Projectverslag TopModel4All paprika plantmodel in gebruik bij telers PT project 14018 In opdracht van Landelijke gewascommissie Paprika; p/a LTO Groeiservice Postbus 183 2665 ZK Bleiswijk Gefinancierd door Productschap Tuinbouw Louis Pasteurlaan 6 Zoetermeer Uitgevoerd door DLV Plant BV Projectleider Jaap Bij de Vaate Agro Businesspark 65 6708 PV Wageningen Tel. 06 2651 8675 Email j.bijdevaate@dlvplant.nl www.dlvplant.nl WUR Glastuinbouw Contactpersoon Wanne Kromdijk Violierenweg 1 2665 MV Bleiswijk Tel. 0317 482616 E-mail wanne.kromdijk@wur.nl Dit document is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag derhalve worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DLV Plant. De merkrechten op de benaming DLV komen toe aan DLV Plant B.V.. Alle rechten dienaangaande worden voorbehouden. DLV Plant B.V. is niet aansprakelijk voor schade bij toepassing of gebruik van gegevens uit deze uitgave. DLV Plant, 14 juli 2012.
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All Inhoudsopgave Samenvatting 4 1 Inleiding en probleemstelling 5 1.1 Doelstelling en afbakening: 6 1.2 Te bereiken resultaten: 6 2 Plan van aanpak 7 2.1 Plan voor 2010 - fase 1 7 2.2 Plan voor 2011 - Fase 2 9 3 Uitvoering en bevindingen 11 3.1 Technische werking van het model 11 3.2 Beschikbaarheid en bruikbaarheid voor telers 12 3.3 Kennis over modeltoepassing telers en adviseurs 12 3.4 Meting resultaat communicatie 14 Bijlage 1. Persbericht Workshop 15 Bijlage 2. Workshopopdrachten 16 Bijlage 3. Workshopevaluatie 21 Bijlage 4. Gebruikerswaardering telers 2010 22 Bijlage 5. Gebruikerswaardering telers 2011 23 Bijlage 6. Bericht opleveren paprikamodel 24 Bijlage 7. Webpagina DLV Plant voor opleveren model 25 Bijlage 8. Webpagina van Wageningen UR 26 DLV Plant, juli 2012 Pagina 2 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All Bijlage 9. Installatie- en gebruikshandleiding Cultivista 27 Samenvatting 1 1 Inleiding 2 2 Installatie instructies 5 2.1 Installatie MCR 5 2.2 Installatie van het model 7 3 Het model 8 3.1 Hoe werkt het model? 8 3.2 De inputs 8 3.3 De interface 13 4 Handmatig gegevens verwerken 23 4.1 Klimaat 23 4.2 Tellingen 27 5 Troubleshoot (Probleemoplosser) 29 DLV Plant, juli 2012 Pagina 3 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All Samenvatting Als opvolging van het project 40 kg paprika is het project TopModel4All gestart met het doel om telers te leren het plantmodel paprika toe te passen in hun bedrijfsvoering en het nut ervan duidelijk te maken. In het project hebben in 2010 6 telers het model toegepast en in 2011 12 telers. Ervaringen zijn via vakbladen, in excursiegroepen, twitter, workshops etc. met telers en adviseurs gedeeld. Het project is afgerond met oplevering van een modelversie die stand-alone op de computer op een tuin kan draaien, wanneer de bijgeleverde instructie voor installatie en gebruik wordt gevolgd. Het verdient daarbij aanbeveling om de installatie volgens de handleiding door ervaren ICT-mensen te laten plaatsvinden. De modelgebruikers uit het project vinden in meerderheid dat ze door toepassing van het model met de ondersteunende discussie meer inzicht hebben gekregen in het zettingsproces van paprika. Een enkeling gebruikt het onafhankelijk van een adviseur voor eigen reflectie op de teeltstrategie. Na oplevering van het model met handleiding hebben 53 mensen (van wie bijna 90% teler) zich geregistreerd om het te downloaden. DLV Plant, juli 2012 Pagina 4 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 1 Inleiding en probleemstelling De paprikasector vraagt sinds jaren om goed werkende modellen die meer inzicht geven in de zetting. Wanneer een teler de zetting beheersen kan, vermindert dat de risico s op een gemiste zetting en verhoogt het de kansen om het maximaal mogelijke uit de teelt te halen. Dit verhoogde inzicht is vooral gewenst in de donkerste maanden van het jaar en in de begin- en eindfase van de teelt. Er wordt momenteel wel gewerkt met simpele beschrijvende rekenmodellen, vaak gebaseerd op energievraag van vruchten, zoals ooit is omschreven in ouder WUR-onderzoek. Buiten onderzoeksprojecten zijn er in de praktijk geen modellen beschikbaar voor telers