Verslag van de Denktank bijeenkomst Donderdag 19 november C.B.S. de Spiegel in Dalfsen. De bijeenkomst start met het bekijken van een filmpje van een man die vast komt te staan op een roltrap. Hij lijkt niet in staat te zijn om te bedenken dat hij zelf verder kan lopen om omhoog te komen. Deze meneer zit duidelijk vast in een systeem. Vervolgens wordt het gedicht van Loris Mallaguzi Zeker de honderd is er wel gelezen. In dit gedicht worden twee systemen omschreven. (zie ook bijlage 1) Opdracht: schrijf de denkbeelden van deze twee systemen op een strook en plak deze bij het juiste systeem. (voor de foto s, zie ook bijlage 2) Opbrengsten van het machine systeemdenken: Gevangen, planning moet af, structuur. Allemaal hetzelfde werkje naar het voorbeeld van de juf/meester. Afstraffen wat je niet goed kan, buitenschools leren. Tijd: zo hoor het; ik zit in groep 3, dat kan niet (deze strook is ondersteboven geplakt) 100-99, scheiden, zonder.maar niet bij elkaar horen Vaste structuur in school en pauzetijden, klassikaal systeem geordend naar leeftijd. Presteren volgens normen/leerlijnen, links georiënteerd: leren versus beelddenken. Eindeloos wachten MOETEN, voorschijven (Bah!) Hetzelfde hetzelfde.hetzelfde Structuur, regels onderwijsprofessionals volgend. Keurslijf, beheersen, protocollen Bepalend, duidelijkheid, houvast, het gemiddelde land Gesprek over kind, kind als product, stop er iets in (blackbox) en het komt eruit (reproductie), vragen beantwoorden, leerkracht centraal. Regels, keurslijf, proces. Massa, een manier, strak, structuur, normen, methodes, duidelijkheid, rust. Beperkt begrensd, nuttig, fout, voorspelbaar, saai, degelijk. Verouderd onderwijssysteem, we doen het altijd zo, eenrichtingsverkeer, structuur, een systeem, richten op de middenmoot. Opbrengsten van het organische systeemdenken: Interessant, WILLEN en KUNNEN, zelf denken/nadenken, fantasie, ontplooien ruimte. Richtlijnen, vrijheid, sturing 100, verwonderen, dromen, ontdekken, verzinnen, bij elkaar horen. Verwondering, eigenheid, onderzoeken, ontdekken, creatief, fantasie. Zelfontdekkend, initiatieven, verwondering Op eigen niveau leren, geen jaarlagen/klassen meer, van bloemknop tot bloei. oordeel op wat goed gaat. Eigengereidheid, kind zijn, ontspanning Blij, vrij, uitdaging, creatief, mislukken, onverwachte mogelijkheden. Uitgaan van leerstijlen van een kind, aansluiten bij interesses van het kind i.p.v. aanbod uit boek. Creativiteit, kindeigen nieuwsgierigheid, stimuleren om oplossingen te onderzoeken. Fantasie, eigenheid creativiteit, anders leren, beelddenken, expressiviteit, open-minded, eigen inbreng. Verandering, beweeg, eigen ruimte, rust (deze strook is ondersteboven geplakt) Kind is altijd aanwezig bij gesprek ouder-leerkracht-kind, kind geeft leerdoel en wat het geleerd heeft aan. Gesprek met het kind, kind centraal, vragen stellen, inzicht en toepassen. 1
Nadat beide systemen in kaart zijn gebracht, plaatst Petra hier een blauwe kaart tussen. De overgang van het machine systeem (industriële tijdperk) naar het organische systeem (postmodernistische tijdperk) is een gevolg van de macro-ontwikkelingen. Globalisatie en digitalistatie hebben er voor gezorgd dat mensen in Nederland meer individualistisch zijn geworden: traditionele verbanden zijn weggevallen. Ook hebben globalisatie en digitalistatie ervoor gezorgd dat de machtsafstand is verkleind. Volgens Delfos (2010) komen wij aan de zelfactualisering van de bovenste behoeftelaag van de piramide van Malsov, zo goed toe, dat het lijkt dat er nog een laag van behoeften bovenop is gecreëerd, namelijk; de actualisering van de kinderen. De ouders willen dat hun kind meetbaar goed presteert op school, zodat de buitenwereld ervaart dat zij goede ouders zijn. De school was in het industriële tijdperk een gesloten systeem. In het huidige postmodernistische tijdperk is de school een open systeem: leren gebeurt niet meer alleen binnen de muren van de school. Dit vraagt om een andere, nieuwe manier van kijken naar onderwijs, ook buiten de bestaande kaders. Met behulp van praatkaartjes gaat de denktank in groepjes uit elkaar om na te denken over de volgende vragen (Voor foto s van de antwoorden zie ook bijlage 3): 1. Wat is de rol van de leerkracht van de toekomst? Is de rol van leerkracht nog traditioneel of is dit meer een gedragsspecialist die de kinderen de gehele dag door begeleid en een plezierige relatie met hen aangaat, hen echt ziet en belangstelling voor hen heeft? Kan het lesgeven gedaan worden door vakleerkrachten? Antwoord van denktankleden: Situationeel leraarschap: talent observeren en extra aandacht voor de groep. Cijfers zijn niet meer zo belangrijk. Wel is belangrijk, hoe het gaat met het kind. Vooral zorg over moeilijk lerende kinderen. Daarvoor veiligheid bieden. Groei van het kind wordt bewaakt door een soort mentor sociaal-emotionele ontwikkeling. Leerkrachten krijgen een andere rol door vooral de kwaliteiten van de leerkrachten in te zetten. Zo ontstaan er teams van vakleerkrachten, net als in het voortgezet onderwijs. 2
