accountant heeft de inhoud van het jaarverslag getoetst. Deze toetsing is vanuit accountantsregelgeving wel beperkt gebleven tot het signaleren van mogelijke tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening. De accountant heeft hierbij geen tegenstrijdigheden gesignaleerd en geeft ook aan dat de BBV regels zijn nageleefd. Het jaarverslag geeft het wettelijke vereiste inzicht voor uw bestuur. In ons gesprek heeft de accountant aangegeven de huidige wijze van rapporteren in het jaarverslag (programmaverantwoording en de paragrafen) transparant te vinden. regiotwente.nl

Twente PAGINA 2/2 Borging vaii^ê'lnl<öop^rraa7iüestedingsfunctie In de boardletters van 2017 en 2018 heeft de accountant de borging van de inkoop- en aanbestedingsfunctie als risico benoemd en geadviseerd om de beheersing te versterken. Bij de jaarrekeningcontrole 2018 is vastgesteld dat de kosten uit hoofde van inhuur via een detacheringsbureau het drempelbedrag van 221.000 voor de Europese aanbestedingsverplichting overschrijden. Hierdoor zijn de kosten welke betrekking hebben op 2018 als onrechtmatig beschouwd. De accountant heeft geconstateerd dat de kwaliteit van de beheersmaatregelen in dit proces is verslechterd ten op zichtte van voorgaand jaar. Onvoldoende borging van de beschikbare middelen en capaciteit speelt hierbij een rol. Advies auditcommissie Door verslechtering van de beheersmaatregelen in het proces inkoop- en aanbesteding bestaat er een verhoogd risico op onrechtmatigheden. Om dit risico voor de toekomst te beheersen adviseren wij uw bestuur om de hiervoor benodigde middelen en capaciteit structureel te borgen. De organisatie heeft een inkoopactieplan opgesteld waarin concrete verbetervoorstellen en acties zijn uitgewerkt om het proces te verbeteren. Het is belangrijk dat invulling van dit plan voortvarend wordt opgepakt en waarbij ook monitoring en sturing worden georganiseerd. Gelet op het gevoerde gesprek met de accountant en de algehele conclusie van het accountantsrapport adviseren wij uw bestuur positief over de jaarrekening 2018. Wij zien daarom geen beletsel voor het vaststellen van de jaarrekening zoals voorgesteld door het dagelijks bestuur. Hopende u met deze brief van voldoende informatie te hebben voorzien. regiotwente.nl

regio Twente BEZOEKADRES Nijverheidstraat 30 7511 JM Enschede Aan de leden- en plaatsvervangende leden van het algemeen bestuur POSTADRES Postbus 1400 7500 BK Enschede CONTACT 053 487 65 43 KvK NUMMER 08195873 UW KENMERK ONS KENMERK 2019-000976 BEHANDELD DOOR Dhr. P. WolteFS e-mail p.wolters@regiotwente.nl DATU 3 juni 2019 doorkiesnr. 053 487 6605 onderwerp Jaarrekening 2018 Geachte leden en plaatsvervangende leden, Op 17 april 2019 is het portefeuilleberaad middelen bijeengekomen om onder andere de jaarrekening 2018 te bespreken. Het boekjaar 2018 wordt afgesloten met een negatief resultaat van 272.980 waarbij het voorstel aan uw bestuur is om deze te verrekenen met de 14 gemeenten. In dit resultaat is een bedrag van 134.000 verwerkt als extra last in verband met samenwerking met gemeenten voor de salarisadministratie. Er zijn kosten gemaakt voor E- HRM en een additionele accountantscontrole over de salarisverwerkingen in 2017. Met betrekking tot deze extra kosten is ten tijde van het opstellen van de jaarrekening nog geen overeenstemming bereikt met de deelnemende gemeenten waardoor deze kosten vooralsnog zijn gedekt via een onttrekking aan de reserve bedrijfsvoering. Een reserve die is gevoed met middelen van de 14 gemeenten. Wij verzoeken uw bestuur om de in 2018 niet verrekende kosten van de salarisadministratie in 2018 op te nemen als vordering, waardoor de onttrekking aan de reserve bedrijfsvoering zal worden verminderd met 134.000. Dit heeft geen invloed op het rekeningresultaat over 2018. Hoogachtend, itter Portefeuilleberaad Middelen. regioiwente.nl

re io Twente BEZOEKADRES Nijverheidstraat 30 7511 jm Enschede POSTADRES Leden van het algemeen bestuur Postbus 1400 7500 BK Enschede CONTACT 053 487 65 43 KvK NUMMER 08195873 UW KENMERK - ONS KENMERK 2019-000976 DATUM 12jUni2019 behandeld door Qasim Bajwa e-mail Q.bajwa@regiotwente.nl doo kiesnr. 053 487 6698 onderwerp Kosten salarisadministratie 2018 Geachte leden, U heeft kennis kunnen nemen van de adviesbrief van het Portefeuilleberaad Middelen omtrent het tekort bij het uitvoeren van de salarisadministratie. In de samenwerking met twee daaraan deelnemende gemeenten zijn extra kosten gerealiseerd waarover nog geen overeenstemming is bereikt om deze te verrekenen. Boekhoudregels staan ons niet toe om voor deze kosten een vordering op te nemen in boekjaar 2018. De gemaakte afspraken omtrent de extra gerealiseerde kosten bieden voor een accountant onvoldoende houvast om de vordering bij een accountantscontrole in stand te houden. Ook de optie voor het instellen van een eventuele voorziening hebben wij onderzocht. De accountant heeft aangegeven dat het instellen van een voorziening in dit soort gevallen alleen toegestaan is indien met een redelijke mate van zekerheid ingeschat kan worden dat een debiteur niet aan de betalingsverplichting kan voldoen. Het niet kunnen voldoen aan de betalingsverplichting is in dit geval niet aan de orde. De bovengenoemde argumenten hebben ons ertoe genoodzaakt om de niet verrekende kosten in 2018 te onttrekken uit de reserve. Desalniettemin mag u van ons verwachten dat wij in 2019 een maximale inspanning zullen plegen bij het verhalen van deze extra kosten. De betreffende gemeenten zullen een factuur krijgen voor de volledige omvang van de kosten. Met de ontvangsten kan vervolgens de reserve weer aangevuld worden. Wij vertrouwen erop u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, dagelijks bestuur, regiotwente.nl

Voorstel voor Algemeen bestuur Registratienummer 2019-001248 Datum vergadering 10 juli 2019 Agendapunt 4 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Bedrijfsvoering, P. Wolters 053-4876605 Onderwerp Programmabegroting 2020 Voorstel 1. De programmabegroting 2020 vast te stellen; 2. Kennis te nemen van de risico s met bijbehorend weerstandsvermogen. Inleiding Hierbij bieden wij u, mede namens de bestuurscommissies Publieke Gezondheid, OZJT en Agenda van Twente de programmabegroting 2020 ter vaststelling aan. De gemeentelijke bijdrage 2020 stijgt met 2.509.627, ten opzichte van de gemeentelijke bijdrage 2019 (na wijziging). De stijging wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het Rijk de bijdragen voor het Rijksvaccinatieprogramma niet meer rechtstreeks aan Regio Twente vergoedt, maar dit nu via de gemeenten organiseert. De subsidies voor maatregelhulp, beschikbaarheidsvoorzieningen worden via Regio Twente aan de instellingen verstrekt en maken dan ook integraal onderdeel uit van de programmabegroting. Hierdoor stijgt de begrotingsomvang met 45.815.080,-. Aangezien deze bijdragen niet tot het basistakenpakket behoren heeft dit geen invloed op de gemeentelijke bijdrage en ook niet op de toerekening van de overheadlasten. Beoogd effect Uitvoering geven aan de in de programmabegroting 2020 opgenomen programma s en het beschikbaar stellen van het gevraagde budget. Argumenten 1.1 Er wordt voldaan aan de uitgangspunten van de Twentse gemeenten De programmabegroting is opgesteld conform de financiële uitgangs- en aandachtspunten voor verbonden partijen van de Twentse gemeenten (zie paragraaf 14) en een aantal uitgangspunten die niet tot een wijziging van de gemeentelijke bijdrage leiden. De gemeentelijke bijdrage 2020 stijgt met 2.509.627 voor het basistakenpakket ten opzichte van de gemeentelijke bijdrage 2019 na wijziging. Deze stijging sluit aan op de door de 14 Twentse gemeenten opgestelde begrotingskaders (zie tabel 14.1.2). Een uitvraag naar voorstellen voor nieuw beleid heeft vanuit de gemeenten geen voorstellen opgeleverd. Voorliggende programmabegroting 2020 is derhalve beleidsarm. 1.2. Toerekenen van overhead in overeenstemming met Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) De voorschriften BBV schrijven voor dat begroot moet worden op taakvelden en dat overhead een apart taakveld is. De overhead moet op basis van een uniforme wijze doorberekend worden aan de verschillende taken. De toerekening van de overhead naar de diverse taakvelden wordt gedaan op basis van omvang van de lasten van de taakvelden met hierbij een onderscheid in basistaken en Coalitions of the Willing. Bij de Coalitions of the Willing zijn afspraken gemaakt over de bijdrage in de overhead. Deze bijdragen zijn verrekend met de overhead; het restant is vervolgens op basis van omvang van de lasten van de taakvelden verdeeld over de basistaken. Het stijgen van de begrotingsomvang met onder andere de middelen voor de maatregelhulp en beschikbaarheidsvoorzieningen heeft gevolgen voor de beleidsindicator overhead welke daalt van 23,2% in 2019 naar 12,80% in 2020. Advies nota AB Pagina 1 van 4

1.3 Toerekening van de omslagrente is conform het BBV Het toerekenen van rente aan taakvelden dient plaats te vinden via het taakveld Treasury. Voor de vernieuwing van het BBV konden gemeenten en gemeenschappelijke regelingen zelf bepalen hoe zij de omslagrente bepalen en kiezen. De omslagrente dient vanaf de programmabegroting 2018 te worden berekend aan de hand van rentelasten en rentebaten op opgenomen en respectievelijk verstrekte geldleningen. Uit het opgestelde renteschema (tabel 8 pagina 61 van de programmabegroting) blijkt voor Regio Twente in 2020 een omslagpercentage van 0,3%. In de programmabegroting 2020 is rekening gehouden met externe rentebaten van de verstrekte geldleningen MKB fonds vouchers en kredieten (Agenda van Twente 2008-2017). Deze rentebaten zijn verkregen uit met dividend van Twence gefinancierde geldleningen. Deze verwachte rentebaten van ca. 56.000 worden gesaldeerd met de rentelasten ( 84.459) van de langlopende geldlening. Het restant ( 27.034) wordt als renteomslag (0,3%) toegerekend aan de taakvelden. Vanuit het MKB fonds vouchers en kredieten worden de rentebaten naar verwachting geherinvesteerd in het fonds door de bestuurscommissie Agenda van Twente. Hierdoor kunnen de rentebaten van ca. 56.000 beleidsmatig niet worden gebruikt ter dekking van de langlopende rentelasten van ca. 84.000. In uw bestuur van 6 maart 2019 is dan ook besloten tot een additionele verhoging van de gemeentelijke bijdrage, voor het begrotingsjaar 2020 een verhoging van ca. 56.000 welke nog niet in de voorliggende programmabegroting is verwerkt maar tot uitdrukking zal komen via een begrotingswijziging. 1.4 Agenda voor Twente 2018-2022 (Coalition of the Willing) Het investeringsprogramma Agenda voor Twente 2018-2022 zal ook in 2020 verder zijn beslag krijgen en hiervoor wordt vooralsnog een bijdrage van 7,50 per inwoner van de deelnemende gemeenten geraamd. 1.5 De jaarrekeningcontrole 2018 geeft aanleiding tot technische aanpassing van de programmabegroting 2020 Naar aanleiding van de jaarrekeningcontrole 2018 zijn op verzoek van de accountant technische aanpassingen doorgevoerd aan de jaarstukken 2018.Mede door het vernieuwde Besluit begroting en verantwoording (BBV) dienen wij de cijfers van de jaarstukken op te nemen in de programmabegroting. Naar aanleiding van de aanpassingen in de jaarstukken zijn er ook enkele presentatie technische aanpassingen verwerkt in de voorliggende programmabegroting 2020 ten opzichte van de conceptbegroting die op 11 april 2019 naar de gemeenteraden is verstuurd. Deze wijzigingen hebben niet geleid tot aanpassingen van de financiële uitgangspunten en de gemeentelijke bijdrage. 2.1 Ratio weerstandsvermogen is lager dan de afgesproken norm Op 7 maart 2018 heeft uw bestuur de nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen vastgesteld waarin de uitgangspunten met betrekking tot het weerstandsvermogen, risicomanagement, reserves en voorzieningen zijn bepaald. Een eerste uitwerking hiervan is opgenomen in de voorliggende programmabegroting. Hierbij is gebruik gemaakt van de input die vanuit diverse bestuurlijke overleggen is ontvangen. Als we de beschikbare weerstandscapaciteit afzetten tegen de benodigde weerstandscapaciteit, komen we uit op een ratio weerstandsvermogen van 0,7. Deze ratio bevindt zich hiermee onder het door uw bestuur gewenste niveau van minimaal 0,8. De daling van de ratio is mede het gevolg van het afdekken van afdekken van risico s die zich hebben voorgedaan in 2018. Indien de ratio langdurig (4 jaar of langer) lager wordt of dreigt te worden dan 0,8 zal een voorstel volgen aan uw bestuur hoe hiermee om te gaan. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicomanagement in de programmabegroting (paragraaf 13.1). Kanttekening 1.1 Niet alle ontwikkelingen voor 2020 zijn nu al bekend De intergemeentelijke samenwerking in Twente is en blijft volop in beweging, ook in 2020. Deze bewegingen zijn in dit vroege stadium nog niet allemaal concreet te duiden; ook in 2020 werken we samen met de Twentse gemeenten bijvoorbeeld nog aan de afwikkeling van de Agenda van Twente 2008-2017. Advies nota AB Pagina 2 van 4

1.2 De programmabegroting 2020 bevat geen nieuw beleid Het is van belang te melden dat de financiële huishouding van de organisatie onder druk staat. Op 31 oktober 2018 heeft het algemeen bestuur ingestemd met het incidenteel voor de begroting 2019 toekennen van nieuw beleid voor het borgen van informatieveiligheid, Privacy en het kunnen voldoen aan wet- en regelgeving in het kader van inkoop en aanbesteding. De voorliggende begroting 2020 bevat daarom geen nieuw beleid. In de loop van 2019 vindt besluitvorming plaats over de wijze van invulling van deze structurele taken. Bij de jaarrekening 2018 bent u geïnformeerd over het structureel tekort op de ICT-licentiekosten. Dit tekort is in het kader van het traject Basis op orde opgepakt. In dit traject is de begroting opnieuw opgebouwd en zijn de budgetten herverdeeld. Het traject is in maart 2019 afgerond. Op 12 november 2014 is met het algemeen bestuur afgesproken dat voorstellen voor nieuw beleid aangeboden worden aan de vergadering van het algemeen bestuur van maart voorafgaande aan het nieuwe begrotingsjaar. Aangezien het opnieuw opbouwen van de begroting en het herschikken van de budgetten in maart 2019 is afgerond, bevat de voorliggende programmabegroting 2020 geen nieuw beleid voor het opvangen van het tekort op de licentiekosten. Kosten, baten, dekking Voor de uitvoering van de doelstellingen wordt in de programmabegroting 2020 een gemeentelijke bijdrage gevraagd van 33.343.027. Per gemeente betekent dit het volgende voor de gemeentelijke bijdrage (basistakenpakket): Gemeente 2020 Totaal Almelo 3.884.659 Borne 1.264.704 Dinkelland 1.398.722 Enschede 8.001.953 Haaksbergen 1.267.286 Hellendoorn 1.918.821 Hengelo 4.210.289 Hof van Twente 1.802.043 Losser 1.168.821 Oldenzaal 1.699.909 Rijssen / Holten 2.268.468 Tubbergen 1.178.130 Twenterand 1.934.140 Wierden 1.345.082 Totaal 33.343.026 Communicatie 1. De gemeenten worden schriftelijk op de hoogte gebracht van de vastgestelde programmabegroting 2020. 2. De programmabegroting 2020 wordt op de website van Regio Twente gepubliceerd. Vervolg 1. Vóór 1 augustus 2019 verzenden van de vastgestelde programmabegroting naar gedeputeerde staten van Overijssel. 2. In 2020 wordt uitvoering gegeven aan in de programmabegroting 2020 beschreven programma s. Bijlage(n) 1. Programmabegroting 2020 Enschede, 12 juni 2019 Advies nota AB Pagina 3 van 4

Dagelijks bestuur secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Besluit van het algemeen bestuur, gelezen het voorstel van Dagelijks bestuur van 12 juni 2019 Vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van 10 juli 2019. secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Advies nota AB Pagina 4 van 4

2020 Programmabegroting

Voorwoord Programmabegroting 2020 Voorwoord programmabegroting 2020 Als Regio Twente staan we voor de uitdaging de Twentse samenleving te dienen. We zijn erop gericht meerwaarde te realiseren door ontmoeting, verbinding en samenwerking. Om te bevorderen dat inwoners en ondernemers in Twente gezond en kansrijk zijn. Onze passie is verbonden met een gezond en kansrijk Twente. Gezond zijn helpt om kansrijk te kunnen zijn. Omgekeerd kan kansrijkheid bijdragen aan een goede gezondheid. Wij werken aan versterking van de sociaal economische structuur. De Agenda voor Twente, de Regiodeal en de organisaties in de basisinfrastructuur vormen daarin wezenlijke initiatieven waarmee wij en vele partners verbonden zijn. We zijn er voor interventies naar een veilige en gezonde gezinssituatie. Dragen bij aan dat gemeenten de juiste zorg kunnen bieden. We werken aan prachtige recreatie mogelijkheden waarin een ieder kan genieten, beleven en bewegen. En we bevorderen via allerlei initiatieven de ontwikkeling en toepassing van kennis. Lobbyen en belangen behartigen zit in ons bloed en dat bewijst keer op keer zijn waarde. In deze begroting vindt u alles over onze en vooral uw ambities en resultaten die we samen willen bereiken. In het jaar 2019 zullen we uitvoerig spreken over de toekomst van onze samenwerking, over de manier waarop we die organiseren en over de plek die Regio Twente daarin heeft. Omdat de antwoorden op deze vragen nog moeten volgen treft u hier een programmabegroting 2020 die voortbouwt op wat u gewend bent. Wel hebben we een professionaliseringsslag gemaakt. Daarbij hebben we de begrotingseisen gevolgd die het algemeen bestuur ons heeft meegegeven. Wel met de kanttekening dat de middelen voor de uitvoering van alle ondersteunende taken onze en uw aandacht vragen. Wat voor mij voorop staat is dat we samen met hart en ziel werken aan een vitaal Twente. In mijn gesprekken met u als bestuurders, medewerkers en met partners ervaar ik keer op keer de enorme betrokkenheid bij de opgaven die er voor ons samen liggen. Zonder die inzet zouden we met ons Twentse netwerkaanpak nergens zijn. En daar ben ik on-twents trots op. Gerharda Tamminga Secretaris / algemeen directeur Regio Twente 3

Inhoudsopgave Programmabegroting 2020 Inhoudsopgave Voorwoord programmabegroting 2020... 3 1. Samenvatting... 6 2. Inleiding en leeswijzer... 7 3. Vaststelling... 9 4. Regio Twente... 10 Beleidsbegroting... 11 Programmaplan... 11 5. Domein Gezondheid... 11 6. Organisatie voor de zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14... 15 7. Veilig Thuis Twente... 17 8. Domein Leefomgeving... 20 8.1 Programma Sociaal Economisch sterk Twente... 20 8.2 Programma Recreatieve Voorzieningen... 27 9. Bestuur en ondersteuning... 30 9.1 Overzicht van baten en lasten inclusief onvoorzien... 32 9.2 Beleidsindicatoren BBV... 32 9.3 Overzicht van de kosten van overhead... 32 10. Coalitions of the Willing... 33 10.1 Agenda voor Twente... 33 10.2 Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente... 35 10.3 Kennispunt Twente... 36 10.4 Milieu, Duurzaamheid en Afval... 38 10.5 Twentse Kracht... 40 10.6 IT-Platform... 42 10.7 Salarisadministratie... 44 10.8 Toezicht en kwaliteit... 45 10.9 Mobiliteitslab... 45 11. Overzicht algemene dekkingsmiddelen... 46 12. Specificatie herkomst baten en besteding lasten... 47 13. Paragrafen... 49 13.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing... 49 13.2 Onderhoud kapitaalgoederen... 55 13.3 Bedrijfsvoering... 57 13.4 Verbonden partijen... 58 13.5 Financiering... 61 14. Financiële begroting... 63 14.1 Overzicht van baten en lasten per taakveld en toelichting inclusief meerjarenraming... 63 14.1.1 Overzicht van baten en lasten vorig begrotingsjaar en gerealiseerd bedrag voor vorig begrotingsjaar... 66 14.1.2 Specificatie stijging gemeentelijke bijdrage 2020 t.o.v. 2019... 67 14.1.3 Overzicht van geraamde incidentele baten en lasten... 67 14.2 Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting... 68 14.2.1 Geprognosticeerde balans... 68 14.2.2 Berekening EMU-saldo... 69 14.2.3 Verloopoverzicht reserves... 70 14.2.4 Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen... 70 14.2.5 Investeringen... 70 Bijlagen... 71 Bijlage 1. Gemeentelijke bijdrage 2020 per taakveld... 71 Bijlage 2. Overzicht taakvelden... 72 4

Inhoudsopgave Programmabegroting 2020 Lijst van figuren en tabellen Figuur 1 Specificatie herkomst van de baten... 47 Figuur 2 Specificatie besteding lasten... 48 Figuur 3 Solvabiliteitsratio... 53 Figuur 4 Netto Schuldquote... 53 Figuur 5 Netto Schuldquote Gecorrigeerd... 54 Figuur 6 Structurele exploitatieruimte... 54 Tabel 1 Overzicht van baten en lasten en gemeentelijke bijdrage 2020 inclusief taakvelden... 6 Tabel 2 Beleidsindicatoren... 32 Tabel 3 Overzicht algemene dekkingsmiddelen... 46 Tabel 4 Ratio Weerstandsvermogen... 49 Tabel 5 Overzicht beschikbare weerstandscapaciteit... 50 Tabel 6 Samenvattend overzicht geïnventariseerde risico's.... 52 Tabel 7 Samenvattend overzicht beschikbare weerstandscapaciteit en benodigde weerstandscapaciteit... 53 Tabel 8 Renteschema... 61 Tabel 9 Renteomslagpercentage... 61 Tabel 10 Renterisiconorm... 62 Tabel 11 Overzicht van baten en lasten inclusief meerjarenraming... 63 Tabel 12 Overzicht van baten en lasten inclusief vorig begrotingsjaar en voor vorig begrotingsjaar... 66 Tabel 13 verklaring stijging gemeentelijke bijdrage... 67 Tabel 14 Verloopoverzicht reserves... 70 Tabel 15 Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen... 70 Tabel 16 Herinvesteringen... 70 5

Samenvatting Programmabegroting 2020 1. Samenvatting Overzicht van baten en lasten 2020 en gemeentelijke bijdrage Het overzicht van baten en lasten, de financiële uitgangs- en aandachtspunten bij de begroting 2020 en de meerjarenraming 2021-2023 vormen samen het deel van de financiële programmabegroting. Onderstaand het overzicht van baten en lasten inclusief taakvelden voor het jaar 2020. Domein Code Taakveld Lasten Baten Gem. bijdrage Gezondheid 6.1.2 Samenkracht en burgerparticipatie GGD 704.203 931.923 227.720-7.1 Volksgezondheid 18.080.548 3.555.340 14.525.208 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 458.159 430.046 28.113 0.4 Overhead 4.144.301 304.729 3.839.571 Totaal Gezondheid 23.387.212 5.222.039 18.165.173 Leefomgeving 2.1 Verkeer en vervoer 276.650-276.650 3.1 Economische ontwikkeling 1.815.992 425.414 1.390.579 3.1 Economische ontwikkeling Internationaal en Lobby 407.564 12.360 395.204 3.1 Economische ontwikkeling Agenda van Twente 100.000 100.000-5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 2.159.517 902.074 1.257.443 0.4 Overhead 527.652 136.705 390.947 0.10 Mutatie reserve 136.040-136.040 Totaal Leefomgeving 5.423.414 1.576.552 3.846.862 Bestuur en 0.1 Bestuur 94.953-94.953 Ondersteuning 0.4 Overhead 8.467.466 1.554.308 6.913.158 0.5 Treasury 57.425 57.425 0-0.8 Overige baten en lasten 220.544-220.544 0.10 Mutatie reserve 38.000 45.000 7.000- Totaal Bestuur en ondersteuning 8.878.388 1.656.734 7.221.655 OZJT/Samen14 6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT 800.987-800.987 6.1.2 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT (maatregelhulp) 45.815.080 45.815.080-0.4 Overhead 343.794-343.794 Totaal Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14 46.959.861 45.815.080 1.144.781 Veilig Thuis Twente 6.81 Geëscaleerde zorg 18-4.260.145 1.674.926 2.585.219 0.4 Overhead 379.337-379.337 Totaal Veilig Thuis Twente 4.639.483 1.674.926 2.964.557 Coalition of the 0.1 Bestuur Netwerkstad Twente 186.045 201.045 15.000- Willing 3.1 Economische ontwikkeling Kennispunt Twente 1.793.133 2.104.946 311.813-3.1 Economische ontwikkeling Agenda voor Twente 3.612.325 3.881.325 269.000-6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT (Toezicht en kwaliteit) 94.236 94.236-6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT (Mobiliteitslab) 174.811 174.811-7.4 Milieubeheer 85.000 85.000-0.4 Overhead Netwerkstad Twente, Kennispunt Twente en Agenda voor Twente 595.813-595.813 0.4 Overhead IT-Platform 395.431 395.431-0.4 Overhead Twentsekracht 988.404 988.404-0.4 Overhead Salarisadministratie 123.342 123.342 - Totaal Coalition of the Willing 8.048.540 8.048.540 - Totaal saldo van baten en lasten 97.336.897 63.993.870 33.343.027 - - - Algemene dekkingsmiddelen (gemeentelijke bijdrage) 97.336.897 63.993.870 33.343.027 Resultaat - - - Tabel 1 Overzicht van baten en lasten en gemeentelijke bijdrage 2020 inclusief taakvelden De gemeentelijke bijdrage 2020 stijgt met 2.509.627 ten opzichte van de gemeentelijke bijdrage 2019 (na wijziging). Deze stijging, die aansluit op de door de 14 Twentse gemeenten opgestelde begrotingskaders, is het gevolg van de volgende wijzigingen: de geraamde salarissen 2020 (+ 336.974) t.o.v. de raming in de begroting 2019 (=met name de verwachte salarisverhoging); de geraamde looncompensatie 2020 (+ 798.875) en prijscompensatie (+ 146.460) volgens de uitgangspunten van de gemeenten; overheveling budget voor het Rijksvaccinatieprogramma naar de gemeenten (+ 1.207.366); toerekening omslagrente (- 5.049); Inhuurkosten lobbyisten in-dienst van provincie Overijssel (+ 25.000). Voor een nadere specificatie van de stijging van de gemeentelijke bijdrage wordt hier kortheidshalve verwezen naar hoofdstuk 14 Financiële toelichting. De specificatie van de gemeentelijke bijdrage per gemeente is vermeld in bijlage 1. 6

Inleiding Programmabegroting 2020 2. Inleiding en leeswijzer De programmabegroting De programmabegroting omvat het geheel van taken en activiteiten van Regio Twente. Ze heeft een kader stellende functie: ze wijst gelden toe aan programma s en autoriseert de besteding van die gelden. Op deze wijze ondersteunt ze het algemeen bestuur bij de uitvoering van zijn controlerende en kader stellende taak en het budgetrecht. Zowel de begroting als de jaarstukken zijn in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) in de vier onderstaande onderdelen verdeeld: Begroting Beleidsbegroting 1. Programmaplan Jaarverslag 1. Programmaverantwoording Financiële begroting Jaarstukken 2. Paragrafen 2. Paragrafen 3. Overzicht van baten en 3. Programmarekening lasten en de toelichting Jaarrekening 4. Uiteenzetting van de 4. Balans financiële positie en de toelichting Leeswijzer Deze leeswijzer maakt u wegwijs in de programmabegroting. In de inleidende hoofdstukken 1 en 2 staat de samenvatting aangevuld met de inhoud en achtergronden van de programmabegroting. In hoofdstuk 3 staat het, door het dagelijks bestuur en de bestuurscommissies aan het algemeen bestuur voorgelede, besluit ter vaststelling. Hoofstuk 4 heeft ook een inleidende karakter: het schetst een beeld van Regio Twente. Vanaf hoofdstuk 5 treft u de beleidsbegroting aan. Vanaf hoofdstuk 13 wordt inzicht gegeven in de financiële begroting. Beleidsbegroting De beleidsbegroting omvat programma s, samenhangende sub programma s en paragrafen. In de programma s en sub programma s wordt ingegaan op de maatschappelijke effecten en de manier waarop Regio Twente die effecten wil realiseren. Dit gebeurt aan de hand van de, door BBV verplichte, volgende drie w-vragen: 1. Wat willen we bereiken? 2. Hoe gaan we dit doen? 3. Wat gaat het kosten (overzicht baten en lasten)? De eerste vraag betreft het beoogde maatschappelijke effect, dat kan worden vertaald in één of meerdere algemene beleidsdoelstellingen. Dit wordt uitgewerkt in een programma. De tweede vraag gaat in op activiteiten in termen van de output-/outcome gegevens die nodig zijn voor het bereiken van het beoogde maatschappelijke effect. Dit wordt beschreven in de sub programma s die bij het betreffende programma horen, of in het programma zelf als geen sub programma s aanwezig zijn. De derde vraag heeft betrekking op de baten en lasten die aan het programma, respectievelijk het sub programma, worden toegewezen om de gewenste effecten te bereiken. De paragrafen van de programmabegroting geven een dwarsdoorsnede van de financiële aspecten, vanuit een bepaald perspectief. Het gaat daarbij om onderwerpen die van belang zijn voor het inzicht in de financiële positie van Regio Twente. Dit betreft weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, bedrijfsvoering, verbonden partijen, financiering en rechtmatigheid. Financiële begroting Door vaststelling van deze begroting autoriseert het algemeen bestuur het dagelijks bestuur, de bestuurscommissies en het bestuurdersoverleg Kennispunt Twente tot het doen van uitgaven voor realisatie van de programma s. Majeure wijzigingen en toelichtingen t.o.v. de programmabegroting 2019 Het vernieuwde BBV heeft bepaald dat gemeenschappelijke regelingen geen afsplitsing mogen maken van een gedeelte van de gemeentelijke bijdragen (baten) van de deelnemers naar het taakveld overhead. Hierdoor verantwoordt Regio Twente de bijdragen (incl. overhead) van de deelnemers 7

Inleiding Programmabegroting 2020 onder de baten bij de taakvelden (niet zijnde overhead). Regio Twente heeft meerdere taakvelden waardoor de bijdragen van de deelnemers voor overhead op begrotingsbasis zijn verdeeld, op basis van omvang lasten taakveld, in de totale lasten. De overhead binnen Regio Twente is verder uitgesplitst in specifieke overhead (o.a. management en leiding van de afdelingen/programma s) en generieke overhead (PIJOFACH Bedrijfsvoering en bestuur). De gemeentelijke bijdrage voor de PIJOFACH activiteiten is in de programmabegroting 2019 verantwoord in zowel de baten en lasten overzichten van de programma s als in het baten en lasten overzicht van het programma Bestuur & Ondersteuning. Het budgetrecht voor de PIJOFACH activiteiten ligt binnen de kaders van het algemeen bestuur, bij het programma Bestuur & Ondersteuning. Daarom is ervoor gekozen om in de programmabegroting 2020 de gemeentelijke bijdrage voor de generieke overhead uiteen te zetten binnen het programma Bestuur & Ondersteuning en niet in de financiële overzichten van de verschillende programma s. Hierdoor wordt de gemeentelijke bijdrage van de individuele programma s zuiverder en wordt een vergelijk met de jaarrekeningen mogelijk. Bovendien is ervoor gekozen om in de begroting conform het BBV één centraal taakvelden overzicht op te nemen. Om u inzicht te geven in de herkomst van onze baten en de besteding van de lasten, is in deze begroting in hoofdstuk 12 een specificatie opgenomen. 8

Vaststelling Programmabegroting 2020 3. Vaststelling Het algemeen bestuur van Regio Twente dient de programmabegroting 2020 als geheel vast te stellen. Het algemeen bestuur delegeert de bevoegdheid tot het aangaan en afwikkelen van financiële en andere rechten en verplichtingen binnen de programmabegroting aan het dagelijks bestuur, de bestuurscommissies en het bestuurdersoverleg Kennispunt Twente, voor zover deze bevoegdheid niet reeds uit de wet en vastgestelde regelingen voortvloeit. Het dagelijks bestuur, de bestuurscommissies en het bestuurdersoverleg Kennispunt Twente voeren de in de begroting opgenomen programma s, het daaraan ten grondslag liggende beleid en de paragrafen uit en rapporteren daarover aan het algemeen bestuur in tussentijdse rapportages en jaarstukken. Het algemeen bestuur van Regio Twente; Gelezen het voorstel van het dagelijks bestuur en bestuurscommissies van 12 juni 2019; BESLUIT tot vaststelling van: a. de programmabegroting 2020. b. het overzicht gemeentelijke bijdrage begroting 2020 (zie bijlage 2), met dien verstande dat het totaalbedrag zoals genoemd in deze bijlage ( 33.343.027) in principe ongewijzigd zal blijven. Op programmaonderdelen kunnen wijzigingen ontstaan vanwege een gewijzigde kostentoerekeningen in de productenraming 2020. en neemt kennis van: c. de in de paragrafen genoemde risico s. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van het algemeen bestuur van Regio Twente van 10 juli 2019. Dagelijks bestuur, voorzitter, secretaris, dr. G.O. van Veldhuizen ir. G.H. Tamminga 9

Regio Twente Programmabegroting 2020 4. Regio Twente Twente is een stedelijke regio, een regio van 14 gemeenten, met ruim 628.000 inwoners waar het bruist van de creativiteit in een prachtige omgeving met een sterke identiteit en een voor Nederland en Europa krachtig technologisch profiel. Er is in Twente ruimte voor innovatief ondernemerschap met kansen, op het gebied van hightech systemen en materialen/maakindustrie, binnen de vrijetijdseconomie, in de sector logistiek en de biobased economy. Maar, Twente is ook een kwetsbare regio gezien het gemiddeld inkomen en de werkgelegenheid. Beide blijven achter bij het Nederlands gemiddelde. Dienstverlenende netwerkorganisatie Twente verdient een overheid die zich samen met ondernemers, onderzoekers en onderwijs sterk maakt voor de regio. Een overheid die slim samenwerkt, zodat de dienstverlening aan de Twentse samenleving zo goed mogelijk verloopt. Daar zet Regio Twente zich maximaal voor in. Samen met de gemeenten en onze andere partners werken we aan een duurzame en vitale samenleving. Als samenwerkingsverband van en vóór de 14 Twentse gemeenten (verlengd lokaal bestuur) is Regio Twente actief op diverse terreinen: gezondheid (GGD Twente), zorg en jeugdhulp Twente (OZJT), Veilig Thuis Twente (VTT), recreatieve voorzieningen, sociaal economische structuurversterking en belangenbehartiging/lobby. Ze onderhoudt nauwe relaties met de rijksoverheid in Den Haag, de Provincie Overijssel en met de EU. Ook speelt Regio Twente een belangrijke rol bij het actief promoten van het merk Twente als vooraanstaande kennisregio, zowel landelijk als in Europa. Regio Twente werkt als dienstverlenende netwerkorganisatie samen met de gemeenten, andere overheden en maatschappelijke partners. Daarin staan klant- en resultaatgericht werken, innovatie en kwaliteit in onze producten en diensten steeds centraal. En is dat wat goed is voor Twente, is goed voor de Twentse gemeenten het uitgangspunt. Innovatieve regio versterken Regio Twente levert met haar inzet ondersteunend aan de Twente Board en de samenwerkende gemeenten - een bijdrage aan het versterken van Twente als een innovatieve, ondernemende en internationaal georiënteerde kennisregio. Een duurzame en vitale regio waar ruimte is voor kennisontwikkeling en innovatief ondernemerschap, maar ook een regio waar rust en ruimte is om gezond te leven, te werken en te recreëren. Twentse samenwerking bevorderen Door belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen de sociaaleconomische situatie van Twente, bezuinigingen bij overheden, de nieuwe taken van gemeenten op het gebied van de participatie, WMO en jeugdzorg, globalisering en demografische veranderingen en vergrijzing groeit de behoefte aan samenwerking in Twente, zowel bij de gemeenten als andere organisaties. Regio Twente is een belangrijke aanjager van het verder versterken van de samenwerking in de regio, niet alleen tussen de 14 gemeenten, maar ook tussen en met andere maatschappelijke sectoren. 10

Programmaplan Programmabegroting 2020 Beleidsbegroting Programmaplan 5. Domein Gezondheid Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Domein directeur Bestuurscommissie Publieke Gezondheid Mevrouw S. Dinsbach Inleiding In de Bestuursagenda 2016-2019 hebben bestuurders de ambities vastgelegd met betrekking tot de gezondheidssituatie voor de Twentse bevolking. De realisering van ambities op gebied van preventie en gezondheidsbevordering vergt echter een langere doorlooptijd dan de vier jaar die een bestuursagenda beslaat. Maar dat vergt ook dat er zicht is op de gewenste situatie op de lange termijn, om vervolgens de achtereenvolgende stappen daar naar toe te kunnen bepalen. Op basis van deze constatering heeft de Bestuurscommissie opdracht verstrekt om een gewenste stip op de horizon te formuleren (2030) en daarmee een langjarig kader te formuleren op basis waarvan de GGD zijn activiteiten kan inrichten. Het langjarig kader is vastgesteld in april 2019. Het langjarig kader wordt vertaald in de achtereenvolgende bestuursagenda's van de genoemde periode. De eerstvolgende bestuursagenda 2020-2023 wordt vastgesteld eind 2019. Voor het beleidskader waarop deze programmabegroting is gebaseerd, hebben we op het moment van opstellen feitelijk te maken met de aflopende bestuursagenda t/m 2019 en de hierin geformuleerde ambities: de inwoners van Twente minimaal net zo lang in gezondheid te laten leven als in de rest van Nederland door de Twentenaren zoveel mogelijk gezonde levensjaren toe te voegen. We werken hierbij volgens de principes van 'Positieve gezondheid' en 'integraliteit (vitale coalities)', aan een 'gezonde start' en het 'verkleinen van sociaal economische gezondheidsverschillen'. Bij het ontbreken van een actuele bestuursagenda nemen we de vrijheid deze programmabegroting te baseren op de hoofdlijnen van het in april 2019 vastgestelde langjarig bestuurskader. Speerpunten Eens per 4 jaar wordt de landelijke Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) uitgebracht. Laatst in juni 2018. Het betreft landelijke cijfers en landelijke trends, mede gebaseerd op de gezondheidsonderzoeken die door de GGD en in Nederland zijn uitgevoerd. De vergrijzing heeft grote impact op de volksgezondheid en zorg Het aandeel ouderen in de samenleving neemt toe. Ook bereiken mensen steeds vaker een hoge leeftijd. Dit brengt vraagstukken met zich mee op het gebied van fysiek, mentaal en sociaal welbevinden. Meer gezondheid maar ook meer ziekte De levensverwachting stijgt van 81,5 jaar in 2015 naar bijna 86 jaar in 2040. Nagenoeg alle jaren die we er bij krijgen zijn in goed ervaren gezondheid. Wél stijgt het aantal mensen met een chronische aandoening. We worden steeds ouder doordat mensen vaker aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en kanker overleven. Dit vergt veerkracht en aanpassingsvermogen. En daarmee inzet op andere gezondheidsvaardigheden. De druk op ons dagelijkse leven neemt toe De samenleving krijgt op verschillende gebieden te maken met toenemende druk. Dit kan stress en gezondheidsproblemen veroorzaken. Zo ervaren scholieren en studenten steeds meer prestatiedruk. Vooral voor de groep mensen die werk, zorg voor de kinderen en mantelzorg moet combineren lijken veel druk verhogende ontwikkelingen samen te komen. Naast het zoveel als mogelijk wegnemen van oorzaken, is het versterken van gezondheidsvaardigheden een belangrijk antwoord. Leefstijl én leefomgeving hebben invloed op gezondheid Minder mensen roken en meer mensen bewegen. Daar staat tegenover dat meer mensen te zwaar zijn. Ongezond gedrag is verantwoordelijk voor bijna 20 procent van de ziektelast. Een ongezond binnen- en buitenmilieu veroorzaakt 4 procent van de ziektelast, met luchtverontreiniging als de belangrijkste oorzaak. Ongezonde arbeidsomstandigheden veroorzaken bijna 5 procent van de ziektelast. Dit vraagt om beïnvloeding van gedrag en leefomgeving. 11