waarin recente inzichten worden verwerkt. In het project 40 kg paprika is in 2009 het WUR productiemodel verder ontwikkeld en beter geschikt gemaakt voor de teeltpraktijk. Drie telers hebben het model een jaar lang gebruikt en één teeltadviseur heeft hen hierbij begeleid. Alle 3 de telers willen ermee doorgaan en ook de adviseur heeft gevraagd het model beschikbaar te stellen omdat hij meerwaarde ziet. Één teler uit de BCO heeft aangegeven ook geïnteresseerd te zijn om dit op zijn bedrijf toe te passen. Naar aanleiding van de ervaringen die in 2009 en in eerdere projecten zijn opgedaan is geconcludeerd dat het nog te vroeg is om het model los te laten op de markt. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: 1. Er moeten nog enkele dingen aangepast om het model beter geschikt te maken voor toepassing op verschillende bedrijven en in verschillende rassen. 2. Het model heeft nog niet zijn meerwaarde bewezen in de beginfase van de teelt, door een beperkte inzetbaarheid in deze fase. De inregeltijd om het model te kalibreren voor toepassing onder specifieke bedrijfsomstandigheden moet worden beperkt. 3. De representativiteit van de telveldjes in het gewas wordt betwijfeld. Het uiteenlopen van telveldjes en de rest van de kas in de loop van de teelt is een bekend probleem in de praktijk. Representatieve tellingen tijdens de gehele teeltduur zijn van groot belang voor de juiste input en dus de juiste output van het model. 4. Voor het leveren van goede feedback is met de huidige werkwijzen nog veel werk nodig van WUR op het terrein van datastromen en verwerking. Dit moet worden overgedragen naar een andere partij met het oog op potentiële uitbreiding van het aantal gebruikers en zodat WUR zich op inhoud kan richten. 5. Bovendien is in het verleden gebleken dat groei- en productiemodellen in de praktijk niet succesvol zijn, wanneer de toepassing in een introductiefase niet deskundig wordt begeleid. Ontbreken hiervan zal zeker tot effect hebben dat het model niet wordt toegepast en dat de vaart die nu in de ontwikkeling en acceptatie zit verloren gaat. Dat zou een vernietiging van jarenlang geïnvesteerde sectorgelden tot gevolg hebben. Om de afbreukrisico s te verkleinen wordt daarom een traject ingegaan waarin bovengenoemde knelpunten worden opgelost, met het doel dat het model zijn waarde voor de praktijk kan bewijzen en vervolgens zonder subsidie beschikbaar kan worden gesteld. DLV Plant, juli 2012 Pagina 5 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 1.1 Doelstelling en afbakening: Met dit project wordt het paprika productiemodel verder praktijkrijp gemaakt en worden de randvoorwaarden ontwikkeld waaronder het in de praktijk zal kunnen functioneren. Het moet in de praktijk kunnen worden toegepast zonder dat daarvoor PT-gelden nodig zijn. Het project heet TopModel4All omdat: 1. het model verder getoetst en ontwikkeld wordt tot het paprikamodel met de beste resultaten op dit moment 2. het wordt getoetst en ontwikkeld voor alle kleuren paprika, zodat het door alle telers toegepast kan worden. 1.2 Te bereiken resultaten: Het is de bedoeling dat dit project oplevert: 1. Een verkorting van de inregeltijd voor nieuwe bedrijven en rassen, zodat het een betrouwbaar resultaat levert voor alle teeltfasen inclusief de start van de teelt (nu is er een inregeltijd van ca. 2 maanden); 2. Een datastructuur die voorziet in gegevens voor modelberekeningen en gegevens beschikbaar stelt voor telers en waarop zij aangesloten kunnen worden. In overleg met relevante technologiebedrijven zal de data-infrastructuur aan de kant van WUR Glastuinbouw zo worden ingericht, dat het datatransport door deze marktpartijen kan worden verzorgd. WUR kan zich dan richten op onderhoud en updates van het model; a. Een belangrijke randvoorwaarde is, dat de teler de enige eigenaar van zijn gegevens is en dat alleen de teler bepaalt wie er inzicht krijgt in zijn gegevens. 