Verdieping Hoe gaat Nederland met pensioen?

Verdieping Hoe gaat Nederland met pensioen? Een onderzoek over het pensioensbewustzijn van Nederland op verschillende thema s. In opdracht van. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 Januari 2014 1

Inhoud 1. Inleiding 2. Conclusies algemeen 3. Conclusies doelgroepsegmentatie bedrijfsgrootte 4. Voorbereiding langer doorwerken door werknemer 5. Onderzoeksverantwoording GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 2

Inleiding GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 3

Inleiding Verdiepingsrapport Dit rapport is een verdiepende rapportage van het onderzoek over pensioensbewustzijn van Nederland in opdracht van Delta Lloyd. Dit verdiepende rapport richt zich volledig op de werkgever. De onderwerpen in dit rapport worden behandeld per branche en bedrijfsgrootte. Langer doorwerken Delta Lloyd wil als belangrijke speler in de pensioenmarkt op een inhoudelijke manier een bijdrage leveren aan de pensioendiscussie. Het onderwerp langer doorwerken.is zowel bij werkgevers als beleidsbepalers een onderwerp dat nog volop in beweging is. Het besef dringt langzaam door dat we het werken er op moeten gaan inrichten. Er is behoefte aan goede inhoudelijke input, waarmee de komende jaren de discussie gevoerd kan worden. Doelstellingen Delta Lloyd onderzoekt in Hoe gaat Nederland met Pensioen? het pensioensbewustzijn van Nederland op verschillende thema s. Binnen het thema pensioenleeftijdverwachting worden jaarlijks de verwachte, de gewenste, de gevreesde en de haalbare pensioenleeftijd gemeten. Hoe gaat Nederland met Pensioen? is uitgevoerd onder 1000 werknemers. Het geeft inzicht in het pensioenbewustzijn van werknemers, hoe men aankijkt tegen langer doorwerken en hoe de werkgever daar een rol in speelt. Doelgroep Voor deze monitor is een onderzoek uitgevoerd onder werknemers in loondienst of overheidsdienst. Deze werknemers zijn geselecteerd uit het Online Panel van GfK. Dit Panel telt ruim 110.000 personen en heeft een goede responskwaliteit. Het Panel wordt maandelijks gescreend waarbij gevraagd wordt naar onder meer de werkende status, positie in het huishouden, branche waar men in werkzaam is. Daarmee kan heel nauwkeurig een goede en representatieve steekproef getrokken worden voor de werknemer. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 4

Leeswijzer Doelgroepsegmentatie In het rapport is een aantal specifieke doelgroepen opgenomen. Hier volgt de toelichting op de kenmerken van die specifiek doelgroepen. Bewustzijnsprofielen Terecht zekeren Optimisten Terecht onzekeren Pessimisten Pensioenberekening laten maken en denkt voldoende inkomen te hebben bij pensionering. GEEN pensioenberekening laten maken en denkt voldoende inkomen te hebben bij pensionering. Pensioenberekening laten maken en denkt te weinig inkomen te hebben bij pensionering. GEEN pensioenberekening laten maken en denkt te weinig inkomen te hebben bij pensionering. Voorbereid op pensioen Goed voorbereid Minder goed voorbereid Pensioenberekening laten maken en spaart/belegt (voor pensioen). GEEN pensioenberekening laten maken en spaart/belegt NIET (voor pensioen). GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 5