Programmaplan Programmabegroting 2020 Vaak opeenstapeling van gezondheids- én sociale problemen bij kwetsbare groepen Een deel van de ouderen bevindt zich door een opeenstapeling van fysieke, mentale en sociale problemen in een kwetsbare situatie. Mensen met een lagere sociaaleconomische status hebben vaker te maken met stress. Een situatie die zich vertaald in een ongezonde leefstijl. Vaak moeten eerst achterliggende sociale problemen worden opgelost, voordat er ruimte ontstaat om aan een gezonde leefstijl te werken. De zorguitgaven stijgen door demografie en technologie De zorguitgaven stijgen met gemiddeld 2,9 procent per jaar tot 174 miljard euro in 2040. Dat is een verdubbeling ten opzichte van 2015. Een derde deel van deze groei komt door de vergrijzing en de groei van de bevolking, en twee derde door andere factoren zoals technologie. Normalisering en demedicalisering kan bijdragen aan het in de hand houden van de kosten. Alertheid op bekende én nieuwe risico s nodig Antibioticaresistentie blijft een bedreiging vormen voor onze volksgezondheid. Blijvende aandacht voor dit probleem is nodig. Evenzeer voor de dalende vaccinatiegraad in de populatie door geringere bereidwilligheid onder ouders. Er zijn ook nieuwe ontwikkelingen die mogelijk risico s met zich meebrengen. Zo kunnen technologieën als virtual reality en 3D-printing nog onbekende gezondheidseffecten hebben als ze vaker gebruikt gaan worden. Verder zullen er meer medicijnresten, microplastics en nanodeeltjes in ons milieu komen. De gezondheidseffecten hiervan zijn nu nog niet duidelijk. Om adequaat om te gaan met de bovengeschetste ontwikkelingen zullen onze inspanningen gericht zijn op het positief beïnvloeden van verschillende gezondheidsindicatoren, zoals minder roken, meer bewegen, minder stress, consolideren vaccinatiegraad, verbeteren van het buitenmilieu, etc. Onze centrale ambitie daarbij is: "Inwoners van Twente leven minimaal net zo lang in gezondheid als in de rest van Nederland". De ambitie die we nastreven en de van daaruit afgeleide doelen is complex. Kenmerken zijn de langjarigheid, veel verschillende onderdelen, verschillende snelheden in te onderscheiden activiteiten, veel partijen die betrokken worden, vaak in wisselende samenstelling, een complex veld van verantwoordelijkheden en besluitvorming, etc. Daarnaast willen we het proces zo normaal mogelijk maken en zo goed als mogelijk inpassen in de gewone uitvoering van taken. De complexiteit vraagt om een programmatische aanpak. In een dergelijke aanpak kan optimaal rekening gehouden worden met de genoemde kenmerken. We starten daarom het programma een gezonde toekomst. Dit programma kent 4 onderdelen: -gezonde start Hierbij zetten we in op de gezondheid van de jeugd als basis voor een gezonde levensloop. Het verminderen van zorgvragen en de daarmee samenhangende zorgconsumptie op latere leeftijd start met het bevorderen van gezond gedrag bij kinderen en adolescenten. Extra aandacht geven we hierbij aan de groep met een lage sociaal economische status (SES) -gezond meedoen Hierbij zetten we in op inwoners in de levensfase 25 65 jaar. Meedoen staat voor die levensfase waarin men actief is in de samenleving. Met deze groep is weinig contact vanuit de optiek van gezondheid. Juist daar ligt wel een noodzaak. Gevolgen van leefstijl van volwassenen uiten zich in de mate van gezondheidsvraagstukken op latere leeftijd en kan via voorleefgedrag effect resulteren bij het ontwikkelen van een gezonde leefstijl bij kinderen en jeugdigen. -gezond wonen Hierbij zetten we in op de fysieke omgeving waarin onze inwoners leven. Het betreft zowel de omgeving binnen als buiten de muren en impliceert, verblijven, verplaatsen en ontspannen. Hierbij willen we specifiek inhoud geven aan het onderdeel gezondheid binnen de omgevingswet. -gezond oud zijn Hierbij zetten we in op het gezond blijven van ouderen. Het accent in de gezondheidsbevordering verschuift naar bestendigen van gezondheidsvaardigheden. Gezond oud zijn doet een groot beroep op het aanpassingsvermogen van inwoners, omdat de fysieke, sociale en emotionele uitdagingen groot zijn. We beginnen vanzelfsprekend niet op nul. Vanuit onze reguliere taak zal 2020 in het licht staan van opbouw van het programma. We haken aan op het in november 2018 gesloten preventieakkoord. In Twente zullen we daarover in 2019 regionale afspraken maken. Voor 2020 kiezen we hierbij voor de aanpak van roken en overgewicht. We doen dat samen met gemeenten en maatschappelijke partners. 12

Programmaplan Programmabegroting 2020 Ons handelen kenmerkt zich door: Samenhang: Gezondheid wordt beïnvloed door veel factoren. Factoren die veelal behoren tot het beleidsterrein buiten de publieke gezondheid en factoren die behoren tot het werkterrein van andere (maatschappelijke)organisaties. Willen we voortgang boeken, dan is werken vanuit samenhang en wederkerigheid de norm. Hierdoor kan een zo goed mogelijk integraal resultaat geboekt worden. Een brede kijk op gezondheid: Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Veerkracht en eigen regie zijn hierbij belangrijke waarden. Hoe beter mensen in staat zijn zich aan te passen aan veranderende omstandigheden, hoe gezonder zij zich voelen. De mate waarin iemand zich kan aanpassen aan de omstandigheid, bijvoorbeeld ziekte, zich in balans voelt en in staat is om te werken of anderszins te participeren, beïnvloedt de gezondheid van die persoon. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Bestuursagenda 2016-2019 Een Gezonde toekomst, langjarig kader Programma Gezondheid Bestuurscommissie Publieke Gezondheid Bestuurscommissie Publieke Gezondheid oktober 2015 april 2019 Wat willen we bereiken? Zoals geschetst in 'Een Gezonde toekomst, langjarig kader' onderscheiden we de navolgende ambities voor onze stip op de horizon. Ambitie op gebied van bescherming: 1. Het Rijksvaccinatieprogramma heeft op alle onderdelen een bereik van 95% van de bevolking. 2. Op het gebied van milieu en gezondheid wordt onverkort de gezondheidsnormen van de Wereldgezondheid Organisatie (WHO) gehanteerd. 3. In alle omgevingsvisies en omgevingsplannen is een paragraaf over gezondheid opgenomen. Ambitie op gebied van bewaking 1. Elke substantiële beleidsbeslissing binnen een gemeente kent een gezondheidsafweging. 2. Alle landelijke normen voor de toezichttaken op het gebied van Publieke Gezondheid worden onverkort toegepast. 3. Alle jeugdigen tussen 0 en 18 jaar zijn in beeld bij de jeugdgezondheidszorg. Ambitie op gebied van bevordering 1. Gezondheidsbevordering is een geaccepteerd onderdeel in lokaal gezondheidsbeleid, schoolgezondheidsbeleid, gezondheidsbeleid bij bedrijven en andere werkgevers en in het werk van de sociale wijkteams. 2. Gezondheidsbevordering is een vanzelfsprekend onderdeel in de omgevingsplannen van gemeenten. 3. Op alle BRAVO thema s is een substantiële positieve trendombuiging zichtbaar (2018 versus 2030). Het ultieme doel van de activiteiten van GGD Twente is het toevoegen van gezonde levensjaren aan de verschillende stadia van de totale levenscyclus van mensen. Hoe gaan we dit doen? Naast de uitvoering van onze reguliere werkzaamheden, op basis van de wettelijk vastgelegde taken, zullen we in gezamenlijkheid met gemeenten en onze maatschappelijke partners in 2019 nagaan waar we de accenten voor het jaar 2020 zullen leggen, om hierover vervolgens regionale afspraken te maken. Vooralsnog is het landelijk gesloten Preventieakkoord (november 2018) daarbij uitgangspunt en met name de aanpak van roken en overgewicht. Verdere concretisering zal in gezamenlijkheid worden uitgewerkt. Het aandeel van GGD Twente in de concrete acties zal daar onderdeel van uitmaken. 13

Programmaplan Programmabegroting 2020 Naast de bijdragen van de reguliere activiteiten van de GGD aan deze ambities zullen er ongetwijfeld werkzaamheden zijn die afdeling overstijgend uitgevoerd moeten worden. Daartoe zullen er programmalijnen worden ontwikkeld waarin de verschillende activiteiten worden gebundeld. Met welke verbonden partij gaan wij het samen doen? Coöperatieve vereniging UA ten behoeve van het digitaal dossier JGZ (GGiD) Ten behoeve van de ontwikkeling en onderhoud van het digitaal dossier JGZ (GGiD) neemt GGD Twente deel in een coöperatieve vereniging UA tezamen met de GGD-en Regio Utrecht en Hollands Noorden. Het bedrijf van de coöperatie omvat uitsluitend het (doen) ontwerpen, (door)ontwikkelen, beheren, onderhouden en exploiteren van één of meerdere door haar leden te gebruiken digitale informatiesystemen voor medische dossiers en eventuele overige gegevensbestanden (het 'GGD Digitaal Dossier'). De coöperatie treedt op als contractspartij en gesprekspartner voor aanpassingen in de software en voor de koppeling met andere registraties. Gezondheid wordt beïnvloed door veel factoren. Factoren die veelal behoren tot het beleidsterrein buiten de publieke gezondheid en factoren die behoren tot het werkterrein van andere (maatschappelijke)organisaties. Willen we voortgang boeken, dan is werken vanuit samenhang en wederkerigheid de norm. Hierdoor kan een zo goed mogelijk integraal resultaat geboekt worden. Overzicht van baten en lasten Gezondheid bedragen in Baten Lasten Saldo Programma Gezondheid 5.222.039 23.387.212 18.165.173 Gemeentelijke bijdrage 5.222.039 23.387.212 18.165.173 14

Programmaplan Programmabegroting 2020 6. Organisatie voor de zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14 Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurscommissie OZJT E. Fokkink MSc. Inleiding In 2020 krijgen we de eerste inzichten van een jaar werken met het Twents Model. Data van het Ontwikkeljaar zijn dan volledig. Naar aanleiding van die inzichten besluiten we over de doorontwikkeling van het Twents Model en outputbekostiging. Ook de effecten van de overeenkomsten module beschikbaarheidsvoorzieningen en maatregelhulp zijn inzichtelijk gemaakt door contractmanagement op basis van data en geven richting aan het contractmanagement 2020. Ook in 2020 is tussentijds toetreden voor aanbieders mogelijk. OZJT verzorgt de beoordeling en de overeenkomsten van nieuwe inschrijvingen. De Twentse Transformatie is in volle gang. In 2019 zijn diverse ontwikkeltafels gestart waar gewerkt wordt aan het transformatieplan. Alle ontwikkelingen beginnen met een goede analyse en zijn gebaseerd op data. Er wordt gemonitord en met regelmaat gerapporteerd. Met alle ontwikkelingen houden we de administratieve lasten in de gaten en blijven we in de werkstroom verlagen administratieve lasten op zoek naar efficiëntere en effectievere manieren van verantwoorden. Met ingang van 2019 verloopt de bekostiging van de zogenaamde maatregelhulp door subsidiering via Regio Twente. Dit betekent dat zowel de lasten (de te verstrekken subsidies) als de baten (de bijdragen van de gemeenten) onderdeel uit dienen te maken van de begroting van Regio Twente. De programmabegroting voor 2020 wordt hierdoor verhoogd met de bedragen 2019 + een verwachte indexering van 3% (conform afgesproken NZA systematiek). Toezicht Kwaliteit Wmo kan zich steeds meer richten op proactief toezicht in samenwerking met aanbieders. Hierdoor krijgt de Twentse inwoner steeds hogere kwaliteit ondersteuning. In 2020 worden de overeenkomsten vervoer verlengd of opnieuw gesloten. Hiervoor is in 2019 besluitvorming. Afhankelijk van de besluitvorming worden de benodigde activiteiten verricht om maatwerk vervoer voor de Twentse inwoners beschikbaar te houden. Speerpunten OZJT is zakelijk partner voor de 14 Twentse gemeenten, werkt data-geïnformeerd en zoekt verbinding in het brede sociale domein. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Visienota Transformatie jeugdzorg Twente en Colleges van B&W 2012/2013 Visie- en keuzenota Maatschappelijke ondersteuning in Twente Colleges van B&W 2012/2013 15

Programmaplan Programmabegroting 2020 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? OZJT gaat voor een duurzaam en betaalbaar zorgstelsel voor Twente. Een stelsel waarbij de inwoners thuis zo zelfstandig mogelijk en zelfsturend kunnen leven en waarin zij dicht bij huis kunnen beschikken over goede, professionele zorg als ze dat nodig hebben. OZJT zorgt er voor dat gemeenten dat kunnen realiseren voor hun inwoners door de inkoop, contractmanagement, monitoring en expertise efficiënt te organiseren voor alle 14 gemeenten. Zo hebben de gemeenten lokaal de handen vrij om te doen wat nodig is voor en met hun inwoners. Uiteindelijk werken we er naartoe dat de gemeenten een omslag kunnen maken van minder zorgconsumptie naar meer zorgpreventie. Hoe gaan we dit doen? Inkoop door middel van dynamisch aankoop systematiek (DAS) Contractmanagement Toezicht Kwaliteit Wmo Programmasturing Twentse Transformatie Data-informatie door middel van Twentse Monitor Sociaal Domein, CBS en andere managementinformatie Contractmanagement Mobiliteitslab Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. Aantal voortgangsgesprekken regionale Eens per jaar Eens per kwartaal aanbieders 2. Aantal bezoeken Wmo aanbieders t.b.v. toezicht kwaliteit incidenteel Structureel proactief, signaal gestuurd en n.a.v. barrièremodel. 3. Rapportages Ontwikkeltafels n.v.t. Conform projectplanning 4. Rapportages, verslagen en voorstellen Indien van Criterium bij oplevering voorzien van data toepassing 5. Overeenkomsten maatwerk vervoer lopend Lopend of tijdig nieuw. Overzicht van baten en lasten OZJT bedragen in Baten Lasten Saldo Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14 45.815.080 46.959.861 1.144.781 Gemeentelijke bijdrage 45.815.080 46.959.861 1.144.781 16

Programmaplan Programmabegroting 2020 7. Veilig Thuis Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurscommissie OZJT M.J.H. van Zon Inleiding Veilig Thuis Twente is voor de regio Twente het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling en heeft inmiddels een stevige plek ingenomen in de zorgketen in Twente. De instroom van zaken is hoog, de onderlinge samenwerking met de 14 gemeenten verloopt prettig. De voorliggende beleidsbegroting is gebaseerd op de wettelijke taken en bevoegdheden van Veilig Thuis organisaties en de plus taken zoals deze, in afstemming met het OZJT/Samen 14, zijn belegd bij Veilig Thuis Twente (VTT). Daarnaast worden enkele belangrijke en nieuwe ontwikkelingen voor 2020 beschreven. Speerpunten Veilig Thuis Twente heeft zich ten doel gesteld te komen tot het stoppen en/of verminderen van de schadelijke gevolgen van geweld in afhankelijkheidsrelaties en de veiligheid te borgen. Voor 2018 stonden de positionering van VTT onder Regio Twente en het continueren van het primaire proces tijdens dit traject centraal. Daarnaast vragen de doorlopende ontwikkelingen betreffende de samenwerking lokaal en de landelijke ontwikkelingen aandacht en inzet van VTT. De notitie herijkte afspraken februari 2018: "Samenwerkingsafspraken gemeenten Regio Twente Veilig Thuis Twente" staat hierin centraal en wordt twee maal per jaar met de betrokken gemeenten geëvalueerd. Voor 2019 én 2020 vragen de nieuwe landelijke en wettelijke ontwikkelingen betreffende de wet aanscherping Meldcode en Radarfunctie, die per 1 januari 2019 voor de VT organisaties ingaan, extra aandacht en inzet waarop geïnvesteerd moet worden. Deze ontwikkelingen zullen in 2019 geïmplementeerd en doorontwikkeld worden. In 2020 zullen deze ontwikkelingen verder geborgd worden. Deze ontwikkelingen zijn: implementatie en borging nieuwe veiligheidstaxatie instrument implementatie en borging van het nieuwe (landelijke) Handelingsprotocol Veilig Thuis implementatie en borging verbeterde Meldcode implementatie en borging Radarfunctie inclusief uitbreiding monitorfunctie Veilig Thuis doorontwikkeling ICT: registratie en managementrapportages Met de inwerkingtreding van de wet verbeterde Meldcode krijgt Veilig Thuis er een aantal taken bij. Veilig Thuis wordt verantwoordelijk voor de radarfunctie en de monitorfunctie wordt fors uitgebreid. Dat betekent een toename van de werkzaamheden bij Veilig Thuis. Hiervoor zijn landelijk structureel, voor de komende jaren, extra middelen toegekend die via de centrumgemeente uitgekeerd worden. Voor 2019 heeft VTT zich ten doel gesteld de ISO 9001 certificering te behalen. Deze kwaliteitsnormering zal verder doorontwikkeld en geborgd moeten worden in 2020. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Samenwerkingsafspraken gemeenten regio Twente-Veilig Thuis Twente herijkte versie d.d. febr. 2018 Managers Overleg OZJT 09-03-2018 17

Programmaplan Programmabegroting 2020 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? Veilig Thuis Twente voert de haar toegewezen taken, om haar doelstelling het stoppen en/of verminderen van de schadelijke gevolgen van huiselijk geweld en kindermishandeling en de veiligheid (duurzaam) te borgen, te behalen. Dit betreft de volgende taken: De wettelijke taken van veilig Thuis De plustaken van Veilig Thuis Twente De taken die voortvloeien uit de inwerkingtreding van de verbeterde meldcode De regionale maatwerktaken zoals afgesproken met de 14 Twentse gemeenten De eisen die door het Rijk en de Inspectie gesteld zijn/worden Daarnaast: het voorkomen van wachtlijsten en het opbouwen van een buffer die het mogelijk maakt om bij incidentele toename van het aantal meldingen en adviesvragen, of bij onverwachte uitval van medewerkers toch zonder wachtlijst te kunnen werken. inzetten en door ontwikkelen van scholingsplan t.b.v. deskundigheidsbevordering medewerkers. visie op voorlichting in de regio Twente ontwikkelen én implementeren, in samenhang met het programma Geweld hoort nergens Thuis. doorontwikkeling KMS (certificering ISO 9001). doorontwikkeling samenwerking in de keten, waaronder doorontwikkeling van het informatieknooppunt samen met o.a. het Veiligheidshuis Twente (VHT). Het adequaat functioneren in de constellatie van zelfstandige resultaatverantwoordelijke eenheid onder gemeenschappelijke regeling Regio Twente. Hoe gaan we dit doen? In 2020 zullen we uiteraard opnieuw uitvoering geven aan onze wettelijke- en plustaken. Hierbij stellen we ons ten doel wachtlijst vrij te werken, binnen de landelijk vastgestelde doorlooptijden. Borging van de extra en nieuwe taken die gepaard gaan met de ingevoerde verbeterde meldcode en radarfunctie door voldoende (structurele) scholing en deskundigheidsbevordering naast goede aangepaste, beschreven en geïmplementeerde werkprocessen. Organisatorisch en formatief goed op orde blijven op uitvoering, expertfuncties (voorlichting, gedragswetenschappers en vertrouwensartsen) en op managementniveau. Samenwerking met de 14 Twentse gemeenten; door goede afstemming, evaluatie en daar waar nodig aanscherping van de vastgestelde samenwerkingsafspraken. Verdere aansluiting vinden bij het programma Geweld hoort nergens Thuis zoals dat in de regio uitgerold wordt/is. Voor een betere samenhang en samenwerking m.b.t. de aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling binnen de regio Twente. Informatieknooppunt VTT en VHT door ontwikkelen met als doelstelling de samenhang en samenwerking verder te borgen tussen de Straf en Zorg keten in de regio Twente. Men weet elkaar te vinden. Indicatoren 1. 2. Werken binnen de landelijke vastgestelde doorlooptijden op het uitvoeren van de veiligheidstaxatie op elke binnen gekomen melding (dit is: binnen 5 werkdagen. Werken binnen de landelijke vastgestelde doorlooptijden op vervolgtraject of onderzoek. Een vervolgtraject of onderzoek moet binnen 10 weken na binnenkomst melding zijn afgerond 3. Wachtlijstvrij werken Huidig niveau 2018/2019 Niet op alle meldingen, (dit fluctueert) is binnen 5 dagen een veiligheidstaxatie uitgevoerd. 80% van de vervolgtrajecten of onderzoeken wordt binnen 10 weken afgerond VTT heeft periodiek (wisselend) te maken met een wachtlijst met name Ambitie niveau 2020 Op alle meldingen is binnen 5 werkdagen een veiligheidstaxatie uitgevoerd 95-100% van de vervolgtrajecten of onderzoeken wordt binnen 10 weken afgerond VTT werkt zonder wachtlijsten op 18

Programmaplan Programmabegroting 2020 4. 5. 6. 7. Borging van de aangepaste werkprocessen m.b.t. de verbeterde meldcode en radarfunctie en uitgebreide monitorfunctie Samenwerkingsafspraken 14 gemeenten Twente en VTT zijn 2x per jaar geëvalueerd, aangescherpt en geactualiseerd. Knelpunten zijn, ook op uitvoeringsniveau besproken en opgelost Informatieknooppunt VTT-VHT is ingericht Borging kwaliteitsmanagement systeem/ Borging certificering ISO 9001 op uitvoeren veiligheidstaxatie en in veel mindere mate op vervolg/ onderzoek Werkprocessen worden aangepast aan de verbeterde meldcode en radar en uitgebreide monitorfunctie Rondje VTT met 14 gemeenten loopt. Vertaling naar uitvoeringsniveau vraagt aandacht, m.n. door de nieuwe wet verbeterde meldcode Is in oprichting, zit in pilot fase Inventarisatie en nulmeting KMS voor certificering. Eind 2018 behalen certificering ISO 9001 veiligheidstaxatie en vervolg/onderzoek Werkprocessen zijn herschreven, geïmplementeerd én geborgd Samenwerkingsafspraken worden doorlopend geëvalueerd en geactualiseerd. Knelpunten worden op alle niveaus besproken en opgelost Is ingericht en gepositioneerd. Is uitgebreid met verschillende ketenpartners Straf en Zorg Doorontwikkeling en borging KMS. Behoud ISO 9001 certificering Overzicht van baten en lasten Veilig Thuis Twente bedragen in Baten Lasten Saldo Veilig Thuis Twente 1.674.926 4.639.483 2.964.557 Gemeentelijke bijdrage 1.674.926 4.639.483 2.964.557 19

Programmaplan Programmabegroting 2020 8. Domein Leefomgeving Domein directeur ir. G.H. Tamminga Inleiding Leefomgeving is in onze organisatie het domein voor de programma s Sociaal economische structuurversterking, Belangenbehartiging en Recreatieve voorzieningen. In domein Leefomgeving zetten we samen de schouders onder het versterken van de sociaaleconomische structuur van Twente. We hebben in Twente een uitstekende basis voor ons hightech innovatie-ecosysteem ontwikkeld. De onderwijsinstellingen zoals Universiteit Twente, Saxion en ROC leveren talent en toepassingen van hoogwaardige kennis. Twente is koploper op het gebied van start ups (talent starter). Onze trotse inwoners hebben techniek in hun genen, hebben bewezen te kunnen innoveren (ons textielverleden) en het arbeidsethos van de Twentenaar is tot ver in de Randstad bekend. Het ondernemerschap is goed ontwikkeld met een aantal sterk internationaal werkende bedrijven. De regio is een mix van aantrekkelijk stedelijk gebied met kernen in het groen, met een regio dekkend recreatief routenetwerk, veelzijdig cultureel aanbod en hoogwaardige verblijfsaccommodaties. Twente is verbonden met enkele majeure logistieke assen. Ondernemend Twente versterkt de werkgelegenheid. Onderwijzend en onderzoekend Twente levert talent en toepassing van kennis. Overheden faciliteren. Daarnaast is de samenwerking met de provincie Overijssel, het Rijk, waterschappen en maatschappelijke partners onmisbaar, evenals samenwerking met ons omliggende (internationale) regio s. Versterking van de sociaaleconomische structuur is voor Twente van groot belang om een economisch sterke en daarmee gepaard gaande gezonde en welvarende regio te behouden en te blijven, waar het goed wonen, werken en recreëren is. Ook de lobbyactiviteiten in Den Haag en Brussel leveren een belangrijke bijdrage aan het behalen van de Twentse doelen. Regio Twente heeft om die reden vertegenwoordigingen in Den Haag en Brussel. De Twentse lobby is ingebed in de Overijsselse/Oost-Nederlandse lobby. Door de samenwerking op de schaal van Oost-Nederland krijgt de boodschap van Twente meer gewicht en raakt Twente beter gepositioneerd richting Den Haag en Brussel. De samenwerking met Duitsland is van groot belang voor het versterken van de regionale economie van Twente. De concrete samenwerking met Duitsland en in het bijzonder Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen is van belang om grensbelemmeringen weg te nemen. Regio Twente exploiteert de recreatieparken Het Hulsbeek, Het Rutbeek en Het Lageveld. Daarnaast onderhoudt Regio Twente recreatieve Twentse fietspaden, diverse route-systemen voor fietsen, wandelen, mountainbiken en paardrijden. Deze voorzieningen zijn gericht op zowel de inwoner van Twente als op de toerist. Met name het netwerk van de fietspaden en de kwalitatief hoog aangeschreven routesystemen in Twente vormen voor de toerist een belangrijk criterium om Twente te kiezen voor een (korte) vakantiebestemming. Door deze activiteiten zetten we samen in op het versterken van de innovatiekracht, investeren in optimale bereikbaarheid, creëren van hoogwaardige woon- en werkmilieus en een goed sociaal-cultureel klimaat. 8.1 Programma Sociaal Economisch sterk Twente Programmamanager drs. S.L. van der Steen Inleiding Team Economie heeft de opdracht gekregen via de Regeling Regio Twente om de basistaak sociaaleconomische structuurversterking van Twente uit te voeren. Aanvullend daarop voeren wij voor gemeenten op verzoek taken uit op het gebied van een duurzame leefomgeving, onze investeringsagenda Agenda voor Twente en de uitvoering van de Regio Deal Twente groen technologisch topcluster. Wij zetten samen met onze stakeholders de schouders onder het versterken van de sociaaleconomische structuur in Twente. Versterking van de sociaaleconomische structuur is voor Twente van groot belang, om een economisch sterke en daarmee gepaard gaande gezonde en welvarende regio te blijven, waar het goed wonen, werken, leven en recreëren is. Kortom, het waarborgen van een vitale hightech regio door samen te werken aan de maatschappelijke opgaven op gebied van economie en arbeidsmarkt in Twente. Gezamenlijk blijven we ook in 2020 investeren in ons talent en talentontwikkeling, in het binden en verleiden van talent om in Twente te blijven wonen, werken, leven en recreëren. Gezamenlijk blijven 20

Programmaplan Programmabegroting 2020 investeren in ons innovatie-ecosysteem, en blijven investeren in ons vestigingsklimaat, onze bereikbaarheid en in onze aantrekkelijke duurzame Twentse leefomgeving. Dit doen we door focus aan te brengen op techniek, als de motor van onze economie, om ons doel om de economie in de breedte aan te jagen, te bereiken. Dit doen we door ons te richten op versterking van onze top-vestigingslocaties (hotspots): Technology Base Twente, High Tech Systems Park Twente, Kennispark Twente en XL Business Park Twente. Daarbij is de focus op open innovatiecampussen en ondernemerschap om onze innovatiekracht te versnellen. Om de goede positie te behouden en ons verder te blijven ontwikkelen, is het van belang dat we blijven investeren in de verdere verbetering van (inter)nationale bereikbaarheid van Twente via water, spoor, lucht en wegverbindingen. De aantrekkende economie is zichtbaar op de weg en in het openbaar vervoer, meer dan dat we hadden verwacht. In de komende jaren wordt nog meer groei verwacht. Dit leidt tot een grotere druk op zowel de weg als het spoor. Slim benutten van bestaande netwerken en nieuwe investeringen in weg-, spoor- en waterinfrastructuur zijn nodig om daarmee de economische ontwikkeling van Twente én Nederland te faciliteren. Onze innovatiekracht zetten we vervolgens in om een aantrekkelijke duurzame leefomgeving te blijven. We willen onze economie door ontwikkelen tot een circulaire economie, waarbij de energietransitie een grote opgave is, die ook kansen biedt. Innoveren ten behoeve van een gezonde leefomgeving levert hoogwaardige kennis op het gebied van energietransitie, circulaire economie en circulaire landbouw. Daarnaast moeten wij ons aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering om een klimaatbestendig, robuust en bereikbaar stedelijk gebied te blijven. Een goed relatiebeheer en lobby zijn belangrijke voorwaarden voor het realiseren van bovenstaande ambities en opgaven. Een actieve lobby en een effectieve inzet van onze lobbyisten zijn van groot belang voor Twente. Samen bereiken we meer resultaat voor Twente, samen houden we onze regio sterk en benutten we kansen. Speerpunten In 2020 zetten wij ons vooral in op de volgende thema s - Uitvoering geven aan de Twentse Regio Deal en de gezamenlijke investeringsagenda - Binden van talent en talentontwikkeling - Versterken van de innovatiekracht - Verbetering vestigingsklimaat - Ontwikkelen naar een circulaire economie - Crossovers maken met andere programma s van Regio Twente ten behoeve van een kansrijk en gezond Twente Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Samenwerkingsagenda Regio Twente 2017-2020 Agenda voor Twente 2018-2022 Algemeen bestuur November 2017 Twentse gemeenten en Twente Board Mei 2017 Kansen in Overijssel Provincie Juni 2018 Regio Deal Twente Groen technologisch Topcluster Rijk, Provincie en Regio Verwacht in juni 2019 Wij zijn Twente visie Vrijetijdseconomie PHO VTE December 2015 Programma Gastvrij Overijssel 2016-2020 Gastvrij Overijssel Maart 2016 Marketing Visie Toerisme Twente 2022 Gastvrij Twente Oktober 2017 Bestuursopdrachten samenwerkingsdossiers sociaal economisch sterk Twente Omgevingsagenda Oost-Nederland Div bestuurlijke gremia Rijk en Provincies (ondersteund door Regio) Jaarlijks vastgesteld of herijkt Verwacht in 2019 Omgevingsvisie Overijssel PS April 2017 Euregiovisie 2030 EUREGIO Verwacht in 2019 Logistieke Draaischijf Twente DB en GS Juni 2012 Meerjarenprogramma Goederenvervoer en Logistiek GS November 2017 Binnenhavenvisie Twentekanalen 2017-2030 5 havengemeenten Najaar 2017 Mobiliteits- en bereikbaarheidsagenda Twente 2017 PHO Mobiliteit Maart 2017 21

Programmaplan Programmabegroting 2020 Lobbyagenda Twente Samenwerkingsagenda Oost-Nederland Münsterland Regionale Energie Strategie PHO Belangenbehartiging Juni 2017 DB December 2018 Gemeenten, Waterschappen en Provincie Verwacht in 2019 Rapport naar Afvalloos Twente 2030 Door 14 gemeenten April 2013 Meerjaren uitvoeringsagenda werkplein Twente Startdocument Twents fonds voor vakmanschap / Projectplan 2019-2022 PHO Arbeidsmarkt Stuurgroep Jaarlijks Februari 2018 / verwacht in 2019 De Twentse Belofte Leren en werken, jaarplan 2020 Iedereen in Overijssel doet mee (herijking 2017) Stuurgroep voortijdig schoolverlaters / PHA Stuurgroep Leren en Werken 2016 Verwacht eind 2019 GS November 2017 22

Programmaplan Programmabegroting 2020 Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Bestuurscommissie Agenda van Twente/ Portefeuillehoudersoverleg Economische zaken/ Portefeuillehoudersoverleg Arbeidsmarkt/ Portefeuillehoudersoverleg Vrijetijdseconomie/ Portefeuillehoudersoverleg Mobiliteit Wat willen we bereiken? Een regio met een sterk vestigingsklimaat, sterke arbeidsmarkt, goede bereikbaarheid, toekomstbestendige duurzame regio, sterke vrijetijdseconomie en sterke public affairs en lobby Hiervoor hebben we de volgende doelstellingen geformuleerd: Versterken economische ontwikkeling van Twente en het waarborgen van een duurzame high tech regio met een waardevolle leefomgeving door verbindingen te leggen met onze omgeving. Verstevigen van de gezamenlijke lobby in Oost-Nederlands verband, zowel in Den Haag als Brussel. Zorgdragen voor een goede positionering van de Twentse belangen bij de Provincie, in Den Haag en Brussel. Versterken van de grensoverschrijdende samenwerking met buurregio s Nedersaksen en Noordrijn Westfalen. Een goed georganiseerde en goed functionerende toeristische sector, die bijdraagt aan het borgen van een vitale hightech regio door middel van meer bezoekers, bestedingen en banen en een groter marktaandeel van het binnenlands toerisme. Streven naar een energieneutraal Twente in 2050 en een afvalloze regio in 2030, op basis van Coalitions of the willing. Streven naar een circulaire economie, waarbij afval als grondstof wordt beschouwd en uiteindelijk nog sprake is van 50 kg restafval per inwoner per jaar in Twente in 2030. In 2020 in Twente 25% minder CO2-uitstoot vergeleken met 1990, meer gebruik van hernieuwbare energiebronnen (20%) en het streven naar een energie- neutrale regio in 2050. Verbeteren van de bereikbaarheid voor mensen en goederen door het oplossen van de infrastructurele knelpunten t.b.v. regionaal economische structuurversterking, optimale bereikbaarheid en een concurrerend investerings- en vestigingsklimaat in Twente. Een betere en meer flexibel werkende regionale arbeidsmarkt, waarbij we de regionale arbeidsmarktpartijen (gemeenten, UWV, werkgevers en beroepsonderwijs) stimuleren in samenwerking aan regionale oplossingen voor vraag- en/of aanbod- knelpunten (tekorten en overschotten). Twente wil zich de komende jaren verder ontwikkelen tot concurrerende logistieke hotspot tussen de Noordzeehavens en het achterland. We doen dit in nauwe samenwerking met provincie Overijssel op gemeenschappelijke dossiers. Het aantrekken van nieuwe bovenregionale en internationale bedrijven op het gebied van logistiek en High Tech Systemen en Materialen (HTSM). Het faciliteren van bedrijven die willen uitbreiden en/of verankeren in Twente. Match-making van (internationale) bedrijven en instellingen. Het faciliteren van de uitvoering van de Regio Deal. Sociaal economische structuurversterking van Twente door het ontwikkelen van aansprekende projecten binnen de vier actielijnen van de Agenda voor Twente. Hoe gaan we dit doen? We vertalen sociaaleconomische vraagstukken naar regionale schaal, als regisseur, als secretaris, als beleidsadviseur, als belangenbehartiger, of als uitvoerder; We beheren de gezamenlijke investeringsagenda s en geven uitvoering aan de Regio Deal; We regisseren en faciliteren de 14 gemeenten in hun onderlinge samenwerking aan het Twentse belang. Dit gebeurt via bestuurlijke overleggen zoals bestuurscommissies, portefeuilleberaden en portefeuillehouders overleggen; We regisseren samenwerkingsprocessen met en tussen overheden, onderwijs en onderzoeksinstellingen, ondernemers en organisaties; We adviseren strategisch op regionale, Overijsselse, nationale en internationale schaal; We behartigen het Twentse belang op provinciaal, Nederlandse, Euregionale en Europese schaal op basis van onderling afgestemde inhoudelijke agenda s; We organiseren relatiebijeenkomsten en ontmoeten partners in Nederland, Duitsland en Europa: o.a. werkbezoeken van Tweede Kamerleden en bewindspersonen, de European Week of Regions and Cities in Brussel; We initiëren, organiseren en verbinden ten gunste van de Twentse zaak. 23

Programmaplan Programmabegroting 2020 Met welke verbonden partijen gaan wij het samen doen? Innovatiefonds Twente B.V. Als onderdeel van oude Agenda van Twente is in 2014 het Innovatiefonds Twente gestart. Het fonds heeft tot doel innovatie van groeiende en grotere Twentse MKB-ondernemingen in de topsector High Tech Systems & Materials (HTSM) mogelijk te maken door geldleningen of participaties. Het fonds is 100% eigendom van Regio Twente en Regio Twente is enig aandeelhouder. OostNL is fondsbeheerder en ontvangt hiervoor beheervergoeding. In 2019 onderzoeken we de toekomst van ons fonds en de mogelijkheid om het onder te brengen in een ander fonds. Oost NL N.V. OostNL is fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente. Regio Twente is aandeelhouder in OostNL. Indicatoren 1. 2. 3. 4. 5. 6. Organiseren en faciliteren van ambtelijke overleggen van onze 7 inhoudelijke thema s (EZ, arbeidsmarkt, VTE, AvT, Mobiliteit, Lobby en MDA) ter voorbereiding van de bestuurlijke overleggen Organiseren en inhoudelijk faciliteren van 7 bestuurlijke overleggen op zowel Twentedag 1 als 2 Organiseren en faciliteren van EZthemabijeenkomsten Organiseren en faciliteren van thema bijeenkomsten arbeidsmarkt Organiseren en faciliteren van themabijeenkomsten VTE Vergaderingen van Stuurgroep BIT organiseren en faciliteren 7. Uitgave van Twentse arbeidsmarktmonitor 8. 9. 10. Faciliteren van themabijeenkomsten van bereikbaarheid Schrijven van tekstvoorstellen / inbreng in vergadering van de Twentse inzet in de Euregio Visie 2030 en advisering over Interreg aanvragen. Organiseren en faciliteren van werkbezoeken met de regio Achterhoek Huidig niveau 2018 Maandelijks Maandelijks Twee keer per jaar Drie keer per jaar Twee keer per jaar Vier keer per jaar Een keer per kwartaal Twee keer per jaar Een notitie en tien vergaderingen Geen Ambitie niveau 2020 Maandelijks Maandelijks Twee keer per jaar Drie keer per jaar Twee keer per jaar Vier keer per jaar Een keer per kwartaal Twee keer per jaar Een notitie en tien vergaderingen Drie per jaar Wat gaat het kosten? Sociaal Economisch structuur versterking bedragen in Sociaal Economisch structuur versterking Baten Lasten Saldo 562.118 2.420.283 1.858.165 Gemeentelijke bijdrage 562.118 2.420.283 1.858.165 Agenda van Twente bedragen in Baten Lasten Saldo Agenda van Twente 100.000 100.000 0 Gemeentelijke bijdrage 100.000 100.000 0 24

Programmaplan Programmabegroting 2020 Belangenbehartiging Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur op advies van Portefeuilleberaad Belangenbehartiging ir. G.H. Tamminga Inleiding Om de rol en positie van Twente in het (inter)nationale krachtenveld te versterken, werken we aan een sterk netwerk, duurzame relaties en een effectieve lobby. Waar mogelijk treden we op als landsdeel Oost en versterken we de kracht van de lobby door samen op te trekken met maatschappelijk partners. We faciliteren de (inter)nationale ambities van onze regionale partners. In Europees verband zoeken we samenwerking met andere regio's en nemen we deel aan Europese netwerken. Speerpunten In 2020 dragen we zorg voor een goede positionering van de Twentse belangen bij de Provincie, in Den Haag en Brussel. We versterken de grensoverschrijdende samenwerking met de Duitse buurregio s Nedersaksen en Noordrijn Westfalen en we benutten mogelijkheden binnen nationale en Europese programma s met deelname van Twentse partijen in projecten Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Agenda voor Twente Bestuurscommissie AvT Mei 2017 Samenwerkingsagenda Oost-Nederland - Münsterland Dagelijks bestuur December 2018 Samenwerkingsagenda Regio Twente Algemeen bestuur November 2017 Lobbyagenda Twente PB Belangenbehartiging Juni 2017 Kansen in Overijssel Provincie Overijssel Juni 2018 Regio Deal Twente Groen technologisch Topcluster Rijk, Provincie, Regio Verwacht juni 2019 Euregiovisie 2030 EUREGIO Verwacht in 2019 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? 1. Zorgdragen voor een goede positionering van de Twentse belangen bij de Provincie, in Den Haag en Brussel. 2. Versterken van de grensoverschrijdende samenwerking met de Duitse buurregio s Nedersaksen en Noordrijn Westfalen. 3. Benutten van mogelijkheden binnen nationale en Europese programma s met deelname van Twentse partijen in projecten. Hoe gaan we dit doen? 1. Uitvoeren van de strategische lobbyagenda Twente en deze gezamenlijk met maatschappelijke partners (ondernemers, onderzoek, onderwijs, mede overheden) actueel houden; 2. Opstellen en uitvoeren van heldere lobbystrategieën en lobbyboodschappen op de prioritaire Twentse dossiers als benoemd in de shortlist lobby Twente. Behartigen van de Twentse belangen bij andere overheden (provincie, Rijk, EU en grensoverschrijdend); 3. Zichtbaar maken van lobbyinspanningen en -successen middels een jaarverslag lobby; 4. Informatievoorziening en rapportage: verspreiding lobbybericht Haagsche Post, nieuwsbrief Bericht Brussel en via nieuwsberichten op de Regio Twente website en social media kanalen; 5. Verder structureren en organiseren van de lobby vanuit Twente; 6. Tweemaandelijks ambtelijk overleg en portefeuilleberaad belangenbehartiging om lobbydossiers voor te bereiden en lobbyacties af te stemmen; 7. Uitvoeren Regio Deal Twente; 8. Volgen van en actief inspelen op de voor Twente prioritaire dossiers van het Rijk, EU en de Duitse buur-länder; 9. Voorbereiden, volgen en terugkoppelen van Kamerdebatten en Kamerstukken; 10. Onderhouden van contacten met Kamerleden en stakeholders in Den Haag en stakeholders in Brussel en in Duitsland (Europese Commissie, Europarlementariërs, Permanente Vertegenwoordiging, EUREGIO, MONT, Landräte, Kreisen, Gemeinden, etc); 25