3. Een prognose, die dagelijks aangepast wordt en dagelijks beschikbaar is voor de teler (nu alleen wekelijks via adviseur en e-mail); 4. Een getoetste methode voor gewasregistratie, zodat eventuele invloed van gewasregistratie op de resultaten kan worden verwaarloosd; 5. Kennis over toepassing van het model is bij meerdere adviespartijen beschikbaar; 6. Een heldere en overzichtelijke informatie stroom naar de teler, door selectie van relevante grafieken en resultaten voor paprikatelers. In principe zijn een veelvoud aan verschillende parameters uit de modelberekeningen zichtbaar te maken, maar niet alle informatie zal voor telers relevant zijn. In het voorgaande project zijn elf grafieken gebruikt en in dit project zal worden bepaald welke (andere) informatie het meest relevant worden ondervonden door de telers. 7. Een workshop waarin ca. 20 telers het model aan praktijkgegevens kunnen toetsen (2010) 8. Een meting (beoordeling) van de relevantie van toepassing van het productiemodel voor de gebruikers van 2010 en de potentiële gebruikers voor 2011 (de workshopdeelnemers) 9. Een groep telers die het model in 2011 willen toepassen 10. Een workshop voor teeltadviseurs van de in 2011 deelnemende telers 11. Studiegroepen rond de telers die het model toepassen in 2011 DLV Plant, juli 2012 Pagina 6 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 2 Plan van aanpak 2.1 Plan voor 2010 - fase 1 Het hoofddoel van deze fase is het paprikamodel en ondersteunende infrastructuur praktijkrijp te maken. Aan het eind van 2010 is er een go/nogo-moment waarbij naar de volgende criteria zal worden gekeken: 1. Positieve beoordeling van bijdrage van paprikamodel aan de bedrijfsvoering door de deelnemende telers, uitmondend in positief advies van de telers 2. Positieve beoordeling van bijdrage van paprikamodel aan de bedrijfsvoering door de deelnemers aan de workshop 3. Bereidheid van gebruikers in 2011 om een eigen bijdrage te betalen in de vorm van aansluitingskosten op het platform voor datacommunicatie. 4. Gebleken beschikbaarheid van geschikt platform voor datatransport (technologiebedrijven) en werkstructuren bij WUR. We onderscheiden 6 activiteiten om de gestelde doelen te bereiken, die hieronder worden opgesomd en uitgelegd. 2.1.1 Praktijktoepassing groeimodel - algemeen Drie telers uit het project 40 kg paprika zullen in het vervolgproject meedoen (kleuren: geel, rood, oranje). Daarnaast zullen 3 extra telers worden aangesloten (kleuren: rood, groen). Er zal een startmeting aan de gewassen plaatsvinden voor een initiële ijking van het rekenmodel. Daarna zal de teler wekelijks gewaswaarnemingen doen. Deze gewasmetingen zullen met de klimaatgegevens door WUR Glastuinbouw worden gebruikt voor het doen van de gewenste berekeningen. Een adviseur van DLV Plant zal de telers begeleiden voor wat betreft het gebruik en interpretatie van de resultaten van het WUR paprikamodel. In de begeleiding zal meting van de toegevoegde waarde van het paprikamodel een vast onderdeel zijn. Deze beoordeling zal een factor zijn voor de beslissing voor een vervolg in fase 2 (2011). 2.1.2 Verkorting inregeltijd Om vanaf de start van de teelt betrouwbare resultaten te verkrijgen, zal een methode worden ontwikkeld die de inregeltijd kan verkorten. Elementen in deze methode zullen zijn: gewas- en raskenmerken, eigenschappen van kasopstallen, kasinrichting, teeltsysteem en klimaatinstellingen. 2.1.3 Gewasregistratie Alle telers zullen volgens de gebruikelijke methoden de gewaswaarnemingen doen in telveldjes; daarnaast zullen ze wekelijks volgens een vast te stellen methode verspreid over de kas waarnemingen doen. Het effect van beide methoden op de kwaliteit van de berekende resultaten zal worden bekeken en beoordeeld. 2.1.4 Modelontwikkeling (rekenregels en presentatie) Uit voorgaand project zijn resultaten in verschillende grafieken gepresenteerd. De resultaten van de modelberekeningen worden door de begeleidende teeltadviseur met de telers besproken. Hieruit komen vragen en eisen, waaruit vastgesteld kan worden wat de meest relevantie informatie geeft voor de telers. Naar aanleiding hiervan worden aan- DLV Plant, juli 2012 Pagina 7 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All passingen in de presentatie van de resultaten gedaan. Enkele eisen zijn nu al bekend, enkele zullen mogelijk in de loop van het jaar aan het licht komen (deels al genoemd bij resultaten). 