Conclusies Algemeen GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 6

Conclusies (1) Maatregelen om langer door te werken Werknemers uit de branche vervoer en opslag en financiële instellingen zijn eerder dan werknemers uit andere branches van plan om maatregelen te nemen om langer door te werken na hun 65 ste. Kennisverbreding, bijsparen en in goede gezondheid blijven zijn vaak genoemde maatregelen die werknemers treffen om langer door te kunnen werken. Werknemers uit de informatie en communicatiebranche zullen vaker dan andere werknemers bijscholing in het vakgebied of een andere functie accepteren en staan meer open voor een andere werkgever om langer door te kunnen werken. Dimensies van arbeidsflexibiliteit Werknemers uit openbaar bestuur of overheidsinstellingen zijn het meest honkvast vergeleken met werknemers uit andere branches. Werknemers uit de bouwnijverheid kiezen het meest om fulltime of bijna fulltime door te werken na hun 65 ste. Werknemers uit de gezondheidszorg het minst, zij zouden liever in deeltijd door willen werken. Wat we al eerder zagen zijn werknemers uit de informatie en communicatiebranche het minst functievast. Een vijfde van hen zou ook in een andere functie willen doorwerken na de pensioenleeftijd. Minder dan de helft van de werknemers uit de groot- en detailhandel zou op hetzelfde niveau willen blijven werken na pensionering. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 7

Conclusies (2) Voorbereiding door werkgever op langer doorwerken Werknemers uit de bouwnijverheid zijn het meest negatief over de voorbereiding op langer doorwerken door hun werkgever. Werknemers uit financiële instellingen en overheidsdiensten zijn hierover het meest positief. Werknemers geven aan dat hun werkgever maatregelen treft die rekening houden met de leeftijd van de werknemer; lichtere functie bij zwaar werk, begeleiding van jonge collega s en bevordering van mobiliteit. Meer dan de helft van de werknemers weet niet of de werkgever het mogelijk maakt om langer door te werken. Mogelijkheden voor langer doorwerken worden vooral gesignaleerd voor white-collar werk. Opmerkelijk: reorganisaties en economische druk bemoeilijken het voor de werknemer om langer door te werken. Behoefte (werknemer) en aanbod (werkgever) Meeste behoefte aan seniorenbeleid en levensfasebewust personeelsbeleid. In elke branche is een mismatch tussen behoeften (werknemer) en aanbod (werkgever), in de informatie en communicatiebranche is deze mismatch het sterkst. Er zijn geen grote verschillen tussen branches wat betreft de verwachte houding van de werkgever. We zien wel dat met name werknemers uit de bouwnijverheid denken dat hun werkgever positief staat tegenover langer doorwerken. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 8

Conclusies doelgroepsegmentatie bedrijfsgrootte GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 9

Conclusies doelgroepsegmentatie per bedrijfsgrootte Klein bedrijf (1-49 werknemers) Significante verschillen tussen doelgroepen binnen kleine bedrijven Geslacht Mannen (13%) nemen vaker maatregelen om langer door te werken dan vrouwen (6%). Mannen (34%, 11%) zouden eerder dan vrouwen (23%, 2%) een andere functie en/of een lager salaris accepteren om langer door te kunnen werken. Er zijn meer mannen (33%) dan vrouwen (8%) die fulltime door willen werken na hun pensioendatum. Mannen (22%) zouden liever in een iets andere functie willen doorwerken dan vrouwen (13%). Mannen (36%) hebben een positiever beeld van de houding van de werkgever ten opzichte van langer doorwerken dan vrouwen (21%). Leeftijd Werknemers jonger dan 45 jaar zijn vaker bereid om bijscholing, omscholing of een andere functie te accepteren. 55-plussers zijn het meest honkvast en functievast. Ook geven zij het vaakst aan op globaal hetzelfde niveau te willen werken. Waar 55-plussers meer behoefte hebben aan seniorenbeleid (48%) hebben werknemers jonger dan 55 jaar vaker behoefte aan na- en bijscholing. Bewustzijnsprofiel Terecht zekeren zijn het meest honkvast en functievast. Ook zijn zij de grootste groep die op globaal hetzelfde niveau in een zelfde soort functie zouden willen doorwerken. Terecht zekeren hebben een grotere overtuiging dat de werkgever zich nu al voorbereidt op langer doorwerken. Pessimisten hebben de grootste behoefte aan na- en bijscholing. Gezinsfase Werknemers uit huishoudens met kinderen zijn het meest bereid om bijscholing, omscholing, een andere functie of een andere werkgever te accepteren om langer door te kunnen werken. Alleenstaanden denken het vaakst dat na- en bijscholing niet wordt aangeboden door de werkgever. Financiële bijdrage partner Werknemers waarvan de partner hoofdkostwinner is zijn met name zeer onwetend over het aanbod van hun werkgever wat betreft langer doorwerken. Voorbereid op pensioen We zien geen verschillen in acceptatie van bepaalde maatregelen om langer door te kunnen werken tussen goed of minder goed voorbereide werknemers. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 10