Programmaplan Programmabegroting 2020 11. Organiseren/faciliteren van diverse werkbezoeken en evenementen aan/in Twente en profileren van Twente bij evenementen in Den Haag, Brussel en over de grens in Duitsland; 12. Intensiveren van de ambtelijke en bestuurlijke contacten met partners in Nedersaksen en Noordrijn Westfalen; 13. Uitvoering geven aan de acties in de Samenwerkingsagenda Oost-Nederland - Münsterland en actieve bijdrage leveren aan de provinciale Duitslandstrategie en Duitslandagenda Enschede; 14. Sluiten en onderhouden van strategische partnerschappen aansluitend op de regionale beleidsdoelen; 15. Invullen schakelrol bij het verkennen van (Europese) subsidiekansen voor het realiseren van regionale opgaven; De samenwerking tussen de subsidieadviseurs van Twentse gemeenten kan worden benut om Twentse projecten en doelen beter te matchen met (Europese) subsidies; 16. Afstemmen Haagse lobbyactiviteiten met Twentse lobby in Brussel en de grensoverschrijdende lobby richting Duitsland (en vice versa); 17. Faciliteren en ondersteunen van bedrijfsleven, onderwijs en onderzoek in hun (inter)nationale activiteiten; Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. Jaarrapportage met lobbyactiviteiten en resultaten 1 1 2. Strategische dynamische agenda met lobbyprioriteiten 1 1 3. Het organiseren en faciliteren van 5 ambtelijke en 5 bestuurlijke overleggen 5 5 4. Maandelijks lobbybericht Haagsche Post 10 10 5. Twee keer per jaar nieuwsbrief Twente internationaal 2 5 Wat gaat het kosten? Belangenbehartiging bedragen in Baten Lasten Saldo Belangenbehartiging 12.360 407.564 395.204 Gemeentelijke bijdrage 12.360 407.564 395.204 Vanwege de hogere onvermijdbare (loon)kosten voor de lobbyisten die in dienst zijn van de Provincie Overijssel worden de lasten extra verhoogd met 25.000 (naast de reguliere verhoging). Met de Provincie Overijssel zijn recent afspraken gemaakt over de overige declarabele kosten die de lobbyisten maken ten behoeve van Regio Twente; voor zover deze herleidbaar zijn naar Regio Twente zullen deze ook worden betaald door Regio Twente. Aangezien wij nog geen referentie gegevens hebben zijn deze kosten nog niet betrokken bij het opstellen van de begroting 2020. Na positief advies van het portefeuilleberaad Belangenbehartiging wordt de inzet vanuit Regio Twente verhoogd naar 1 fte (was 0,7 fte) en wordt de inzet bij het product logistiek budgetneutraal verlaagd met 0,3 fte. 26

Programmaplan Programmabegroting 2020 8.2 Programma Recreatieve Voorzieningen Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Dagelijks bestuur op advies van Portefeuillehoudersoverleg Vrijetijdseconomie ing. J. Kloots Inleiding Regio Twente exploiteert de recreatieparken Het Hulsbeek, Het Rutbeek en Het Lageveld. Daarnaast beheert en onderhoudt Regio Twente de recreatieve Twentse fietspaden en de diverse routesystemen voor fietsen, wandelen, mountainbiken, paardrijden en auto s. Deze voorzieningen zijn gericht op de Twentse inwoner en op de toerist en bieden volop gelegenheid tot ontspanning en beweging in een fraaie omgeving. Hierdoor dragen de parken, fietspaden en routes bij aan een gezond en vitaal Twente. Daarnaast vormen met name het netwerk van de fietspaden en de kwalitatief hoog aangeschreven routesystemen in Twente voor de toerist een belangrijk criterium om Twente te kiezen voor een (korte) vakantiebestemming. Belangrijke ontwikkelingen waarmee Recreatieve Voorzieningen te maken heeft zijn: Financiële taakstelling ten aanzien van het rendement van de recreatieparken en de stijgende kosten van beheer en onderhoud. Grote noodzaak tot permanente doorontwikkeling van routes voor met name wandelen en fietsen i.v.m. de concurrentie met andere gebieden. Overigens blijkt de bekendheid van Twente wel toe te nemen. Fors toegenomen areaal aan routes. Speerpunten Naast de reguliere exploitatie en het beheer zijn de speerpunten voor de komende jaren: Het blijvend doorontwikkelen van de routenetwerken voor fietsen, wandelen, paardrijden en mountainbiken en het zorgdragen voor een efficiënt beheer en een verbeterde digitale bereikbaarheid van de routes. Daarbij, voor zover mogelijk, gebruik maken van subsidies van derden en de samenwerking met de andere routebureaus in Overijssel en de marketingorganisaties verstevigen. Conform het huidige beleid streven naar meer en breder gebruik van de recreatieparken (toename maatschappelijk rendement) en naar een verdere verbetering van de exploitatie van de recreatieparken. Dit uit te voeren door het huidige stringente bezuinigingsbeleid te handhaven en daarnaast te zorgen voor extra inkomsten uit pacht, activiteiten, evenementen en parkeren. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling KplusV: onderzoek inzake de toekomst van de recreatieparken Hulsbeek, Rutbeek en Lageveld. Parken worden door Regio Twente geëxploiteerd Algemeen bestuur 12 november 2014 (d.w.z. geen overdracht naar de markt) met daarbij een scherpe financiële taakstelling. Adviezen visitatiecommissie Regioraad Algemeen bestuur 3 juli 2013 Rendementsverbetering recreatieparken Regio Twente Dagelijks bestuur december 2011 27

Programmaplan Programmabegroting 2020 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? 1. Stimuleren van het gebruik van de recreatieparken en de toeristische routenetwerken, te weten het wandel-, fiets- en paardrijdnetwerk en de MTB-routes. 2. Het verbeteren van het financiële rendement van de recreatieparken. Hoe gaan we dit doen? Recreatieparken Regio Twente streeft naar meer bezoek aan de parken door deze voortdurend aantrekkelijker te maken voor het publiek en voert hiervoor nieuwe projecten en verbeteringen uit. Ook ligt de focus op een verdere verlaging van de uitgaven van de beheerkosten en een toename van de inkomsten (verbetering rendement). Hierbij worden alle mogelijkheden onderzocht en benut om er voor te zorgen dat het stopzetten van de provinciale exploitatiesubsidie (met een afkoopsom om het hierdoor ontstane exploitatietekort af te dekken) niet leidt tot verhoging van de gemeentelijke bijdrage aan de recreatieve infrastructuur. Probleempunt daarbij is wel, dat de budgetten voor beheer en onderhoud sterk onder druk staan door de stijgende kosten van inhuur en werkzaamheden/materialen. De verhoging van de inkomsten geschiedt door meer evenementen op de parken te (laten) organiseren en door de vestiging van nieuwe bedrijven/pachters. In het oog springende werkzaamheden/ projecten voor 2020 zijn: Afronden van planologische procedure (door derden) van het bungalowterrein op Het Rutbeek en zo mogelijk start van de aanleg; Realiseren van werkzaamheden ten behoeve van nieuwe pachters (Skydive op Het Hulsbeek, camperparkeerplaats op Het Lageveld); Binnenhalen van nieuwe pachters op Het Hulsbeek, Het Lageveld en Het Rutbeek en meewerken aan de doorontwikkeling van de bedrijven op deze parken; Binnenhalen van extra evenementen, zo mogelijk in of direct aan het water; Versterking samenwerking met/aanjagen van initiatieven van scholen en verenigingen (vergroten maatschappelijk rendement); Benutten van Het Lageveld als proeftuin voor civieltechnische oplossingen, uiteraard mits dit niet ten koste gaat van de dagrecreatieve functie; Diverse projecten op de parken om deze aantrekkelijk te houden voor publiek, bv het onderzoek naar de uitbreiding van het water bij Het Lageveld, nieuwbouw van een gebouw voor enkele pachters, speelvoorzieningen op Het Rutbeek en het Hulsbeek in en rondom het water; Samenwerking zoeken met gemeenten op het vlak van toezicht bij de recreatieparken; Onderhoudswerkzaamheden. Routenetwerken Getracht wordt de routes voortdurend aan te passen en deze steeds aantrekkelijker te maken voor het publiek. Hierbij ook lettend op de veiligheidsaspecten. Ook wordt een goed en adequaat beheer gevoerd en zal de website worden geactualiseerd en bijgehouden i.v.m. een goede digitale bereikbaarheid. Tevens zorgdragen voor goed kaartmateriaal. Bij het beheer van de fietspaden en de routes wordt de samenwerking met gemeenten en met de andere, relevante partijen waar mogelijk geïntensiveerd. Kansen op het vlak van inzet van personen met afstand tot de arbeidsmarkt uit de diverse gemeenten worden zoveel als mogelijk benut. Indicatoren 1. Financiële rendement Huidig niveau (jaar) Indicator nog nader te bepalen Ambitie niveau 2020 51% 28

Programmaplan Programmabegroting 2020 Overzicht van baten en lasten Recreatieve voorzieningen bedragen in Baten Lasten Saldo Recreatieve voorzieningen 902.074 2.359.527 1.457.453 Mutaties reserves 0 136.040 136.040 Gemeentelijke bijdrage 902.074 2.495.567 1.593.493 Taakstelling In het saldo van Recreatieve Voorzieningen is een nog resterende taakstelling verwerkt van 236.678. In 2013 heeft de Provincie Overijssel de jaarlijkse onderhoudsbijdrage afgekocht. Deze afkoopsom is gereserveerd. In verband met het vervallen van de jaarlijkse bijdrage moet Recreatieve Voorzieningen in totaal 603.885 bezuinigen. Voor zover deze taakstelling niet wordt gerealiseerd wordt deze onttrokken aan de hiervoor ingestelde reserve Provinciale bijdrage. Maatregelen om te komen tot structurele invulling van de taakstelling zijn de parkeer inkomsten op de drie recreatieparken alsmede inkomsten uit evenementen en de verwachte erfpacht opbrengsten naar aanleiding van het te realiseren bungalow park op Het Rutbeek. Totaal baten en lasten domein Leefomgeving Leefomgeving totaal bedragen in Baten Lasten Saldo Sociaal Economisch structuur versterking 562.118 2.420.283 1.858.165 Recreatieve voorzieningen 902.074 2.359.527 1.457.453 Belangenbehartiging 12.360 407.564 395.204 Agenda van Twente 100.000 100.000 0 Totaal 1.576.552 5.287.374 3.710.822 Mutaties reserves 0 136.040 136.040 Gemeentelijke bijdrage 1.576.552 5.423.414 3.846.862 29

Programmaplan Programmabegroting 2020 9. Bestuur en ondersteuning Bedrijfsvoering Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Domein directeur Dagelijks bestuur G. Huijs Inleiding Bedrijfsvoering faciliteert de organisatie Regio Twente om vóór en samen met de 14 Twentse gemeenten en maatschappelijke partners tot een gezond en kansrijk Twente te komen. Bedrijfsvoering ondersteunt de primaire processen van Regio Twente in aansluiting en vooroplopend op de vraag, binnen de beschikbare budgetten. Daarnaast faciliteert Bedrijfsvoering coalities van Twentse gemeenten. Bedrijfsvoering werkt daarbij vanuit de bedoeling, resultaatgericht en faciliteert uitnodigend, proactief en realistisch de samenwerking tussen Twentse overheden en haar partners. De middelen voor beheer en ontwikkeling komen van de 14 gemeenten en van de partners in de coalities. Met deelname in Vensters voor Bedrijfsvoering maakt Bedrijfsvoering haar omvang binnen Regio Twente transparant en vergelijkbaar met andere overheden in Twente. Trends en ontwikkelingen In de veranderende omgeving wordt van Regio Twente een flexibele, wendbare uitvoering gevraagd waarin een ondersteuning vanuit Bedrijfsvoering noodzakelijk is die meebeweegt en aanjaagt. Digitalisering van werkprocessen, producten en dienstverlening vraagt om investeringen, met name op het vlak van ICT. Nieuwe wet- en regelgeving vraagt om nieuwe functies (zoals AVG en Privacy), nieuwe taken en ambities om andere expertises (zoals organisatieontwikkeling, juridisch, inkoop, corporate communicatie) en beide beïnvloeden de vraag naar capaciteit. Ruimte voor verandering en groei in taken en werklast is binnen de huidige middelen niet aanwezig en dat vraagt om duidelijke keuzes voor de taken van Bedrijfsvoering. Speerpunten Kernthema's voor Bedrijfsvoering zijn: digitaal, verbonden en samenhang in processen. Dit dient bij te dragen aan een goede, efficiënte ondersteuning van onze interne opdrachtgevers om het eigenlijke werk (primaire processen) mogelijk te maken. De verdergaande digitalisering van ons werk en kaders van Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) krijgt in 2020 volop aandacht. Van belang is om een goede balans te realiseren in de benodigde ICT infrastructuur en applicaties en de middelen die voor ontwikkeling en beheer benodigd zijn. We maken daarbij gebruik van in de markt gangbare oplossingen, producten en expertises en focussen in onze eigen capaciteit op plannen, organiseren en coördineren. Met de digitalisering is het mogelijk het eigen vermogen van opdrachtgevers en medewerkers aan te spreken. Onze dienstverlening organiseren we daarom zoveel mogelijk vanuit het principe van selfservice, ook in het gebruik van applicaties ten behoeve van management informatie. De samenhang willen we meer georganiseerd aandacht geven, uitgaand van het profiel van Regio Twente. Dat betekent dat we meer aandacht geven aan Regio Twente als organisatie met waarde voor haar opdrachtgevers en voor inwoners, recreanten, ondernemers en andere organisaties. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Financiële verordening Regio Twente Algemeen bestuur 31 oktober 2018 Risicomanagement en weerstandsvermogen Algemeen bestuur 7 maart 2018 Fraude beheerssystematiek en analyse Regio Twente Algemeen bestuur 7 maart 2018 Nota afschrijving en rente Algemeen bestuur 7 maart 2018 Treasurystatuut Regio Twente Algemeen bestuur 11 november 2015 Controleprotocol Regio Twente (art. 213) Algemeen bestuur 30 september 2015 Intern controleplan Regio Twente (evaluatie wanneer benodigd) Algemeen Bestuur 20 oktober 2014 30

Programmaplan Programmabegroting 2020 Procesvoorstel onderzoek naar doelmatigheid c.q. mogelijke bezuinigingen en heroriëntatie samenwerking Organisatieverordening (waarin opgenomen financieel statuut) Algemeen bestuur 10 oktober 2012 Algemeen bestuur 29 juni 2009 Oorspronkelijk in Raden, colleges van B&W 1994. Laatstelijk Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente en burgemeesters gewijzigd per 1 Twentse gemeenten januari 2016 Programmabegroting Algemeen bestuur Jaarlijks voor 15 april Werkzaamheden Wat willen we bereiken? Een vlotte, goed gewaardeerde dienstverlening naar onze interne opdrachtgevers en naar partners in de coalities die we ondersteunen. Deze dienstverlening is efficiënt georganiseerd (inzet Lean, benchmark Vensters voor Bedrijfsvoering) en transparant gefinancierd. Een moderne, stabiele ICT omgeving beheren en informatiemanagement en -beveiliging verder vormgeven. Uitgangspunt bij onze ICT omgeving is Cloud, tenzij, in lijn met visie Cloud2020. (digitaal). Digitalisering van werkprocessen en producten, zodat een zo vlot mogelijke dienstverlening mogelijk is waarin de mogelijkheden voor selfservice leidend zijn. Organisatie faciliteren in ontwikkeling en concern breed beleid. (verbonden, samenhang) (nieuw beleid). Verder verbeteren van (samenhang tussen) processen d.m.v. lean (samenhang in processen). Benchmark kengetallen Bedrijfsvoering met omgeving en eerdere eigen resultaten via Vensters voor Bedrijfsvoering. (benchmark). Hoe gaan we dit doen? Vanuit samenhang in processen werken we aan continu verbeteren, met behulp van de lean methodiek. Ook in 2020 gaan we door met optimaliseren van werkprocessen en producten. Bedrijfsvoering faciliteert de primaire processen van basistaken en coalities vanuit nabijheid. Het gemeenschappelijk Regio Twente belang is leidend op gemeenschappelijke organisatie thema's zoals het HR beleid. In 2020 vindt structurele invulling van nieuw of vernieuwd beleid plaats (AVG, Privacy, Inkoop, Control, Informatiemanagement). Indicatoren Huidig niveau 2019 1. ICT - bron Cloud 2020 Office & Azure in Cloud 2. Basis voorwaarden AVG - bron Plan van Aanpak AVG ingevuld, tijdelijke extra middelen 3. 4. Privacy - bron Plan van Aanpak Privacy Inkoop - bron Beleidsplan inkoop Basis voorwaarden ingevuld Rechtmatigheid op orde, tijdelijke extra middelen Ambitie niveau 2020 Proactief informatie veiligheid versterkt o.b.v. plan van aanpak. Organisatie in formatie Organisatie in formatie Contractmanagement versterkt, organisatie in formatie 31

Programmaplan Programmabegroting 2020 9.1 Overzicht van baten en lasten inclusief onvoorzien Bestuur & Ondersteuning bedragen in Baten Lasten Saldo Bestuur en Ondersteuning 1.611.734 8.840.388 7.228.655 Mutaties reserves 45.000 38.000-7.000 Gemeentelijke bijdrage 1.656.734 8.878.388 7.221.655 In het bovenstaande overzicht is een bedrag van 45.000 opgenomen als last voor onvoorzien en tegelijkertijd is een even hoge bedrag opgenomen als onttrekking uit de algemene reserve. 9.2 Beleidsindicatoren BBV De beleidsindicator Overhead is in 2020 (12,8%) gedaald t.o.v. 2019 (23,2%) als gevolg van de gewijzigde begrotingsomvang. De totale lasten 2020 zijn fors toegenomen ten opzichte van 2019 in verband met de opname van Maatregelhulp middelen (zie voor toelichting het programma OZJT). Regio Twente voert overhead activiteiten uit voor gemeenten en derden. Denk hierbij o.a. aan dienstverlening in het kader van de salarisadministratie. Om een reëel beeld te geven van de overhead percentage van Regio Twente worden de overhead baten gesaldeerd met de lasten en vervolgens gedeeld door de totale lasten. Ook de apparaatskosten per inwoner zijn gedaald in vergelijking met de programmabegroting 2019. Dit heeft te maken met de interpretatie van de definitie apparaatskosten. In 2019 zijn alle programmakosten aangemerkt als apparaatskosten. In 2020 zijn alle kosten voor de uitvoering van organisatorische taken aangemerkt als apparaatskosten (excl. Bestuur). Indicator 2020 Formatie in fte per 1.000 inwoners 0,63 Apparaatskosten in kosten per inwoner 24,40 Externe inhuur als % kosten van totale loonsom plus kosten inhuur externen 5,78% Overhead in % van totale lasten 12,80% Tabel 2 Beleidsindicatoren 9.3 Overzicht van de kosten van overhead Hieronder treft u een overzicht aan van alle overheadkosten die opgenomen zijn in de verschillende programma s (incl. programma Bestuur & Ondersteuning). Omschrijving bedragen in Baten Lasten Saldo Overhead 3.502.919 15.965.540 12.462.621 Totale lasten Regio Twente 2020 63.993.870 97.336.897 33.343.027 32

Programmaplan Programmabegroting 2020 10. Coalitions of the Willing Binnen Regio Twente wordt in verschillende allianties van gemeenten en Regio Twente-organisatie op verschillende ondersteunende werkprocessen samengewerkt. In dit hoofdstuk worden deze samenwerkingen beschreven. 10.1 Agenda voor Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurscommissie Agenda van Twente A. Diepeveen Inleiding Het investeringsprogramma Agenda voor Twente zetten we in op het ontwikkelen van kansrijke, regionale en aanvullende projecten die inspelen op de actuele economische ontwikkelingen en maatschappelijke uitdagingen. Naast een sterk technologisch cluster is een vitale arbeidsmarkt een belangrijk speerpunt. Talent is schaars en de uitdaging neemt toe om het talent te binden en te boeien aan Twente. Dat kan onder andere door een aantrekkelijk vestigingsklimaat. In 2019 geven we de ontwikkeling naar een circulaire economie meer vorm en in 2020 investeren we verder in de transitie naar een vernieuwde, circulaire regio. Speerpunten Vier actielijnen van de Agenda voor Twente met speciale aandacht voor urgente ontwikkeling, zoals vitale arbeidsmarkt en circulaire economie. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Agenda voor Twente Twentse gemeenten/ Twente Board 2017 Wat willen we bereiken? Sociaal economische structuurversterking van Twente, door het ontwikkelen van aansprekende projecten binnen de vier actielijnen van de Agenda voor Twente. Aanjagen van samenwerking 4O s en vernieuwende initiatieven op regio-brede relevante ontwikkelingen. Dit in samenwerking met de partners in de basisinfrastructuur, die het ecosysteem van de regio vorm geven. Zichtbaarheid geven in de regio, en daarbuiten van de projecten die reeds lopen in de Agenda voor Twente, en resultaten daarvan delen en benutten, om van te leren en voor vervolgactiviteiten. Hoe gaan we dit doen? Uitvoeringsorganisatie met innovatietafels, basisinfrastructuur, commissies en bijbehorende activiteiten op gebied van communicatie en monitoring. Bestuurlijk, ambtelijk en operationeel overleg en bijeenkomsten. Initiëren, agenderen, meewerken aan regio-brede (nieuwe) uitdagingen, trends en/of ontwikkelingen, zoals transitie-agenda's circulaire economie of digitalisering. Actieve samenwerking zoeken, aangaan en onderhouden met regionale partners in de 4O s. Informatievoorziening en verantwoording naar gemeentelijke partners in Agenda voor Twente. Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. Bijeenkomsten tafels, commissies, 12-20 basisinfrastructuur bijeenkomsten 12-20 bijeenkomsten 2. Groot Agenda voor Twente-event 0 1 3. Voortgangsrapportages 1 4 4. Update Agenda voor Twente 3 6 33

Programmaplan Programmabegroting 2020 Overzicht van baten en lasten Agenda voor Twente bedragen in Baten Lasten Saldo Agenda voor Twente 3.881.325 3.881.325 0 Gemeentelijke bijdrage 3.881.325 3.881.325 0 34

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.2 Ontwikkelagenda Netwerkstad Twente Verantwoordelijkheid van Bestuurlijk Overleg Ontwikkelagenda Besluitvorming in Colleges van B & W Programma adviseur R. Kippers Inleiding Netwerkstad Twente is een vrijwillige samenwerking van de gemeenten Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal. Nadere besluitvorming over de invulling van dit programma vindt naar verwachting plaats in 2019 waarna de begroting indien nodig wordt aangepast. Overzicht van baten en lasten Netwerkstad Twente bedragen in Baten Lasten Saldo Netwerkstad Twente 201.045 201.045 0 Gemeentelijke bijdrage 201.045 201.045 0 35

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.3 Kennispunt Twente Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Bestuurdersoverleg Kennispunt Twente drs. I. Bakker Inleiding Kennispunt Twente is hét onderzoeksbureau voor de Twentse gemeenten en voor aan de gemeenten gelieerde organisaties. Kennispunt Twente kent een werkprogramma waarin inspanningen voor het algemeen belang van de deelnemende gemeenten (een coalition of the willing) en Twente zijn opgenomen. Kennispunt Twente wordt aangestuurd door een bestuurlijk programmeringsoverleg en een ambtelijke regiegroep. Regio Twente is de gastheer van Kennispunt Twente. Kennispunt Twente heeft een onafhankelijke positie, om kritisch en onafhankelijk onderzoek en advies te kunnen garanderen. Kennispunt Twente stelt zich ten doel de kennispositie van de Twentse gemeenten en van de regio Twente te versterken. Dit doel bereikt Kennispunt Twente door hoogwaardige sturingsinformatie te leveren, die aansluit bij actuele besluitvorming, voorzien is van duiding en handelingsperspectief biedt. Kennispunt Twente is het eerste aanspreekpunt en een betrouwbare partner voor onderzoek en advies in alle stadia van beleidsontwikkeling en uitvoering. Kennispunt Twente onderhoudt nauwe contacten met Twentse gemeentelijke organisaties en met de regio op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau en participeert in vaste samenwerkingsverbanden en gelegenheidscoalities. Intensieve samenwerking met regionale en landelijke kennisinstituten als de UT, Saxion en VNG/VNG Realisatie draagt bij aan het optimaliseren van de kennispositie van en de productontwikkeling voor de gemeenten. Gemeenten krijgen meer taken en verantwoordelijkheden en willen net als Regio Twente meer data gedreven werken. De samenleving wordt diverser en complexer. Inwoners dienen meer en meer op hun eigen kracht te worden aangesproken. Gemeenten werken op verschillende terreinen al samen, een trend die doorzet met samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering en economische zaken. De gemeenten oriënteren zich in hun maatschappelijke opgaven steeds meer regionaal. Er zijn veel overlappende vragen en thema s voor gemeenten en regio. Dit biedt voor Kennispunt Twente kansen in het gericht opschalen en regionaliseren van oplossingen voor vraagstukken en problemen. Kennispunt Twente wil komen tot een regionaal integrerend aanbod: samenhang waar mogelijk, specialisatie waar nodig. Het goed gebruiken van de enorme hoeveelheid beschikbare data wordt daarbij steeds belangrijker. Data gedreven of informatie gestuurd werken, neemt een vlucht waarbij Kennispunt Twente een belangrijke uitvoerende en faciliterende rol voor de gemeenten speelt, ook door het coördineren van geavanceerde analyses, modellering en voorspellingstoepassingen binnen een breed Twents centrum voor Data Science expertise, Data Science Kennispunt Twente (DSKPT). Speerpunten We zijn toegewijd aan de Twentse gemeenten, Regio Twente en de Twentse samenleving. We zijn van en voor de gemeenten en willen echt bijdragen aan de kennispositie van de gemeenten en Regio Twente en de regio versterken. We leggen de lat hoog als het gaat om kwaliteit van onze diensten en producten en om onze relaties met opdrachtgevers. We werken verbindend. We verbinden kennis aan vragen. We werken gemeentegrens- en domeinoverschrijdend en werken daarbij samen met kennispartners om de gemeenten en Regio Twente zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn. We zijn gespitst op het creëren van synergie en brengen maatschappelijke partijen samen. Vanwege onze vraagbaakfunctie en door het gevraagd en ongevraagd ontsluiten en verspreiden van kennis en informatie zijn we toegankelijk voor onze partners. We zijn zichtbaar en herkenbaar door duidelijke communicatie. We organiseren kennisbijeenkomsten. We zijn ondernemend. We nemen initiatief, om de kennispositie van gemeenten en Regio Twente te verbeteren, en zijn betrokken bij lokale en regionale vraagstukken, maar ook breder gericht op maatschappelijke ontwikkelingen. Vanuit deze ontwikkelingen maken we een vertaling naar de regionale en gemeentelijke situatie. We signaleren maatschappelijke ontwikkelingen en inspireren door actieve kennisuitwisseling. We zijn vernieuwend in methoden en technieken van onderzoek en in presentatie en rapportage van kennis en informatie. Het ondersteunen van gemeenten bij data gedreven werken binnen een breed Twents centrum voor Data Science competentie en expertise is hier een voorbeeld van. 36

Programmaplan Programmabegroting 2020 Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Bestuursovereenkomst Kennispunt Twente 2017-2020 Werkzaamheden Vastgesteld door Colleges van gemeenten Almelo, Enschede, Hengelo en dagelijks bestuur Regio Twente Datum vaststelling DB 15 december 2016 Wat willen we bereiken? Kennispunt Twente wil Twente-breed kwalitatief hoogwaardig onderzoek en statistiek bieden, voorzien van duiding om de kennispositie van de gemeenten en de regio te versterken. Daarnaast ondersteunen we gemeenten en regionale partners bij het versterken van data gedreven sturing. Hoe gaan we dit doen? Bij Kennispunt Twente werken onderzoekers, dataspecialisten en data scientists. Zij genereren kennis door eigen onderzoek en dataverzameling en door hun kennis te verbinden aan die van strategische partners als UT, Saxion en provincie. We maken gebruik van innovatieve en beproefde onderzoeksmethoden en zoeken synergie tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek, tussen data en duiding. De kern van de activiteiten bestaat uit statistische beschrijvingen en prognoses, monitoronderzoek en toegepast beleidsonderzoek. De inwonerpanels die door Kennispunt Twente worden beheerd, zijn een belangrijke pijler onder het werk. De panels worden zo mogelijk uitgebreid naar andere gemeenten en meer participatief ingericht. Daarnaast biedt de Twentse Databank een stevige basis om de implicaties van lokaal en regionaal beleid te kunnen onderzoeken. Kennispunt Twente legt deze databank aan en onderhoudt deze. De databank wordt in 2020 verder uitgebouwd en gebruikt. Het duiden van maatschappelijke ontwikkelingen in de vorm van adviseren blijft een kerntaak in eigen beheer. Het ontwikkelen van nieuwe producten in antwoord op nieuwe beleidsopgaven geschiedt in samenspraak met kennisinstituten en gespecialiseerde bureaus. We bouwen de data science activiteiten uit voor Regio Twente en gemeenten uit in een breed Twents centrum, DSKPT. Dit in de vorm van geavanceerde analyses en voorspellingen uitvoeren en expertise en data uitwisseling faciliteren en coördineren. Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. Opdrachtgevers beoordelen de kwaliteit en relevantie voor besluitvorming van de producten van Kennispunt Twente positief Klanttevredenheid 2. Het aantal lopende projecten in een jaar met twee of meer opdrachtgevers groeit en het aantal coalities waarin Kennispunt Twente als partner samenwerkt groeit 7,5 7,5 12 projecten en 8 coalities 15 projecten en 10 coalities 3. Het aantal uitgevoerde datascience projecten 5 15 Overzicht van baten en lasten Kennispunt Twente bedragen in Baten Lasten Saldo Kennispunt Twente 2.104.946 2.104.946 0 Gemeentelijke bijdrage 2.104.946 2.104.946 0 37

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.4 Milieu, Duurzaamheid en Afval Verantwoordelijkheid van Portefeuillehouders overleg Milleu, Duurzaamheid en Afval Besluitvorming in Colleges van B & W Programmamanager drs. S.L. van der Steen Inleiding De samenwerking op gebied van Milieu Afval en Duurzaamheid zal zich in 2020 concentreren op twee hoofdthema's: Energie en Circulaire economie. De Regionale Energie Strategie vormt een onderdeel van het klimaatakkoord, met de speerpunten elektriciteitsopwek en de gebouwde omgeving. Aanhangende beleidsterreinen zijn de alliantie NEO (Nieuwe Energie Overijssel) en de andere thema's van het Klimaatakkoord. De Transitieagenda Circulaire Economie, waarbij aansluiting is bij de transitieagenda van de provincie en de Regio Deal Twente: Groen technologisch topcluster. Speerpunten Regionale Energie Strategie Transitieagenda Circulaire Economie Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Bestuursopdracht MDA 2019 PHO MDA/gemeenten 2016 Rapport Naar Afvalloos Twente 2030 PHO MDA/gemeenten 2013 Regionale Energie Strategie Twente Twentse gemeenten/waterschappen /provincie 2019 Agenda voor Twente Twentse gemeenten/twente Board 2017 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? Streven naar: een energieneutraal Twente in 2050; een afvalloze regio in 2030; ontwikkeling naar een (Twentse) circulaire economie. Hoe gaan we dit doen? De basis van de samenwerking is de bestuursopdracht MDA 2019. Door samen te werken kunnen gemeenten meer efficiëntie en effectiviteit behalen. Door de samenwerking streven we naar het verkrijgen van subsidies en brengen we regionale focus aan. We initiëren initiatieven op het gebied van duurzaamheid en circulaire economie. Dit omhelst coördinerende werkzaamheden in het kader van de Regionale Energie Strategie Twente, organiseren van workshops, ondersteunende werkzaamheden in het kader van circulaire Economie, Afvalloos Twente, e.d. In 2019 gaan we de gezamenlijk bepalen hoe we de MDA-samenwerking meerjarig willen positioneren. In 2020 starten we met de uitvoering hiervan Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. Organiseren AO s Afval en Milieu en duurzaamheid 8 12 2. Organiseren PHO Milieu, Duurzaamheid en Afval 5 5 3. Organiseren van een afvalsymposium 1 1 4. Uitwerking Regionale Energie Strategie Twente 1 1 38

Programmaplan Programmabegroting 2020 Overzicht van baten en lasten Milieu, Duurzaamheid en Afval bedragen in Baten Lasten Saldo Milieu, Duurzaamheid en Afval 85.000 85.000 0. Gemeentelijke bijdrage 85.000 85.000 0 39

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.5 Twentse Kracht Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Kring van gemeentesecretarissen Dagelijks bestuur/ Colleges van B & W G. Huijs Inleiding Er is meer inzicht in interne arbeidsmobiliteit. Er zullen meer klussen en projecten over en weer worden ingevuld in de interne arbeidsmarkt. Arbeidsmarktcommunicatie is verder opgepakt en de positie van de Twentse Overheid is verstevigd. Er is meer naamsbekendheid en het imago als aantrekkelijke werkgever is verbeterd (ook buiten de regio). Er is meer module gewijs onderwijs via grote Twentse onderwijsinstellingen: Universiteit Twente, Saxion en ROC Twente. Speerpunten Een belangrijk speerpunt is dat, in samenwerking met de deelnemende organisaties, een helder meerjarenplan is opgesteld en alle activiteiten die worden ondernomen, hieraan worden afgemeten: het past bij de doelstelling en doorontwikkeling die we voor ogen hebben. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Voorstel op- en inrichting Platform Werken voor de Twentse Overheid Evaluatie Twentse Kracht Notitie Doorontwikkeling Twentse Kracht Werkzaamheden Kring van gemeentesecretarissen Kring van gemeentesecretarissen en Regiegroep Kring van gemeentesecretarissen en Regiegroep 29 oktober 2014 27 oktober 2016 30 januari 2018 Wat willen we bereiken? We richten ons op een interne Twentse arbeidsmarkt, zonder belemmeringen voor de betrokken overheden en medewerkers, met oog voor de opgaven van de Twentse overheden. De inzetbaarheid, mobiliteit en ontwikkelmogelijkheden zijn daarbij maximaal en dragen bij aan aantrekkelijk werkgeverschap van Twentse overheden. Het platform is ontstaan vanuit de wens en noodzaak om in regionaal verband arbeidsmobiliteit, flexibele en duurzame inzetbaarheid, ontwikkeling en aantrekkelijk werkgeverschap op te pakken. De samenwerking in het platform Twentse Kracht legt het accent op het beperken van kwetsbaarheid, kwaliteit, benutten van kansen en kostenbesparing en met ruimte voor verschillen in mate, schaal en aansluitsnelheid. Deze accenten staan voor samenwerking, met het doel om gemeenschappelijkheid, verbinding en identiteit te borgen Hoe gaan we dit doen? Vacature uitwisseling Het platform Twentse Kracht biedt de deelnemende organisaties de gelegenheid op de site www.twentsekracht.com haar vacatures, klussen en projecten aan de samenwerkende organisaties kenbaar te maken. Dit draagt bij aan interne mobiliteit en helpt onderling taakstellingen te vervullen. Twentse School De Twentse school biedt, in nauwe samenwerking met de deelnemende organisaties, trainingen en workshops aan. Trainingen die direct bijdragen aan mobiliteit en flexibele en duurzame inzetbaarheid én trainingen gericht op de professionele en werkinhoudelijke ontwikkeling. Regionale mobiliteits- en ontwikkeling bevorderende activiteiten Het platform Twentse Kracht faciliteert mobiliteits- en ontwikkeling bevorderende activiteiten. Deze activiteiten worden jaarlijks afgestemd op de behoeften van de deelnemende organisaties. Trainees 2017-2019 Twentse Kracht werkt steeds nauwer samen met de trainees; zij vormen een onderdeel van onze nieuwsbrief en zij voeren regelmatig flying trainee opdrachten voor ons uit. 40

Programmaplan Programmabegroting 2020 Loopbaan coaching Er ligt een voorstel om loopbaan coaching als officieel onderdeel toe te voegen als dienstverlening vanuit het platform. Het streven is dit in 2019 te realiseren. Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. Deelnemers Twentse School 1.968 2.000 2. Leden nieuwsbrief 633 750 3. Bezoekers website 297.450 315.000 4. Aangeboden klussen/projecten 20 50 Overzicht van baten en lasten Twentse Kracht bedragen in Baten Lasten Saldo Twentse kracht en Traineeship 988.404 988.404 0 Gemeentelijke bijdrage 988.404 988.404 0 41

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.6 IT-Platform Verantwoordelijkheid van Besluitvorming in Programmamanager Kring van gemeentesecretarissen Dagelijks bestuur/ Colleges van B & W R. Graziano Inleiding Er komen steeds meer complexe ontwikkelingen op het gebied van IT op gemeenten af, waarbij VNG realisatie onder de vlag van samen organiseren gemeenten oproept om in goede samenwerking de uitdagingen gestandaardiseerd te realiseren. Via het landelijke fonds GGU (Gezamenlijke Gemeentelijk Uitvoering) worden ontwikkelingen opgepakt op het vlak van een gezamenlijke infrastructuur (GGI) en modernisering van gemeentelijke ICT systemen (Common Ground). Speerpunten We hebben in Twente op het gebied van IT Samenwerking al vele jaren een goed functionerend (glasvezel) netwerk waar alle Twentse overheden op aangesloten zijn. Hierdoor kunnen we tegelijkertijd, versneld en tegen lagere kosten (dan de som van alle individuele kosten) op de landelijke infrastructuur aansluiten. Ditzelfde geldt voor koppeling van de diverse cloud oplossingen van gemeentelijke leveranciers. Door dit in samenwerking te realiseren, wordt tevens de kwetsbaarheid verlaagd en is voor VNG realisatie de regio Twente ook landelijk één van de vooruitstrevende regio's. Dit leidt tot aanvullende ondersteuning om als pilot te kunnen dienen voor andere regio's. We blijven ook nadrukkelijk de samenwerking met VNG realisatie opzoeken, zodat de Twentse overheden goed kunnen aansluiten op de landelijke voorzieningen en tegen lagere kosten dan een individuele gemeente. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling SSNT Uitvoeringsagenda 2018, een veranderagenda: omvorming programma naar uitvoering via Twentse Kracht, IT-platform Twente en Platform directeuren en hoofden bedrijfsvoering Twente Werkzaamheden Kring van gemeentesecretarissen 30 mei 2018 Wat willen we bereiken? Het IT platform Twente past in de doelstelling van een bredere regionale samenwerking op het gebied van de bedrijfsvoering, om hoge kwaliteit van dienstverlening te kunnen blijven realiseren tegen lagere kosten en verminderde kwetsbaarheid. Doel van het platform is dat de diverse gezamenlijke regionale IT voorzieningen van alle aangesloten organisaties op praktische en daadkrachtige wijze worden ondersteund, voor en door medewerkers van aangesloten organisaties. In het IT platform zijn gezamenlijke producten, diensten en thema s op het vlak van informatisering & automatisering (I&A) ondergebracht. Hoe gaan we dit doen? Het platform voert regie over de diverse gezamenlijke regionale IT voorzieningen van alle aangesloten organisaties. Voorbeelden van deze voorzieningen zijn de ontwikkel- en beheeractiviteiten voor de landelijke digikoppeling, een zgn. TwenteCloud, govroam (veilig wifi), architectuurprincipes en een gezamenlijke Twentse infrastructuur waarop alle deelnemende organisaties zijn aangesloten. Deze infrastructuur wordt aangesloten op de landelijke IT voorzieningen, zoals GGI en Common Ground, welke de komende jaren beschikbaar komen. We werken daarbij samen met VNG realisatie, waardoor we relevante thema's kunnen oppakken met de landelijk ontwikkelde en beschikbaar gestelde kennis en producten. We laten onze regionale IT samenwerking, met onze producten en diensten, hierdoor goed aansluiten op de landelijke/vng ontwikkelingen ten aanzien van Samen Organiseren. Indicatoren 1. Hoofdovereenkomst van de samenwerking tussen Regio Twente en de Twentse overheden, alsmede de DVO's, bijbehorende SLA's en verwerkersovereenkomsten t.b.v. de onderliggende producten en diensten Huidig niveau 2018 Op te stellen Ambitie niveau 2020 Getekende overeenkomsten 42