2.1.5 Ontwikkeling data-infrastructuur In de loop van 2010 zal WUR Glastuinbouw de methode van binnenhalen van gegevens en terugplaatsen zo structureren, dat dit op een eenvoudige manier kan plaatsvinden. Dit zal gebeuren in overleg met technologiebedrijven die het datatransport nu actueel in het project verzorgen en ook die partijen die dit in de toekomst zouden kunnen doen. 2.1.6 Workshop paprikamodel voor telers Aan het eind van 2010 zal een workshop worden georganiseerd, waarin maximaal 20 telers een praktische demonstratie van het paprikamodel krijgen. Na een uitleg over de werking zullen deelnemers zelf het model toepassen op enkele praktijkgevallen en vervolgens aangeven hoe groot het nut voor hun onderneming wordt geacht. Deze beoordeling zal meewegen in een beslissing over een vervolg in fase 2. De telers zullen in overleg met de landelijke commissie worden geselecteerd. Bij voorkeur zijn dit ook telers die in fase 2 (2011) aan het project deelnemen. DLV Plant, juli 2012 Pagina 8 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 2.2 Plan voor 2011 - Fase 2 Het hoofddoel van deze vervolgfase is het verder ontwikkelen van de bruikbaarheid van het model onder een grotere groep telers. Daardoor wordt het nut van toepassing van het model voor de bedrijfsvoering verder zichtbaar gemaakt. Een goede toepassing van het model in de praktijk van teler en adviseur wordt verder geborgd door ook hun adviseurs te trainen in gebruik van het model. De praktijk wordt daarmee verder voorbereid, ook voor toepassing van andere modellen in andere gewassen. Er wordt van telers een bijdrage in de kosten gevraagd, wat een indicatie geeft of men werkelijk gelooft in de toepassing van dit model. In deze fase zal ook meer gebruik gemaakt worden van webtoepassingen voor overleg en instructie, zodat in dit project efficiënter kan worden gewerkt en we voor toekomstige projecten ervaring opdoen met deze manier van werken en communiceren. De beslissing voor go/nogo moet bij voorkeur voor 15 oktober 2010 genomen worden, om de benodigde acties tijdig in te kunnen zetten. 2.2.1 Telers gebruiken het groeimodel Werven telers: de workshop in 2010 zal hierin een rol spelen, plus de bereidheid van telers om zelf een bijdrage te betalen in de vorm van de aansluiting voor datatransport. Het streven is om enkele studiegroepen te vinden, waar meerdere telers het model willen gaan toepassen. Doelstelling: 12 deelnemers. 2.2.2 Studiegroepen De studiegroepen waar de deelnemers lid van zijn kiezen een adviseur die hen gedurende het teeltjaar enkele keren tijdens de rondgang toelichting zal geven op de modelresultaten en interpretatie. Eventueel worden er nieuwe studiegroepjes voor opgericht. Totaal wordt rekening gehouden met 6 studiegroepen; niet elk lid van de studiegroep zal het model gebruiken, maar het is wel gewenst dat meerdere deelnemers het model toepassen om meerwaarde aan de discussie te verlenen. 2.2.3 Adviseursworkshop In een workshop aan het begin van het teeltjaar zullen adviseurs van de deelnemende telers worden uitgenodigd voor een workshop om kennis te maken met het model en instructie over toepassing en werkwijze in 2011 te ontvangen. Adviseurs die telers begeleiden krijgen per teler 1 uur per maand (10 maanden) vergoed om aandacht te besteden aan de toepassing van het model. In ruil daarvoor moeten zij per maand terug rapporteren naar de projectleiding over bruikbaarheid en verbetermogelijkheden van het model. Overige uren zijn adviesuren die normaal toch bij de teler gemaakt zouden worden en die door de teler al worden betaald. DLV Plant, juli 2012 Pagina 9 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 2.2.4 Adviseursoverleg Gedurende het jaar zullen de adviseurs van deelnemende telers 4 keer ervaringen uitwisselen, praktijkgevallen, knelpunten en ontwikkelingsmogelijkheden bespreken. 2.2.5 5. Webconference Een studiegroep zal gebruik maken van de mogelijkheid om 4 bijeenkomsten in het jaar te doen via een webconference. Geen fysieke bijeenkomst, maar delen van grafieken en resultaten via het internet door live scherm te delen. Een beperkte groep (de studiegroep en begeleiding van DLV Plant en WUR) kan meepraten in de bespreking, de overige (paprika)telers en belangstellenden in Nederland kunnen meekijken en luisteren, en via chat vragen en opmerkingen indienen. Diegenen die niet bij de virtuele bijeenkomst konden zijn, kunnen naderhand de webcast bekijken en beluisteren. 