Conclusies doelgroepsegmentatie bedrijfsgrootte Middelgroot bedrijf (50-249 werknemers) Significante verschillen tussen doelgroepen binnen middelgrote bedrijven Geslacht Mannen (24%) nemen vaker maatregelen om langer door te werken dan vrouwen (11%). Er zijn geen verschillen tussen mannen en vrouwen en de maatregelen die zij zouden accepteren. Er zijn meer mannen (30%) dan vrouwen (9%) die fulltime door willen werken na hun pensioendatum. Vrouwen (19%) zouden liever op een iets lager niveau werken dan mannen (10%). Vrouwen zijn meer onwetend over het aanbod van hun werkgever dan mannen. Leeftijd Werknemers jonger dan 55 jaar zijn vaker bereid om bijscholing, omscholing, een andere functie of veranderen van werkgever te accepteren. 55-plussers zijn het meest honkvast en functievast. Ook geven zij het vaakst aan op globaal hetzelfde niveau te willen werken. 55-plussers hebben de meeste behoefte aan seniorenbeleid (62%). Werknemers jonger dan 45 hebben meer behoefte aan na- en bijscholing. Werknemers jonger dan 35 jaar zijn positiever ingesteld dan ouderen over de houding van de werkgever ten opzichte van langer doorwerken. Bewustzijnsprofiel Terecht onzekeren hebben de grootste behoefte aan naen bijscholing. Gezinsfase Bijna driekwart van de huishoudens met kinderen zijn nog niet bezig met maatregelen voor langer doorwerken. Alleenstaanden en werknemers uit huishoudens met kinderen zijn het meest bereid om omscholing of een andere werkgever te accepteren om langer door te kunnen werken. Alleenstaanden zijn het meest bereid een minder verantwoordelijke functie te accepteren. Voorbereid op pensioen We zien geen verschillen in acceptatie van bepaalde maatregelen om langer door te kunnen werken tussen goed of minder goed voorbereide werknemers. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 11

Conclusies doelgroepsegmentatie per bedrijfsgrootte Groot bedrijf (250+ werknemers) Significante verschillen tussen doelgroepen binnen grote bedrijven Geslacht Vrouwen (19%) zouden zich eerder dan mannen (9%) laten omscholen om langer te kunnen doorwerken. Er zijn meer mannen (36%) dan vrouwen (13%) die fulltime door willen werken na hun pensioendatum. Mannen (62%) zouden liever in eenzelfde soort functie willen doorwerken dan vrouwen (52%). Mannen (66%) zouden eerder dan vrouwen (57%) op globaal hetzelfde niveau willen blijven werken na de pensioendatum. Mannen (47%) hebben een positiever beeld van de houding van de werkgever ten opzichte van langer doorwerken dan vrouwen (37%). Leeftijd Werknemers onder 55 jaar zouden omscholing, een andere functie of een andere werkgever accepteren. Voor werknemers onder 45 jaar is ook bijscholing en een minder verantwoordelijke functie acceptabel. 55-plussers zijn vergeleken met jongeren onder 35 jaar het meest honkvast en functievast. Met name werknemers tussen 45 en 54 jaar zijn er zeker van dat levensfasebewust personeelsbeleid door de werkgever wordt aangeboden. Werknemers tussen 45 en 54 hebben net als werknemers onder 35 jaar de grootste behoefte aan vitaliteitsbeleid. Bewustzijnsprofiel Terecht zekeren zijn het meest honkvast en functievast. Pessimisten (39%) hebben vergeleken met terecht zekeren (21%) en optimisten (18%) de grootste behoefte aan actieve loopbaanplanning. Gezinsfase Vergeleken met huishoudens zonder kinderen zijn werknemers uit huishoudens met kinderen het meest bereid om bijscholing, een andere functie, andere werkgever of een minder verantwoordelijke functie te accepteren om langer door te kunnen werken. Huishoudens zonder kinderen hebben het meest behoefte aan actieve loopbaanplanning, terwijl huishoudens met kinderen en alleenstaanden meer behoefte hebben aan seniorenbeleid. Huishoudens zonder kinderen zijn negatiever over de houding van de werkgever ten opzichte van langer doorwerken dan huishoudens met kinderen. Voorbereid op pensioen We zien geen verschillen in acceptatie van bepaalde maatregelen om langer door te kunnen werken tussen goed of minder goed voorbereide werknemers. GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 12