Programmaplan Programmabegroting 2020 2. Financiën t.a.v. bemensing en werkbudget IT Platform Twente. Gebaseerd op ambities/roadmap komende jaren 3. Roadmap gericht op regionale ambities en landelijke IT ontwikkelingen (VNG Realisatie) Bekostiging IT Platform vastgesteld voor 2018 en 2019 Onderzoek- en ontwerpfase Vastgestelde begroting 2020-2024 Roadmap 2020-2024 en koppeling met landelijke infra en voorzieningen gerealiseerd 4. Govroam (veilige wifi), landelijk georganiseerd Contracten getekend Alle samenwerkende organisaties operationeel met Govroam Overzicht van baten en lasten IT-Platform bedragen in Baten Lasten Saldo IT-Platform 395.431 395.431 0 Gemeentelijke bijdrage 395.431 395.431 0 43

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.7 Salarisadministratie Verantwoordelijkheid van en besluitvorming in Programmamanager Via DVO tussen Dagelijks bestuur Regio Twente en Colleges van B&W en dagelijks bestuur van VRT G. Huijs Inleiding Het besluit Gezamenlijke salarisadministratie, genomen door het voormalige algemeen bestuur (regioraad) 3 juli 2013, vormde de afgelopen jaren de basis voor samenwerking. De gemeenten Almelo, Enschede en Hengelo zijn onder deze regeling in de eerste helft van 2016 gestopt met de deelname aan de gezamenlijke salarisadministratie bij Regio Twente. In 2019 heeft vervolgens de VRT gekozen voor een verdergaande verzelfstandiging. De personeelsadministratie en de salarisadministratie worden niet langer voor de VRT vormgegeven. Speerpunten Wij streven naar een foutloze en kwalitatief hoogwaardige salarisadministratie. Voor een efficiënte bedrijfsvoering met juiste en volledige brongegevens, automatiseren en digitaliseren wij zoveel mogelijk HR processen. Hierbij zijn wij professioneel partner voor de managementteams en P&O. Wij adviseren over fiscale wetgeving en financiën op HR gebied. Regio Twente maakt een kwaliteitsslag op het terrein van salaris en e-hrm. Meer digitaliseren, betekent minder kwetsbaar, meer kwaliteit en efficiency van werkzaamheden, door een verdergaande invoering van e-hrm. Voorwaarde is wel dat er één manier van werken is voor de verschillende gemeenten. Kaderstellende beleidsnota s Beleidsnota Vastgesteld door Datum vaststelling Besluit Gezamenlijke salarisadministratie Algemeen bestuur Besluit 2019 Werkzaamheden Wat willen we bereiken? Samensmelting van salarisadministratie en e-hrm is gerealiseerd conform besluit 2019; Gestructureerde samenwerking wordt verder vormgegeven en gecontinueerd; Coalitie wordt vormgegeven o.a. middels samenwerkingsafspraken (naar voorbeeld Twentse Kracht); Verdergaande inrichting e-hrm, meer concreet verder vormgeven van workflows binnen youforce; Gemeenten werken samen en gedragen zich niet als klanten. Hoe gaan we dit doen? Besluit 2019 omzetten naar een plan van aanpak Indicatoren Huidig niveau 2018 Ambitie niveau 2020 1. 2. 3. Juist, tijdig en volledig betalen van salarissen en eventueel andere vergoedingen. Informeren en adviseren over kwesties die verband houden met salaris technische of daaraan gerelateerde aspecten. Workflows uniform ingericht en op basis van selfservice Goed Goed Matig Goed Goed Goed Overzicht van baten en lasten Salarisadministratie bedragen in Baten Lasten Saldo Salarisadministratie 123.342 123.342 0 Gemeentelijke bijdrage 123.342 123.342 0 44

Programmaplan Programmabegroting 2020 10.8 Toezicht en kwaliteit Zie voor beleidsinhoudelijke toelichting het beleidsprogramma OZJT. Overzicht van baten en lasten Toezicht en Kwaliteit bedragen in Baten Lasten Saldo Toezicht en kwaliteit 94.236 94.236 0 Gemeentelijke bijdrage 94.236 94.236 0 10.9 Mobiliteitslab Zie voor beleidsinhoudelijke toelichting het beleidsprogramma OZJT. Overzicht van baten en lasten Mobiliteitslab bedragen in Baten Lasten Saldo Mobiliteitslab 174.811 174.811 0 Gemeentelijke bijdrage 174.811 174.811 0 45

Programmaplan Programmabegroting 2020 11. Overzicht algemene dekkingsmiddelen 2020 Omschrijving bedragen in Taakveld Lasten Baten Gem. bijdrage Bestuur & Ondersteuning 0.5 Treasury 57.425 57.425 0 Gemeentelijke bijdrage 0 33.343.027 33.343.027 Totaal 57.425 33.400.452 33.343.027 Tabel 3 Overzicht algemene dekkingsmiddelen 46

Programmaplan Programmabegroting 2020 12. Specificatie herkomst baten en besteding lasten 100.000.000 Baten 90.000.000 Gemeentelijke bijdrage 33.300.000 80.000.000 70.000.000 60.000.000 50.000.000 40.000.000 TBC Opbrengsten 54.000 Rijks en gemeentelijke bedragen in projecten 60.900.000 Inspectie en Hygiene opbrengsten 960.000 Vaccinaties 113.000 Reserveringen 45.000 Doorberekeningen personeel 132.000 30.000.000 20.000.000 10.000.000 0 Rente 57.000 Overige inkomsten 700.000 Doorbelastingen 24.000 Figuur 1 Specificatie herkomst van de baten Gebouwen, terreinen en voertuigen 356.000 For. Geneeskunde opbrengsten 656.000 Baten Bedragen in Doorbelastingen 24.402 Forensische Geneeskunde opbrengsten 656.108 Gebouwen, terreinen en voertuigen 355.876 Inspectie en Hygiëne opbrengsten 959.733 Overige inkomsten 699.768 Personeel 131.942 Rente 57.425 Reserveringen 45.000 Rijks- en gemeentelijke bijdragen in projecten 60.896.573 TBC opbrengsten 53.740 Vaccinatie opbrengsten 113.302 Gemeentelijke bijdrage 33.343.027 Totaal 97.336.896 47

Programmaplan Programmabegroting 2020 100.000.000 Lasten 90.000.000 80.000.000 Salarissen en overige vergoedingen 34.300.000 Subsidies en overdrachten 50.600.000 70.000.000 60.000.000 50.000.000 40.000.000 30.000.000 Rente 73.000 Dotaties 174.000 Onvoorzien 45.000 Recreatie 313.000 Overige kosten 1.520.000 Inhuur en tijdelijk 4.300.000 20.000.000Medische Kosten 424.000 10.000.000 0 Gebouwen, terreinen en voertuigen 2.800.000 Figuur 2 Specificatie besteding lasten ICT 983.000 Doorbelastingen 600.000 Afschrijvingen 1.145.000 Lasten Bedragen in Afschrijvingen 1.145.221 Doorbelastingen 600.156 Gebouwen, terreinen en voertuigen 2.779.637 ICT 982.729 Inhuur en tijdelijk 4.357.093 Medische kosten 424.312 Onvoorzien 45.000 Overige kosten 1.520.990 Recreatie 313.423 Rente 73.263 Reserveringen 174.040 Salarissen en overige vergoedingen 34.357.758 Subsidies en overdrachten 50.563.272 Totaal 97.336.896 48

Paragrafen Programmabegroting 2020 13. Paragrafen De programmabegroting bevat de volgende paragrafen: 1. Weerstandsvermogen en risicobeheersing 2. Onderhoud kapitaalgoederen 3. Bedrijfsvoering 4. Verbonden partijen 5. Financiering Evenals in voorgaande jaren stelt het algemeen bestuur voor het begrotingsjaar 2020 kaders vast om zijn controlerende kaderstellende taak en het budgetrecht uit te kunnen voeren. Deze paragrafen vormen gezamenlijk dat instrument. Ze geven een dwarsdoorsnede van de financiële aspecten van de begroting vanuit een bepaald perspectief. Het gaat hierbij om onderdelen die betrekking hebben op de beleidslijnen van beheersmatige aspecten. Deze aspecten kunnen grote financiële gevolgen hebben en daardoor de realisatie van de programma s beïnvloeden. 13.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Kader risicomanagement en reserves en voorzieningen In de nota Nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen is het beleid van Regio Twente voor risicomanagement, weerstandsvermogen en reserve vorming opgenomen. De effecten van deze nota zijn uitgewerkt in deze paragraaf. Weerstandsvermogen Berekening ratio weerstandsvermogen Om het weerstandsvermogen te berekenen, dient de beschikbare weerstandscapaciteit afgezet te worden tegen de benodigde weerstandscapaciteit. Als we dit doen, dan komen we uit op een ratio van 0,7. De ratio bevindt zich hiermee onder de door het algemeen bestuur vastgestelde wenstelijke bandbreedte van 0,8 1,0. Dit ontstaat door toename van verwachte risico s en een afname in weerstandscapaciteit. De weerstandscapaciteit is afgenomen omdat er in het boekjaar 2018 aanspraak is gedaan op de reserves, om de opgetreden risico s te dekken. Voor het onderdeel OZJT zijn ook voor het jaar 2020 risico s geinventariseerd, maar er staat op dit moment geen weerstandscapaciteit tegenover. Bij de onderstaande berekening is nog geen rekening gehouden met de resultaat bestemming van 2018. Aangezien de ratio onder de norm zit betekent het dat positieve saldi in de jaarrekeningen dienen te worden toegevoegd aan het eigen vermogen totdat de afgesproken norm is bereikt. Ratio Weerstandsvermogen Regio Twente Beschikbare weerstandscapaciteit (A) 3.074.238 Benodigde weerstandscapaciteit (B) 4.347.351 Ratio weerstandsvermogen (A/B) 0,7 Tabel 4 Ratio Weerstandsvermogen Beschikbare weerstandscapaciteit (A) De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt 2,3 mln. en bestaat uit de algemene reserve en de bestemmingsreserves. Bij veel overheidsorganisaties is sprake van beklemde bestemmingsreserves. Deze worden gecorrigeerd op de weerstandscapaciteit. Als beklemde reserves niet als beschikbare weerstandscapaciteit worden gezien is dit van invloed op de weerstandsratio. Bij Regio Twente zijn enkele bestemmingsreserves als beklemd geoormerkt. Deze bestemmingsreserves worden niet meegenomen in de beschikbare weerstandscapaciteit. Ook de reserves in het kader van Coalition the Willing activiteiten worden niet meegenomen in de beschikbare weerstandscapaciteit. Hieronder treft u overzicht van alle reserves en wordt inzichtelijk gemaakt welke reserves onderdeel vormen van de beschikbare weerstandscapaciteit. De bestemmingsreserve Modernisering Twentehuis is niet opgenomen in onderstaand overzicht aangezien deze per 31-12-2018 niet is ingesteld. Naar verwachting wordt deze reserve in de loop van 2019 ingesteld door het algemeen bestuur en bevat deze qua omvang per boekjaar 2020 0,7 mln. aan weerstandscapaciteit. Hiermee komt de verwachte totale weerstandscapaciteit voor 2020 uit op ca. 3 mln. 49

Paragrafen Programmabegroting 2020 Omschrijving Saldo per 31-12-2018 Maakt onderdeel uit van weerstandscapaciteit Algemene reserve Regio Twente 116.807 Ja Bestemmingsreserve aandelen Twence BV 88.446 Nee. Beklemd Resultaat AVT/IPT 575.892 Nee. Beklemd Totaal Algemene Reserves 781.145 Egalisatiereserve ICT 86.201 Ja Reserve innovatieve bedrijfsvoering - Ja Reserve Bedrijfsvoering (VRT) - Ja Reserve Bedrijfsvoering 128.270 Ja Totaal reserves domein Bedrijfsvoering 214.471 Egalisatiereserve Leefomgeving 220.331 Ja Egalisatiereserve parkeergelden - Ja Reserve groot onderhoud Hulsbeek 119.204 Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Rutbeek 196.996 Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Lageveld 16.649 Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Arboretum - Nee, beklemd Reserve groot onderhoud Fietspaden 22.811 Nee, beklemd Reserve Routenetwerken - Nee, beklemd Reserve vervanging en vernieuwing 419.501 Nee, beklemd Reserve werkplaats HB 83.743 Nee, beklemd Reserve stimulering Recreatie & Toerisme 216.415 Ja Provinciale reserve recreatieve voorzieningen 794.674 Nee, beklemd Reserve Monitoring Recreatie & Toerisme - Ja Reserve herplaatsing personeel 5.664 Ja Reserve Milieu projecten 60.073 Ja Totaal reserves domein Leefomgeving 2.156.060 Egalisatiereserve Gezondheid 478.839 Ja Egalisatiereserve SOA Poli 121.963 Ja Egalisatiereserve MOA/PGA 180.738 Ja Reserve projecten 254.064 Ja Reserve tarieftaken 327.000 Ja Totaal reserves domein Gezondheid 1.362.603 Egalisatiereserve OZJT - Ja Totaal reserve OZJT - Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente 173.023 Ja Totaal reserve Veilig Thuis Twente 173.023 Reserve salarisadministratie Netwerkstad 30.298 Nee, beklemd Reserve Kennispunt Twente 472.211 Nee, beklemd Reserve Netwerkstad 365.097 Nee, beklemd Totaal reserves Coalition of the willing 867.607 Totaal reserves 5.554.909 Tabel 5 Overzicht beschikbare weerstandscapaciteit 50

Paragrafen Programmabegroting 2020 Samengevat komt het totaal aan beschikbare weerstandscapaciteit (niet zijnde beklemd) neer op: Domein Weerstandscapaciteit Algemene reserve 116.807 Egalisatie reserve Modernisering Twentehuis 704.851 Egalisatie reserve Gezondheid 1.362.603 Egalisatie reserve Bedrijfsvoering 214.471 Egalisatie reserve Leefomgeving 502.483 Egalisatiereserve OZJT - Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente 173.023 Totaal 3.074.238 Benodigde weerstandscapaciteit (B) De benodigde weerstandscapaciteit bedraagt in totaal 4,3 mln. en wordt bepaald door het inventariseren van risico s. Hieronder treft u een specificatie van de door Regio Twente geïnventariseerde risico s inclusief kans bepaling en financieel gevolg (impact). De kans impact analyse geldt conform de Nota van risicomanagement tot reserves en voorzieningen niet voor investeringen. 51

Paragrafen Programmabegroting 2020 Omschrijving risico Algemene reserve Human Resources: Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) Risicowaarde (Kans X Impact) Kans Impact 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 ICT infrastructuur en informatieveiligheid: Het risico op productieverlies door onvoldoende werkende ICT infrastructuur 245.000 Waarschijnlijk 200.000 <> 500.000 ICT infrastructuur en informatieveiligheid: Het risico op het optreden van een datalek (informatie-beveiliging), hack e.d. 245.000 Waarschijnlijk 200.000 <> 500.000 Debiteurenrisico - Onwaarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het risico op juridische procedures en aansprakelijkheid, bezwaarschriften, fraude e.d. 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op inefficiënt gebruik Twentehuis 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Egalisatie reserve Modernisering Twentehuis Afwaardering activa m.b.t. verbouw twentehuis i.v.m. aflopen contract (risico kan pas per maart 2023 optreden) Egalisatie reserve Gezondheid Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim langdurig) Het risico dat niet begrote kosten gemaakt moeten worden door krapte op de arbeidsmarkt Het risico op extra personele investeringen door publieke gezondheid asielzoekers Opvangen van artsentekort, waaronder extra opleiden andere disciplines Totaal 670.000 704.851 Is wel eens voorgekomen > 500.000 Totaal 704.851 315.000 Zeer waarschijnlijk 200.000 <> 500.000 52.500 Waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Toenemende kosten generatiepact 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op productieverlies door onvoldoende werkende ICT infrastructuur 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op het optreden van een datalek (informatie-beveiliging) - Zeer waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Vertraging oplevering Digitaal Dossier JGZ (GGiD) 224.000 Inversteringen in het nieuwe Digitaal Dossier JGZ (GGiD) 106.000 Project Personen met verward gedrag conform besluit BC PG (april 2018) Het risico op wegvallen project opbrengsten en opbrengsten tarief taken 70.000 Totaal omvang risico's 4.347.351 Tabel 6 Samenvattend overzicht geïnventariseerde risico's. 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op wegvallen opbrengsten SOA poli 75.000 Is wel eens voorgekomen 100.000 <> 200.000 Egalisatie reserve Bedrijfsvoering Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim langdurig) Het Risico op lagere vergoeding Agende van/voor Twente dan gemaakte kosten Het Risico op lagere vergoeding ondersteuningsorganisatie Regiodeal dan gemaakte kosten Totaal 1.360.000 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 35.000 Zeer onwaarschijnlijk 200.000 <> 500.000 Het Risico op verandering in wet- en regelgeving 52.500 Waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het Risico op onvoldoende bekostiging/vergoeding ondersteuning coalitie taken Het risico op onvoldoende bekostiging/vergoeding levering diensten aan externe partijen 45.000 Onwaarschijnlijk 100.000 <> 200.000 245.000 Waarschijnlijk 200.000 <> 500.000 Het risico op aanbestedingsprocedure Bedrijfsvoering 105.000 Waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Inversteringen applicaties 50.000 Totaal 772.500 Egalisatie reserve Leefomgeving Sociaal Economisch Sterk Twente Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico op wegvallen van dekking t.b.v. inzet voor Coalitions of the Willing 45.000 Onwaarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico op wegvallen van dekking t.b.v. inzet voor het basis taken pakket - Zeer onwaarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Recreatieve voorzieningen Het risico dat meer kosten worden gemaakt door inhuur van gespecialiseerde bedrijven i.p.v. vrijwilligers 26.250 Waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Onderhuidswerkzaamheden door vrijwilligers 26.250 Waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Het risico op verminderde inkomsten door derving erfpachtexploitatierechten (huren) 26.250 Waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Het risico op verminderde inkomsten uit evenementen 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico op verminderde inkomsten uit parkeergelden agv weer - Zeer onwaarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Het risico op verminderde inkomsten uit parkeergelden waterziektes 75.000 Is wel eens voorgekomen 100.000 <> 200.000 Het risico op stormschade houtopstand recreatieparken 33.750 Zeer waarschijnlijk 25.000 <> 50.000 Het risico op vandalisme (o.a. inbraak) - Zeer onwaarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Totaal 307.500 Egalisatiereserve OZJT Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico dat niet begrote kosten gemaakt moeten worden door krapte op de arbeidsmarkt 67.500 Zeer waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Het risico dat er juridische procedures worden gestart naar aanleiding van contractmanagement 67.500 Zeer waarschijnlijk 50.000 <> 100.000 Totaal 172.500 Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente Het risico dat er sprake is van langdurig ziekteverzuim. 135.000 Zeer waarschijnlijk 100.000 <> 200.000 Het risico dat voldaan moet worden aan niet verzekerde verplichtingen (bijv. WW en ziekteverzuim) 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico dat niet begrote kosten gemaakt moeten worden door krapte op de arbeidsmarkt 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Fluctuaties in aantallen meldingen en adviesvragen 75.000 Is wel eens voorgekomen 100.000 <> 200.000 Het risico op juridische procedures en aansprakelijkheid, bezwaarschriften, fraude etc. 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Het risico op het optreden van een datalek 37.500 Is wel eens voorgekomen 50.000 <> 100.000 Totaal 360.000 52

Paragrafen Programmabegroting 2020 Samenvattend overzicht beschikbare weerstandscapaciteit en benodigde weerstandscapaciteit Domein Weerstandscapaciteit per Risicowaarde Over- (Kans X Impact) /onderdekking 31-12-2018 Algemene reserve 670.000 116.807 553.193- Egalisatie reserve Modernisering Twentehuis 704.851 704.851 - Egalisatie reserve Gezondheid 1.360.000 1.362.603 2.603 Egalisatie reserve Bedrijfsvoering 772.500 214.471 558.029- Egalisatie reserve Leefomgeving 307.500 502.483 194.983 Egalisatiereserve OZJT 172.500-172.500- Egalisatiereserve Veilig Thuis Twente 360.000 173.023 186.977- Totaal 4.347.351 3.074.238 1.273.113- Tabel 7 Samenvattend overzicht beschikbare weerstandscapaciteit en benodigde weerstandscapaciteit Financiële Kengetallen Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing ook een set aan verplichte financiële kengetallen wordt opgenomen. Solvabiliteit Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin Regio Twente in staat is aan de financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Onder het eigen vermogen verstaan we de algemene reserve en de overige bestemmingsreserves en het resultaat uit het overzicht baten en lasten. Met het kengetal solvabiliteit wordt beoordeeld in hoeverre het bezit op de linkerzijde van de balans schuldenvrij is. 31,0% 40,8% 42,3% 44,9% 46,7% 49,1% 50,9% Rekening 2017 Rekening 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Raming 2021 Raming 2022 Raming 2023 Figuur 3 Solvabiliteitsratio De solvabiliteitsratio wordt erg beïnvloed door de voorfinanciering in het kader van de Agenda van Twente. Tot en met boekjaar 2016 was er sprake van voorfinanciering uit de middelen van Regio Twente waardoor er negatief eigen vermogen was opgenomen op de balans. Dit negatieve eigen vermogen beïnvloede negatief de solvabiliteitsratio. In boekjaren 2017 en 2018 heeft de Agenda van Twente fors positief resultaat behaald, waardoor het negatieve eigen vermogen is ingelopen en nu zelfs positief bijdraagt aan de solvabiliteitsratio. Dit geeft een vertekend beeld van de ratio aangezien uit de positieve resultaten van Agenda van Twente, de komende jaren niet uit de balans blijkende verplichten dienen te worden voldaan. Door het eigen vermogen te corrigeren voor de Agenda van Twente ontstaat een realistischer beeld van de solvabiliteit. De gecorrigeerde solvabiliteitsratio komt dan voor de jaren 2020 2023 gemiddeld uit op ca. 30%. De solvabiliteit van Regio Twente scoort volgens de VNG normen voldoende (>20%). Netto schuldquote De netto schuld quote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van Regio Twente ten opzichte van de totale baten. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. -0,3% -0,6% -1,7% -2,1% -2,8% -3,7% -4,3% Rekening 2017 Rekening 2018 Raming eind 2019 Raming eind 2020 Raming eind 2021 Raming eind 2022 Raming eind 2023 Figuur 4 Netto Schuldquote 53

Paragrafen Programmabegroting 2020 De netto schuldquote van Regio Twente laat zien dat de druk van rentelasten en de aflossingen op de exploitatie laag is. Netto schuldquote gecorrigeerd voor uitgeleend geld Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen en omdat het onzeker is of alle leningen terug zullen worden betaald wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Op die manier wordt in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De wijze waarop de netto schuldquote gecorrigeerd voor de doorgeleende gelden wordt berekend, is gelijk aan de netto schuldquote, met dien verstande dat bij de financiële activa (cf. art. 36 BBV lid b, c, d, e en f) ook alle verstrekte leningen aan verbonden partijen en andere verstrekte leningen worden opgenomen. -2,9% -2,7% -2,9% -3,3% -3,9% -3,8% -4,3% Rekening 2017 Rekening 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Raming 2021 Raming 2022 Raming 2023 Figuur 5 Netto Schuldquote Gecorrigeerd De netto schuldquote is nu gecorrigeerd voor uitgeleend geld aan verbonden partijen en de verstrekte hypothecaire leningen aan personeel. De netto schuldquote inclusief uitgeleend geld laat zien dat de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie nog steeds laag is. Structurele exploitatieruimte Dit cijfer helpt mee om te beoordelen welke structurele ruimte Regio Twente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten en structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. 6% 8% 0% 0% 0% 0% 0% Rekening 2017 Rekening 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Raming 2021 Raming 2022 Raming 2023 Figuur 6 Structurele exploitatieruimte Bovenstaand figuur laat zien dat de structurele exploitatieruimte nihil is. Hieruit blijkt dat meerjarig de structurele lasten gedekt worden door de structurele baten, of door onttrekkingen uit reserves. Beoordeling onderlinge verhouding kengetallen De ratio s dienen altijd in samenhang te worden bezien om de financiële positie te beoordelen. Als we de ratio weerstandsvermogen en de bovenstaande kengetallen in samenhang beschouwen, dan constateren we voor Regio Twente een stabiele financiële positie voor de komende jaren. De ratio structurele exploitatie ruimte laat zien dat de baten en lasten structureel in evenwicht zijn. Mocht dit evenwicht tijdelijk verstoord raken, dan kan het eigen vermogen dit incidenteel opvangen. 54

Paragrafen Programmabegroting 2020 13.2 Onderhoud kapitaalgoederen Regio Twente exploiteert de recreatieparken Het Hulsbeek, Het Rutbeek en Het Lageveld. Daarnaast onderhoudt Regio Twente de recreatieve Twentse fietspaden en de diverse routenetwerken voor fietsen, wandelen, mountainbiken, paardrijden en auto s. Deze voorzieningen zijn gericht op zowel de inwoner van Twente als op de toerist. Met name het netwerk van de fietspaden en de kwalitatief hoog aangeschreven routesystemen in Twente vormen voor de toerist een belangrijk criterium om Twente te kiezen voor een (korte) vakantiebestemming (Regio Twente, 2017). Als eigenaar en beheerder van de recreatieparken, de fietspaden en de Routenetwerken, heeft Regio Twente een algemene zorgplicht om haar kapitaalgoederen adequaat te beheren en te onderhouden. In dit beheerplan wordt invulling gegeven aan de wijze van beheer en onderhoud van alle kapitaalgoederen van de recreatieparken, de fietspaden en de Routenetwerken. Daarmee sluit Regio Twente aan bij de richtlijnen van het Besluit Begroting en Verantwoording (hierna: BBV). Nog niet eerder is er voor deze kapitaalgoederen een beheerplan opgesteld. Daarom wordt er op basis van de huidige financiële situatie en de daarbij behorende beheerstrategieën c.q. kwaliteitsniveaus een richtlijn voor de komende jaren bepaald. Het BBV schrijft een beheertermijn voor van maximaal vijf jaar. Recreatieparken Recreatieve Voorzieningen beheert de recreatieparken Het Hulsbeek (Oldenzaal), Het Rutbeek (Enschede) en Het Lageveld (Wierden) en bezit op een aantal bijbehorende bedrijfsgebouwen. Het gaat hierbij om beheercentra met bijbehorende schuren en loodsen. Tevens bezitten de parken allemaal meerdere toiletgebouwen. Daarnaast zijn op de parken nog een aantal panden in eigendom. Deze panden zijn veelal verhuurd. Tevens heeft Regio Twente een aantal dienstwoningen in eigendom, die worden verhuurd aan de beheerders van de parken. De boekwaarde van het in deze kapitaalgoederen geïnvesteerd vermogen staat aangegeven en gespecificeerd op de balans. Eventuele verschillen in de boekwaarde en de waarde in het economisch verkeer (zo die al bekend is) worden aangemerkt als stille reserve. Beheerplan voor groot onderhoud Groot en klein onderhoud houdt het object in goede, oorspronkelijke staat en is dus niet van invloed op de vooraf bepaalde gebruiksduur (afschrijvingstermijn) van het object. Volgens het BBV mogen kosten van onderhoud daarom niet worden geactiveerd; lasten van klein onderhoud dienen in het jaar van uitvoering in de exploitatie te worden opgenomen en lasten van groot onderhoud worden in een voorziening gebracht. Indien een kapitaalgoed is afgeschreven, is er geen sprake van groot onderhoud maar van vervangingsinvestering (Commissie BBV, 2017). In dit beheerplan wordt daarom alleen het groot onderhoud van kapitaalgoederen beschreven. Dit beheerplan treedt in werking vanaf begrotingsjaar 2019 voor de duur van vijf jaar. In aansluiting op de bepalingen zoals genoemd in het BBV art. 12 lid 1, worden de kapitaalgoederen in navolgende categorieën uiteengezet in separate beheerplannen: 1. Groot onderhoud Groen; 2. Groot onderhoud Verhardingen; 3. Groot onderhoud Water; 4. Groot onderhoud Terreinvoorzieningen; 5. Groot onderhoud Gebouwen; 6. Groot onderhoud Rioleringen; 7. Groot onderhoud Werktuigen en wettelijke maatregelen. Het onderhoud van kapitaalgoederen van de recreatieparken, de fietspaden en de Routenetwerken, worden vanuit bovengenoemde categorieën in zeven voorzieningen ondergebracht. Vanwege het kleinschalige karakter van de kapitaalgoederen, worden deze zeven categorieën in separate paragrafen specifiek belicht. In onderstaande figuur wordt de relatie (symbolisch) tussen de recreatieparken, de fietspaden en de Routenetwerken en de verschillende voorzieningen weergegeven, waarin te zien is dat de voorzieningen onlosmakelijk met de recreatieparken, de fietspaden en Routenetwerken verbonden zijn. 55

Voorziening GO Groen Verhardingen Water Terreinvoorzieningen Gebouwen Rioleringen Werktuigen en wettelijke maatregelen Uitgaven per jaar Het Hulsbeek Het Rutbeek Het Lageveld Fietspaden Routenetwerken Paragrafen Programmabegroting 2020 Voorziening GO Groen GO Verhardingen GO Water GO Terreinvoorzieningen GO Gebouwen GO Rioleringen GO Werktuigen en wettelijke maatregelen Uit het beheerplan voorvloeiende financiële consequenties 2019 39.485 20.407 0 45.289 38.590 2.049 26.258 172.078 2020 12.800 54.949 0 50.057 17.241 6.897 62.028 203.972 2021 3.829 44.734 17.555 55.333 19.531 0 29.867 170.849 2022 12.176 15.236 12.023 42.699 18.244 5.185 45.076 150.639 2023 16.117 17.673 8.856 21.767 3.892 2.106 48.336 118.747 Totaal 84.407 Jaarlijkse dotatie 152.999 38.434 215.145 97.498 16.237 211.565 816.285 16.881 30.600 7.687 43.029 19.500 3.247 42.313 163.257 Om het groot onderhoud voor de komende 5 jaren te bekostigen wordt jaarlijks een totaal bedrag van 163.257 gestort in de hiervoor bestemde voorzieningen, de kosten worden hier rechtstreeks op in mindering gebracht. In de begroting 2020 worden dan de volgende bedragen toegevoegd aan de voorzieningen voor de bekostiging van het groot onderhoud. 56

Paragrafen Programmabegroting 2020 13.3 Bedrijfsvoering De beleidsinhoudelijke ambities en indicatoren voor Bedrijfsvoering zijn opgenomen onder programma Bestuur & Ondersteuning. 57

Paragrafen Programmabegroting 2020 13.4 Verbonden partijen Deze paragraaf betreft derde rechtspersonen waarmee Regio Twente een bestuurlijke en financiële band heeft, door een participatie in een vennootschap of in stichtingen. We beperken ons hier tot die partijen waarin Regio Twente een bestuurlijk én financieel belang heeft. Met een bestuurlijk belang bedoelen we een zetel in het bestuur van een deelneming of stemrecht. Een financieel belang houdt in dat Regio Twente middelen ter beschikking heeft gesteld en die zal verliezen bij faillissement van de verbonden partij en/of als financiële problemen bij de verbonden partij op haar verhaald kunnen worden. Van een financieel belang is ook sprake als Regio Twente bij liquidatie van een derde rechtspersoon middelen uitgekeerd kan krijgen. Het bovenstaande impliceert dat er relaties met derde partijen bestaan die slechts een financieel of een bestuurlijk belang inhouden. Deze staan niet in deze paragraaf benoemd. Ook doet zich voor dat Regio Twente een instelling of stichting jaarlijks subsidie verstrekt en op één of andere wijze deelneemt aan het bestuur daarvan maar bij een faillissement juridisch niet aansprakelijk is. Een dergelijke rechtspersoon is geen verbonden partij, omdat er geen sprake is van een financieel belang. Een voorbeeld hiervan is de Personeelsvereniging Regio Twente. Beleidskader verbonden partijen Het beleid van Regio Twente met betrekking tot verbonden partijen is vastgelegd in het Beleidskader deelneming in of relatie met rechtspersonen die op 14 april 2014 is vastgesteld door het dagelijks bestuur. Hierin staan afspraken over het aangaan van verbindingen met derden en de wijze van sturing en beheersing daarvan. Er is geen eensluidend antwoord te geven op de vraag of kan worden deelgenomen in een rechtspersoon of dat daarmee anderszins een relatie wordt aangegaan. Elk geval vraagt om een specifieke afweging. Wel kan als algemeen uitgangspunt worden aangegeven dat er vanuit de optiek van Regio Twente sprake moet zijn van een duidelijk publiek belang. Belangrijke ontwikkelingen rond verbonden partijen Ten behoeve van de ontwikkeling en onderhoud van het digitaal dossier JGZ (GGiD) neemt Regio Twente naar verwachting in 2020 deel in een coöperatieve vereniging U.A. Op het moment van opstellen van deze begroting is het oprichten en het uitwerken van deze coöperatie nog gaande. De coöperatie is in deze paragraaf opgenomen met de tot nu toe beschikbare informatie. Risicoanalyse Voor de programmabegroting 2020 heeft Regio Twente een risicoanalyse opgesteld van de verbonden partijen. Voor deze analyse is er een onderscheid gemaakt in bestuurlijke en financiële risico s. De bestuurlijke risico s, denk hierbij aan directie/bestuur en eigenaarsbelang, zijn gekoppeld aan de financiële risico s, denk hierbij aan financiële bijdrage/afhankelijkheid en aansprakelijkheid. In het overzicht hierna wordt een opsomming gegeven van de relevante verbonden partijen met de bijbehorende meest recente (concept) jaarcijfers. Vennootschappen en coöperaties Oost NL N.V. statutair gevestigd te Apeldoorn Bedragen X 1.000 1. Doelstelling en openbaar belang Informatie Oost NL is fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente B.V. Om af te stemmen op en raakvlakken af te tasten met een beleidskader dat de Provincie Overijssel ook op dit gebied uitvoert, is er voor gekozen om het beheer van ons Twents investeringsfonds in handen te leggen van Oost NL. Reden hiervoor is dat zij jarenlange expertise hebben opgebouwd in het beoordelen van projectaanvragen en bovendien op de hoogte zijn van innovatieve ontwikkelingen in Oost Nederland. Bovendien kan hiermee voor de doelgroep een optimale match worden gemaakt voor de inzet van provinciale gelden (in geheel Overijssel) als de Twentse gelden (alleen in Twente). Om deze constructie mogelijk te maken is het noodzakelijk dat Regio Twente aandeelhouder is van Oost NL, daartoe is een aandeel in de N.V. verworven. Zodra het investeringsprogramma is voltooid, wordt ook dit tijdelijke aandeelhouderschap weer opgeheven. 58

Paragrafen Programmabegroting 2020 2. Bestuurlijk belang Om Oost NL N.V. in de gelegenheid te stellen om dit fonds te kunnen besturen, heeft Regio Twente één aandeel in PPM Oost N.V. aangekocht. 3. Financieel belang Regio Twente heeft één aandeel in Oost NL aangekocht. Dit is contractueel vastgelegd. 4. Risico s Bestuurlijke invloed is laag aangezien Regio Twente een minimaal belang heeft in Oost NL, zij investeren ook namens de provincies Overijssel en Gelderland. De informatievoorziening is goed georganiseerd tussen Regio Twente en Oost NL. Het financiële risico is ook laag aangezien het financieel belang in Oost NL erg is laag en Regio Twente is ook niet financieel aansprakelijk. De risicoscore is daardoor laag. 5. Belangrijkste ontwikkelingen Ook in 2020 blijft Oost NL een actieve partner voor Regio Twente en de fondsbeheerder van het Innovatiefonds Twente. 6. Eigen vermogen begin 2018 83.664 Eigen vermogen eind 2018 86.009 7. Vreemd vermogen begin 2018 5.301 Vreemd vermogen eind 2018 8.181 8. Jaarresultaat 2018 2.345 Risico Innovatiefonds Twente B.V. statutair gevestigd te Enschede. Bedragen X 1.000 1. Doelstelling en openbaar belang Informatie Een van de programmaonderdelen van het investeringsprogramma Innovatiesprong Twente is het beheren en door middel van subsidies uitgeven van een fonds ter stimulering van innovatieve investeringen in Twente. Het Innovatiefonds Twente richt zich op de financiering van innovatieve Twentse MKB-bedrijven. Via dit fonds geeft Regio Twente verder vorm aan het versterken van de sociaal economische structuur van de regio. 2. Bestuurlijk belang Innovatiefonds Twente is 100% eigendom van Regio Twente en daarmee is Regio Twente enige aandeelhouder van het fonds. Hierbij moet wel vermeld worden dat Oost NL fondsbeheerder is. 3. Financieel belang Regio Twente heeft in totaal 12 miljoen beschikbaar gesteld voor het Innovatiefonds. Dat is gericht op de top sector Hightech systemen en materialen (HTSM), een sector waar Twente sterk in is. Het bovenstaande bedrag is als volgt onderverdeeld: 2014: 4.000 2015: 3.000 2016: 3.000 2017: Geen 2018: 2.000 4. Risico s Regio Twente is 100% eigenaar van het fonds. Doordat Regio Twente 100% eigenaar is van het fonds is het tegelijkertijd ook in staat om tijdig financieel bij te sturen indien nodig. De risicoscore is daardoor laag. 5. Belangrijkste ontwikkelingen Het innovatiefonds is een revolverend fonds en blijft doorlopen na de afloop van de Agenda van Twente. 6. Eigen vermogen begin 2018 Eigen vermogen eind 2018 8.811 10.419 7. Vreemd vermogen begin 2018 94 Vreemd vermogen eind 2018 108 8. Jaarresultaat 2018-392 Risico 59

Paragrafen Programmabegroting 2020 GGiD Coöperatief U.A. statutair gevestigd te Utrecht Bedragen X 1.000 1. Doelstelling en openbaar belang Informatie GGD Twente heeft op 3 februari 2017 de samenwerkingsovereenkomst gesloten met GGD Regio Utrecht en GGD NH voor de gezamenlijke aanbesteding en ontwikkeling van Digitale Dossier JGZ GGiD. Het doel van deze samenwerkingsovereenkomst is om een werkend DD-JGZ op te leveren. De samenwerkingsovereenkomst eindigt op als DD-JGZ is opgeleverd en is geïmplementeerd bij de GGD en. Na oplevering van fase 1 van DD-JGZ wordt de samenwerking financieel en juridisch ondergebracht in de coöperatie GGiD Coöperatief U.A. De taken van de coöperatie zijn: Toetreding van nieuwe leden die GGiD willen gebruiken; het beheer & onderhoud GGiD; doorontwikkeling van GGiD. 2. Bestuurlijk belang De coöperatie wordt bestuurd door een bestuur bestaande uit een zodanig aantal bestuurders als dat de coöperatie leden kent. Iedere bestuurder heeft recht op het uitbrengen van één stem. Regio Twente is een van de drie oprichter en daarmee lid van het bestuur van de coöperatie. 3. Financieel belang Regio Twente heeft op de volgende manieren een financieel belang: Jaarlijkse ledenbijdrage; (dient nog nader bepaald te worden uit de begroting van de coöperatie); Inbreng van de bouwkosten GGiD (eenmalige kosten). Voor nieuwe toetredende regionale gezondheidsdiensten zal een nog nader te bepalen instap-fee van toepassing zijn. 4. Risico s Bestuurlijke invloed van Regio Twente is hoog. Regio Twente is één van de oprichters en is vertegenwoordigd in het dagelijks bestuur van de coöperatie. In de statuten van de coöperatie zijn afspraken gemaakt over informatievoorziening en doelen van de coöperatie. Het bestuurlijke risico is hierdoor laag. In de statuten van de coöperatie is opgenomen dat iedere verplichting van de leden of oud-leden van de coöperatie om in een tekort bij te dragen, is uitgesloten. Een eventueel in een boekjaar door de coöperatie behaald positief resultaat zal door de coöperatie worden gereserveerd om eventuele toekomstige risico s zelfstandig te kunnen dekken. Met de huidige inschattingen wordt het financiële risico als laag beoordeeld. Aangezien zowel het bestuurlijke risico als het financiële risico laag is, is de totale risico score ook laag. 5. Belangrijkste ontwikkelingen Zie bovengenoemde ontwikkelingen. 6. Eigen vermogen begin 2020 Eigen vermogen eind 2020 N.t.b 7. Vreemd vermogen begin 2020 N.t.b Vreemd vermogen eind 2020 8. Verwacht resultaat 0 Risico 60