2.2.6 Afsluitend seminar Aan het eind van het teeltjaar worden alle betrokkenen uitgenodigd voor een eindevaluatie van het project. Dit zal in de vorm van een seminar gebeuren, waarbij introducés en andere externe partijen welkom zijn. DLV Plant, juli 2012 Pagina 10 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 3 Uitvoering en bevindingen De uitvoering zal worden besproken aan de hand van de geplande resultaten: wat is er bereikt op elk van deze punten. Dit kunnen we onderverdelen in drie groepen van resultaten: 1. Technische functionaliteit van het model 2. Beschikbaarheid en bruikbaarheid voor telers 3. Kennis over de toepassing bij telers en adviseurs. 3.1 Technische werking van het model 3.1.1 Een verkorting van de inregeltijd Aan het eind van het project is een stand-alone versie van het model opgeleverd op CD, die zonder ingewikkelde destructieve gewasmetingen in gebruik kan worden genomen. Tijdens het project is wel geconcludeerd dat voor de start van de teelt een afzonderlijk deelmodel nodig is, omdat de eerste 2 zettingen niet naar behoren kunnen worden voorspeld. 3.1.2 Effectieve datastructuur In discussies met de BCO en andere telers bleek vaak dat er een groep telers is die huiverig zijn om gegevens van het eigen bedrijf op externe servers te laten verwerken. Ze willen modellensoftware graag op het eigen bedrijf plug and play installeren en laten werken. Aan het eind van 2011 heeft WUR het model opgeleverd op een CD, als lokaal te installeren software. Daarbij zit een gebruiksaanwijzing voor installatie en toepassing. Om het programma te laten werken, moeten de juiste koppelingen worden gelegd die in de handleiding zijn omschreven. Het advies is echter om de handleiding aan de ICTdienstverlener van het bedrijf te geven en deze opdracht tot installatie te geven; de praktijk leert dat dit voor de meeste ondernemers moeilijk uitvoerbaar is. Het is WUR niet gelukt binnen de beschikbare budgetten om de programmatuur dusdanig aan te passen dat het zonder ernstig meerwerk voor WUR door derden gebruikt kan worden. Dit bleek veel gecompliceerder te zijn dan de projectpartners bij opstellen van de projectambities konden doorzien. De invoer van groen geoogste paprika s was in begin 2010 nog een probleem; dit is in de tweede helft van 2010 verholpen. 3.1.3 De teler is de enige eigenaar van zijn gegevens Door deze lokale installatie van het finaal opgeleverde model is de teler de enige die zijn gegevens kan zien. De mogelijkheden voor collega s of adviseurs om op afstand mee te kijken of teeltscenario s door te rekenen, zoals die er tijdens het project wel waren, zijn daarmee weg. 3.1.4 Dagelijks beschikbare prognose In het begin van het project hadden de deelnemende telers alleen inzicht in de modelberekeningen wanneer de adviseur langskwam met de gegevens op zijn computer. In 2011 hebben alle deelnemers die dat wilden een lokale installatie van het model gekregen, DLV Plant, juli 2012 Pagina 11 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All waardoor ze zelf lokaal direct toegang hadden tot de modelberekeningen. Om de scenarioberekeningen te verkrijgen, werden gegevens van de computer van de teler verstuurd (via Letsgrow of Priva Fusion) naar de server van WUR Glastuinbouw. Hier werden de modelberekeningen gedaan en teruggestuurd naar de teler. Als genoemd, in de aan het eind opgeleverde versie functioneert het model alleen lokaal. 3.1.5 Een getoetste methode voor gewasregistratie De deelnemende telers hadden verschillende aantallen veldjes voor gewasregistratie. Het bleek (logischerwijs) dat meer veldjes bijdroegen aan een betrouwbaarder beeld van de gewasstand, maar de toegevoegde waarde nam af boven 4 veldjes. Het advies is dus om minimaal 4 telveldjes te hanteren voor gewasregistratie, op welke data dan de modelberekeningen voor zetting en oogst worden gebaseerd. 