Voorbereiding langer doorwerken door werknemer GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 13

Werknemers uit de branche vervoer en opslag en financiële instellingen zijn eerder dan werknemers uit andere branches van plan om maatregelen te nemen om langer door te werken na hun 65 ste. Totaal n=1000 Voorbereiden op langer doorwerken Ten opzichte van middelgrote (59%) en grote bedrijven (60%) zijn werknemers van kleine bedrijven (71%) het minst bezig en van plan voor te bereiden op langer doorwerken. Degenen die het meest nu al maatregelen nemen zijn werknemers uit middelgrote bedrijven (17%). Opvallend is dat van de goed voorbereide werknemers (die een pensioenberekening hebben gemaakt en sparen) toch de helft (49%) zegt nog geen maatregelen te nemen om langer door te werken. C4a. Bereidt u zich nu op een of de andere manier voor op het feit dat u straks Basis: n = 1000 waarschijnlijk langer door moet werken na uw 65 ste jaar? GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 14

Kennisverbreding, bijsparen en in goede gezondheid blijven zijn vaak genoemde maatregelen die werknemers treffen om langer door te kunnen werken Voornamelijk zorgen dat je meer inzicht te krijgen in fit blijft, zowel lichamelijk als Hypotheek aflossen om Sparen om eerder te pensioen en hoe het beste geestelijk. Daarnaast werk minder te kunnen werken kunnen stoppen een buffer te starten voor zoeken dat je echt leuk later... vindt om te doen. Dat kan je langer volhouden. Geplande maatregelen bij langer doorwerken Basis: n = 1000 C4b. Wat voor maatregelen heeft u genomen of wat bent u van plan te gaan doen? GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 15

Werknemers uit de informatie en communicatiebranche zullen vaker dan andere werknemers bijscholing in het vakgebied of een andere functie accepteren en staan meer open voor een andere werkgever om langer door te kunnen werken. Te accepteren maatregelen bij langer doorwerken Goed voorbereide werknemers (9%) zijn vaker bereid om met een lager uurtarief akkoord te gaan dan minder goed voorbereide werknemers (4%). C5. Welke maatregelen bent u bereid te nemen of te accepteren om langer door Basis: n = 1000 te kunnen werken? U kunt hier meerdere antwoorden aankruisen GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 16

Werknemers uit openbaar bestuur of overheidsinstellingen zijn het meest honkvast vergeleken met werknemers uit andere branches. Dimensies van arbeidsflexibiliteit 60% 6% honkvastheid 4% 31% Werknemers van grote bedrijven zou het liefst door willen werken bij dezelfde werkgever (66%). C5a. Stel dat u door zou werken na de huidige pensioendatum die nu geldt Basis: n = 1000 (voor de meeste werknemers is dat nu 65 jaar). Hoe zou u dan door willen werken? Is dat: GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 17