Paragrafen Programmabegroting 2020 13.5 Financiering De uitvoering van programma s wordt mede ondersteund door de financieringsfunctie. Deze functie voorziet in de financieringsbehoefte bij de uitvoering van beleidstaken, door het zo nodig aantrekken van externe financieringsmiddelen, dan wel het beheren en uitzetten van gelden die daarvoor niet direct nodig zijn. Het beleid omtrent de treasuryfunctie is vastgelegd in het door het algemeen bestuur vastgestelde treasurystatuut. Inzicht in rentelasten, renteresultaat en toerekening van rente Onderstaande tabel geeft voor het begrotingsjaar 2020 inzicht in de rentelasten. rentebaten en de toerekening van de omslagrente. Schema rentetoerekening Begroting jaar 2020 Bedrag (in ) a. Externe rentelast langlopende lening 2020 84.459 Externe rentelast kortlopende leningen (kasgeld) 2020 0,00 - b. externe rente baten IST geldleningen 2020 55.965 externe rentebaten verstrekte hypothecaire leningen 2020 1.460 Saldo rentelasten en rentebaten (a-b) 27.034 c1. Rente GREX 0,00 c2. Rente projectfinanciering 0,00 c3. Rentebaat van door verstrekte leningen indien specifieke lening aangetrokken 0,00 Aan taakvelden toe te rekenen rente 27.034 d1. Rente over eigen vermogen 0,00 d2. Rente over voorzieningen 0,00 Totaal geraamde aan taakvelden toe te rekenen rente 27.034 e. Aan taakvelden toe te rekenen rente (renteomslag %) 0,3% Toe te rekenen rente aan taakvelden (in ) 27.034 f. Verwacht renteresultaat op taakveld treasury 0 Tabel 8 Renteschema Berekening voor gecalculeerde omslagpercentage 2020 Bedrag (in ) Boekwaarde MVA eind 2018 8.402.290 Investeringen 2019 633.126 Afschrijvingen 2019 931.909 Verwachte Boekwaarde MVA begin 2020 (A) 8.103.507 Toe te rekenen rente (B) 27.034 Voor gecalculeerde omslagpercentage 2020 (B/A) 0,3% Tabel 9 Renteomslagpercentage De aan taakvelden toe te rekenen rente is 27.034. Regio Twente kiest ervoor om geen rente toe te rekenen aan het eigen vermogen. Als we het aan taakvelden toe te rekenen bedrag delen door de verwachte boekwaarde van de MVA per 2020 komen we op een omslagpercentage van 0,3%. Conform het BBV mag het percentage binnen de marge van 0,5% afgerond worden. Wij kiezen ervoor om het percentage niet af te ronden zodat er geen rente resultaat verwacht wordt. 61

Paragrafen Programmabegroting 2020 De uitvoering van het financieringsbeleid vindt plaats binnen de kaders zoals gesteld in de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO). Om vooral de financieringsrisico s te beperken is in de Wet FIDO een tweetal instrumenten opgenomen, te weten de rente risiconorm en de kasgeldlimiet. Door de bepalingen van de Wet FIDO worden gemeenschappelijke regelingen verplicht alle geldelijke overschotten bij het Ministerie van Financiën te beleggen, schatkistbankieren Renterisiconorm De rente risiconorm bepaalt dat jaarlijks maximaal 20% van het begrotingstotaal onderhevig mag zijn aan renteherziening en herfinanciering. Hiermee is een maximumgrens gesteld aan het renterisico op de langlopende lening portefeuille. Van renteherziening is sprake als in de leningsovereenkomst is bepaald dat de rente gedurende de looptijd in een bepaald jaar zal worden aangepast. Herfinanciering is het aangaan van een nieuwe lening om de oude af te lossen. De rente risiconorm beperkt dus de aflossingen op de bestaande leningenportefeuille. In onderstaand tabel is de renterisiconorm uiteengezet. N r Omschrijving (bedragen x 1.000) Rekening 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 1 Begrotingstotaal (excl. mutaties 54.080 47.672 97.163 98.299 99.399 100.499 reserves) 2 Renterisiconorm (20% van 1) 10.816 9.534 19.433 19.660 19.880 20.100 3 renteherziening - - - - - - 4 Aflossing 131 138 145 153 161 169 5 Rente risico (3+4) 131 138 145 153 161 169 6 Ruimte onder renterisiconorm (2-5) Tabel 10 Renterisiconorm 10.685 9.396 19.287 19.507 19.719 19.930 Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet is in de wet FIDO opgenomen om de directe gevolgen van een snelle rentestijging te beperken. De kasgeldlimiet bepaalt dat gemeenschappelijke regelingen hun financieringsbehoefte voor slechts een beperkt bedrag met kortlopend vreemd vermogen financieren. De norm is in de wet gesteld op 8,2% van het begrotingstotaal aan lasten (excl. de stortingen in de reserves). Het percentage wordt berekend als een kwartaalgemiddelde. N r 1 Omschrijving (bedragen x 1.000) Begrotingstotaal (excl. mutaties reserves) 2 Vastgesteld percentage Rekening 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 54.080 47.672 97.163 98.299 99.399 100.499 8,2% 8,2% 8,2% 8,2% 8,2% 8,2% 3 Kasgeldlimiet (1x2) 4.435 3.909 7.967 8.060 8.151 8.241 Schatkistbankieren Uit oogpunt van doelmatigheid is in de Wet FIDO een drempelbedrag opgenomen. Hiermee kan een bepaald bedrag buiten de schatkist worden gehouden, dit drempelbedrag is bepaald op 0,75% van het begrotingstotaal. Voor Regio Twente komt dit in 2020 neer op ca. 729.000. 62

Financiële begroting Programmabegroting 2020 14. Financiële begroting 14.1 Overzicht van baten en lasten per taakveld en toelichting inclusief meerjarenraming 2020 2021 2022 2023 Domein Taakveld Lasten* Baten* Gem. bijdrage Lasten* Baten* Gem. bijdrage Lasten* Baten* Gem. bijdrage Lasten* Baten* Gem. bijdrage Gezondheid 6.1.2 Samenkracht en burgerparticipatie GGD 704.203 931.923 227.720-727.165 948.716 221.551-749.382 968.598 219.216-771.600 988.480 216.881-7.1 Volksgezondheid 18.080.548 3.555.340 14.525.208 18.566.219 3.588.728 14.977.492 19.035.972 3.627.164 15.408.808 19.505.723 3.665.599 15.840.123 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 458.159 430.046 28.113 460.697 437.493 23.204 463.180 445.816 17.364 465.663 454.140 11.523 0.4 Overhead 4.144.301 304.729 3.839.571 4.265.976 308.548 3.957.428 4.384.328 313.069 4.071.259 4.502.682 317.590 4.185.092 Totaal Gezondheid 23.387.212 5.222.039 18.165.173 24.020.057 5.283.485 18.736.573 24.632.862 5.354.647 19.278.214 25.245.667 5.425.810 19.819.857 Leefomgeving 2.1 Verkeer en vervoer 276.650-276.650 276.650-276.650 276.650-276.650 276.650-276.650 3.1 Economische ontwikkeling 1.815.992 425.414 1.390.579 1.838.824 425.427 1.413.397 1.860.919 425.440 1.435.478 1.883.013 425.454 1.457.559 3.1 Economische ontwikkeling Internationaal en Lobby 407.564 12.360 395.204 415.460 12.583 402.877 423.146 12.847 410.299 430.832 13.110 417.722 3.1 Economische ontwikkeling Agenda van Twente 100.000 100.000-100.000 100.000-100.000 100.000-100.000 100.000-5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 2.159.517 902.074 1.257.443 1.858.072 895.190 962.882 1.897.505 908.990 988.515 1.936.938 922.790 1.014.148 0.4 Overhead 527.652 136.705 390.947 547.269 139.168 408.101 566.237 142.085 424.153 585.205 145.001 440.204 Totaal Leefomgeving 5.287.374 1.576.552 3.710.822 5.036.274 1.572.368 3.463.906 5.124.456 1.589.362 3.535.094 5.212.638 1.606.355 3.606.282 Bestuur en 0.1 Bestuur 94.953-94.953 97.463-97.463 99.898-99.898 102.333-102.333 Ondersteuning 0.4 Overhead 8.467.466 1.554.308 6.913.158 9.047.379 1.601.818 7.445.561 9.277.923 1.636.117 7.641.806 9.508.466 1.670.416 7.838.051 0.5 Treasury 57.425 57.425 0-57.425 57.425 0-57.425 57.425 0-57.425 57.425 0-0.8 Overige baten en lasten 220.544-220.544 225.012-225.012 229.335-229.335 233.657-233.657 Totaal Bestuur en ondersteuning 8.840.388 1.611.734 7.228.655 9.427.280 1.659.243 7.768.036 9.664.580 1.693.542 7.971.038 9.901.881 1.727.841 8.174.040 OZJT/Samen14 6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT 800.987-800.987 820.784-820.784 840.006-840.006 859.227-859.227 6.1.2 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT (maatregelhulp) 45.815.080 45.815.080-45.815.080 45.815.080-45.815.080 45.815.080-45.815.080 45.815.080-0.4 Overhead 343.794-343.794 354.666-354.666 365.189-365.189 375.712-375.712 Totaal Organisatie voor de Zorg en de Jeugdhulp in Twente & Samen14 46.959.861 45.815.080 1.144.781 46.990.531 45.815.080 1.175.451 47.020.275 45.815.080 1.205.195 47.050.020 45.815.080 1.234.940 Veilig Thuis Twente6.81 Geëscaleerde zorg 18-4.260.145 1.674.926 2.585.219 4.365.575 1.674.926 2.690.649 4.467.595 1.674.926 2.792.669 4.569.615 1.674.926 2.894.689 0.4 Overhead 379.337-379.337 392.235-392.235 404.708-404.708 417.182-417.182 Totaal Veilig Thuis Twente 4.639.483 1.674.926 2.964.557 4.757.810 1.674.926 3.082.884 4.872.304 1.674.926 3.197.378 4.986.797 1.674.926 3.311.871 Coalition of the 0.10 Bestuur NWS 186.045 201.045 15.000-186.045 201.045 15.000-186.045 201.045 15.000-186.045 201.045 15.000- Willing 3.1 Economische ontwikkeling KP 1.793.133 2.104.946 311.813-1.793.133 2.104.946 311.813-1.793.133 2.104.946 311.813-1.793.133 2.104.946 311.813-3.1 Economische ontwikkeling Agenda voor Twente 3.612.325 3.881.325 269.000-3.612.325 3.881.325 269.000-3.612.325 3.881.325 269.000-3.612.325 3.881.325 269.000-6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT (Toezicht en kwaliteit) 94.236 94.236-94.236 94.236-94.236 94.236-94.236 94.236-6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT (Mobiliteitslab) 174.811 174.811-179.268 179.268-183.594 183.594-187.920 187.920-7.4 Milieubeheer 85.000 85.000-85.000 85.000-85.000 85.000-85.000 85.000-0.4 Overhead 595.813-595.813 595.813-595.813 595.813-595.813 595.813-595.813 0.4 Overhead IT-Platform 395.431 395.431-405.026 405.026-414.345 414.345-423.664 423.664-0.4 Overhead Twentsekracht 988.404 988.404-988.404 988.404-988.404 988.404-988.404 988.404-0.4 Overhead Salarisadministratie 123.342 123.342-127.535 127.535-131.591 131.591-135.647 135.647 - Totaal Coalition of the Willing 8.048.540 8.048.540-8.066.786 8.066.786-8.084.486 8.084.486-8.102.186 8.102.186 - Totaal saldo van baten en lasten programma's 97.162.857 63.948.870 33.213.987 98.298.738 64.071.887 34.226.850 99.398.963 64.212.043 35.186.920 100.499.189 64.352.198 36.146.991 - - - - - 0 - - 0 - - 0 Algemene dekkingsmiddelen (gemeentelijke bijdrage) 97.336.897 63.993.870 33.343.027 98.472.778 64.116.888 34.355.890 99.573.003 64.257.043 35.315.960 100.673.229 64.397.198 36.276.031 Totaal saldo van baten en lasten 174.040-45.000-129.040-174.040-45.000-129.040-174.040-45.000-129.040-174.040-45.000-129.040- Mutaties Reserves 0.10 Mutaties reserves 174.040 45.000 129.040 174.040 45.000 129.040 174.040 45.000 129.040 174.040 45.000 129.040 Totaal Mutaties reserves 174.040 45.000 129.040 174.040 45.000 129.040 174.040 45.000 129.040 174.040 45.000 129.040 Resultaat 0-0- 0-0- 0-0 0-0- 0 0-0- 0 Tabel 11 Overzicht van baten en lasten inclusief meerjarenraming 63 63

Financiële begroting Programmabegroting 2020 Toelichting op het overzicht van baten en lasten In deze begroting is n.a.v. het besluit van de voormalige regioraad d.d. 12 november 2014 rekening gehouden met de Financiële uitgangs- en aandachtspunten voor verbonden partijen die door de hoofden Financiën aan Regio Twente worden verstrekt. Daarnaast hanteren we in de begroting een aantal uitgangspunten die niet direct tot een wijziging van de gemeentelijke bijdrage leiden. Loon- en prijscompensatie 2020 De cijfers van de Macro Economische Verkenning (MEV), uitgevoerd door het centraal Plan Bureau (CPB), dienen als basis voor de berekening van de compensatie van loon- en prijsstijgingen. Voor de begroting 2020 worden de cijfers uit de MEV 2019 van september 2018 gehanteerd. Voor de begroting 2020 wordt rekening gehouden met een loonstijging van 3,4%. Dit is echter wat betreft de looncompensatie slechts een raming. De beleidslijn in deze is dat een verschil op de loonsom (overschot of tekort) separaat met de gemeenten wordt vereffend via de tussentijdse rapportage (BERAP) of via de jaarstukken. Voor de prijscompensatie wordt uitgegaan van de IMOC (netto materiele overheidsconsumpties) met correcties van de indices over de jaren t-3, t-2 en t-1. De index voor 2017 was 1,50%, voor 2017 werd uitgegaan van 1,40% en derhalve een bijstelling van 0,10%. Voor 2018 bedroeg de index 1,70%, voor 2018 werd uitgegaan van 1,40% en derhalve een bijstelling van 0,30%. De index voor 2019 was nog niet berekend en daarom werd de index voor 2018 op extrapolatiebasis aangehouden. De index voor 2019 is 1,60% maar uitgegaan werd van 1,40% en derhalve een bijstelling van 0,20%. In totaal bedraagt de nacalculatie 0,60%. Voor de begroting 2020 worden de prijzen daarom geïndexeerd met 2,20% (1,60% van 2019 + 0,6% nacalculatie). Bijdrage per gemeente De gemeentelijke bijdrage 2020 (excl. de bijdrage Jeugdgezondheidszorg) wordt verdeeld over de gemeenten op basis van de inwoneraantallen (in % van totaal) per 1 januari 2019 (opgave gemeenten) en de bijdrage voor de Jeugdgezondheidszorg op basis van het aantal jeugdigen (in % van totaal) per 1 januari 2018 (cijfers CBS). Uitgangspunten meerjarenraming Bij de opstelling van de meerjarenraming 2020-2023 zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1. De looncompensatie 2020 t/m 2023 wordt geraamd op 3,4% en de prijscompensatie 2020 t/m 2023 op 1,60% (conform CPB raming voor 2019); 2. Het aantal inwoners/jeugdigen is voor de jaren 2020 t/m 2023 gefixeerd op het aantal inwoners/jeugdigen opgenomen in de begroting 2020. Vervangingsinvesteringen De investeringsruimte blijft op peil door de kapitaaluitgaven die in de begroting zijn afgeschreven, op te voeren als vervangingsinvesteringen. Zittend vervoer Als uitvloeisel van de zorgplicht voor personeel van een reeds in 2002 afgestoten activiteit, genaamd zittend vervoer, wordt nog aan twee voormalige personeelseden een WW uitkering uitbetaald. Deze uitkering loopt nog tot uiterlijk 2020 en neemt jaarlijks af. Voor het jaar 2020 wordt nog voor ca. 45.000 aan kosten verwacht. Deze kosten komen volledig voor rekening van de voormalige Gemeentekring Almelo-gemeenten (GKA gemeenten), omdat het zaak waarnemend de afwikkeling betreft van een ooit door de Gemeentekring Almelo uitgevoerde activiteit. Onvoorziene uitgaven In 2020 wordt evenals in voorgaande jaren een post onvoorzien van 45.000,- geraamd. Om in bepaalde situaties adequaat, effectief en efficiënt te kunnen handelen verdient het aanbeveling om incidenteel te kunnen beschikken over een dergelijke begrotingspost. Het geraamde bedrag wordt onttrokken aan de algemene reserve, zodat een verhoging van de gemeentelijke bijdrage hiervoor niet aan de orde is. Voordat aanspraak gemaakt wordt op deze post, wordt nagegaan of het saldo van de algemene reserve toereikend is om deze onttrekking te kunnen doen. Het dagelijks bestuur legt vervolgens in de eerstvolgende vergadering van het algemeen bestuur verantwoording af. De onttrekking moet passen binnen het karakter en de doelstelling van de gemeenschappelijke regeling. In de tussentijdse rapportage wordt gerapporteerd over mogelijke besteding van de post onvoorzien. 64 64

Financiële begroting Programmabegroting 2020 Tarieftaken Voor taken, die niet via de algemene bijdrage van gemeenten worden bekostigd, gelden tarieven die alle bedrijfskosten moeten afdekken. Deze tarieven, gerelateerd aan een reëel te verwachten omzet, dienen tenminste een kostendekkend exploitatieresultaat op te leveren. Dit sluit aan bij de wet Markt en Overheid. In de risicoparagraaf zijn risico s benoemd voor de tarieftaken. Samenwerking in Coalition of the Willing verband Er zijn verschillende ontwikkelingen m.b.t. samenwerking tussen gemeenten en Regio Twente op het gebied van bedrijfsvoering ( Coalition of the Willing ). Deze ontwikkelingen hebben geen invloed op de gemeentelijke bijdrage, omdat de kostenverrekening tussen de deelnemende partijen op basis van onderlinge afspraken worden verrekend. 65 65

Financiële begroting Programmabegroting 2020 14.1.1 Overzicht van baten en lasten vorig begrotingsjaar en gerealiseerd bedrag voor vorig begrotingsjaar Bedragen X 1.000 Overzicht van baten en lasten Realisatie 2018 Begroting 2019 Begroting 2020 na wijziging Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Programma`s Domein Gezondheid 6.506 18.277 11.771-6.079 18.690 12.611-4.917 19.243 14.326- Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) 2.202 5.128 2.926-1.320 4.460 3.140-1.340 4.660 3.320- Agenda van Twente 8.007 2.916 5.092 269 45 225 100 100 - Domein Bestuur en ondersteuning 253 866 613- - 540 540-0 315 315- OZJT 634 1.257 624- - 784 784-45.815 46.616 801- Veilig Thuis Twente 1.072 3.487 2.416-1.675 4.095 2.420-1.675 4.260 2.585- Coalition of the Willing 5.031 4.777 254 6.054 5.537 517 6.541 5.946 596 Subtotaal programma's 23.704 36.708 13.004-15.397 34.151 18.754-60.389 81.140 20.751- Overhead 4.728 17.132 12.404-3.307 15.653 12.346-3.503 15.966 12.463- Totaal programma's incl. overhead 28.432 53.840 25.408-18.704 49.804 31.100-63.891 97.105 33.214- Algemene dekkingsmiddelen Treasury 280 241 40 60 60 0 57 57 0 Gemeentelijke bijdrage 29.161-29.161 31.085-31.085 33.343-33.343 Totaal algemene dekkingsmiddelen 29.442 241 29.201 31.144 60 31.085 33.400 57 33.343 Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten 57.874 54.080 3.793 49.849 49.864 15-97.292 97.163 129 Toevoeging/onttrekking aan reserves Domein Bestuur en ondersteuning 788-788 45-45 45 38 7 Domein Gezondheid - - - 106-106 - - - Domein Leefomgeving (excl. Agenda van Twente) 170 180 10- - 136 136- - 136 136- OZJT - - - Coalition of the Willing 261 152 109 Veilig Thuis Twente - 173 173- Totaal toevoegingen/onttrekkingen aan reserves 1.219 504 714 151 136 15 45 174 129- Gerealiseerd resultaat 59.092 54.585 4.507 50.000 50.000 0 97.337 97.337 0 Resultaat Agenda van Twente 2018 4.897- Gerealiseerd resultaat na aftrek Agenda van Twente 390-0 0 Tabel 12 Overzicht van baten en lasten inclusief vorig begrotingsjaar en voor vorig begrotingsjaar 66 66

Financiële begroting Programmabegroting 2020 14.1.2 Specificatie stijging gemeentelijke bijdrage 2020 t.o.v. 2019 Gemeentelijke bijdrage programmabegroting 2019 30.764.314 Begrotingswijziging 2019 nr.1 nieuw beleid 320.305 Nieuw beleid Bedrijfsvoering (niet structureel) 251.219- Gemeentelijke bijdrage begroting 2019 na wijziging (excl. nieuw beleid Bedrijfsvoering) 30.833.400 Totale gemeentelijke bijdrage programmabegroting 2020 33.343.027 Per saldo een stijging van de bijdrage 2020 t.o.v. 2019 2.509.627 Specificatie stijging gemeentelijke bijdrage Stijging Daling Loon en salarissen: Werkgeverslasten 2019, ambtsjubilea, periodieken, e.d. 336.974 Looncompensatie (3,4%) 798.875 Prijscompensatie (2,2%) 146.460 Toevoeging Rijksvaccinatieprogramma 1.207.366 Omslagrente (0,3%) 5.049 Inhuurkosten lobbyisten in-dienst van provincie Overijssel 25.000 Totale stijging gemeentelijke bijdrage 2020 2.509.627 Tabel 13 verklaring stijging gemeentelijke bijdrage 14.1.3 Overzicht van geraamde incidentele baten en lasten Voor de periode 2020 en 2023 worden geen incidentele baten en lasten geraamd. Dit is een wijziging ten opzichte van de begroting 2019. Bij nader inzien blijkt dat de in de begroting 2019 uiteengezette incidentele baten en lasten als meerjarig zijn te kwalificeren in plaats van incidenteel. Dit zijn met name maatwerk projecten binnen het programma Gezondheid waarvan de exacte omvang per jaar kan wisselen maar met redelijke mate van zekerheid kan gesteld wordt dat deze baten en lasten de komende jaren ook worden verwacht. Deze bedragen zijn daarom niet aan te merken als incidenteel. 67 67

Financiële begroting Programmabegroting 2020 14.2 Uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting Deze paragraaf bevat een prognose van de balans en het EMU-saldo. Daarnaast zal aandacht besteed worden aan de jaarlijkse terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, de investeringen en het verloop van de reserves. 14.2.1 Geprognosticeerde balans De prognose van de balans betreft het begrotingsjaar, het voorliggende jaar en de 3 jaren volgend op het begrotingsjaar. Jaarrekening Prognose eind Prognose eind Prognose eind Prognose eind Bedragen in 2018 2019 2020 2021 2022 Prognose eind 2023 Materiele vaste activa 8.402.290 8.103.507 7.264.379 7.018.683 6.559.287 6.127.728 Financiële vaste activa 1.316.576 1.124.635 900.157 541.978 178.405 94.124 Vlottende activa 14.921.668 14.514.557 14.514.557 14.514.557 14.514.557 14.514.557 Totaal activa 24.640.535 23.742.699 22.679.094 22.075.218 21.252.249 20.736.409 Eigen vermogen 10.062.316 10.047.044 10.176.084 10.305.124 10.434.163 10.563.203 Vaste schulden 1.756.188 1.617.991 1.472.579 1.319.577 1.158.589 989.196 Vlottende schulden 12.822.030 12.077.664 11.030.431 10.450.517 9.659.497 9.184.010 Totaal passiva 24.640.534 23.742.699 22.679.094 22.075.218 21.252.249 20.736.409 Toelichting Materiele vaste activa Deze balanspost is geprognosticeerd door de jaarrekening 2018 als uitgangspunt te nemen. Hier zijn de toekomstige vervangingsinvesteringen aan toegevoegd. En de begrote afschrijvingen over de reeds geactiveerde activa vanuit de activa administratie zijn hierop in mindering gebracht. Financiele vaste activa Voor prognose van de financiele vaste activa zijn gegevens gebruikt uit de leningenadministratie van de verstrekte geldleningen in het kader van het MKB fonds en de verstrekte hypothecaire leningen aan personeel. Vlottende activa Deze balanspost is geprognosticeerd door het gemiddelde te nemen van de jaarrekeningen 2017 en 2018. Onder de vlottende activa hoort ook de post liquide middelen. Deze bevat normaal gesproken het positieve effect van alle overige activa en passiva posten. Voor deze balans is deze sluitpost opgenomen onder de vlottende schulden. Eigen vermogen De belanspost reserves is begroot op basis van het verloopoverzicht reserves. 68

Financiële begroting Programmabegroting 2020 Vaste schulden De prognose voor de vaste schulden is gebaseerd op de afloop van de BNG geldlening uit de leningenadministratie. Vlottende schulden De vlottende schulden zijn gebaseerd op het gemiddelde van de jaarrekeningen 2017 en 2018. Daarnaast bevat deze het post het netto effect van alle overige geprognosticeerde posten. 14.2.2 Berekening EMU-saldo Omschrijving (x 1.000) 1 Begroting Begroting Raming Raming Raming 2019 2020 2021 2022 2023 2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 932 1.145 829 691 663 3 Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie - - - - - 4 5 Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: 6 Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord 7 8 9 10 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie staan) Baten bouwgrondexploitatie: Baten voorzover transacties niet op exploitatie verantwoord Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties met derden betreffen Lasten ivm transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten 15-129- 129-129- 129-633 306 583 232 232 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 11 Verkoop van effecten: Nee Nee Nee Nee Nee a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie? - - - - - Berekend EMU-saldo 284 710 117 330 303 69

Financiële begroting Programmabegroting 2020 14.2.3 Verloopoverzicht reserves Hieronder treft u het verloopoverzicht aan de van de mutaties in de reserves die worden geraamd. Met betrekking tot grootonderhoud op de recreatieparken en fietspaden worden dotaties aan reserves opgenomen. Onttrekkingen aan de reserves voor grootonderhoud geschieden op basis van een meerjarenplanning. Per jaarschijf wordt door de parkbeheerders beoordeeld welk grootonderhoud dient plaats te vinden. De kosten voor grootonderhoud worden vervolgens bij de jaarrekening onttrokken uit de reserves. Verloopoverzicht reserves (bedragen in ) Reserve groot onderhoud recreatieparken en fietspaden 31-12- 2018 Onttrek -kingen Toevoegingen 31-12- 2019 Toevoeg -ingen Onttrek -kingen 31-12- 2020 31-12- 2021 31-12- 2022 31-12- 2023 355.660 136.040 491.700 136.040 0 627.740 763.779 899.819 1.035.859 Egalisatiereserve Gezondheid 478.839 0 106.312 372.527 0 0 372.527 372.527 372.527 372.527 Algemene reserve 116.807 0 45.000 71.807 38.000 45.000 64.807 57.807 50.807 43.807 Totaal 951.306 136.040 151.312 936.034 174.040 45.000 1.065.074 1.194.113 1.323.153 1.452.193 Tabel 14 Verloopoverzicht reserves 14.2.4 Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen In onderstaand overzicht zijn de arbeidskosten gerelateerde verplichtingen opgenomen, die jaarlijks een vergelijkbaar volume hebben. De dekking van deze verplichtingen is in de meerjarenraming voorzien. Bedrag in Individueel keuzebudget 4.769.000 Tabel 15 Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen 14.2.5 Investeringen Hieronder treft een overzicht van de verwachte herinvesteringen: Herinvesteringen 2020 2021 2022 2023 Investeringen met economisch nut 306.100 583.500 231.800 231.700 Tabel 16 Herinvesteringen 70

Bijlagen Programmabegroting 2020 Bijlagen Bijlage 1. Gemeentelijke bijdrage 2020 per taakveld Gemeente Aantal inw. Aantal jeugd. 0.1 0.10 0.4 0.5 0.8 1-1-2019 1-1-2018 Bestuur Mutaties reserves Overhead Treasury Overige baten en lasten Almelo 72.937 14.940 13.611 14.969 0 0 25.584 Borne 23.205 4.955 4.330 4.762 0 0 8.140 Dinkelland 26.353 5.364 4.918 5.408 0 0 9.244 Enschede 158.402 29.400 29.561 32.509 0 0 55.562 Haaksbergen 24.280 4.792 4.531 4.983 0 0 8.517 Hellendoorn 35.811 7.416 6.683 7.350 0 0 12.561 Hengelo 80.715 15.912 15.063 16.565 0 0 28.312 Hof van Twente 34.888 6.753 6.511 7.160 0 0 12.238 Losser 22.629 4.380 4.223 4.644 0 0 7.938 Oldenzaal 31.820 6.554 5.938 6.531 0 0 11.161 Rijssen / Holten 38.302 9.447 7.148 7.861 0 0 13.435 Tubbergen 21.283 4.672 3.972 4.368 0 0 7.465 Twenterand 33.789 7.864 6.306 6.935 0 0 11.852 Wierden 24.335 5.328 4.541 4.994 0 0 8.536 Totaal 628.749 127.777 117.336 129.040 0 0 220.544 Gemeente 2.1 3.1 3.1 5.7 6.1.1 6.1.2 Verkeer en vervoer Economische ontwikkeling Economische ontwikkeling Internationaal en Lobby Openbaar groen en (openlucht) recreatie Samenkracht en burgerparticip atie OZJT Samenkracht en burgerparticip atie GGD Almelo 42.054 226.703 60.521 228.608 162.058 9.140 Borne 13.380 72.126 19.255 72.732 51.559 2.908 Dinkelland 15.195 81.910 21.867 82.599 58.553 3.302 Enschede 91.331 492.345 131.437 496.482 351.952 19.849 Haaksbergen 13.999 75.467 20.147 76.101 53.947 3.042 Hellendoorn 20.648 111.308 29.715 112.243 79.568 4.487 Hengelo 46.539 250.878 66.975 252.987 179.340 10.114 Hof van Twente 20.116 108.439 28.949 109.350 77.517 4.372 Losser 13.047 70.335 18.777 70.926 50.279 2.836 Oldenzaal 18.347 98.903 26.403 99.734 70.700 3.987 Rijssen / Holten 22.084 119.050 31.782 120.051 85.103 4.800 Tubbergen 12.271 66.152 17.660 66.708 47.288 2.667 Twenterand 19.482 105.023 28.037 105.905 75.075 4.234 Wierden 14.031 75.638 20.192 76.274 54.070 3.049 Totaal 362.524 1.954.276 521.714 1.970.700 1.397.010 78.787 Gemeente 6.82 7.1 7.1 7.4 7.5 Geëscaleerde zorg 18- Volksgezondheid Volksgezondheid JGZ Milieubeheer Begraafplaats en en crematoria Totaal Almelo 460.390 483.061 2.131.568 0 26.394 3.884.659 Borne 146.474 153.686 706.956 0 8.397 1.264.704 Dinkelland 166.344 174.536 765.310 0 9.536 1.398.722 Enschede 999.858 1.049.094 4.194.652 0 57.322 8.001.953 Haaksbergen 153.259 160.806 683.700 0 8.786 1.267.286 Hellendoorn 226.045 237.176 1.058.080 0 12.959 1.918.821 Hengelo 509.486 534.574 2.270.248 0 29.209 4.210.289 Hof van Twente 220.218 231.063 963.486 0 12.625 1.802.043 Losser 142.838 149.872 624.918 0 8.189 1.168.821 Oldenzaal 200.853 210.743 935.093 0 11.515 1.699.909 Rijssen / Holten 241.768 253.674 1.347.853 0 13.860 2.268.468 Tubbergen 134.342 140.957 666.579 0 7.702 1.178.130 Twenterand 213.281 223.784 1.121.998 0 12.227 1.934.140 Wierden 153.606 161.170 760.174 0 8.806 1.345.082 Totaal 3.968.761 4.164.195 18.230.614 0 227.528 33.343.026 De gemeentelijke bijdrage van taakveld 7.1 Volksgezondheid JGZ is niet rechtstreeks te herleiden naar een bijdrage per inwoner, omdat uitgaven in het kader van Jeugdgezondheidszorg op basis van het aantal jeugdigen van de deelnemende gemeenten worden toegerekend. Zoals uiteengezet in de leeswijzer is het conform het BBV niet toegestaan om de gemeentelijke bijdrage voor overhead op te halen via taakveld overhead. Hierdoor verantwoorden wij de bijdragen voor overhead onder de baten bij de taakvelden niet zijnde overhead. 71

Bijlagen Programmabegroting 2020 Bijlage 2. Overzicht taakvelden Code Taakveld Lasten Baten Gem.Bijdrage 0.1 Bestuur 94.953 0 94.953 0.1 Bestuur Netwerkstad Twente 186.045 201.045-15.000 0.10 Mutatie reserve 174.040 45.000 129.040 0.4 Overhead 13.862.550 1.995.742 11.866.807 0.4 Overhead Netwerkstad Twente, Kennispunt Twente en Agenda voor 595.813 0 595.813 Twente 0.4 Overhead Salarisadministratie 123.342 123.342 0 0.4 Overhead Twentsekracht 988.404 988.404 0 0.4 Overhead IT-Platform 395.431 395.431 0 0.5 Treasury 57.425 57.425 0 0.8 Overige baten en lasten 220.544 0 220.544 2.1 Verkeer en vervoer 276.650 0 276.650 3.1 Economische ontwikkeling 1.815.992 425.414 1.390.579 3.1 Economische ontwikkeling Agenda van Twente 100.000 100.000 0 3.1 Economische ontwikkeling Agenda voor Twente 3.612.325 3.881.325-269.000 3.1 Economische ontwikkeling Internationaal en Lobby 407.564 12.360 395.204 3.1 Economische ontwikkeling Kennispunt Twente 1.793.133 2.104.946-311.813 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 2.159.517 902.074 1.257.443 6.1.1 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT 800.987 0 800.987 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT 6.1.1 (Toezicht en kwaliteit) 94.236 94.236 0 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT 6.1.1 (Mobiliteitslab) 174.811 174.811 0 6.1.2 Samenkracht en burgerparticipatie GGD 704.203 931.923-227.720 Samenkracht en burgerparticipatie OZJT 6.1.2 (maatregelhulp) 45.815.080 45.815.080 0 6.82 Geëscaleerde zorg 18-4.260.145 1.674.926 2.585.219 7.1 Volksgezondheid 18.080.548 3.555.340 14.525.208 7.4 Milieubeheer 85.000 85.000 0 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 458.159 430.046 28.113 Eindtotaal 97.336.897 63.993.870 33.343.027 72

Zienswijzen gemeenteraden over de programmabegroting 2020 Bij brief van 11 april 2019 zijn de gemeenteraden in de gelegenheid gesteld om zienswijzen ten aanzien van de begroting schriftelijk in te dienen. Naar aanleiding hiervan is van een aantal gemeenten een zienswijze ontvangen. Voor de overzichtelijkheid zijn de zienswijzen alsmede de reactie daarop van het dagelijks bestuur geclusterd per thema. Stijging gemeentelijke bijdrage begroting 2020 Almelo Gemeente Almelo constateert jaarlijks een lastenuitzetting binnen de begroting van Regio Twente. Deze wordt dit jaar met name veroorzaakt door een loon- en prijsstijging. Almelo spreekt als zienswijze uit dat Regio Twente de lastenuitzetting binnen de definitieve begroting 2020 zelf dient op te vangen en niet doorberekent aan gemeenten. Dinkelland De raad wordt voorgesteld een zienswijze in te dienen op de ontwerpbegrotingen van Regio Twente, inhoudende dat niet met de ontwerpbegroting 2020 wordt ingestemd, maar dat de omvang van de begroting 2019 en dus ook de daar aan gekoppelde gemeentelijke bijdrage als het plafond voor de komende jaren wordt gezien. Hellendoorn Hoewel de programmabegroting 2020 is opgesteld in overeenstemming met de uitgangspunten die daarvoor vooraf zijn meegegeven, kunnen wij onmogelijk akkoord gaan met de voorgestelde verhoging van de gemeentelijke bijdrage die uit de stukken naar voren komt. Concreet gaat het daarbij om de doorberekening van loon- en prijsstijgingen. Met de extra kosten voor het Rijksvaccinatieprogramma hebben wij geen probleem, omdat daar via het gemeentefonds compensatie voor komt. Wij roepen u dan ook met klem op om binnen uw begroting dekking te vinden voor de gestegen lonen en prijzen. Als gevolg van een groeiende problematiek binnen het sociaal domein zien wij ons net als zoveel gemeenten op dit moment geplaatst voor een steeds grotere financiële opgave. De extra gelden die het Rijk recent voor het financieel domein beschikbaar heeft gesteld doen hieraan niets af. Het moge dan ook duidelijk zijn dat gemeenten verdere kostenstijgingen er nu absoluut niet bij kunnen gebruiken. Gezien de problemen waar gemeenten voor staan, vragen wij u ook nadrukkelijk te bekijken waar de komende jaren verdere bezuinigingen gerealiseerd kunnen worden. Ook bij de uitvoering van uw begroting dringen wij aan op maximale begrotingsdiscipline, om zodoende mee- en tegenvallers lopende het jaar tijdig te signaleren en op te vangen binnen uw begroting. Alleen op die wijze kunnen vervelende verrassingen achteraf worden voorkomen. Wierden De raad van de gemeente Wierden dient de volgende zienswijze in: 1. De raad roept het college op tot het niet verder laten stijgen van de financiële middelen vanuit de gemeente, gelet op de financiële uitdagingen welke op lokaal niveau aan de orde zijn. Waarbij uitgangspunt kan zijn dat de toename in 2020 ten opzichte van 2019 niet gehonoreerd wordt. 2. Deze motie onder de aandacht te brengen van de gemeenteraden en Colleges van B&W in de Regio Twente. 3. De gemeenteraden te informeren over de inspanningen en uitkomsten van het bovenstaande. 4. De verbonden partijen deelgenoot en medeverantwoordelijk te maken voor de bezuinigingen die op brede schaal moeten worden doorgevoerd in de gemeente Wierden. 1