3.1.6 Heldere en gebruiksvriendelijke layout De opzet van de interface is iets veranderd, vooral omdat er enkele bruikbare onderdelen zijn toegevoegd: de mogelijkheid om groen (onrijp) geoogst in te voeren is toegevoegd, het regelbereik voor het berekenen van scenario s van lichtinvloed is sterk vergroot; het is mogelijk gemaakt één scenario als referentie vast te zetten, zodat volgende scenario s daarmee vergeleken kunnen worden. 3.2 Beschikbaarheid en bruikbaarheid voor telers Dit onderdeel heeft veel met technische eigenschappen van het model te maken: waar is het geplaatst, is het toegankelijk, werkt het en doet het wat het moet doen? De lokale plaatsing en invulling van sommige telerswensen hebben gezorgd voor een grotere beschikbaarheid en bruikbaarheid voor telers. 3.2.1 Beoordeling van relevantie en bruikbaarheid van het productiemodel De Bijlage 4. Gebruikerswaardering telers 2010 en Bijlage 5. Gebruikerswaardering telers 2011 geven de resultaten van een peiling onder de gebruikers van het model in die jaren. Het bericht dat is opgenomen in Bijlage 6. Bericht opleveren paprikamodel geeft de uitleg van deze evaluaties. 3.3 Kennis over modeltoepassing telers en adviseurs De telers hebben in de loop van de 1-3 jaar dat ze met dit project en de voorloper 40 kg paprika veel geleerd over de toepassing van het model. Opvallend was wel dat de tevredenheid in 2009 (40 kg paprika) groter was dan in 2010 en 2011. Dat had ermee te maken dat, hoewel het model minimaal even goed resultaat leverde, 3.3.1 Telersworkshop De workshop is gehouden op 29 september 2010. De telers zijn geworven via berichten in nieuwsbrieven en websites van LTO Groeiservice, Groentennieuws.nl, G+FActueel, DLV Plant, Productschap Tuinbouw, Letsgrow.com etc. Het hiervoor gebruikte persbericht is opgenomen in Bijlage 1. Persbericht Workshop. Er waren 14 aanmeldingen en uiteindelijk 11 deelnemers. DLV Plant, juli 2012 Pagina 12 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All In de workshop hebben de deelnemers enige uitleg over het model gekregen en daarna zijn ze aan de slag gegaan door opdrachten uit te voeren met behulp van het model. De opdrachten zijn opgenomen in Bijlage 2. Workshopopdrachten. Bijlage 3. Workshopevaluatie geeft weer hoe de deelnemers de workshop hebben ervaren. 3.3.2 Een groep telers die het model in 2011 willen toepassen De telers uit 2010 wilden alle 6 nog verder gaan met het model, en de workshop leverde voldoende kandidaten op die in 2011 ook mee wilden doen. In 201 deden totaal 12 telers mee, verspreid door het hele land en met een variëteit aan kleuren paprika, zie ook Figuur 1. 2x Middenmeer 1x IJsselmuiden 2x Den Hoorn 1x Harmelen 1x Kwintsheul 1x Tinte 3x Bleiswijk 1x Horst- Meterik TopModel4All Figuur 1. Spreiding van deelnemers door het land en per kleur paprika. 3.3.3 Een workshop voor teeltadviseurs Deze workshop is in het voorjaar van 2011gehouden. 6 adviseurs van deelnemende telers hebben daaraan deelgenomen. Qua inhoud is hetzelfde programma gevolgd als voor de telersworkshop op 29 september 2010 (Bijlage 2. Workshopopdrachten). Daarna hebben alle adviseurs aangegeven dat ze geen behoefte hadden aan nog een workshop of terugkoppelmoment met het project. De indruk bestaat dat geen van de adviseurs er later nog iets mee gedaan heeft. Dit wordt bevestigd door de informatie uit de telersevaluatie (Bijlage 5. Gebruikerswaardering telers 2011). 3.3.4 Studiegroepen rond de telers Er zijn in 2011 drie workshops gedaan bij drie verschillende kwekers met hun excursiegroepen: Middenmeer (21 juni), Bleiswijk (28 juni) en IJsselmuiden (27 juli). Daarnaast is een tweetal presentaties gehouden op LTO gewasavonden. DLV Plant, juli 2012 Pagina 13 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All 3.3.5 Webconferentie en seminar Het Productschap Tuinbouw heeft de voorgenomen webconferentie en het seminar niet gefinancierd. Het is niet gelukt hiervoor aanvullende financiers te vinden, dus zijn deze onderdelen niet uitgevoerd. 3.4 Meting resultaat communicatie Het bericht van de oplevering van het plantmodel paprika is via vele media verspreid: twitter, diverse websites, gewasnieuwsbrief paprika, e-mails aan paprikatelers etc. Belangstellenden konden zich registreren op de website van DLV Plant (Bijlage 7. Webpagina DLV Plant voor opleveren model), waarna ze vanaf een webpagina bij Wageningen UR (Bijlage 8. Webpagina van Wageningen UR) de modelsoftware met gebruiks- en installatiehandleiding konden ophalen. Tot en met 18 juli 2012 hebben zich 53 mensen geregistreerd, van wie er slechts 6 als niet-teler geïdentificeerd konden worden (meestal tuinbouwdienstverleners). DLV Plant, juli 2012 Pagina 14 van 61