Werknemers uit de bouwnijverheid kiezen het meest om fulltime of bijna fulltime door te werken na hun 65 ste. Werknemers uit de gezondheidszorg het minst, zij zouden liever in deeltijd door willen werken. Dimensies van arbeidsflexibiliteit 21% 44% urenbesteding 17% 5% 12% C5b. Stel dat u door zou werken na de huidige pensioendatum die nu geldt Basis: n = 1000 (voor de meeste werknemers is dat nu 65 jaar). Hoe zou u dan door willen werken? Is dat: GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 18

Wat we al eerder zagen zijn werknemers uit de informatie en communicatiebranche het minst functievast. Een vijfde van hen zou ook in een andere functie willen doorwerken na de pensioenleeftijd. Dimensies van arbeidsflexibiliteit 52% 15% functievastheid 5% 28% Goed voorbereide werknemers zeggen vaker bij dezelfde werkgever, in een zelfde soort functie, op hetzelfde niveau te willen blijven werken na hun pensioenleeftijd. C5c. Stel dat u door zou werken na de huidige pensioendatum die nu geldt Basis: n = 1000 (voor de meeste werknemers is dat nu 65 jaar). Hoe zou u dan door willen werken? Is dat: GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 19

Minder dan de helft van de werknemers uit de groot- en detailhandel zou op hetzelfde niveau willen blijven werken na pensionering. Dimensies van arbeidsflexibiliteit 57% werkniveau 15% 5% 1% 23% Ten opzichte van kleine bedrijven (52%) willen werknemers van grote bedrijven (61%) liever op globaal hetzelfde werkniveau blijven werken na hun pensioenleeftijd. C5d. Stel dat u door zou werken na de huidige pensioendatum die nu geldt Basis: n = 1000 (voor de meeste werknemers is dat nu 65 jaar). Hoe zou u dan door willen werken? Is dat: GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 20

Onderzoeksverantwoording GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 21

Onderzoeksverantwoording Methode Veldwerkperiode Doelgroep & steekproef Rapportage Certificering Het onderzoek is online uitgevoerd op het Online Panel van Intomart GfK. Respondenten uit het Panel ontvingen via een e-mail een uitnodiging met daarin een link naar de online vragenlijst. Het veldwerk voor dit onderzoek werd uitgevoerd in de periode 14 t/m 25 oktober 2013. De gemiddelde invulduur van de vragenlijst bedroeg ca. 13 minuten. De doelgroep voor dit onderzoek bestaat uit Nederlandse werknemers. Door middel van screeningsvragen is een steekproef getrokken uit het Online Panel. De geselecteerde respondenten hebben in eerder onderzoek aangegeven in loondienst of overheidsdienst werkzaam te zijn. In totaal hebben n=1000 werknemers de vragenlijst volledig ingevuld. De resultaten zijn gewogen naar leeftijd en opleiding, zodat de verhouding representatief is voor de Nederlandse werknemer. Naast deze PowerPoint-rapportage zijn er eveneens uitgebreide tabellenboeken beschikbaar met uitsplitsingen van de resultaten naar relevante achtergrondkenmerken en typeringen. Het onderzoek is uitgevoerd in overeenstemming met het kwaliteitssysteem van Intomart GfK dat is gecertificeerd volgens de normen van NEN-EN-ISO 9001, ISO 20252 en ISO 26362. Intomart GfK onderschrijft de gedragsregels van E.S.O.M.A.R. (European Society for Opinion and Market Research) en is lid van de brancheorganisatie MOA (zie http://www.moaweb.nl). Het is toegestaan de uitkomsten van onderzoek extern te publiceren. Wel dient in dat geval bij de onderzoeksresultaten als bron "Intomart GfK januari 2014" te worden vermeld. Exclusiviteit van verzamelde gegevens is gebaseerd op de Gedragscode van de MOA, art. 9 (zie http://www.moaweb.nl). GfK Intomart 2014 Hoe gaat Nederland met pensioen? Januari 2014 22