Reactie dagelijks bestuur De voorliggende begroting is opgesteld op basis van bestaand beleid. De stijging van de gemeentelijke bijdrage 2020 wordt voor het overgrote deel veroorzaakt door wijziging in de financiering van het Rijksvaccinatieprogramma (hierna: RVP), toename in de loonmutaties en door de loon- en prijscompensatie. Voor een klein deel (ca. 1%) stijgt de gemeentelijke bijdrage door het toenemen van de inhuurkosten van de lobbyisten. Deze zijn in dienst van de provincie Overijssel en werken op andere arbeidsvoorwaarden. In het portefeuilleberaad Belangenbehartiging is gedeeld dat het benodigde extra budget hiervoor 45.000 bedraagt. Het portefeuilleberaad Belangenbehartiging heeft geadviseerd om te onderzoeken of deze kostenuitzetting binnen de begroting gevonden kan worden. Naar aanleiding daarvan hebben wij besloten met de provincie overleg te voeren over een vermindering van de kosten en om een andere dekking in de begroting te bezien. Het overleg met de provincie en een nadere beschouwing van de begroting heeft een bedrag van 20.000 opgeleverd. Voor de resterende 25.000 is een bijdrage gevraagd vanuit de budgetten van verkeer en vervoer en OZJT, omdat de lobbyisten daarvoor ook worden ingezet. Van de daarvoor verantwoordelijke bestuurders is hiervoor geen medewerking verkregen. In de begroting 2020 is daarom een kostenuitzetting opgenomen van 25.000. Het is aan het algemeen bestuur, bij wie het budgetrecht berust, om hierover een uitspraak te doen. De gemeenten worden door het Rijk via het gemeentefonds volledig gecompenseerd voor de stijging van de gemeentelijke bijdrage voor het RVP. Op 12 juni jl. heeft de bestuurscommissie Publieke Gezondheid besloten om voor het RVP voor de begroting 2019 958.717 beschikbaar te stellen. De gemeenten hebben van het Rijk via het gemeentefonds 1.207.366 ontvangen voor het RVP. Over het restant zijnde 248.649 heeft de bestuurscommissie besloten deze te reserveren voor nadere besluitvorming op 25 september 2019. Dit besluit leidt mogelijk tot een begrotingswijziging van de programmabegroting 2020. De eventuele begrotingswijziging zullen wij voorleggen aan uw bestuur op 30 oktober 2019. De toename door de loonmutaties ontstaat door het jaarlijks toepassen van de meest recente Cao en actualisering van de werkgeverslasten (autonome ontwikkelingen). De stijging door de loon- en prijscompensatie heeft te maken met de gehanteerde percentages. Over de vaststelling en hoogte van deze percentages is in het algemeen bestuur van 12 november 2014 de afspraak gemaakt dat Regio Twente de percentages hanteert die door de gemeenten worden berekend en doorgegeven aan de verbonden partijen. Deze percentages verschillen van de percentages die de gemeenten zelf hanteren en toevoegen aan de eigen budgetten die gecompenseerd worden door het gemeentefonds. Dit heeft enerzijds te maken met dat wij als gemeenschappelijke regeling al vroeg in het jaar de begroting moeten opstellen en daarvoor de informatie gebruiken zoals gepubliceerd op Prinsjesdag. De gemeenten stellen op een later moment de begroting op en gaan uit van een ander peildatum voor de percentages. Anderzijds hanteren de gemeenten voor verbonden partijen een inhaalindexatie (nacalculatie) op basis van drie jaren voorafgaande het begrotingsjaar. De inhaalindexatie kan van jaar tot jaar schommelingen in de gemeentelijke bijdragen veroorzaken. Aangezien de gemeenten de indexatie systematiek hebben bepaald zou in samenwerking een andere systematiek kunnen worden ontwikkeld. Wij beseffen ons dat de gemeenten geconfronteerd worden met tekorten en bezuinigingsopgaven en dat daarbij ook naar verbonden partijen wordt gekeken. Tegelijkertijd is het belangrijk om te realiseren dat een trap-op-trap-af principe geen gemeengoed is in onze samenwerking. Er zijn in het algemeen bestuur afspraken gemaakt waarbinnen de begroting zich ontwikkelt. Over de jaren 2012-2017 heeft Regio Twente ruim 4,3 mln. aan taakstellingen structureel ingevuld. De stijging van de begroting 2020 ten opzichte van de begroting 2019 leidt tot een lastenuitzetting van afgerond 1,3 mln. door de loonmutaties en de toepassing van de loon- en prijscompensatie, het RVP verloopt immers budgetneutraal voor gemeenten. Wij hebben een maximale inspanning geleverd om verdere kostenstijgingen te voorkomen. In het kader van het traject Basis op orde is de begroting 2020 opnieuw opgebouwd en zijn de budgetten herverdeeld. Bij de jaarrekening 2018 hebben wij het algemeen bestuur geïnformeerd over het structurele ICT tekort. Door een herziening in het takenpakket en door middelen te her prioriteren wordt momenteel onderzocht of de hiervoor benodigde middelen binnen de huidige begroting van Regio Twente gevonden kunnen worden. Indien deze verkenning niet het gewenste financiële resultaat oplevert moet deze problematiek bestuurlijk worden teruggelegd omdat het niet voldoen van 2

Regio Twente aan privacy wetgeving de certificering van Regio Twente in algemene zin en van een aantal domeinen in het bijzonder in gevaar kan brengen. Het opvangen van 1,3 mln. (4% van de gemeentelijke bijdrage) binnen de eigen begroting die al financieel onder druk staat is niet mogelijk. Bovendien schetst een eerste beeld van het verwachte resultaat 2019 een continuering van het tekort van 2018. Wij gaan in 2019 maximaal inzetten op een strakke begrotingsdiscipline en op het terugdringen van de exploitatietekorten. De bovengenoemde argumenten in overweging nemend adviseren wij het algemeen bestuur om de zienswijzen niet over te nemen. Stijging gemeentelijke bijdrage begroting 2021 en verder Tubbergen De raad wordt voorgesteld een zienswijze in te dienen op de ontwerpbegroting van Regio Twente, dat met de ontwerpbegroting 2020 wordt ingestemd, met dien verstande dat de omvang van de ontwerpbegroting 2020 en dus ook de daaraan gekoppelde gemeentelijke bijdrage als het plafond voor de komende jaren wordt gezien. Dit betekent dat dekking voor alle toekomstige meerkosten, zowel autonome ontwikkelingen als nieuw beleid, gevonden moet worden binnen de (omvang van de) vastgestelde begroting 2020. Reactie dagelijks bestuur De gemeentelijke bijdrage van het begrotingsjaar 2020 zou als plafond gezien kunnen worden met dien verstande dat er dan een ingrijpende en gevoelige takendiscussie gevoerd dient te worden om vanaf het begrotingsjaar 2021 forse taakstellingen te kunnen realiseren. De takendiscussie zal in samenspraak met de bestuurscommissies Publieke Gezondheid en OZJT plaats moeten vinden. Pijnlijke keuzes die onder andere de jeugdzorg, publieke gezondheid en economisch structuurversterking raken als invulling van deze taakstellingen zijn dan onvermijdbaar. Het is aan het algemeen bestuur om kaders te stellen hoe de begroting zich ontwikkelt na 2020 en het daarbij al dan niet aanpassen van de in 2014 vastgestelde begrotingsuitgangspunten. Gezien de bovengenoemde argumenten adviseren wij het algemeen bestuur om de zienswijze niet over te nemen. Inrichting van de organisatie Almelo In 2020 dient ingezet te worden op een efficiënter en vereenvoudigd ingericht construct van Regio Twente, dat in een afgeslankte en transparante vorm de Twentse samenwerking faciliteert en alleen waar dit een meerwaarde is voor alle partners. Enschede Een van de uitgangspunten van de Twentse samenwerking in het rapport van de commissie Robben is het vergroten van de raadsbetrokkenheid bij de bestuurlijke hoofdlijn van samenwerking en regionale samenwerkingsthema's. Hoewel het om een collegeregeling gaat wordt voor de raden een taak gezien met betrekking tot het sturen op de kaders van de samenwerking. Naast de betrokkenheid van de raden bij de begroting en jaarrekening heeft dit vorm gekregen doordat de raden in de gelegenheid werden stellen een zienswijze in te dienen over het vierjaarlijkse werkprogramma, de Regionale Samenwerkingsagenda, en de evaluatie van de regeling. Om de raadsbetrokkenheid te vergroten zijn jaarlijks enkele themabijeenkomsten gehouden voor de 348 raadsleden in de Twenteraad. In de evaluatie van de regeling Regio Twente constateert Kennispunt Twente in januari 2018 dat het uitgangspunt van het vergroten van de raadsbetrokkenheid slechts gedeeltelijk is behaald en adviseert daarom te bespreken of en op welke wijze het aan de orde stellen van moties/resoluties in de Twenteraad kan worden bevorderd. In maart 2018 heeft de Enschedese gemeenteraad naar aanleiding van de evaluatie van de gemeenschappelijke regeling Regio Twente benadrukt dat in de Twentse samenwerking kernwaarden als democratische invloed en controle van groot belang zijn. De gemeenteraad van Enschede pleitte daarbij voor een betere fundering van de democratische legitimatie door een actievere rol van de gemeenteraden in de Twenteraad. Tot onze verbazing lezen wij in de presentatie bij de bespreking van Vervolgbestuursopdracht / evaluatie regeling Regio Twente, geagendeerd in de AB-vergadering van 15 mei jl., dat in de eerste conclusies en oplossingsrichtingen van "de collegetour" het opheffen 3

van de Twenteraad als mogelijkheid wordt genoemd. Dit staat haaks op ons bovengenoemde advies, alsmede op een landelijke ontwikkeling om de democratische controle op gemeenschappelijke regelingen door gemeenteraden te versterken. Een ontwikkeling die is vastgelegd in het huidige regeerakkoord en voor de minister aanleiding is om in de loop van dit jaar een voorstel tot wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen bij de Tweede Kamer in te dienen. De Enschedese gemeenteraad roept u dan ook op om conform het eerder afgegeven advies de rol van de Twenteraad te versterken. Daartoe is het reserveren van budget voor de bijeenkomsten van de Twenteraad, 4 a 5 per jaar, in de Programmabegroting 2020 een noodzakelijke randvoorwaarde. Rijssen-Holten Er is een discussie gaande over de toekomst van Regio Twente maar hier is in de ontwerp begroting geen rekening mee gehouden. Reactie dagelijks bestuur Op 15 mei jl. hebben de gemeentesecretarissen in het algemeen bestuur de eerste conclusies gepresenteerd die zijn opgehaald uit de gesprekken met de 14 colleges over de toekomstige samenwerking. Op basis daarvan is een oplossingsrichting met het algemeen bestuur gedeeld. Daarbij is ook het opheffen van de Twenteraad benoemd. Wij hebben hierover geen standpunt genomen. Overigens is in de begroting niet voorzien in de kosten voor de Twenteraad. Daarover is voor het algemeen bestuur van 10 juli 2019 een separaat voorstel geagendeerd. Op 10 juli komt ook, als vervolg op de gepresenteerde oplossingsrichting, voor een beeld- en meningsvormende bespreking, een advies van de gemeentesecretarissen aan de orde over de versterking van de regionale samenwerking. De begroting is op 11 april aangeboden aan de raden. In zowel de aanbiedingsbrief als in het voorwoord van de begroting is aangegeven dat de samenwerking volop in beweging is en dat de effecten op de begroting in dit vroege stadium niet concreet te duiden zijn. Op 15 mei jl. zijn immers de eerste contouren en denkrichtingen gepresenteerd. Dit heeft nog niet geleid tot besluitvorming en daarom is het voorbarig om in deze begroting rekening te houden met de mogelijke toekomst van de organisatie. De effecten op de begroting worden via een begrotingswijziging verwerkt zodra deze bekend zijn. Aanbieding van de stukken Enschede Overigens merken wij op dat wij de jaarstukken en de programmabegroting pas na herhaald verzoek rechtstreeks hebben ontvangen. In eerste instantie werden wij voor deze stukken verwezen naar Extranet. Wij zijn van mening dat de gemeenschappelijke regelingen waarin we als gemeente participeren de stukken actief openbaar ter beschikking dienen te stellen aan de betreffende gemeenteraden. Reactie dagelijks bestuur Sinds 2012 worden de gemeenten geïnformeerd over onze jaarstukken en de programmabegroting via het platform extranet. Wij hebben niet eerder vernomen dat het extranet hiervoor geen passende wijze is. Wij zijn daarom erkentelijk voor uw opmerking en zullen volgend jaar de stukken rechtstreeks aanbieden aan de raden. 4

Reactie op de QuickScan gezamenlijke rekenkamer Hengelo De gemeenteraad van Hengelo heeft in haar vergadering van 11 juni 2019 besloten: geen zienswijze in te dienen op de jaarstukken 2018 en de concept programmabegroting 2020 van Regio Twente. de betrokken besturen van de gemeenschappelijke regelingen, middels de uitgaande brief, de uitgevoerde QuickScan vanuit de Rekenkamercommissies aan te bieden en de besturen te verzoeken om op de inhoudelijke gemaakte opmerkingen te reageren naar de betrokken gemeenteraden. Reactie dagelijks bestuur Wij hebben kennis genomen van uw verzoek om inhoudelijk te reageren op de QuickScan uitgevoerd door de gezamenlijke rekenkamer. Naar onze mening wordt de QuickScan primair uitgevoerd ten behoeve van de betreffende gemeente. Het is aan de betreffende gemeente om dit in de vergadering van het algemeen bestuur in te brengen. Wij wachten de bespreking in het algemeen bestuur af. 5

Voorstel voor Algemeen bestuur Registratienummer 2019-001248 Datum vergadering 10 juli 2019 Agendapunt 5 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Bedrijfsvoering, Gerit Huijs, 06 51 10 34 90 Onderwerp (Evaluatie) nieuw beleid 2019 en het vervolg voor 2020 Voorstel 1. De formatie voor één jaar uit te breiden met 2,5 fte bij Bedrijfsvoering vanaf 1 januari 2020. 2. Kennis te nemen van de benodigde noodzakelijke ICT investeringen. 3. De begroting voor Bestuur en Ondersteuning t.b.v. de Twenteraad op te hogen met 20.000,- structureel vanaf 1 januari 2020. 4. De financiële vertaling te verwerken in een wijziging van de begroting 2020. Inleiding In uw vergaderingen van 11 juli en 31 oktober 2018 is aan de orde geweest ons voorstel voor nieuw beleid 2019. Het betreft de uitbreiding van de formatie bij Bedrijfsvoering met 2,5 fte om te voldoen aan wet- en regelgeving. De kosten voor de formatie uitbreiding zijn 250.000, het gaat om 0,40 per inwoner. Na de vergadering van 11 juli 2018 zijn gemeenteraden in de gelegenheid gesteld zienswijzen in te dienen. In de vergadering van 31 oktober 2018 heeft u vervolgens besloten de uitbreiding voor één jaar toe te kennen met inachtneming dat halverwege 2019 een evaluatie zal plaatsvinden over het vervolg. Dit voorstel voorziet daarin. De evaluatie staat in bijlage 1. Bijkomend knelpunt vormt het gebrek aan budget voor de noodzakelijke ICT-investeringen in het kader van de privacy wetgeving, denk bijvoorbeeld aan Mobile Device Management. Dit is eveneens meegenomen in de evaluatie nieuw beleid. Beoogd effect 1. Het voldoen aan wet- en regelgeving waardoor (veiligheids)risico s op een aanvaardbaar niveau zijn, waarbij doel- en rechtmatig wordt ingekocht en zorgvuldig wordt omgegaan met persoonsgegevens teneinde misbruik te voorkomen. 2. De programmabegroting 2020 te actualiseren. Argumenten 1.1 Uit de evaluatie blijkt de noodzaak voor investeringen voor Bedrijfsvoering waarvoor in de begroting middelen ontbreken In de vergadering van 31 oktober 2018 heeft u besloten de uitbreiding voor één jaar toe te kennen met inachtneming dat halverwege 2019 een evaluatie zal plaatsvinden over het vervolg. Uit bijgevoegde evaluatie blijkt de noodzaak tot extra investeringen. Om het vervolg van de bestuursopdracht af te wachten wordt voorgesteld om de formatie uit te breiden voor vooralsnog één jaar. 1.2 Doel- en rechtmatig inkopen staat onder druk Om te kunnen voldoen aan wet- en regelgeving en inkoop- en contractmanagement op een aanvaardbaar niveau te brengen en te houden overeenkomstig de aanbevelingen van de accountant en in lijn met het inkoopbeleid is het onvermijdelijk en noodzakelijk dat de inkoopfunctie na 1 januari 2020 wordt gecontinueerd. AB Advies nota versie: 1.0-1 mei 2018 Evaluatiedatum 1 mei 2020 Pagina 1 van 4

1.3 We voldoen niet aan alle maatregelen van de AVG Ten aanzien van de mate waarin de AVG op dit moment is geïmplementeerd, kan geconcludeerd worden dat Regio Twente nog niet volledig voldoet aan alle maatregelen. Tijdelijk is een Functionaris Gegevensbescherming en een Privacy Officer ingezet. Continuering na 1 januari 2020 van deze functies is noodzakelijk. 2.1 Het waarborgen van de continuïteit van werken en het voldoen aan wet- en regelgeving m.b.t. informatieveiligheid vraagt om noodzakelijke ICT investeringen Om een betrouwbare ICT dienstverlening (o.m. basisinfrastructuur) voor Regio Twente blijvend te kunnen bieden is een incidentele en structurele investering noodzakelijk in o.a. Mobile Device Management, beheer en bescherming van ons netwerk. Structureel vraagt dit om een investering van 160.189,- en incidenteel vraagt dit om een investering van 39.424,-. De incidentele kosten zijn kosten voor aanschaf en implementatie. De structurele kosten zijn voor beheer van software en licenties. Voor de begroting 2019 en 2020 is een zero base benadering gekozen waarbij vanuit de begroting van domein Bedrijfsvoering al zoveel mogelijk middelen naar ICT zijn geschoven. Door een herziening in het takenpakket en door middelen te her prioriteren wordt momenteel onderzocht of de benodigde middelen binnen de huidige begroting van Regio Twente gevonden kunnen worden. Indien dit niet mogelijk is zullen wij u een nieuw voorstel voorleggen. 3.1 Bijeenkomsten Twenteraad van grote waarde voor betrokkenheid raden bij Regio Twente Sinds de vernieuwde samenwerking die in 2016 gestart is, wordt de betrokkenheid van de gemeenteraden bij Regio Twente o.a. vorm gegeven door bijeenkomsten van de Twenteraad, die voor alle raadsleden in Twente toegankelijk zijn. Inmiddels is duidelijk geworden dat deze bijeenkomsten, zo n 4 à 5 per jaar, door de raadsleden erg waardevol worden gevonden en onmisbaar zijn voor het functioneren van de raden. De kosten daarvan bedragen per jaar ongeveer 20.000. In de begroting is niet voorzien in de kosten voor de Twenteraad. De voorzitter heeft dit aan de orde gesteld in de vergadering van het presidium van de Twenteraad van 10 april 2019. Hij heeft toegezegd dat wij hiervoor een voorstel aan uw bestuur zullen voorleggen. De kosten zijn tot nu toe geboekt op projecten, waarvoor de bijeenkomst werd gehouden (zoals de Agenda van Twente) of op vergaderkosten van ons bestuur. Deze post is evenwel ontoereikend en wordt overschreden. Dit achten wij ongewenst, te meer daar de Twenteraad een nieuwe institutie is in het kader van de vernieuwde samenwerking. 4.1 Gemeenteraden worden in gelegenheid gesteld zienswijzen in te dienen Indien er sprake is van een verhoging van de gemeentelijke bijdrage kan uw bestuur op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen hiertoe pas definitief besluiten nadat de gemeenteraden in de gelegenheid zijn gesteld een zienswijze hierover in te dienen. Indien uw bestuur instemt met onderhavig voorstel zullen wij deze procedure starten. De ingediende zienswijzen zullen wij bij het voorstel over de begrotingswijziging aan uw bestuur voorleggen. In het kader van de begrotingswijziging neemt uw bestuur een definitief besluit over de verhoging van de gemeentelijke bijdrage. Kanttekening 1.1 Het risico om niet te voldoen aan (Europese) wet- en regelgeving is groot op inkoop- en aanbesteding Omdat middelen en daarmee capaciteit op inkoop ontbreekt is ieder team voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de organisatie van de eigen inkoop. Een risico waar we ook door onze accountant op zijn gewezen. Doelmatig en rechtmatig inkopen en aanbesteden staat onder druk, we voldoen daarmee niet aan wet- en regelgeving en aan ons eigen inkoop- en aanbestedingsbeleid. 1.2 Het risico om niet te voldoen aan (Europese) wet- en regelgeving is groot op privacy en informatieveiligheid Privacy en informatieveiligheid staan onder druk, we voldoen niet aan alle wet- en regelgeving en hebben daarin nog stappen te zetten. Regio Twente beschikt over veel data om haar werkzaamheden ten behoeve van gemeenten en haar burgers adequaat uit te kunnen voeren. Gegevens van alle Twentenaren stromen door onze organisatie. Het gaat hierbij om privacy gevoelige gegevens van GGD, Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp Twente (OZJT) en Veilig Thuis Twente. Het snel toegankelijk maken van informatie wordt steeds belangrijker. Dit alles vraagt om een organisatie die daarop is ingericht, hetgeen in het belang van de gemeenten is. AB Advies nota versie: 1.0-1 mei 2018 Evaluatiedatum 1 mei 2020 Pagina 2 van 4

2.1 Structureel tekort op ICT zichtbaar De kwaliteit van de begroting van het domein Bedrijfsvoering is verbeterd. Veel taakstellingen en stelposten uit het verleden waren in de begroting van het domein Bedrijfsvoering nog niet opgelost. Daarom is de begroting 2020 voor het domein Bedrijfsvoering volledig opnieuw zero-base opgebouwd. De begroting 2019 wordt in het verlengde daarvan nu ook opnieuw opgebouwd. Geconstateerd is dat binnen ICT al jaren sprake is van een tekort. Het aantal medewerkers van Regio Twente is in de afgelopen jaren toegenomen en daarmee de licentiekosten. Tegelijkertijd zien we het budget op ICT juist afnemen over de afgelopen jaren. 4.1 Risico niet beschikbaar stellen budget berust bij gemeenten Dit kan leiden tot boetes, aansprakelijkheidstelling met schadeclaims en in het verlengde daarvan kosten voor juridische procedures. Het risico daarvoor berust bij de gemeenten. De kosten van de formatie-uitbreiding zijn lager dan het financiële risico dat wordt gelopen. Kosten, baten, dekking Nieuw beleid voor de programmabegroting 2020 Gemeente Aantal inwoners 1-1-2019 2,5 fte Bedrijfsvoering Twenteraad Totaal nieuw beleid begroting 2020 Almelo 72.937 29.001 2.320 31.321 Borne 23.205 9.227 738 9.965 Dinkelland 26.353 10.478 838 11.317 Enschede 158.402 62.983 5.039 68.022 Haaksbergen 24.280 9.654 772 10.426 Hellendoorn 35.811 14.239 1.139 15.378 Hengelo 80.715 32.093 2.567 34.661 Hof van Twente 34.888 13.872 1.110 14.982 Losser 22.629 8.998 720 9.717 Oldenzaal 31.820 12.652 1.012 13.664 Rijssen-Holten 38.302 15.229 1.218 16.448 Tubbergen 21.283 8.462 677 9.139 Twenterand 33.789 13.435 1.075 14.510 Wierden 24.335 9.676 774 10.450 Totaal 628.749 250.000 20.000 270.000 Zie voor een nadere onderbouwing voor nieuw beleid de bijgevoegde beleidsformulieren. De uitbreiding op de formatie 2,5 fte voor Bedrijfsvoering is nader toegelicht in het evaluatieformulier. Communicatie N.v.t. Vervolg 1. Op basis van het onderhavige voorstel worden de gemeenteraden in de gelegenheid gesteld uiterlijk 15 oktober 2019 een zienswijze in te dienen. 2. Begrotingswijziging 2020 agenderen voor het algemeen bestuur van 30 oktober 2019. Bijlage(n) 1. Evaluatie nieuw beleid 2019 2,5 fte Bedrijfsvoering 2. Beleidsformulier Nieuw Beleid Twenteraad Enschede, 12 juni 2019 Dagelijks bestuur secretaris, voorzitter, AB Advies nota versie: 1.0-1 mei 2018 Evaluatiedatum 1 mei 2020 Pagina 3 van 4

ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Besluit van het algemeen bestuur, gelezen het voorstel van Dagelijks bestuur van 12 juni 2019 Vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van 10 juli 2019 secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen AB Advies nota versie: 1.0-1 mei 2018 Evaluatiedatum 1 mei 2020 Pagina 4 van 4

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 Evaluatie Nieuw Beleid 2019 Inleiding In de vergaderingen van het algemeen bestuur d.d. 11 juli en 31 oktober 2018 is aan de orde geweest het voorstel voor nieuw beleid 2019. Het betrof de uitbreiding van de formatie bij Bedrijfsvoering met 2,5 fte om te voldoen aan wet- en regelgeving op het gebied van inkoop & contractmanagement en informatieveiligheid & privacy. De kosten voor de formatie uitbreiding zijn 250.000 ( 0,40 per inwoner). Nadat de gemeenteraden in de gelegenheid zijn gesteld zienswijzen in te dienen heeft het algemeen bestuur op basis daarvan in de vergadering van 31 oktober 2018 besloten de uitbreiding voor één jaar toe te kennen met inachtneming dat halverwege 2019 een evaluatie zal plaatsvinden over het vervolg. Voorliggende notitie omvat een beknopte evaluatie over de periode november 2018 tot en met april 2019. In deze evaluatie wordt ingegaan op de problematiek - zowel op het gebied van inkoop- en contractmanagement, informatieveiligheid en privacy als ICT - de doelstelling, het resultaat, maatregelen, middelen. De disciplines eindigen met een conclusie en aanbeveling over het vervolg. Inkoop- en contractmanagement Problematiek 1. Regio Twente hanteert het Inkoop- en aanbestedingsbeleid dat door meerdere organisaties binnen Twente is vastgesteld en wordt gehanteerd. Het geeft de kaders en spelregels weer voor inkopen van leveringen, diensten en werken van deze organisaties. Het inkoopbeleid is gebaseerd op het VNG Model Inkoop- en aanbestedingsbeleid. 2. Het inkoopbeleid is, naast de Europese en nationale aanbestedingswetgeving, van toepassing op alle inkopen van de organisatie zowel ten behoeve van de inkoop voor eigen bedrijfsvoering als de verwezenlijking van de beleidsdoelen van de betreffende organisaties. 3. De besturen van de deelnemende organisaties zien inkoop als één van de instrumenten om hun doelstellingen te realiseren. Belangrijke speerpunten in het beleid zijn: doel- en rechtmatig inkopen, stimuleren van de regionale economie, bevorderen arbeidsparticipatie, stimuleren van innovatie en duurzaamheid. Een organisatiedoelstelling uit het inkoop- en aanbestedingsbeleid van Regio Twente is het rechtmatig en doelmatig Inkopen, zodat gemeenschapsgelden op controleerbare en verantwoorde wijze worden aangewend en besteed. 4. Er is echter geen structureel budget beschikbaar gesteld voor de functie van inkoopadviseur/ contractbeheer teneinde inkoop- en contractmanagement vorm te kunnen geven in lijn met het beleid en de doelstelling van Regio Twente. 5. Voor 2019 zijn wel eenmalig middelen ter beschikking gesteld. Doel Korte termijn: Adequaat inkoopadvies verstrekken en contractbeheer op orde te hebben. De spendanalyse ten behoeve van de jaarrekeningcontrole te begeleiden en de interne controle op de inkoop uit te voeren. Eind 2019 ligt er een inkoopactieplan. Lange termijn: Doel- en rechtmatig inkopen, stimuleren van de regionale economie, bevorderen arbeidsparticipatie, stimuleren van innovatie en duurzaamheid. 1

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 Resultaat Korte termijn: Met de eenmalige middelen zijn twee (parttime) medewerkers ingehuurd. Een medewerker doet de interne controle op inkoop en de andere medewerker heeft de primaire opdracht een inkoopactieplan op te stellen; bij belangrijke inkooptrajecten functioneert hij bovendien als adviseur. Op dit moment is een eerste concept inkoopactieplan opgesteld, waarin de aanbevelingen uit de managementletters zijn uitgewerkt. Dit plan zal in de organisatie worden afgestemd (het raakt ook aan de werkwijze van bijvoorbeeld GGD en coalities) waarna besluitvorming zal vinden. In dit plan zijn een aantal maatregelen opgenomen die hieronder beknopt zijn weergegeven. Lange termijn: Overeenkomstig de aanbevelingen van de accountant en in lijn met het inkoopbeleid en het inkoopactieplan moeten we investeren om te kunnen voldoen aan wet- en regelgeving en om inkoop- en contractmanagement op een aanvaardbaar niveau te brengen en te houden. Het doel- en rechtmatig inkopen teneinde de regionale economie te stimuleren, het bevorderen van arbeidsparticipatie en het stimuleren van innovatie en duurzaamheid komt daarmee nog onvoldoende uit de verf. Maatregelen Eind 2019 start de implementatie van het inkoopactieplan. De verwachte doorlooptijd hiervan bedraagt 2 tot 3 jaar. Veel tijd is nodig omdat Regio Twente van ver moet komen. Inkoopdossiers worden op dit moment niet volledig vastgelegd. Het startformulier inkoop als interne beheersmaatregel werkt onvoldoende. Deskundigheid van de inkoopadviseur wordt vaak te laat in aanbestedingstrajecten betrokken. Afwijkingen van het inkoopbeleid worden niet of niet voldoende gemotiveerd. Het hard nodig om tot een betere beheersing van het inkoopproces te komen en dat het aantal bestellers per domein drastisch wordt teruggebracht. Dit is ook aan de accountant toegezegd en zal in de eerste helft van 2019 moeten worden gerealiseerd. Belangrijke maatregelen die in 2019 nodig zijn om het inkoopactieplan van start te krijgen zijn het benoemen van decentrale bestellers en het verbieden van het doen van bestellingen door medewerkers die niet als decentrale besteller zijn benoemd. De te benoemen decentrale bestellers zullen adequaat moeten worden opgeleid en getraind. Daarnaast zullen de domeindirecteuren ferm moeten toezien en het gebruik van het startformulier moeten afdwingen. Daarnaast zal de contractadministratie en de inkoopdossiers op orde moeten worden gebracht. Najaar 2018 is deze actie in gang gezet en momenteel is ongeveer de helft van de contractenadministratie op orde. Contractadministratie is het fysiek en digitaal beheren van contracten, zodat de juiste informatie op het juiste tijdstip en op de juiste plaats beschikbaar is. Zonder zorgvuldig contractbeheer is er geen goed contractmanagement mogelijk. Door contracten vast te leggen en te beheren heeft de organisatie een goed beeld van de verplichtingen die zijn aangegaan en van de momenten waarop (intensieve) monitoring nodig is. Het dwingt de organisatie te handelen wanneer een contract afloopt en helpt te inventariseren voor welke activiteiten contracten zijn gesloten, zodat er inzicht is in de totale inkoopportfolio en er een inkoopplanning gemaakt kan worden. Het bewaken van contracten heeft als doel om de interne organisatie voldoende inzicht te geven in lopende overeenkomsten en de juiste contractuele afspraken. Contractmanagement bevordert de rechtmatigheid en de financiële resultaten. Contractmanagement is essentieel voor het realiseren van de beoogde bedrijfsresultaten, het beheersen van risico s en kans tot waarde creatie. Daarnaast ziet het toe op de bevordering van duurzaamheid, innovatie, en sociale criteria; specifieke aandachtsgebieden/ doelstellingen die de organisatie in haar beleid heeft opgenomen. Bij het vormgeven van contractmanagement binnen de organisatie is het noodzakelijk dat contractmanagement wordt belegd en specifiek door contractmanagers wordt uitgevoerd. Het stellen van een norm bij de verantwoording van de benodigde contractmanagement capaciteit, in relatie tot het actieve contractenbestand is afhankelijk van het type organisatie en de volwassenheid van haar inkoop en contractmanagement. Als contractmanagement en een contractadministratie nog niet of onvoldoende aanwezig is, kan 1 FTE contractmanagement gemiddeld 14 contracten managen. Het is belangrijk dat binnen de organisatie duidelijk is wie de rol heeft van contractmanagement. We beleggen contractmanagement binnen het 2

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 primaire proces. Voorwaarden waaraan specifieke contractmanagers moeten voldoen is dat zij niet alleen op de hoogte zijn van de inhoud van de overeenkomst, maar ook goede kennis hebben van de (specifieke) branche. Middelen Op dit moment zijn er geen structurele middelen beschikbaar voor inkoop- en contractbeheer teneinde inkoop- en contractmanagement goed vorm te kunnen geven. Het bestuur heeft voor de periode van een jaar hiervoor middelen beschikbaar gesteld. De functie is overal schaars, vanuit gemeenten is geen ervaren capaciteit voor Regio Twente beschikbaar. Het beeld is dat gemeenten hierin niet kunnen ondersteunen. Conclusie en aanbeveling Om te kunnen voldoen aan wet- en regelgeving en inkoop- en contractmanagement op een aanvaardbaar niveau te brengen en te houden overeenkomstig de aanbevelingen van de accountant en in lijn met het inkoopbeleid en het inkoopactieplan is het onvermijdelijk en noodzakelijk dat deze functie na 1 januari 2020 wordt gecontinueerd en structureel wordt vormgegeven. Informatieveiligheid Problematiek 1. Regio Twente beschikt over veel data om haar werkzaamheden ten behoeve van gemeenten en haar burgers adequaat uit te kunnen voeren. Gegevens van alle Twentenaren stromen door onze organisatie. Het gaat hierbij om privacy gevoelige gegevens van GGD, Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp Twente (OZJT) en Veilig Thuis Twente. Het snel toegankelijk maken van informatie wordt steeds belangrijker. Dit alles vraagt om een organisatie die daarop is ingericht, hetgeen in het belang van de gemeenten is. 2. In 2019 komen enkele onderwerpen bij elkaar die in de voorgaande jaren in voorbereiding waren. Door de komst van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) moet het privacy beleid en het bewustzijn hieromtrent verder vorm gegeven worden De internationale standaard ISO27001 informatieveiligheid is herzien Deze norm is de basis geworden voor de Nederlandse normen voor informatieveiligheid (NEN-ISO 27001-2017), de norm in de gezondheidszorg voor informatieveiligheid (NEN7510-2017), en de nieuwe verplichte baseline voor de gehele overheid (Baseline Informatieveiligheid Overheid 2018 v1.02). In wetgeving op het gebied van de zorg (WMOi, en gezondheidszorgii) zijn verplichtingen gekomen om te gaan voldoen aan (internationale) standaarden. Bovendien is er een nieuwe wet, de Wet bescherming bedrijfsgeheimen waar ook Regio Twente aan moet voldoen De verschillende Baselines binnen de overheid zijn vervangen door één baseline voor de Overheid te weten de BIO. Deze is voor alle gemeenten en ZBO (Zelfstandig BestuursOrgaan) verplichtend ingevoerd. Per 1 januari 2020 moeten de gemeenten (en dus ook Regio Twente) hieraan voldoen. In de verschillende normen is privacy borging mede opgenomen. Dit komt naar voren in de baseline bij norm 18.1.4 van zowel de ISO27001, de NEN7510 als de BIO 1.02. Zoals uit het jaarverslag 2018 is gebleken zijn er een aantal zaken blijven liggen in 2018, die in 2019 moeten worden opgepakt. 3. Op grond van de AVG, die in de gehele Europese Unie van kracht is, dient Regio Twente over een toezichthoudende functionaris te beschikken. De functionaris ziet toe op de bescherming van persoonsgegevens en controleert op de naleving van privacywetgeving en beleid. 3

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 4. Er is echter geen structureel budget beschikbaar gesteld voor de functie/rol van Functionaris Gegevensbescherming en Privacy Officer. 5. Voor 2019 zijn wel eenmalig middelen ter beschikking gesteld. Doel Korte termijn: We staan in 2019 dus voor de uitdaging zowel de informatieveiligheid, als de privacy te kunnen waarborgen. Doel is om in het laatste kwartaal 2019 het plan van aanpak te presenteren. Lange termijn: De bedoeling van de AVG is er voor te zorgen dat met persoonsgegevens zorgvuldig wordt omgegaan om misbruik te voorkomen. Resultaat Korte termijn: Met deze eenmalige middelen is voor de functie van Privacy Officer een medewerker van de gemeente Hengelo gedetacheerd bij Regio Twente (op aangeven van de kring van gemeentesecretarissen om intern te werven). Deze medewerker is begonnen per 15 juli 2019 en heeft als primaire opdracht het opstellen van een plan van informatieveiligheid en privacy. Inmiddels is deze persoon ook Functionaris Gegevensbescherming (FG). Aanvankelijk was voor de rol van FG capaciteit van Thorbecke ingehuurd maar deze medewerker is inmiddels in dienst bij de gemeente Hengelo. Op dit moment is een eerste concept plan van aanpak opgesteld die in de (regiobrede) stuurgroep informatiemanagement wordt vastgesteld waarna nadere besluitvorming zal plaatsvinden. In dit plan zijn een aantal maatregelen opgenomen die hieronder beknopt zijn weergegeven. Lange termijn: Digitalisering is het steeds makkelijker om informatie te delen, ook privacygevoelige zaken zoals persoonsgegevens. Als organisatie zijn niet alle processen AVG- proof, het risico s op misbruik van gegevens, bijvoorbeeld identiteitsfraude, is aanwezig. Maatregelen In de afgelopen tijd is een zekere basis gelegd, echter de eisen die aan de organisatie gesteld worden vragen structureel een grote inzet van mensen en middelen. Het rapport van Thorbecke d.d. 17 mei 2018 geeft een lijn die we in het komende jaar moeten volgen. Vanuit dat kader liggen er nog de volgende zaken die verder opgepakt moeten worden: 1. Het register van verwerkingen. Voor de meeste onderdelen ligt er een basis, die verder aangevuld dient te worden 2. Uitvoeren van een DPIA (Data Privacy Impact Assesment). Voor alle nieuwe verwerkingen en een aantal bestaande verwerkingen dient dit te worden gedaan 3. Vervolmaken van het register en procedure van datalekken 4. Het vastleggen van toestemming voor verwerkingen. 5. Procedure van inzage 6. Het borgen van privacy by design en default binnen de organisatie 7. Bewustzijn binnen de organisatie Ten aanzien van de mate waarin de AVG op dit moment is geïmplementeerd, kan geconcludeerd worden dat Regio Twente nog niet volledig voldoet aan de zeven maatregelen. Regio Twente voldeed in mei aan twee maatregelen (2 en 5). Inmiddels zijn er flinke stappen gezet en voldoen we grotendeels aan de maatregelen. De borging, de organisatorische inbedding van de maatregelen en het bewustzijn binnen de organisatie vergen nog wel de nodige aandacht. Ad1. Er is een actueel register van verwerkingen en een procedure datalekken. Er moet nog wel duidelijkheid komen over wie verwerkingsverantwoordelijk is voor de verwerkingen in de organisatie. Wanneer deze duidelijkheid er is, moeten de verwerkingen in het register hierop aangevuld/aangepast worden. Het kan wellicht noodzakelijk zijn om de bevoegdheid voor een aantal werkzaamheden te laten formaliseren. Het verwerkingsregister moet een centrale plek krijgen en worden geborgd in de 4

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 organisatie: bij elke wijziging moet het geactualiseerd worden. De verantwoordelijkheid voor het aangeven van de wijzigingen zou bij voorkeur bij proceseigenaren belegd kunnen worden. Daarnaast dient één iemand verantwoordelijk gemaakt te worden voor de coördinatie van de wijzigingen in het register. Ad2. Voor alle nieuwe verwerkingen worden DPIA s uitgevoerd, daarvoor wordt een tool uitgerold in de organisatie. Ad3. Er is een procedure datalekken en het register van datalekken wordt actief bijgehouden conform de eisen van de AVG. Hierbij is het nog wel van belang om de privacyrollen in de organisatie goed te beleggen (zie ook Privacy Governance). Het is belangrijk dat iedereen in de organisatie op de hoogte is van de inhoud van het protocol zodat zij weten hoe te handelen bij het vermoeden van een datalek. Ad4. Voor de meeste verwerkingen is een wettelijke basis aanwezig. Daar waar dit niet het geval is, is en wordt om toestemming gevraagd voor verwerking. Er liggen privacyverklaringen waarin toestemming van de betrokkenen is vastgelegd voor de verwerking van de persoonsgegevens. Ad 5. Er is een privacy reglement voor Regio Twente vastgesteld en intern gepubliceerd en extern is een verklaring gepubliceerd waarin betrokkenen duidelijk worden geïnformeerd over hun rechten. Ad 6 en 7. Het borgen van privacy by design en default binnen de organisatie en het bewustzijn binnen de organisatie verdienen nog de nodige aandacht. Er is een inhaalslag gemaakt op maatregelen om te voldoen aan de AVG maar dit is nog te veel van een beperkt aantal medewerkers o.a. privacy functionaris (tijdelijk in huis), CIO (interim directeur bedrijfsvoering) en CISO. Het bewustzijn op Privacy en informatieveiligheid is nog onvoldoende in de organisatie aanwezig en het principe van privacy by design en default is niet de standaard maar wordt op onderdelen ingevuld. Middelen Op dit moment zijn er geen structurele middelen beschikbaar voor de functie van Privacy Officer en Functionaris Gegevensbescherming. Het algemeen bestuur heeft voor de periode van een jaar hiervoor middelen beschikbaar gesteld. Bij Regio Twente is een medewerker gedetacheerd, dit is naar aanleiding van het verzoek van de kring van secretarissen om eerst binnen de gemeenten te kijken. Regio Twente betaalt hiervoor in verhouding te veel geld voor, te weten 8.000,- per maand. Bijkomend knelpunt vormt het gebrek aan budget voor de noodzakelijke ICT-investeringen in het kader van de privacy wetgeving, denk bijvoorbeeld aan Mobile Device Management. Dit knelpunt wordt hierna uitgewerkt. Conclusie en aanbeveling Ten aanzien van de mate waarin de AVG op dit moment is geïmplementeerd, kan geconcludeerd worden dat Regio Twente nog niet volledig voldoet aan alle maatregelen. Tijdelijk is een Functionaris Gegevensbescherming en een Privacy Officer ingezet. Structurele continuering na 1 januari 2020 van deze functies is noodzakelijk waarbij de juiste prijs- kwaliteit wordt nagestreefd. 5