Rapportage PT-project 14018 TopModel4All Bijlage 1. Persbericht Workshop Workshop paprika plantmodel voor betere teeltbeslissingen In het PT-project TopModel4All wordt gebruik gemaakt van een plantmodel voor paprika dat een voorspelling doet van zetting en productie, gebaseerd op gewas- en klimaatfactoren. Het geeft inzicht in de kansen op zetting en op de effecten van bepaalde keuzes die een teler maakt. Ook maakt het zichtbaar wat de effecten zijn van bijvoorbeeld meer of minder CO 2 doseren of een periode donker weer. Het is de bedoeling dat een teler met dit verbeterde inzicht betere teeltbeslissingen neemt. In 2009 hebben 3 telers er mee gewerkt, en in 2010 maken 6 telers van diverse kleuren paprika gebruik van het plantmodel. In het lopende jaar wordt het model technisch verder geschikt gemaakt voor toepassing door alle paprikatelers. Voor 2011 is het plan dat meer telers en adviseurs ervaring opdoen met de toepassing ter ondersteuning van hun teeltbeslissingen. Om nu al meer telers een kans te geven om het plantmodel te leren kennen en de mogelijkheden ervan te verkennen, wordt in het project TopModel4All een workshop georganiseerd. Door zelf met het model te oefenen, kan men ondervinden wat het in verschillende situaties te bieden heeft. De workshop zal plaatsvinden in de middag van 29 september 2010. U kunt zich nu alvast voor de workshop aanmelden. Meer informatie over het programma, plaats en tijd wordt later bekend gemaakt. Er is een mogelijkheid tot deelname voor maximaal 20 personen. Als de deelnemers van de workshop het mogelijke nut van het plantmodel voor hun teeltbeslissingen positief beoordelen, bestaat de kans dat het project een vervolg krijgt in 2011 en dat ze dan deel kunnen nemen. Tijdens de workshop zal daarover meer uitleg worden gegeven. U kunt zich aanmelden en informatie verkrijgen bij projectleider Jaap Bij de Vaate - j.bijdevaate@dlvplant.nl. DLV Plant, juli 2012 Pagina 15 van 61
Bijlage 2. Workshopopdrachten Opdracht 1 In deze opdracht worden gegevens van een teler gebruikt uit 2009 tot en met week 10 (gerealiseerd klimaat en gewasregistratie). Probeer met behulp van CO 2 en temperatuur de eerstvolgende zetting een week te vervroegen. Welk niveau moeten CO 2 en temperatuur hebben om dit te realiseren? Schrijf eigen verwachtingen en resultaten hieronder op: Basiswaarden Eigen inschatting Met modelberekening CO 2 -niveau (globaal) Temperatuurniveau (globaal) Lichtniveau (globaal) Weeknummer piek van eerstvolgende zetting Aantal vruchten piek van eerstvolgende zetting Wat is het effect op de zetting in de komende weken als het licht 20% lager is dan verwacht? (vul hieronder in) Weeknummer piek van eerstvolgende zetting Aantal vruchten gezet in komende 4 weken Basiswaarden Eigen inschatting met 20% minder licht Met modelberekening 20% minder licht Na afronden van de opdracht s.v.p. hieronder uw waardering aangeven door het vakje bij de meest toepasselijke zin aan te kruisen. De toepassing van het model en de discussie over de resultaten Gaven me onbruikbare en onzinnige informatie Hebben me bevestigd in wat ik al wist Hebben me aan het denken gezet en/of mijn inzichten verbeterd. Opmerking:. DLV Plant, juli 2012 Pagina 16 van 61