2. Bestaan er nog wel traditionele vakken in de toekomst? Er worden helemaal geen vakken meer gegeven, maar 21 e centrury skills worden modulair aangeboden. Bijvoorbeeld: Techniek en wetenschap (oude natuuronderwijs, aardrijkskunde maar ook ICT-geletterdheid) Creativiteit: cultureel erfgoed en expressievakken Kritisch denken: reflecteren, filosoferen, levensbeschouwing, geschiedenis, culturele vaardigheden Probleemoplossend vermogen: reken en wiskundige problemen. Sociale vaardigheden en samenwerken: omgangsvormen, persoonlijkheidsontwikkeling, debatteren Communiceren: taal (ook vreemde talen) en spelling, technisch en begrijpend lezen. Antwoord van denktankleden: Leerlingen bestaan ook niet uit losse onderdelen maar zijn een geheel. Leren zal gaan gebeuren in een nieuw jasje, dat gebaseerd is op inspireren en beleving. Een leerkracht sluit aan bij de leerstijl van de kinderen. 3. Zijn de traditionele lestijden nog wel van deze tijd? Bestaan er in de toekomst mogelijkheden voor flexibele lestijden met geïntegreerde kinderopvangmogelijkheden? En hoe ziet de zomervakantie er dan uit? De huidige zomervakantie duurt zes weken omdat de kinderen vroeger hun ouders hielpen op het land. Zouden de kinderen in de vroege morgen en namiddag, onder begeleiding zelfstandig kunnen werken? Zou er zo meer lestijd gecreëerd kunnen worden voor de kinderen die daar behoefte aan hebben? Kan dit ook worden aangepast aan de werktijden van hun ouders? Antwoord van denktankleden: Lestijden worden flexibel maar wel met blokken verplichte aanwezigheid. Voordeel is rust. Weinig wisselingen en meer op een plek blijven. Sport wordt in de middag aangeboden en wordt gedaan door een vakleerkracht. 4. Welke concrete verwachtingen heb je over de samenwerking tussen school en ouders op klassenniveau? 5. Welke concrete verwachtingen heb je van een schoolleider die de ouderbetrokkenheid stimuleert? Door de toenemende individualisering en het stijgende opleidingsniveau van ouders, de toegenomen informatie vanuit de overheid, en de beschikbare informatie via internet gaan 3
ouders zich steeds meer als kritische consumenten van onderwijs opstellen. Uiteraard kan dit allerlei consequenties hebben voor de samenwerking tussen ouders en school en de nadere invulling en vormgeving daarvan. (Oostdam en de Vries, 2014) Uit wetenschappelijk onderzoek van Henderson en Mapp (2002) blijkt dat ouderbetrokkenheid voor bijna 50% de succesfactor is bij leren lezen en rekenen. Ouderbetrokkenheid is de pedagogische en didactische samenwerking tussen school en thuis. Antwoord van denktankleden op vraag 4: De samenwerking is wederkerig maar niet vrijblijvend. Er moeten ook mogelijkheden zijn om samen met het kind in gesprek te gaan: driehoeksgesprekken: ouder-leerling-leerkracht. Meer mogelijkheden om in de klassen te kijken, duidelijke verwachtingen uitspreken, een soort inloopspreekuur creëren, talenten van ouders gebruiken en opa s en oma hier ook bij betrekken. Antwoord van denktankleden op vraag 5: Transparantie en voorbeeldgedrag. Zichtbaar aanwezig, inspiratie, stimulatie en communicatie. 4
Bijlage 1: gedicht: Zeker, de honderd is er wel! Zeker, de honderd is er wel! Het kind bestaat uit honderd. Het kind heeft honderd talen honderd handen honderd gedachten honderd manieren van denken van spelen, van spreken. Honderd, altijd weer honderd manieren van luisteren verwonderen en liefhebben honderd vreugden om te zingen en te begrijpen honderd werelden om te ontdekken honderd werelden om te verzinnen honderd werelden om te dromen. Het kind heeft honderd talen (en nog honderd honderd honderd meer) maar ze pakken er negenennegentig af. De school en de samenleving scheiden het hoofd van het lichaam. Zij zeggen tegen het kind: dat hij zonder handen moet denken zonder hoofd moet handelen moet luisteren en niet praten moet begrijpen zonder vreugde alleen met Pasen en kerstmis mag liefhebben en verwonderen. Ze zeggen tegen het kind: ik geef je de al ontdekte wereld en van de honderd pakken ze er negenennegentig af. Ze zeggen tegen het kind: dat werk en spel realiteit en fantasie wetenschap en verbeelding hemel en aarde verstand en droom dingen zijn die niet bij elkaar horen. En dus vertellen ze het kind dat de honderd er niet is. Het kind zegt: Zeker; de honderd is er wél. Loris Mallaguzi 5
Bijlage 2: foto s van de opbrengsten van de systeemdenkbeelden 6
Bijlage 3: foto s van de opbrengsten van de praatkaartjes 7