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 Nieuw beleid ICT Problematiek 1. Op 11 juli 2016 heeft het dagelijks bestuur besloten tot het professioneel in de markt zetten van betrouwbare ICT dienstverlening (o.m. basisinfrastructuur) voor Regio Twente. Na dit besluit is een visiedocument opgesteld inzake de Cloudvisie: Met Regio Twente in de wolken. Besloten is tot een gefaseerde implementatie van de Cloud visie en inmiddels zijn belangrijke stappen gezet in lijn met dit model. In totaal is op dit moment zo n 80% ondergebracht als SaaS (Software as a Service) dienst. 2. Om de continuïteit van werken te waarborgen en te voldoen aan wet- en regelgeving m.b.t. informatieveiligheid is het van belang dat wordt geïnvesteerd zowel incidenteel als structureel in beheer van het netwerk, in het beheer van mobiele apparaten (Mobile Device management) en in de bescherming van ons netwerk (firewall). Wanneer niet wordt geïnvesteerd kunnen we niet langer de continuïteit van werken waarborgen, neemt de kans toe dat privacy gevoelige informatie op straat komt te liggen van onze Twentse burgers en met het niet voldoen aan wet- en regelgeving riskeren we een boete van de autoriteit persoonsgegeven. 3. Nu de kwaliteit van de begroting van het domein Bedrijfsvoering is verbeterd, is geconstateerd dat binnen ICT al jaren sprake is een tekort. Veel taakstellingen en stelposten uit het verleden waren in de begroting van het domein Bedrijfsvoering nog niet opgelost. Daarom is de begroting 2020 voor het domein Bedrijfsvoering volledig opnieuw zero-base opgebouwd. De begroting 2019 wordt in het verlengde daarvan nu ook opnieuw opgebouwd. Geconstateerd is dat binnen ICT al jaren sprake is van budgetoverschrijdingen. We zien het aantal medewerkers van Regio Twente toenemen en daarmee de licentiekosten. Tegelijkertijd zien we het budget van ICT juist afnemen over de afgelopen jaren. Een andere belangrijke ontwikkeling bij ICT is de toename in slimmere ICT software. De slimmere software moet zorgen voor efficiënter werken in de organisatie. 4. In Vensters voor Bedrijfsvoering zijn o.a. de gemiddelde kosten voor ICT van Regio Twente vergeleken met 30 andere gemeenten. De kosten voor ICT per fte van Regio Twente liggen met 6.560,- onder het gemiddelde van 10.040,- per fte. Doel Korte termijn: Een gefaseerde implementatie van de Cloudvisie met als streven, in 2020 nemen we 80% van onze diensten af in de Cloud door gebruik te maken van software toepassingen in de Cloud (Visiedocument: met Regio Twente in de wolken ). Lange termijn: Een toekomstgerichte integrale digitalisering en optimalisatie van de primaire en secundaire bedrijfsprocessen Resultaat Korte termijn: De gehele organisatie is de afgelopen periode naadloos overgegaan naar de Cloud. Daarbij is een einde gekomen aan een lange periode van haperende ICT. Voor wat betreft de kantoorautomatisering zijn we begin dit jaar over op Microsoft Office 365 als samenwerkingsplatform en Microsoft Azure als hostingplatform. Ook voor andere bedrijfsvoeringssystemen (personele- en financiële) maken we inmiddels gebruik van cloud toepassingen. Zo zijn onder andere het patiëntendossier van de GGD (MlCas), registratie van Veilig Thuis Twente (Regas), Meldingen registratie Bedrijfsvoering (Topdesk), HRM processen (Beaufort) en financiële processen (AFAS en Donau) al ondergebracht als SaaS dienst. Lange termijn: Om een betrouwbare ICT dienstverlening (o.m. basisinfrastructuur) voor Regio Twente blijvend te kunnen bieden is een incidentele en structurele investering noodzakelijk in o.a. Mobile Device Management, beheer en bescherming van ons netwerk. 6

Evaluatie nieuw beleid 2019 MHK 02052019 Maatregelen ICT doet meer dan alleen het reguliere beheer, taken en verantwoordelijkheden veranderen rondom ICT. Er is nu portfoliomanagement ingericht ten behoeve van de ICT-projecten. Het huidige ICTbudget is geënt op het beheer van ICT en is maar in beperkte mate gericht op de verdere projectmatige ontwikkeling van ICT. De schaarse middelen voor de verdere ICT-ontwikkeling worden vanaf 2019 geprioriteerd via portfoliomanagement waarin de CIO van Regio Twente en de Stuurgroep Informatiemanagement een centrale rol spelen. Middelen Voor ICT-ontwikkelingen die wettelijk noodzakelijk zijn (bijvoorbeeld in het kader van de privacy wetgeving) maar waarvoor geen financiële middelen beschikbaar zijn wordt nieuw beleid aangevraagd ca 200.000 zoals in de tabel hieronder uiteengezet. Voor de begroting 2019 en 2020 is een zero base benadering gekozen waarbij al zoveel mogelijk middelen naar ICT zijn geschoven. Het bedrag dat nu wordt gevraagd kon niet meer worden gevonden vanuit herprioritering. Project Incidenteel Jaarlijks Uitvoering visiedocument CLoud2020 3e lijns beheer O365 en Azure 20.000 Aanbesteding en migratie firewall 24.024 11.520 Inrichting netwerkbeheer (+inkoop hiervan) 1.440 8.880 Antivirus inrichting (onderdeel MDM) Informatie beveiliging Mobile Device Management 13.960 119.789 Totaal 39.424 160.189 Zie voor een nadere onderbouwing op de projecten, het Beleidsformulier Nieuw Beleid ICT 2019. Conclusies en aanbevelingen Om een betrouwbare ICT dienstverlening (o.m. basisinfrastructuur) voor Regio Twente blijvend te kunnen bieden is een incidentele en structurele investering noodzakelijk in o.a. Mobile Device Management, beheer en bescherming van ons netwerk. Structureel vraagt dit om een investering van 160.189,- en incidenteel vraagt dit om een investering van 39.424,-. De incidentele kosten zijn kosten voor aanschaf en implementatie. De structurele kosten zijn voor beheer van software en licenties. 7

Titel: Beleidsformulier Nieuw Beleid Twenteraad Algemene gegevens Programma Taakveld Omschrijving van het Beleidsvoornemen Voortzetting, intensivering bestaand beleid of nieuw beleid Toelichting waarom het beleidsvoornemen wordt voorgedragen Bestuur en ondersteuning 0.1 Bestuur Sinds de vernieuwde samenwerking die in 2016 gestart is, wordt de betrokken heid van de gemeenteraden bij Regio Twente o.a. vorm gegeven door bijeenkomsten van de Twenteraad, die voor alle raadsleden in Twente toegankelijk zijn. Nieuw beleid Bij het wijzigen van de gemeenschappelijke regeling per 1 januari 2016 is in de begroting geen rekening gehouden met de kosten voor de Twenteraad. Inmiddels is duidelijk geworden dat deze bijeenkomsten, zo n 4 per jaar, door de raadsleden erg waardevol worden gevonden en onmisbaar zijn voor het functioneren van de raden. De kosten daarvan bedragen per jaar ongeveer 20.000. Toetsingscriterium O&O / / Belangrijk / Gewenst Consequenties bij geen doorgang / temporisering van het voorstel Karakter van de uitgaaf Indien sprake is van een investering Investeringsbedrag N.v.t. Afschrijvingstermijn Specificatie van de kosten Binnen de begroting zijn geen middelen opgenomen ter dekking van de Twenteraadsbijeenkomsten. Indien er geen middelen voor deze bijeenkomsten worden gealloceerd ontstaat een begrotingstekort. incidenteel meerjarig structureel 20.000 investeringsuitgave reguliere exploitatielast Kostensoort Bedrag Materiële kosten 20.000 Titel: Beleidsformulier nieuw beleid Versie: 1.0 Geldig vanaf: mei 2017 Vastgesteld op: mei 2017 door: dir. BV Documenteigenaar: Manager BV F&C Evaluatiedatum: mei 2019 Pagina 1 van 2

Totaal 20.000 Dekkingsvoorstel Reflectie op takenpakket ten behoeve van het dekkingsvoorstel Is er een serieuze afweging nieuw voor oud geweest? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waar blijkt dit uit? Deze initiatieven passen niet binnen de reguliere werkzaamheden. Bij het wijzigen van de gemeenschappelijke regeling per 1 januari 2016 is in de begroting geen rekening gehouden met de kosten voor de Twenteraad. Dekkingswijze Wordt met nieuw beleid bestaand ja \ nee beleid vervangen? Zo ja, wat is de financiële vrijval die N.v.t hieruit volgt? Wordt het nieuwe initiatief (ten dele) Nee gefinancierd met externe middelen? Zijn de uitgaven van nieuw beleid anderzijds te compenseren? Nee Invulling dekkingsvoorstel Bedrag Totale kosten 20.000,- Dekking Vrijval uit (vervangen) bestaand beleid Bijdrage derden () Overige compensatiemogelijkheden Aanwending reserves / voorzieningen / onvoorzien Verhoging gemeentelijke bijdrage 20.000,- Titel: Beleidsformulier nieuw beleid Pagina 2 van 2

Voorstel voor Algemeen bestuur Registratienummer 2019-001248 Datum vergadering 10 juli 2019 Agendapunt 6 Domein, behandelend ambtenaar, tel. GGD, S. Engbers, 06 53 49 37 31 Onderwerp Begrotingswijziging 2019 Programma Publieke Gezondheid. Voorstel Bijgevoegde begrotingswijziging (2019 nr. 3) vast te stellen. Inleiding Per 1 januari 2019 heeft het Rijk de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) overgedragen aan de gemeenten. De uitvoering van deze taak geschiedde al voor deze datum door GGD Twente die daarvoor een rijksbijdrage ontving. Op 26 september 2018 hebben wij besloten de uitvoering door GGD Twente te continueren en onder aansturing van onze commissie te brengen. Op 6 maart 2019 heeft u besloten via een technische wijziging de Regeling Regio Twente daarmee in overeenstemming te brengen. Voor een taakgerichte financiering van het RVP worden de rijksmiddelen overgeheveld naar het Gemeentefonds en wordt de gemeentelijke bijdrage aan het programma Publieke Gezondheid Twente verhoogd. Middels de financiële gegevens van de septembercirculaire 2018 zijn in eerste instantie de gemeentelijke bijdragen per gemeente berekend. De definitieve meicirculaire 2019 leidt echter tot een hogere Rijksbijdrage dan verwacht, het voorstel is om dit positieve verschil vooralsnog niet aan de gemeentelijke bijdrage toe te voegen. Beoogd effect De programmabegroting 2019 te actualiseren middels een verhoging van de gemeentelijke bijdrage. Argumenten 1.1 De gemeenten worden financieel gecompenseerd voor het RVP door het Rijk via het Gemeentefonds. Financiering door het Rijk aan de gemeenten vindt plaats aan de hand van het aantal jeugdigen per 1 januari 2018 (127.777 jeugdigen vermenigvuldigd met afgerond 9.45 per jeugdige leidt tot 1.207.366). 1.2 Door het verschil in begrotingssystematiek tussen het Rijk en Regio Twente ontstaan er per gemeente minimale verschillen. Met het besluit dienen de lokale middelen RVP naar Regio Twente overgemaakt te worden, als nieuw onderdeel van de algemene gemeentelijke bijdrage. Voor dit onderwerp geldt de verdeelsleutel aantal jeugdigen per gemeente < 18 jaar (kind aantallen CBS per 1 januari 2017 gelden voor de programmabegroting 2019 conform begrotingssystematiek Regio Twente). Het Rijk hanteert zoals gezegd de peildatum 1 januari 2018 voor de berekening per gemeente. Dit leidt tot minimale verschillen in de totale bijdrage per gemeente ten opzichte van de bijdrage van het Rijk. 2.1 De bijdrage voor het RVP via de gemeenten valt hoger uit dan voorheen via het RIVM. Nu de toegekende verdeling middels de meicirculaire definitief inzichtelijk is geworden, is geconstateerd dat de begrote bijdrage voor het RVP zal stijgen. In de september circulaire was er Advies nota AB Pagina 1 van 3

958.717 begroot terwijl de werkelijke bijdrage aan het Gemeentefonds voor Twente nu 1.207.366 wordt. Een toename van 248.649. In de vergadering van 12 juni 2019 hebben wij besloten 958.717 op te halen en het restant, zijnde 248.649 te reserveren voor nadere besluitvorming in onze commissie op 25 september 2019. Nader onderzoek van de kosten van het RVP moet uitwijzen of deze aanvullende middelen die aan het Gemeentefonds zijn toegekend voor het RVP middels de meicirculaire daadwerkelijk benodigd zijn. Kanttekening 1.1 Een deel van het RVP blijft verlopen via het Rijk. Voor het RVP wijzigt alleen de financieringssystematiek. Financiering vindt vanaf 2019 plaats via de gemeenten en niet langer via het RIVM. Dit geldt voor 2019 overigens niet voor de middelen voor de inhaalcampagnes vaccinaties meningokokken die wel door GGD Twente van het RIVM worden ontvangen. Ook de middelen voor de hielprik blijven via het Rijk lopen. 2.2 Landelijke ontwikkelingen Landelijk staan de vaccinatietarieven onder druk, meerdere GGD en geven aan dat de huidige tarieven niet kostendekkend zijn. In 2019 gaat GGD Twente de tarieven per jeugdige en de eigen kosten nader analyseren waarbij er ook onderzocht gaat worden wat het effect is van nieuwe Rijks ontwikkelingen zoals het Informed Consent (meer en verbeterde communicatie naar jeugdigen) welke tot hogere bijdragen vanuit het Rijk hebben geleidt ten opzichte van voorgaande jaren. Kosten, baten, dekking Gemeente Totaal op te halen Jongeren Relatief gemeentelijke < 18 jaar bijdrage Almelo 15.096 11,6% 111.625 Borne 4.906 3,8% 36.277 Dinkelland 5.484 4,2% 40.551 Enschede 29.826 23,0% 220.544 Haaksbergen 4.864 3,8% 35.966 Hellendoorn 7.499 5,8% 55.450 Hengelo 16.347 12,6% 120.876 Hof van Twente 6.875 5,3% 50.836 Losser 4.403 3,4% 32.557 Oldenzaal 6.699 5,2% 49.535 Rijssen / Holten 9.500 7,3% 70.247 Tubbergen 4.799 3,7% 35.486 Twenterand 7.982 6,2% 59.022 Wierden 5.375 4,1% 39.745 Totaal 129.655 100% 958.717 Communicatie N.v.t. Vervolg 1. De wijziging wordt verwerkt in de programmabegroting 2019; 2. De wijziging wordt verwerkt in de facturatie vanaf gemeentelijke bijdrage 4e kwartaal 2019; 3. In de vergadering van de Bestuurscommissie Publieke Gezondheid van 25 september 2019 wordt besloten of maximaal 248.649 alsnog aan het Programma Publieke Gezondheid wordt toegekend voor de dekking van de kosten van het RVP; 4. Het besluit van de bestuurscommissie op 25 september 2019 leidt mogelijk tot een begrotingswijziging van de programmabegroting 2020. De programmabegroting 2020 bevat namelijk het bedrag van de meicirculaire, te weten 1.207.366 voor RVP. De eventuele begrotingswijziging zullen wij voorleggen aan uw bestuur in de vergadering van 30 oktober 2019. Advies nota AB Pagina 2 van 3

Bijlage(n) Begrotingswijziging 2019 - nr. 3 Enschede, 12 juni 2019 Bestuurscommissie Publieke Gezondheid secretaris, voorzitter, S. Dinsbach C.M.E. Duursma-Wigger Besluit van de Bestuurscommissie Publieke Gezondheid, gelezen het voorstel van Bestuurscommissie Publieke Gezondheid van 12 juni 2019 Vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van 10 juli 2019 secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Advies nota AB Pagina 3 van 3

Begrotingswijziging Het Algemeen Bestuur besluit de begroting van baten en lasten Begrotings- Incidenteel / Taakveld Wijziging Regio Twente voor nevenstaand dienstjaar als volgt te wijzigen: jaar Structureel nr. 2019 Structureel 7.1 3 LASTEN BATEN Huidige raming nieuwe of verho- verlaging v.d. nieuwe ra- Huidige raming nieuwe of verho- verlaging v.d. nieuwe raming van het v.d. bestaande bestaande ming van het van het v.d. bestaande bestaande van het dienst- Volgnr. Cat. Omschrijving dienstjaar raming raming dienstjaar dienstjaar raming raming jaar Bijdragen RIVM 834.187 Vaccinaties JGZ 944.247-944.247- - Diversen 475.000 Rijksvaccinatieprogramma 944.247-944.247- - - Diversen 475.000 Rijksvaccinatieprogramma 958.717 958.717 - Diversen 842.220 Gemeentelijke bijdrage 958.717 958.717 944.247 958.717 944.247-958.717 944.247 958.717 944.247-958.717 Toelichting: 14.470 Gemeente Jeugdigen 1-1-2017 Gemeentelijke bijdrage Almelo 15.096 111.625 Borne 4.906 36.277 Dinkelland 5.484 40.551 Enschede 29.826 220.544 Haaksbergen 4.864 35.966 Hellendoorn 7.499 55.450 Hengelo 16.347 120.876 Hof van Twente 6.875 50.836 Losser 4.403 32.557 Oldenzaal 6.699 49.535 Rijssen / Holten 9.500 70.247 Tubbergen 4.799 35.486 Twenterand 7.982 59.022 Wierden 5.375 39.745 Totaal 129.655 958.717

Voorstel voor Algemeen Bestuur Registratienummer 2019-001248 Datum vergadering 10 juli 2019 Agendapunt 7 Domein, behandelend ambtenaar, tel. Bedrijfsvoering, Esther Janssen 06-21509815 Onderwerp Wijzigingen programmabegroting 2019 Voorstel Bijgaande technische wijzigingen programmabegroting 2019 vast te stellen. Inleiding In de programmabegroting 2020 zijn wijzigingen doorgevoerd binnen de programma s om de begroting te actualiseren op basis van de meest recente prognoses. Om ook de vastgestelde begroting 2019 beter op orde te krijgen, stellen wij, mede namens de bestuurscommissies OZJT en Publieke Gezondheid voor deze wijzigingen door te voeren in de begroting 2019. Deze wijzigingen zijn budgettair neutraal en leveren geen wijziging op van de gemeentelijke bijdrage. Beoogd effect De wijzigingen leiden tot een kwaliteitsverbetering in de begroting 2019. Dit leidt tot een betere sturing op de budgetten. Argumenten 1.1 Nieuwe raming geeft beter inzicht in de budgetten Met de nieuwe ramingen is de basis beter op orde en beter beheersbaar. De wijzigingen binnen het programma Bestuur & Ondersteuning zijn hoofdzakelijk verschuivingen binnen dit programma. Enkele kostenverrekeningen met andere programma s zijn budgetneutraal verwerkt. De wijzigingen binnen de programma s OZJT en Publieke Gezondheid zijn volledig binnen de desbetreffende programma s. 1.2 De wijzigingen in de begroting 2019 leveren geen wijziging op in de gemeentelijke bijdrage van de begroting. De mutaties in lasten en baten zijn namelijk met elkaar in evenwicht. De totale gemeentelijke bijdrage in de begroting 2019 wijzigt zodoende ook niet, zoals te zien is in de volgende overzichten. BEGROTING Lasten Baten Saldo Gemeentelijke bijdrage Begroting 2019 na wijziging 50.265.793 19.123.300 31.142.493 31.142.493 Begroting 2019 incl. voorgestelde wijzigingen 95.527.336 64.384.843 31.142.493 31.142.493 Verschil lasten en baten 45.261.543 45.261.543 0 0 VERKLARING VERSCHIL LASTEN EN BATEN Lasten Baten Programma Bestuur & Ondersteuning Overgang financieel adviseurs Regio Twente naar VRT medio 2018. (Deze wijziging is nog niet meegenomen in de begroting 2019). -230.334-230.334 Begroting op orde brengen (zero based begroting). -282.538-282.538 Verlaging bijdrage van Agenda van Twente 2008-2017 aan programma Bestuur & Ondersteuning vanwege afloop van het programma. -133.000-133.000 Pagina 1 van 2

Verlaging bijdrage van Agenda van Twente 2008-2017 aan team Economie vanwege afloop van het programma. Budgetoverheveling Bestuursondersteuning Leefomgeving naar programma Bestuur en Ondersteuning. Programma OZJT Uitbreiding door de afgesproken subsidieregeling van maatregelhulp en beschikbaarheidsvoorzieningen. -36.656-36.656-9.470-9.470 43.168.362 43.168.362 Uitbreiding door structureel toevoegen van taken toezicht kwaliteit WMO. 94.236 94.236 Uitbreiding door toevoegen van de toegezegde subsidiemiddelen Transformatiefonds. 2.724.334 2.724.334 Programma Publieke Gezondheid Actualisering begroting publieke gezondheid (betreft meerdere mutaties kleiner dan 8.000). -33.392-33.392 Totaal verschil lasten en baten 45.261.543 45.261.543 Kanttekening 1.1 Indien de begroting niet wordt gewijzigd geeft dit verminderd inzicht en minder sturing op budgetten Het niet vaststellen van deze begrotingswijziging heeft als gevolg, dat de begrote baten en lasten een vertekend beeld geven in de begroting. Hierdoor kan er minder goed sturing plaatsvinden op de budgetten. Kosten, baten, dekking Deze begrotingswijziging leidt niet tot een kostenuitzetting waarvoor dekking benodigd is. Communicatie N.v.t. Vervolg Deze begrotingswijzigingen worden verwerkt in de programmabegroting van 2019 en in de komende begrotingen. Bijlage(n) 1. Begrotingswijziging T4 2. Begrotingswijziging T5 3. Begrotingswijziging T6 4. Begrotingswijziging T10 5. Begrotingswijziging T11 Enschede, 22 mei 2019 Dagelijks bestuur secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen Besluit van het algemeen bestuur, gelezen het voorstel van Dagelijks bestuur van 22 mei 2019 Vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van 10 juli 2019 secretaris, voorzitter, ir. G.H. Tamminga dr. G.O. van Veldhuizen AB Advies nota versie: 1.0-1 mei 2018 Evaluatiedatum 1 mei 2020 Pagina 2 van 2

Begrotingswijziging Het Algemeen Bestuur besluit de begroting van baten en lasten Begrotings- Incidenteel / Taakveld Wijziging Regio Twente voor nevenstaand dienstjaar als volgt te wijzigen: jaar Structureel nr. 2019 Structureel 6.1.1 T4 t/m T6 LASTEN BATEN Huidige raming nieuwe of verhoging verlaging v.d. nieuwe ra- Huidige raming nieuwe of verhoging verlaging v.d. nieuwe raming van het v.d. bestaande bestaande ming van het van het v.d. bestaande bestaande van het dienst- Volgnr. Cat. Omschrijving dienstjaar raming raming dienstjaar dienstjaar raming raming jaar Toezichthouder kwaliteit WMO 6.670.071 411.000 Toezichthouder 94.236 94.236 6.670.071 842.210 Bijdrage gemeenten in pojecten 94.236 94.236 Subsidie transformatiefonds 6.670.016 430.002 Extra taken transformatiefonds 2.724.334 2.724.334 6.670.016 842.210 Subsidie centrumgemeente (Transformatiefonds) 2.724.334 2.724.334 Beschikbaarheidsvoorzieningen en maatregelhulp 6.670.014 443.800 Bijdrage aan instellingen totaal 43.168.362 43.168.362 6.670.014 842.210 Bijdrage gemeenten in projecten totaal 43.168.362 43.168.362-45.986.932-45.986.932-45.986.932-45.986.932 Toelichting: Gemeente Beschikbaarheidsv oorzieiningen en maatregelhulp Toezicht kwaliteit WMO Totaal Almelo 7.005.638-7.005.638 Borne 1.080.433 5.431 1.085.864 Enschede 456.834 8.624 en 0,3 FTE 465.458 en 0,3 FTE Haaksbergen 15.644.948 5.742 15.650.690 Hengelo 1.177.342 19.099 1.196.441 Hellendoorn 1.264.711 8.472 1.273.183 Hof van Twente 6.787.064-6.787.064 Losser 1.885.799 5.328 1.891.127 Oldenzaal 755.251 7.569 762.820 Noaberkracht Dinkell 1.266.956 6.202 1.273.158 Noaberkracht Tubbe 2.465.675 5.007 2.470.682 Rijssen-Holten 650.152 9.011 659.163 Twenterand 2.005.465 8.010 2.013.475 Wierden 722.095 5.741 727.836 Totaal 43.168.363 94.236 43.262.599

Begrotingswijziging Begrotings- Incidenteel / Taakveld Wijziging Regio Twente jaar Structureel nr. 2019 Structureel 7.1 T10 LASTEN BATEN Huidige raming nieuwe of verho- verlaging v.d. nieuwe ra- Huidige raming nieuwe of verho- verlaging v.d. nieuwe raming van het v.d. bestaande bestaande ming van het van het v.d. bestaande bestaande van het dienst- Volgnr. Cat. Omschrijving dienstjaar raming raming dienstjaar dienstjaar raming raming jaar Herverdeling budgetten GGD Diversen 475.000 Overige verrekeningen (kleine mutaties over meerdere posten) 22.645.005 33.392-22.611.613 6.299.834 33.392-6.266.442 Gemeentelijke bijdrage voor technische wijziging 16.345.171 Gemeentelijke bijdrage na technische wijziging 16.345.171 22.645.005-33.392-22.611.613 6.299.834-33.392-6.266.442

Begrotingswijziging Begrotings- Incidenteel / Taakveld Wijziging Regio Twente jaar Structureel nr. 2019 Structureel 0.1/ 0.10/ 0.4/ 0.7/ 3.1 T11 LASTEN BATEN Huidige raming nieuwe of verho- verlaging v.d. nieuwe ra- Huidige raming nieuwe of verho- verlaging v.d. nieuwe raming van het v.d. bestaande bestaande ming van het van het v.d. bestaande bestaande van het dienst- Volgnr. Cat. Omschrijving dienstjaar raming raming dienstjaar dienstjaar raming raming jaar Herverdeling budgetten Bestuur en Organisatie diverse diverse Bedrijfsvoering 6.591.252 474.818 6.116.434 1.752.445 491.161 1.261.284 diverse diverse Bestuur en Concern 3.553.703 376.964 3.176.739 868.294 31.506 836.788 Andere domeinen - 5.330.010 443.900 Leefomgeving 396.284 36.656 359.628 132.721 132.721 6.005.600 diverse Uitvoeringsorganisatie Agenda van Twente 44.723 55.277 100.000 269.330 169.330 100.000 6.005.007 diverse Twentse Kracht 192.134 116.381 308.515 308.515 308.515 6.005.160 diverse Trainees NWS 576.886 24.783 601.669 601.669 601.669 Gemeentelijke bijdrage voor technische wijziging 7.422.008 Gemeentelijke bijdrage na technische wijziging 7.422.008 11.354.982 196.441 888.438 10.662.985 3.932.974-691.997 3.240.977

Raads- of statenlidmaatschap als nevenfunctie door medewerker Regio Twente 1 Dubbele pet De hoofdfunctie is medewerker bij Regio Twente. Er is sprake van een nevenfunctie als een medewerker lid is van de gemeenteraad van een aan Regio Twente deelnemende gemeente of van provinciale staten van een provincie die een toezichthoudende of subsidiërende rol heeft op Regio Twente dan wel daarmee anderszins samenwerkt. 2 Hoofdfunctie bij Regio Twente Als medewerker worden de werkzaamheden verricht onder bestuurlijke verantwoordelijkheid en worden besluiten genomen door het bestuur. De medewerker werkt veelal in afstemming en/of samenwerking met collega s en binnen een hiërarchische lijn. 2.1 Zijn er regels waaraan medewerker gebonden is? > Ja 2.1.1 Arbeidsvoorwaarden- en regelingen Regio Twente (ART) In zijn algemeenheid geldt voor een ambtenaar dat hij gehouden is zijn functie nauwgezet en ijverig te vervullen en zich ook overigens te gedragen heeft zoals een goed ambtenaar betaamt. Hij is verplicht een eed of belofte af te leggen. Voorts is hij verplicht opgave te doen van nevenwerkzaamheden die de belangen van de dienst kunnen raken, voor zover deze in verband staan met zijn functievervulling. In dat kader is het hem verboden nevenwerkzaamheden te verrichten waardoor een goede vervulling van zijn functie of de goede vervulling van de openbare dienst niet in redelijkheid zou zijn verzekerd. Hierover kunnen nadere regels worden gesteld. Er wordt een registratie bijgehouden van gedane opgaven van nevenwerkzaamheden. 2.1.2 Nadere regels inzake verrichten nevenwerkzaamheden Deze zijn in 2000 vastgesteld. Hierin staat evenwel dat deze geen betrekking hebben op politieke en vakbondsactiviteiten omdat daarover reeds specifieke bepalingen in de ART zijn opgenomen, die dit voldoende regelen. Met betrekking tot politieke activiteiten zijn deze bepalingen echter niet meer in de huidige tekst van de ART terug te vinden. Mogelijk heeft dit te maken met de hierna in paragraaf 3 vermelde wettelijke bepalingen. 2.1.3 Gedragscode voor ambtenaren werkzaam bij Regio Twente Regio Twente kent een Gedragscode voor ambtenaren. Daarin wordt ingegaan op diverse aspecten waaronder wat goed ambtenaarschap inhoudt, hoe je omgaat met informatie en hoe je omgaat met nevenfuncties en andere privéactiviteiten. Met betrekking tot nevenactiviteiten is daarbij relevant dat je je moet realiseren dat het oordeel van de buitenwacht van belang is. Je kunt misschien zonder problemen jouw diverse petten scheiden, maar als de nevenactiviteit de schijn van belangenverstrengeling wekt is dit ook schadelijk voor het vertrouwen in de overheid. 2.1.4 Reikwijdte Bovenstaande regels zijn van toepassing op een ambtelijk dienstverband. Er zijn evenwel ook medewerkers die op andere wijze zijn aangesteld zoals detachering.

3 Nevenfunctie als raads- of statenlid In de nevenfunctie wordt deelgenomen aan besluitvorming binnen de gemeenteraad of provinciale staten die betrekking kan hebben op Regio Twente. Het onderstaande is hierop van toepassing. Formeel is dit gebaseerd op het ambtenaarschap, doch materieel wordt dit ook toegepast op andere vormen van aanstelling (bijvoorbeeld detachering). 3.1 Is er wettelijk een verbod? > Nee 3.1.1 Grondwet Hierin staat dat de wet bepaalt welke betrekkingen niet gelijktijdig met het raads- en statenlidmaatschap kunnen worden uitgeoefend. 3.1.2 Ambtenarenwet Bevat geen bepaling over het onverenigbaar zijn van het raadslidmaatschap en het zijn van medewerker bij een gemeenschappelijke regeling. Deze wet biedt zelfs faciliteiten aan een ambtenaar. Voor het bijwonen van vergaderingen en zittingen van de gemeenteraad of provinciale staten of voor het verrichten van de daaruit voortvloeiende werkzaamheden wordt hem buitengewoon verlof verleend, tenzij het dienstbelang zich daar tegen verzet. 3.1.3 Wet gemeenschappelijke regelingen Bevat geen bepaling over het onverenigbaar zijn van het raadslidmaatschap en het zijn van medewerker bij een gemeenschappelijke regeling. 3.1.4 Gemeentewet In artikel 15 staat een limitatieve incomptabiliteitenregeling. Volgens een brief van de minister van BZK van 19 juni 2014 staat deze regeling er niet aan in de weg dat een ambtenaar in dienst van een gemeenschappelijke regeling raadslid in een deelnemende gemeente is. Het recht om gekozen te kunnen worden in algemeen vertegenwoordigende organen is volgens de minister in ons staatsbestel een fundamenteel recht waarin alleen op goede gronden door de wetgever beperkingen kunnen worden vastgesteld. Deze gronden zijn er volgens de minister niet en hij ziet geen redenen om met een beperking te komen. 3.2 Mag een raadslid meestemmen? > Ja Hierover is begin 2013 nieuwe jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State gekomen. Wie ergens persoonlijk nauw bij betrokken is, mag er in de raad best over stemmen. De uitspraak van de Raad van State uit 2002 inzake Winsum, die een beperking met betrekking tot de deelname aan een stemming inhield, is daarmee niet meer relevant. De Raad van State oordeelde in 2013 dat stemmen een fundamenteel recht van de gekozen vertegenwoordiger is en daarmee aan het democratisch proces. Van een onrechtmatig besluit is pas sprake als aannemelijk is dat het betreffende raadslid de besluitvorming daadwerkelijk heeft beïnvloed. En dat doet hij door zich in de discussie te mengen, amendementen of moties in te dienen en door zich in of buiten de fractie daadwerkelijk met de meningsvorming bezig te houden. Wanneer hij zich beperkt tot deelname aan de stemming is dat geoorloofd.

4 Situatie bij Regio Twente 4.1 Aantal raads- en statenleden (geactualiseerd naar de stand op 15 april 2019) Raadslid Twee. Enkele maanden geleden waren dit er nog twee meer 4.2 Mandaat Behoudens de benoeming van de secretaris/algemeen directeur en de directeur Publieke Gezondheid is het aanstellen van medewerkers en de afdoening van opgave van nevenwerkzaamheden gemandateerd aan de ambtelijke organisatie. 4.3 Opgave nevenwerkzaamheden Naar aanleiding van een opgave is er tot nu toe geen verbod opgelegd en wordt een schriftelijke reactie aan betrokkene gegeven waarbij als bijlage wordt gevoegd een artikel uit het VNG Magazine van 21 maart 2014 getiteld De dubbele pet is geen probleem meer. Hierin wordt ingegaan op de hierboven vermelde jurisprudentie van de Raad van State van begin 2013. 5 Belangenafweging Enerzijds zijn er de rechtspositionele regelingen binnen Regio Twente en anderzijds de wettelijke bepalingen. Strikt juridisch gezien maken de wettelijke bepalingen het mogelijk dat een ambtenaar raadslid is bij een deelnemende gemeente of statenlid bij de provincie Overijssel. Anderzijds beogen de rechtspositionele regelingen de schijn van belangenverstrengeling en het schaden van het vertrouwen in de overheid te voorkomen. Ten aanzien van strategische functies binnen Regio Twente vergt dit een belangenafweging op bestuurlijk niveau. Op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen is dit het dagelijks bestuur. Het mandaat op dit punt behoeft aanpassing. Indien tijdens een sollicitatieprocedure een kandidaat, die als nevenfunctie het raads- of statenlidmaatschap heeft, wordt uitgenodigd voor een gesprek wordt met betrokkene uitdrukkelijk gesproken over de dilemma s die zich mogelijk kunnen voordoen en op welke wijze afspraken te maken zijn hoe daar mee om te gaan. Wanneer iemand al medewerker is van Regio Twente en voornemens is raads- of statenlid te worden vindt een soortgelijk gesprek plaats. De uitkomsten van vorenbedoelde gesprekken worden aan het dagelijks bestuur voorgelegd.

Advies Versterking door focus en eenvoud! 4 juli 2019 Werkgroep Kring van Secretarissen

VOORGESTELD HOOFDLIJNENBESLUIT Inhoudelijke focus, eenvoud en transparantie 1. De toekomstige samenwerking van Regio Twente te focussen op het thema sociaaleconomische structuurversterking. Hieronder vallen de volgende, op dit moment binnen Regio Twente belegde, onderdelen: 1. Regio Deal/Agenda voor Twente 2. Arbeidsmarkt 3. Mobiliteit 4. Lobby 2. Voor de onderdelen GGD, OZJT, VTT, waarbij sprake is van verplichte samenwerking, een separate GR op te richten. Elk van de drie delen behoudt een eigen positie/herkenbaarheid. 3. De overige onderdelen van de huidige Regio Twente door de deelnemende gemeenten zelf te laten organiseren op een manier die het beste past. Dit betreft de volgende onderdelen: Recreatieve voorzieningen, Kennispunt Twente, MDA (Milieu, duurzaamheid en afval), Twentse Kracht, Salarisadministratie, IT-platform en Netwerkstad Twente. 4. Voor de bedrijfsvoering het uitgangspunt te hanteren dat deze in principe meegaat met de inhoudelijke onderdelen waarvoor ondersteuning wordt verleend. Sociaaleconomische structuurversterking: 4O-samenwerking 5. Samenwerking op het thema sociaaleconomische structuurversterking vergt aansturing van de 4O s via een nog nader te bepalen juridische entiteit. 6. Daarbij uit te gaan van een besluitvormend orgaan, waarin drie vertegenwoordigers vanuit de lokale overheid zitting nemen en drie vanuit de onderwijs-, onderzoeksinstellingen en ondernemers, aangevuld met een onafhankelijke voorzitter: de burgemeester van Enschede. 7. Met provincie Overijssel in gesprek te gaan over een passende invulling van het partnerschap. 8. Het besluitvormend 4O-orgaan te laten ondersteunen door een regionale uitvoeringsorganisatie. Sociaaleconomische structuurversterking: Overheidssamenwerking 9. Bij de inrichting van de overheidssamenwerking uit te gaan van een bestuurlijk orgaan waarin alle 14 gemeenten zijn vertegenwoordigd. In dat overleg: a. Vindt besluitvorming plaats op basis van meerderheid van stemmen (1 gemeente, 1 stem) en bij financiële besluiten een gewogen meerderheid (inwoneraantal). b. Is unanimiteit vereist over het toevoegen van taken/onderdelen aan de samenwerking. 10. Dit bestuurlijk orgaan ambtelijk te laten ondersteunen vanuit deelnemende gemeenten en door de regionale uitvoeringsorganisatie van het 4O-orgaan. Programmatisch werken 11. Opgaven sociaaleconomische structuurversterking oppakken binnen programma s, elk met een specifieke opdracht. 12. Bij het uitvoeren van de programma-opdracht de volgende rollen te onderscheiden: bestuurlijk opdrachtgever, ambtelijk opdrachtgever en ambtelijk opdrachtnemer. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 1

13. De ambtelijk opdrachtnemer en de programmagroep te laten bemensen en ondersteunen vanuit de deelnemende organisaties en/of door de regionale uitvoeringsorganisatie van het 4O-orgaan. Vervolg 14. Dit advies van de gemeentesecretarissen leidend te laten zijn voor de richting van de regionale samenwerking en de verdere uitwerking/inrichting door het DB ter hand te laten nemen. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 2

1. INLEIDING De reden Er is binnen Twente een groot gevoel van urgentie als het gaat om het versterken van de regionale samenwerking. We doen het op veel vlakken goed, er liggen veel kansen voor versterking van onze regio, maar om die kansen te verzilveren moet de samenwerking nog beter. En het moet ook nú, want bij een aantal samenwerkingskansen, bijvoorbeeld de Regio Deal Twente, hangt het succes af van snelle concrete actie in de uitvoering. Het mooie is dat wij allen zien dat het ook beter kán; door twee knelpunten op te lossen die tot nu toe verhinderen dat we de volgende stap kunnen zetten. Het eerste knelpunt is de gevoelde bestuurlijke drukte, overlap in inhoudelijke agenda s en dubbelingen in gremia die over hetzelfde iets te zeggen hebben. Kortom, een soort spaghetti, die een gebrek aan gevoelde transparantie veroorzaakt en die daardoor de daadkracht van de samenwerking belemmert. Het andere knelpunt, of misschien wel hetzelfde maar dan van buiten naar binnen bekeken, is dat de samenleving, de buitenwereld, van ons eist dat we als overheden slagkracht organiseren, samen met ondernemers en onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Als dat niet gebeurt, missen we kansen en maken we onze ambities met Twente niet waar. We gaan de samenwerking dus versterken door deze knelpunten aan te pakken. De gemeentesecretarissen is gevraagd hiervoor met een advies te komen en daarbij, bij wijze van spreken, met een blanco vel te beginnen. Proces en opdracht Op diverse momenten en in diverse gremia - o.a. bijeenkomsten met de burgemeesterskring, de vergaderingen van het algemeen bestuur van Regio Twente van 12 april en 15 mei jl. en een consultatieronde langs alle colleges - is een afvaardiging van de Kring van secretarissen het gesprek aangegaan over de toekomst van de regionale samenwerking en de toekomstige vormgeving van onze gemeenschappelijke regeling Regio Twente. In de AB-vergadering van 15 mei jl. heeft Johan Dijkstra, namens de Kring, verslag gedaan van de consultatieronde langs de colleges en heeft hij de eerste gedachten van de secretarissen gedeeld over de toekomstige (in)richting. De leden van het AB hebben een eerste inhoudelijke reactie gegeven, er is gesproken over het vervolgproces en er is ingestemd met de verdere uitwerking. De gemeentesecretarissen is gevraagd te komen met een zo scherp en concreet mogelijk advies over de toekomstige richting en inrichting van de huidige onderdelen van Regio Twente, met als doel de regionale samenwerking als geheel te versterken. Het advies bestaat uit: Een beeld over de richting van de regionale samenwerking/gemeenschappelijke regeling Regio Twente; Een stip op de horizon over toekomstige inrichting van de huidige onderdelen van de GR; Een concrete uitwerking van de eerste te nemen stappen. De secretarissen hebben bij de uitwerking van het advies de volgende vier algemene uitgangspunten gehanteerd voor de vormgeving van de regionale samenwerking: - Focus op inhoudelijke thema s; - Klein, simpel en flexibel; - Duidelijk en transparant; - Eigenaarschap/leiderschap. Volgens het ingerichte proces wordt het advies van de secretarissen in het AB van 10 juli 2019 behandeld en kan besluitvorming over het vervolg op hoofdlijnen plaatsvinden. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 3

2. DE RICHTING: INHOUDELIJKE FOCUS, EENVOUD EN TRANSPARANTIE Dit hoofdstuk licht de beslispunten 1 t/m 4 uit het besluit toe. De richting: inhoudelijke focus, eenvoud en transparantie 1. De toekomstige samenwerking binnen Regio Twente te focussen op het thema sociaaleconomische structuurversterking. Hieronder vallen de volgende, op dit moment binnen Regio Twente belegde, onderdelen: 1. Regio Deal/Agenda voor Twente 2. Arbeidsmarkt 3. Mobiliteit 4. Lobby 2. Voor de onderdelen GGD, OZJT, VTT, waarbij sprake is van verplichte samenwerking, een separate GR op te richten. Elk van de drie delen behoudt een eigen positie/herkenbaarheid. 3. De overige onderdelen van de huidige Regio Twent door de deelnemende gemeenten zelf te laten organiseren op een manier die het beste past. Dit betreft de volgende onderdelen: Recreatieve voorzieningen, Kennispunt Twente, Milieu, duurzaamheid en afval, Twentse Kracht, Salarisadministratie, IT-platform en Netwerkstad Twente. 4. Voor de bedrijfsvoering het uitgangspunt te hanteren dat deze in principe meegaat met de inhoudelijke onderdelen waarvoor ondersteuning wordt verleend. 1. Sociaaleconomische structuurversterking als focus Hoe brengen we nu focus aan op de inhoud van de samenwerking? Belangrijke input daarvoor komt uit de consultatieronde langs alle colleges, die de secretarissen de afgelopen tijd hebben gemaakt. Daaruit is de volgende lijst naar voren gekomen van onderwerpen waarop alle partijen vinden dat de samenwerking zich in de toekomst moet focussen: Sociaaleconomische structuurversterking, inclusief: - Mobiliteit/ bereikbaarheid - Lobby/belangenbehartiging Deze keuze van de deelnemende colleges in de gemeenschappelijke regeling is te onderbouwen door te kijken naar de motivatie ( drivers ) voor samenwerking. Regionale intergemeentelijke samenwerking is onder te verdelen in twee drivers. De ene is een interne motivatie, vanuit individuele gemeenten, om zaken gezamenlijk op te pakken om voordelen te behalen in termen van de 3K s: het verhogen van kwaliteit, het verlagen van kwetsbaarheid en/of kosten. De andere driver is een motivatie vanuit de buitenwereld, die maakt dat er zoiets ontstaat als regionale urgentie en een regionale opgave die alleen maar gezamenlijk kan worden opgepakt. Deze driver van buiten kan simpelweg bestaan uit wet- of regelgeving (verplichte samenwerking), zoals bij de GGD, OZJT (deels) en VTT. Maar deze externe driver/motivatie kan ook voortkomen uit een fundamentele verandering in de samenleving en de noodzaak voor overheden om hierop te acteren. Een belangrijk voorbeeld hiervan is het gegeven dat (stedelijke) regio s in de wereld steeds belangrijker worden ten opzichte van staten en individuele steden. Vooral in het domein van de sociaaleconomische structuur en de (inter)nationale concurrentie op dat terrein. Ook de ontwikkeling van de netwerksamenleving en als gevolg daarvan het toenemend belang van multiple helix samenwerking (de 4O s) en een minder prominente rol van de overheid, is een voorbeeld van zo n externe driver. Bij de regionale opgaven die getriggerd worden door dergelijke externe drivers gaat het om de noodzaak van strategische samenwerking die zorgt voor slagkracht en doorzettingskracht, gericht op regionale strategie en planvorming die bijdragen aan versterking van de (internationale) concurrentiepositie van de regio en daarmee de economische structuur. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 4

Deze analyse legitimeert en onderbouwt de door de colleges gemaakte keuzes voor focus op: inhoudelijke onderwerpen die kunnen worden geschaard onder het thema: sociaaleconomische structuurversterking. Als we dat vertalen naar de huidige taken van Regio Twente, ziet dat er schematisch als volgt uit. Driver voor samenwerking 1.Veranderende realiteit in de samenleving vereist strategische regionale samenwerking t.b.v. versterking Twente als geheel. 2.Verplichte samenwerking 3.Overige vrijwillige samenwerking vanuit het motief 3K s Inhoudelijke onderwerpen Sociaaleconomische structuurversterking 1. Regio Deal/Agenda voor Twente; 2. Arbeidsmarkt; 3. Mobiliteit/bereikbaarheid; 4. Belangenbehartiging/lobby (zelfstandig of als facetonderdeel van bovenstaande inhoudelijke thema s). 1. GGD 2. OZJT 3. VTT De onderdelen: Recreatieve voorzieningen, Kennispunt Twente, Milieu, duurzaamheid en afval, Twentse Kracht, Salarisadministratie, IT-platform en Netwerkstad Twente. Logisch organisatieprincipe vanuit de driver Een organisatie van 14 gemeenten met regionale doorzettingskracht. Nadrukkelijk in enige en innige vorm van samenwerking met multiple helix/4o s. Separate voorgeschreven GR. Eigen herkenbare positie voor de drie onderdelen. Divers, afhankelijk van de inhoud en de exacte motivatie van de vrijwillige deelnemers. Het advies is dat de samenwerking binnen een vernieuwde Regio Twente zich focust op het rode onderdeel onder 1.: sociaaleconomische structuurversterking. Binnen de huidige Regio Twente gaat het dan om de volgende onderdelen: Agenda voor Twente en Regio Deal/versterken ondernemerschap & innovatie De Agenda voor Twente 2018-2022 en de Regio Deal Twente zijn inhoudelijk erg aan elkaar gelieerd en kennen dezelfde vier actielijnen: 1. Techniek als motor 2. Arbeidsmarkt & talent 3. Bereikbaarheid & vestigingsklimaat 4. Circulaire economie & duurzaamheid Het opstellen van beide agenda s is in nauwe samenwerking met de andere O s en de provincie gebeurd. Aan de Agenda voor Twente dragen gemeenten vijf jaar lang 7,50 euro per inwoner bij. De regiodeal kent een volume van 160 miljoen euro. Het rijk draagt 30 miljoen euro bij, de provincie 20 miljoen euro. Het beheer van deze investeringsagenda s is een taak die op dit moment is belegd binnen Regio Twente. Net als het versterken van ondernemerschap en innovatie, een taak die erg in het verlengde ligt van de doelstellingen van beide regionale agenda s. Arbeidsmarkt Het versterken van de arbeidsmarkt (o.a. human capital agenda) wordt gezien als een wezenlijk en integraal onderdeel van sociaaleconomische structuurversterking. Maar wel in de volle erkenning dat er tegelijk een voorgeschreven centrumgemeenteconstructie bestaat onder leiding van gemeente Enschede. Mobiliteit/bereikbaarheid Het thema mobiliteit is qua onderwerp vergelijkbaars met arbeidsmarkt. De verantwoordelijkheid voor mobiliteitsvraagstukken ligt sinds enige jaren vooral bij de provincie. Niettemin zien wij allemaal mobiliteit/bereikbaarheid als een wezenlijk onderdeel, als een dienend onderdeel, van Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 5

de sociaaleconomische structuurversterking van Twente en daarmee van onze regionale samenwerking op dat gebied. Overigens in een goed partnerschap met provincie Overijssel. Lobby en belangenbehartiging Lobbyactiviteiten in o.a. Den Haag en Brussel en samenwerking met Duitsland ter versterking van de economie in Twente. Sinds de transities in het sociaal domein en het hiermee zwaardere takenpakket van de gemeenten, plus de huidige grote tekorten, is het sociaal domein toegevoegd als lobby thema. 2. Verplichte onderdelen GGD, OZJT, VTT: nieuwe gemeenschappelijke regeling Ons voorstel op hoofdlijnen is om de huidige onderdelen van de Regio Twente, die grotendeels wettelijke taken uitvoeren en gericht zijn op publieke gezondheid, jeugd en zorg als duidelijk herkenbare eenheden onder te brengen in een nieuw op te richten Gemeenschappelijke Regeling. Inhoudelijk is een belangrijk argument voor deze bundeling dat uitvoering en ontwikkeling binnen het sociaal domein de transformatie ondersteunt. GGD De Wet Publieke Gezondheid regelt dat gemeenten taken en verantwoordelijkheden hebben op het terrein van publieke gezondheid. Voor de uitvoering van deze taken dragen gemeenten, via het treffen van een gemeenschappelijke regeling, zorg voor de instelling en instandhouding van een regionale gezondheidsdienst in die regio. Bij de regeling wordt een openbaar lichaam ingesteld: gemeentelijke gezondheidsdienst. (Congruent met de veiligheidsregio.) OZJT/Samen14 Alle 14 Twentse deelnemende gemeenten werken samen aan de taken op het gebied van zorg en jeugd, waartoe een wettelijke plicht tot regionale samenwerking geldt. Daarnaast wordt door 12 Twentse gemeenten ook samengewerkt op het terrein van maatwerkvoorzieningen, waarvoor geen wettelijke plicht tot samenwerking geldt. Vanwege de deels verplichte samenwerking op een aantal taken en relatie met de activiteiten die binnen de GGD worden uitgevoerd wordt geadviseerd om het OZJT samen te brengen in een gemeenschappelijke regeling samen met de GGD. Dit moet nader uitgewerkt worden. Hierbij is belangrijk dat in deze constructie de eigen positie en herkenbaarheid gewaarborgd blijft. Ook de positie van Samen14 hierin die onlosmakelijk verbonden is met OZJT is onderwerp van verdere uitwerking. VTT In de WMO en Jeugdwet is vastgelegd dat elke regio een Veilig Thuis organisatie moet hebben. De werkzaamheden liggen op het snijvlak van activiteiten van de GGD. Vanwege het deel verplichte samenwerking en relatie met de activiteiten die binnen de GGD worden uitgevoerd, wordt geadviseerd om VTT (samen met OZJT) samen te brengen in een gemeenschappelijke regeling met de GGD. Voor VTT is het van wezenlijk belang om extern een eigen identiteit/positie te kunnen blijven uitstralen. Intern is, in verband met eerdere organisatiewijzigingen, een bepaalde mate van rust van belang. 3. Overige onderdelen huidige regionale samenwerking via Regio Twente De overige onderdelen van de huidige Regio Twente zijn niet onlosmakelijk verbonden met het inhoudelijke focusthema sociaaleconomische structuurversterking. Ook zijn ze niet gelieerd aan de verplichte samenwerking op het gebied van gezondheid en zorg, waarvoor een afzonderlijke GR wordt geadviseerd. Het betreft in alle gevallen vormen van vrijwillige samenwerking tussen 14 of minder gemeenten, waarbij het motief bijna altijd in termen van de 3K s kan worden Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 6

omschreven. Geadviseerd wordt om de organisatie/governance van deze huidige onderdelen van Regio Twente in de toekomst door betreffende gemeenten zelf te laten bepalen en al dan niet gezamenlijk te organiseren. Hierbij kan aan allerlei vormen worden gedacht, waarbij een centrumgemeente constructie in een aantal gevallen voor de hand ligt. Maar zoals gezegd, is dit aan de deelnemende partijen zelf en daar waar wij daar suggesties voor geven, hebben wij niet beoogd volledig te zijn. 3.1 Recreatieve voorzieningen/vrije tijdseconomie Vrije tijdseconomie is in de gesprekken niet naar voren gekomen als thema binnen de toekomstige sociaaleconomische structuurversterking. Wij bezien het beleidsmatige portefeuillehouderoverleg vrije tijdseconomie en het uitvoerende deel recreatieve voorzieningen hieronder in samenhang. Recreatieve voorzieningen exploiteert en onderhoudt met dertien vaste medewerkers, vijftig oproepkrachten en ongeveer driehonderd vrijwilligers: - Drie Recreatieparken: Het Hulsbeek, Het Lageveld en het Rutbeek; - Routenetwerken (10.000km wandel, fiets, mountainbike, ruiter en auto); - Onderhoud van de recreatieve Twentse fietspaden in alle 14 Twentse gemeenten; - Onderhoud tegen kostprijs diverse kilometers aan fietspaden t.b.v. enkele individuele gemeenten. Het lijkt niet efficiënt om de drie recreatieparken de activiteiten die onder Recreatieve Voorzieningen vallen van elkaar los te koppelen en separaat bij andere entiteiten onder te brengen. Immers zowel de wandel-, ruiter-, mountainbike- en fietspaden, vormen samen met de Recreatieparken een integraal product in het kader van de Vrijetijdseconomie, dat over gemeentegrenzen heen gebruikt wordt. Ook voor de meer beleidsmatige kant van vrijetijdseconomie, waarvoor nu een portefeuillehouderoverleg bestaat, blijft het van belang dit in gezamenlijkheid op te pakken. Daarom is het minder logisch het zomaar - terug te leggen bij 14 individuele gemeenten. Zowel in het kader van efficiency als uitstraling. Daarom is het advies aan de veertien gemeenten, verzameld in het portefeuillehoudersoverleg vrije tijdseconomie, om gezamenlijk met het DB van Regio Twente te zoeken naar de best passende vorm om de samenhang te garanderen. 3.2. Kennispunt Twente Kennispunt Twente versterkt de kennispositie van gemeenten in Twente en van Regio Twente door hoogwaardige sturingsinformatie te leveren. De focus in de werkzaamheden ligt op de volgende beleidsterreinen: Sociaal domein en Welzijn (50%), Economie en arbeidsmarkt (30%), en overig, waaronder inwonerspanels (20%). Ze ondersteunen gemeenten op het gebied van data gedreven werken en geven met eigen analyses en het creëren van synergie met partners een impuls aan het komen tot meer informatie gestuurde besluitvorming. Kennispunt werkt veel voor OZJT en GGD, en ook voor Sociaal Economische Structuurversterking (economie & arbeidsmarkt en sociaal domein). Daarom is nabijheid van deze activiteiten een pré. Kennispunt Twente is een coaliton of the willing van drie gemeenten en Regio Twente met een bestuursovereenkomst. Het is, conform het algemene advies voor deze categorie, dus aan deze partijen om de toekomstige vormgeving te bepalen. 3.3. Milieu, duurzaamheid en afval (MDA) Dit betreft een samenwerking op de thema s energie en afval. Inhoudelijk is het niet bepaald als onderdeel van de sociaaleconomische structuurversterking. De regionale energiestrategie (RES) is op dit moment het belangrijkste inhoudelijke onderwerp, waar een relatie ligt met de actielijn circulaire economie & duurzaamheid van de Agenda voor Twente. Het is een coalition of the willing van alle veertien gemeenten, die bij elkaar zitten in een portefeuillehouderoverleg. Besluitvorming vindt plaats via de veertien colleges. Ook hier ligt het voor de hand de toekomstige vormgeving buiten Regio Twente door de deelnemende gemeenten te laten bepalen. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 7

3.4. Twentse kracht Dit is een platform waarin de samenwerking op het gebied van mobiliteit van Twentse ambtenaren tussen 22 overheidsorganisaties wordt gecoördineerd. Het doel is een gezamenlijke arbeidsmarkt te creëren waarbinnen alle Twentse ambtenaren ondersteund worden. De aansturing vindt op dit moment plaats door de Kring van Twentse gemeentesecretarissen. Het is geen verplichte samenwerking en niet direct gelieerd aan sociaaleconomische structuurversterking. Ook hier is het advies om de deelnemende partijen de toekomstige governance buiten Regio Twente te laten bepalen. 3.5. Salarisadministratie Binnen Regio Twente wordt de salarisadministratie uitgevoerd voor de gemeenten Oldenzaal en Borne, Regio Twente en de VRT (deze loopt af). De activiteit heeft geen verbinding met Sociaal Economische Structuurversterking. Het advies is dat de deelnemers de toekomstige uitvoering van deze taak bepalen, al dan niet in gezamenlijkheid. 3.6. IT-platform Het IT-platform Twente is een voorbeeld van samenwerking op het gebied van de bedrijfsvoering door medewerkers van de deelnemende organisaties, om hoge kwaliteit van dienstverlening te kunnen blijven realiseren tegen lagere kosten en verminderde kwetsbaarheid. Het platform zorgt ervoor dat diverse gezamenlijke regionale IT-voorzieningen van alle aangesloten organisaties op praktische en daadkrachtige wijze worden ondersteund, voor en door medewerkers van aangesloten organisaties. Sinds de start in 2018 zijn de volgende organisaties betrokken: de 14 Twentse gemeenten, Veiligheidsregio Twente, het Gemeentelijke Belastingkantoor Twente en Regio Twente als gastheerorganisatie. De betreffende stuurgroep (Enschede, Hengelo en Noaberkracht namens de 14 gemeenten) hecht aan een onafhankelijke positie. Dit is dus een aandachtspunt wanneer de deelnemende partijen gaan bepalen hoe in de toekomst het IT-platform wordt georganiseerd. 3.7. (Ontwikkelagenda) Netwerkstad Twente Netwerkstad Twente is een samenwerkingsverband voor het stedelijk gebied in Twente. Deelnemende gemeenten zijn Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal. Aan de inhoudelijke agenda (ontwikkelagenda) neemt ook de provincie deel. Regio Twente voert het financieel en secretarieel gastheerschap uit. Het advies is dit in de toekomst door de deelnemende gemeenten al dan niet gezamenlijk te laten organiseren. 4. Bedrijfsvoeringstaken (bestuur en ondersteuning) Het domein bedrijfsvoering oefent ondersteunende taken uit op het gebied van P&O, ICT, F&A, Management en Projectsupport (M&PS), Communicatie, Juridische zaken, DIV, Facilitair, Receptie, Inkoop en Kwaliteit. Domein Bedrijfsvoering levert zowel aan de interne domeinen als aan de coalities. Het betreft geen primaire taak, de activiteit is faciliterend aan de verschillende inhoudelijke onderdelen. Voor de hand ligt om voor deze taken het uitgangspunt te hanteren dat deze in principe meegaan met de inhoudelijke onderdelen waarvoor ondersteuning wordt verleend. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 8

3. INRICHTING VAN DE SOCIAALECONOMISCHE STRUCTUURVERSTERKING: 4O-SAMENWERKING In dit hoofdstuk worden de beslispunten 5 t/m 8 uit het hoofdlijnenbesluit toegelicht. Sociaaleconomische structuurversterking: 4O-samenwerking 5. Samenwerking op het thema sociaaleconomische structuurversterking vergt aansturing van de 4O s via een nog nader te bepalen juridische entiteit. 6. Daarbij uit te gaan van een besluitvormend orgaan, waarin drie vertegenwoordigers vanuit de lokale overheid zitting nemen en drie vanuit de onderwijs-, onderzoeksinstellingen en ondernemers, aangevuld met een onafhankelijke voorzitter, de burgemeester van Enschede. 7. Met de provincie in gesprek te gaan over een passende invulling van het partnerschap. 8. Het besluitvormend 4O-orgaan te laten ondersteunen door een regionale uitvoeringsorganisatie. 5. Aansturing door 4O s met een juridische entiteit Twente is een van de belangrijkste motoren van de Nederlandse kenniseconomie. De kracht zit in de innovatieve bedrijvigheid in combinatie met, en deels ontstaan vanuit, de kennisinstellingen en in de bijzondere samenwerking van ondernemend Twente (bedrijfsleven), onderwijzend en onderzoekend Twente en de overheid (de 4 O's, ook wel triple of multiple helix genaamd). Om succesvol te zijn in het uitstippelen van onze strategieën, moeten we kritisch durven kijken naar de manier waarop we elkaar binnen de multiple helix treffen. Want alleen als we elkaars kennis en kunde optimaal inzetten en benutten, kunnen we gezamenlijk successen gaan boeken voor Twente. Op dit moment heerst er een gevoel dat Twente op dit vlak overgeorganiseerd is. We kennen veel verschillende overlegstructuren, waardoor we soms onze focus verliezen. Om meer focus, slagkracht, kwaliteit, efficiëntie en effectiviteit te bewerkstelligen, is het nodig om een nieuwe, effectievere organisatiestructuur in te richten voor de 4O-samenwerking, gericht op strategische agendering, slagkracht, signalering/monitoring, branding en lobby, en borging op kwaliteit en effectiviteit van de samenwerkingsstructuur en -agenda. Waarbij samenwerking op het regionale en integrale niveau plaatsvindt vanuit een gezamenlijke visie en strategie. Daarmee bewaken we met elkaar dat we de juiste inzet plegen voor de economie van Twente. Wij adviseren deze nieuwe 4O-samenwerkingsstructuur in een juridische entiteit te gieten, een rechtspersoon. Dit maakt de samenwerking steviger, krachtiger en het komt meer tegemoet aan de verantwoordelijkheden die alle O s voelen voor het versterken van de sociaaleconomische structuur van Twente. Welke vorm deze entiteit zou moeten krijgen, is onderwerp van nadere uitwerking. Uiteraard adviseren wij dat samen te doen met de andere O s. 6. Besluitvormend 40-orgaan Sociaaleconomische structuurversterking vraagt om slagkracht en tempo in de samenwerking. Daarom moet de nieuw op te richten juridische 4O-entiteit besluiten kunnen nemen. Wij adviseren een besluitvormend 4O-orgaan op te richten met vertegenwoordigers van alle O s. Schematisch ziet dat er uit als de figuur op de volgende pagina. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 9

Ondernemers, Onderwijs en Onderzoek Overheid Besluitvormend 4O-orgaan (juridische entiteit) Regionale 4O-uitvoeringsorganisatie Alle O's dragen bij in het nieuwe model vanuit hun eigen rol en achterban. Samen komen ze tot besluitvorming in een besluitvormend orgaan. Besluitvorming vindt plaats op de in hoofdstuk 2 genoemde sociaaleconomische thema's. Wij adviseren dat het besluitvormend 4O-orgaan bestaat uit drie leden vanuit de overheid en drie leden vanuit de onderwijs-, onderzoeksinstellingen en ondernemers. Het orgaan wordt voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter: de burgemeester van Enschede. In dit gremium vindt eens per maand besluitvorming plaats. Agendasetting voor het besluitvormend orgaan kan komen via de lijnen van alle O's. 7. Partnerschap met de provincie Provincie Overijssel participeert en investeert volop in de sociaaleconomische structuurversterking van Twente. Inhoudelijk is de provincie betrokken bij de Regio Deal Twente, bij de Agenda s van/voor Twente en bij tal van andere inhoudelijke programma s in de regio. Qua structuur is de provincie deelnemer in het huidige platform Twente Board. Dat we dit partnerschap willen voortzetten, ook in de nieuwe structuur, staat voor zowel Twente als de provincie buiten kijf. Welke vorm dit partnerschap exact krijgt is onderwerp van gesprek met de provincie. 8. Regionale uitvoeringsorganisatie Dit is de relatief kleine staf/organisatie, die het besluitvormende orgaan (en de veertien gemeenten, zie H4) op procesregie ondersteunt. Zij vormt een vaste kern, die per opgave inhoudelijk wordt aangevuld door capaciteit uit de deelnemende organisaties. Dit kunnen dus mensen uit de gemeenten zijn, maar ook medewerkers uit de andere O s. De regionale uitvoeringsorganisatie wordt geleid door een directeur, die ook fungeert als ambtelijke opdrachtgever voor de programma s die worden uitgevoerd (zie H5). In deze organisatie kunnen in beginsel, wanneer daartoe wordt besloten, ook uitvoeringstaken worden ondergebracht die de 4O s belangrijk vinden voor de impact op sociaaleconomische Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 10

infrastructuur van Twente. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om onderdelen/functies uit de huidige basisinfrastructuur van de Agenda voor Twente, zoals branding. De programmaorganisatie organiseert rondom de maandelijkse vergaderingen van het besluitvormend orgaan inspiratiesessies die voor alle partners uit de multiple helix open staan. Dit betekent dat er eens per maand een 'regiodag' is. Deze dagen en met name de inspiratiesessies zorgen voor verbinding op inhoud en helpen om toekomstgericht met elkaar verder te durven kijken dan de dag van morgen. En uiteraard is er ook buiten dit model genoeg ruimte voor bestuurders om elkaar te treffen. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 11

4. INRICHTING VAN DE SOCIAALECONOMISCHE STRUCTUURVERSTERKING: OVERHEIDSSAMENWERKING Dit hoofdstuk licht de beslispunten 9 en 10 van het hoofdlijnen besluit toe. Sociaaleconomische structuurversterking: Overheidssamenwerking 9. Bij de inrichting van de overheidssamenwerking uit te gaan van een bestuurlijk orgaan waarin alle 14 gemeenten zijn vertegenwoordigd. In dat overleg: 1. Vindt besluitvorming plaats op basis van meerderheid van stemmen (1 gemeente, 1 stem) en bij financiële besluiten een gewogen meerderheid (inwoneraantal). 2. Is unanimiteit vereist over het toevoegen van taken/onderdelen aan de samenwerking. 10. Dit bestuurlijk orgaan ambtelijk te laten ondersteunen vanuit deelnemende gemeenten en door de regionale uitvoeringsorganisatie van het 4O-orgaan. 9. Bestuurlijk orgaan In het 4O-samenwerkingsmodel, zoals gepresenteerd in het vorige hoofdstuk, hebben drie leden vanuit de overheid zitting in het besluitvormend 4O-orgaan. De voorbereiding en afstemming voor de overheidsinbreng vindt plaats binnen een bestuurlijk orgaan waarin alle 14 gemeenten zijn vertegenwoordigd. In dat overlegorgaan, waarvan de juridische vorm nog nader uitgewerkt moet worden, vindt besluitvorming plaats op basis van meerderheid van stemmen (1 gemeente, 1 stem) en bij financiële besluiten een gewogen meerderheid (inwoneraantal). Het bestuur bestaat uit collegeleden van de 14 gemeenten. Wie dat is en wat ons betreft kan dat per vergadering en per onderwerp in een vergadering variëren bepaalt uiteraard ieder college zelf. Zij kiezen vanuit hun midden een voorzitter, die tevens een van de drie vertegenwoordigers is in het besluitvormend 4 O-orgaan. De 14 portefeuillehouders komen in dit overleg samen om met elkaar te werken aan de genoemde sociaaleconomische structuurthema s in Twente. Op dit moment bestaan hiervoor veel meer bestuurlijke en ambtelijke platforms, waaronder het pho EZ, portefeuilleberaad belangenbehartiging en de bestuurscommissie AvT. Ons advies betekent vereenvoudiging en een grotere duidelijkheid op dit gebied. De 14 portefeuillehouders komen eens per maand bij elkaar. Voor het toevoegen van taken/onderdelen aan de samenwerking is unanimiteit vereist. Nieuwe onderwerpen (buiten degene die genoemd zijn in beslispunt 1.) worden alleen toegevoegd als we het daar met z n veertienen over eens zijn. 10. Bestuurlijk orgaan wordt secretarieel ondersteund De 14 portefeuillehouders in het bestuurlijk orgaan voor de overheid worden ondersteund door een klein secretariaat. Het gaat dan onder andere om secretariële ondersteuning van het bestuurlijk overleg, maar ook bijvoorbeeld communicatiewerkzaamheden en strategische werkzaamheden ten behoeve van coördinatie en integraliteit. Het heeft onze voorkeur dat deze ondersteuning een plek heeft en plaatsvindt vanuit de eerder genoemde regionale uitvoeringsorganisatie. Of deze secretariaatsmedewerkers in dienst zijn van deze organisatie of werken vanuit detachering moet verder uitgewerkt worden. Inhoudelijk laat het bestuurlijk orgaan zich ondersteunen door ambtenaren van de deelnemende gemeenten. Schematisch ontstaat dan de volgende figuur (volgende pagina). Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 12

Ondernemers, Onderwijs en Onderzoek Overheid Besluitvormend 4O-orgaan (juridische entiteit) Regionale 4O-uitvoeringsorganisatie O.O. Ondersteuning overheid Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 13

5. PROGRAMMATISCH WERKEN Dit hoofdstuk licht de beslispunten 11, 12 en 13 van het hoofdlijnen besluit toe. Programmatisch werken 11. Opgaven sociaaleconomische structuurversterking oppakken binnen programma s, elk met een specifieke opdracht. 12. Bij het uitvoeren van de programma-opdracht de volgende rollen te onderscheiden: bestuurlijk opdrachtgever, ambtelijk opdrachtgever en ambtelijk opdrachtnemer. 13. De ambtelijk opdrachtnemer en de programmagroep te laten bemensen vanuit de deelnemende organisaties en ondersteunen de regionale uitvoeringsorganisatie van het 4O-orgaan. Voor het aanpakken van complexe, doelgerichte opgaven wordt steeds meer gewerkt met programma s. In programma s werken mensen tijdelijk samen aan het realiseren van opgaven en doelen. Opgaven die op dat moment extra aandacht vragen, omdat ze belangrijk en urgent zijn en het niet lukt ze langs gebaande paden te realiseren. Onder sociaaleconomische structuurversterking zouden een aantal programma s kunnen vallen. 11. Programma s met een specifieke opdracht Het succes van een programma hangt voor een belangrijk deel af van de kwaliteit van de opdracht: de geformuleerde doelen, de (deel-)resultaten en de hiervoor ontwikkelde aanpak. Het gaat daarbij onder meer om het goed doorgronden van de opgave en het kiezen van een effectieve aanpak om de doelen van het programma te realiseren. Een opdracht dient smart te zijn en in eerste instantie te gelden voor maximaal 2 jaar. Dit schept duidelijkheid. Na een jaar wordt de voortgang besproken en wordt een go-no go beslissing genomen. Besluitvorming over de opdracht vindt plaats in het besluitvormend 4O-orgaan. Een voorstel tot besluitvorming kan komen vanuit elke O. Zo kunnen de 14 portefeuillehouders binnen de overheid samen een programma-opdracht (laten) voorbereiden en deze ter besluitvorming voorleggen aan het besluitvormend orgaan. Ook de ondernemers, onderwijs en/of onderzoek kunnen voorstellen een sociaaleconomische opgave op te pakken in een gezamenlijk programma. 12. Rollen binnen programma s Bij het uitvoeren van de programma-opdracht worden de volgende rollen onderscheiden: Bestuurlijk opdrachtgever (OG) Ambtelijk opdrachtgever (OG) Ambtelijk opdrachtnemer (ON) De uitvoering van de programma-opdracht vindt met name plaats tussen de bestuurlijk OG en de ambtelijk ON. De ambtelijk OG komt met name in beeld als de gemaakte afspraken niet werken. Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 14

Ondernemers, Onderwijs en Onderzoek Overheid Voor de hand ligt dat de directeur van de regionale uitvoeringsorganisatie optreedt als ambtelijk opdrachtgever. Verder stellen wij voor om een portefeuillehouder op te laten treden als bestuurlijk opdrachtgever. Het kan gaan om iemand uit de groep van 14 of een andere bestuurder. Primair gaat het om iemand met een grote betrokkenheid en/of affiniteit bij het thema. Echter, centraal staat de inhoudelijke opgave en de 4O-samenwerking. Het is dus goed mogelijk dat bij een opgave die bijvoorbeeld veel onderzoek vergt de directeur van de onderzoeksinstelling voor dat programma de ambtelijk opdrachtgever is. En wellicht zouden wij het bestuurlijk opdrachtgeverschap moeten invullen door koppels, waarbij telkens twee vertegenwoordigers uit verschillende O s samen bestuurlijk trekker zijn. Hierdoor krijgt de 4O-samenwerking ook op dat vlak concreet vorm. 13. Rollen binnen programma s De ambtelijk opdrachtnemer (ook wel programmamanager) en de bemensing van de programmagroep komt vanuit de deelnemende organisaties zelf. Deze functionarissen worden gedetacheerd voor de duur van het programma. Hierdoor wordt het eigenaarschap vergroot. Leiderschap wordt verwacht op de drie onderscheiden rollen, maar ook daarbuiten. Als bijvoorbeeld bemensing van programma s niet plaatsvindt, wordt van de Kring van secretarissen verwacht dat zij acteren. Programma s (PR) worden procesmatig ondersteund vanuit de regionale uitvoeringsorganisatie. Zij zorgen voor procesregie en doen dit onafhankelijk en integraal. De inhoudelijke kennis en ondersteuning komt vanuit de deelnemende organisaties. Besluitvormend 4O-orgaan (juridische entiteit) Regionale 4O-uitvoeringsorganisatie O.O. PR 1 PR 2 PR 3 PR 4 Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 15

6. VERVOLG Tot slot het laatste beslispunt van het hoofdlijnen besluit. Vervolg 14. Het advies van de gemeentesecretarissen leidend te laten zijn voor de richting van de regionale samenwerking en de verdere uitwerking/inrichting door het DB ter hand te laten nemen. 14. Advies Versterking door focus en eenvoud Op diverse momenten en in diverse gremia is gesproken over de toekomst van de regionale samenwerking en de toekomstige vormgeving (richting en inrichting) van onze gemeenschappelijke regeling Regio Twente. De secretarissen hebben bij de uitwerking vier algemene uitgangspunten gehanteerd: (1) Focus op inhoudelijke thema s; (2) Klein, simpel en flexibel; (3) Duidelijk en transparant; en (4) Eigenaarschap/leiderschap. Dit heeft geleid tot dit advies en hoofdlijnen besluit. Deze nieuwe manier van samenwerking in de multiple helix vraagt een nieuwe mindset. Méér werken vanuit vertrouwen. En los durven laten. Maar wij zijn er van overtuigd dat dat nodig is om onze gezamenlijke doelen en opgaven te realiseren. Door de opgaven rond sociaaleconomische structuurversterking op deze manier aan te pakken, versnellen en versterken wij met focus en eenvoud onze regionale samenwerking. Wij moderniseren onze samenwerking! Advies Versterking door focus en eenvoud! - 4 juli 2019 16

AAN Algemeen bestuur VAN Dagelijks bestuur DATUM 3 juli 2019 AFDELING ONDERWERP Bestuursopdracht Memo In het kader van de bestuursopdracht zijn aan het algemeen bestuur de hierna vermelde brieven gestuurd. 1. OR Regio Twente d.d. 18 en 28 juni 2019 over Visie OR Regio Twente op Bestuursopdracht toekomst Regio Twente Ingevolge de Wet op de Ondernemingsraden is de secretaris/algemeen directeur als bestuurder WOR de gesprekspartner van de OR. De bestuurder WOR heeft over de bestuursopdracht de afgelopen tijd al intensief contact en overleg met de OR gehad. Wij stellen daarom voor dat de bestuurder WOR de brief in zijn overleg met de OR bespreekt en dat daarbij verdere afspraken worden gemaakt op welke wijze de bestuurder WOR de visie van de OR bij het proces betrekt. 2. Presidium Twenteraad d.d. 25 juni 2019 waarbij wordt toegezonden de Koersnotitie doorontwikkeling Presidium Twenteraad Deze notitie is ter informatie toegezonden. Wij stellen u voor deze notitie voor kennisgeving aan te nemen.

regio Twente Regio Twente t.a.v. Algemeen Bestuur Postbus 1400 7500 BK Enschede Regio Twente inqekomen cost Registratienumnii TV)//) - ^ Domein: Lj Domein: 'Xm w--------- Datum bean: Kopie: 18 JUN! "'J Regioraad Paraaf BEZOEKADRES Nijverheidstraat 30 7511 JM Enschede POSTADRES Postbus 1400 7500 BK Enschede CONTACT 053 487 65 43 KvK NUMMER 08195873 ( Twente UW KENMERK BEHANDELD DOOR OR ons kenmerk OR2019-06 e-mail ORsecretariaat@regiotwente.nl doorkiesnr datum 18juni2019 onderwerp visie Ondernemingsraad Regio Twente op Bestuursopdracht Toekomst Regio Twente Geacht Bestuur, De ondernemingsraad (OR) van Regio Twente is onlangs gemformeerd over de voortgang van de - vooralsnog politiek bestuurlijke - discussie over de toekomst van de samenwerking in onze regio in het algemeen en over de toekomst van de organisatie Regio Twente in het bijzonder. Naar de OR heeft begrepen bent u voornemens om hieromtrent tijdens de vergadering van het Algemeen Bestuur van 10juli aanstaande te bespreken. De OR heeft volgens de Wet op de ondernemingsraden onder andere tot taak een bijdrage te leveren aan het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen (art. 2 WOR). Om die taak te kunnen vervullen zijn er inmiddels initiatieven genomen om in gesprek te raken met het Dagelijks Bestuur en - uiteraard - de directie van Regio Twente. Een eerste kennismaking daartoe heeft inmiddels plaatsgevonden, waarbij bovendien een afspraak is gemaakt voor een vervolgoverleg. De OR stelt deze bereidheid zeer op prijs. Daarnaast vindt de OR het van belang dat hij - ongeacht de keuzes die uw bestuur zal maken - zijn eigen visie op de geschetste problematiek en de mogelijke oplossingen daarvoor kan bepalen. Deze visie wil de OR graag met u delen, zodat u deze kunt meenemen en meewegen bij het bepalen van uw standpunten en het maken van keuzes. Om organisatorische redenen is het voor de OR niet mogelijk om eerder dan 20 juni aanstaande daartoe een werkconferentie te beleggen. Dit heeft, zoals u zult begrijpen, met name te maken met beschikbaarheid van OR-leden in relatie tot hun reguliere werk. Op 20 juni zal de OR echter komen tot het formuleren van een OR-visie en een aantal criteria die volgens de OR van belang zijn om invulling te geven aan de hierboven genoemde wettelijke taak. Deze criteria zal de OR hanteren bij de beoordeling van de onderwerpen die de komende periode aan de orde zullen komen. De OR zou graag zien dat het nog te produceren visiedocument tijdens uw vergadering van 10 juli aanstaande meegenomen en geagendeerd wordt, zodat u van de inhoud daarvan kennis kunt nemen en mee kunt nemen in de beeldvorming. Deze brief kunt u beschouwen als een vooraankondiging, nu toezending van dit visiedocument pas kan plaatsvinden nadat de uiterste inleverdatum voor stukken voor uw vergadering is verstreken. Wij verzoeken u dan 00k dringend om ten aanzien van dit visiedocument een uitzondering te maken en dit stuk op 10 juli aanstaande als agendapunt te behandelen. De OR zal ervoor zorgdragen dat u zijn visie op de kortst mogelijke termijn na 20 juni aanstaande zult ontvangen. regiotwente.nl

Twente PAGINA 2/2 De OR dankt u op voorhand voor uw begrip ter zake en rekent op uw bereidheid om van de visie van de OR kennis te nemen. Hoogachtend, txj Mathilde Plentinger Voorzitter OR Regio Twente regiotwente.nl

Re gio Twente t.a.v. Algemeen Bestuur Postbus 1400 7500 BK Enschede U W KENMERK O NS KENMERK OR2019-08 DATUM 28-06 - 2019 B EHANDELD DOOR OR E - MAIL ORse cretariaat@regiotwente.nl DOORKIESN R. ONDERWERP Visie Ondernem ingsraad Regio Twente op Bestuursopdracht toekomst Regio Twente Geacht Bestuur, Inleiding Sinds de zomer van vorig jaar wordt er ambtelijk en bestuurlijk nagedacht over de toekomst van de samenwerking tussen de 14 gemeenten in Regio Twente. Aanleiding daarvoor vormt een aantal, door meerdere participanten ervaren knelpunten ten aanzien van de bestuurlijke inrichting en daaruit voortvloeiend het missen van eigenaarschap en eenduidige sturing in de gemeenschappelijke regeling. Op basis van deze constatering is een ambtelijk initiatief ontwikkeld, dat heeft geleid tot een advies van de Kring van Gemeentesecretarissen aan het Algemeen Bestuur. Kort gezegd komt de inhoud van deze bestuursopdracht neer op een heroriëntatie op de toekomst van het bij de Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente behorende openbaar lichaam. De bij dit openbaar lichaam werkzame werknemers worden vertegenwoordigd door de Ondernemingsraad van Regio Twente (hierna te noemen de OR). Vanuit deze rol en betrokkenheid heeft de OR de plicht gevoeld zich in de discussie te mengen. Taak van de OR is immers een bijdrage te leveren aan het goed functioneren van de onderneming in al haar doelstellingen (zie art. 2 Wet op de ondernemingsraden). Nu dit goed functioneren van de bestuurlijke omgeving blijkbaar ter discussie staat, is het in de ogen van de OR logisch en noodzakelijk om ook als partij tot wiens verantwoordelijkheid dit onderwerp behoort betrokken te zijn en te worden. De OR vindt het van belang om andere betrokkenen, waaronder niet in de laatste plaats het Algemeen en Dagelijks Bestuur van Regio Twente, in een vroegtijdig stadium een beeld te geven van de beleving vanuit het perspectief van de werkorganisatie. Daarnaast bevat dit visiedocument een aantal criteria waarvan de OR van mening is dat deze meegewogen moet worden bij het nemen van (onomkeerbare) besluiten. De OR wenst daarbij te benadrukken dat zijn verantwoordelijkheid in dit kader tweeledig is: 1. Het is de taak van de OR om de belangen van de binnen Regio Twente werkzame werknemers te behartigen. Dat betekent dat welke besluiten er ook genomen