Opdracht 2 In deze opdracht worden gegevens uit 2009 van dezelfde teler gebruikt, maar nu tot en met week 14. Bekijk eerst de gerealiseerde zetting en zoek of en waarom deze afwijkt van de prognose zoals we die in de vorige opdracht hebben gezien. Probeer met behulp van CO 2 en temperatuur de eerstvolgende zetting een week te vervroegen. Welk niveau moeten CO 2 en temperatuur hebben om dit te realiseren? Schrijf eigen verwachtingen en resultaten hieronder op: Basiswaarden Eigen inschatting Met modelberekening CO 2 -niveau (globaal) Temperatuurniveau (globaal) Lichtniveau (globaal) Weeknummer piek van eerstvolgende zetting Aantal vruchten piek van eerstvolgende zetting Wat is het effect op de zetting in de komende 4 weken als het licht 20% lager is dan verwacht? (vul hieronder in) Weeknummer piek van eerstvolgende zetting Aantal vruchten gezet in komende 4 weken Basiswaarden Eigen inschatting met 20% minder licht Met modelberekening 20% minder licht Na afronden van de opdracht s.v.p. hieronder uw waardering aangeven door het vakje bij de meest toepasselijke zin aan te kruisen. De toepassing van het model en de discussie over de resultaten Gaven me onbruikbare en onzinnige informatie Hebben me bevestigd in wat ik al wist Hebben me aan het denken gezet en/of mijn inzichten verbeterd. Opmerking:. DLV Plant, juli 2012 Pagina 17 van 61
Opdracht 3 Nu wordt er gebruik gemaakt van gegevens van 2010. De klimaatdata en gewasregistratie komen van een andere teler dan in de vorige opdrachten en zijn aanwezig tot en met week 26. Wat valt er op aan het zettingsverloop in vergelijk met 2009? Probeer met behulp van CO 2 en temperatuur een extra zetting te realiseren aan het einde van de teelt. Is dit mogelijk? Welk niveau moeten CO 2 en temperatuur hebben om dit te realiseren? Schrijf eigen verwachtingen en resultaten hieronder op: Basiswaarden Eigen inschatting Met modelberekening CO 2 -niveau Temperatuurniveau Lichtniveau Weeknummers pieken zettingen na week 26 Aantal per piek zetting na week 26 Wat is het effect als het licht in de komende 4 weken 20% lager is dan verwacht? (vul hieronder in) Weeknummers pieken zettingen na week 26 Aantal per zettingspiek na week 26 Basiswaarden Eigen inschatting met 20% minder licht Met modelberekening 20% minder licht Na afronden van de opdracht s.v.p. hieronder uw waardering aangeven door het vakje bij de meest toepasselijke zin aan te kruisen. De toepassing van het model en de discussie over de resultaten Gaven me onbruikbare en onzinnige informatie Hebben me bevestigd in wat ik al wist Hebben me aan het denken gezet en/of mijn inzichten verbeterd. Opmerking: DLV Plant, juli. 2012 Pagina 18 van 61
Opdracht 4 In deze opdracht worden gegevens van 2009 gebruikt, beschikbaar tot en met week 33. Probeer met behulp van CO 2 en temperatuur de maximale zetting tot en met einde teelt te realiseren. Met welk CO 2 - niveau en temperatuur wordt de hoogste zetting behaald? Schrijf eigen verwachtingen en resultaten hieronder op: Basiswaarden Eigen inschatting Met modelberekening CO 2 -niveau Temperatuurniveau Lichtniveau Weeknummers pieken zettingen na week 33 Aantal per zettingspiek na week 33 Wat is het effect als het licht in de komende weken 20% lager is dan verwacht? (vul hieronder in) Weeknummers pieken zettingen na week 33 Aantal per zettingspiek na week 33 Basiswaarden Eigen inschatting met 20% minder licht Met modelberekening 20% minder licht Na afronden van de opdracht s.v.p. hieronder uw waardering aangeven door het vakje bij de meest toepasselijke zin aan te kruisen. De toepassing van het model en de discussie over de resultaten Gaven me onbruikbare en onzinnige informatie Hebben me bevestigd in wat ik al wist Hebben me aan het denken gezet en/of mijn inzichten verbeterd. Opmerking:. DLV Plant, juli 2012 Pagina 19 van 61
Na afloop van de workshop willen we graag uw reactie op enkele vragen en op het geheel van de workshop. 1= heel erg oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = erg mee eens 1 2 3 4 Ik heb het plantmodel paprika voldoende leren kennen om te begrijpen wat ik ermee kan doen voor mijn bedrijfsvoering. 1 2 3 4 De werkvorm van de workshop vond ik nuttig en prettig 1 2 3 4 Ik denk dat toepassing van het plantmodel meerwaarde heeft voor mijn bedrijfsvoering 1 2 3 4 De begeleiding was voldoende ter zake kundig 1 2 3 4 Opmerkingen, suggesties voor verbetering: DLV Plant, juli 2012 Pagina 20 van 61
Bijlage 3. Workshopevaluatie Samenvatting evaluatie 29 september 2010 Hieronder aantal scores in de opdrachtevaluaties: De toepassing van het model en de discussie over de resultaten Opdracht nr. 1 2 3 4 Gaven me onbruikbare en onzinnige informatie 1 3% Hebben me bevestigd in wat ik al wist 3 3 3 26% Hebben me aan het denken gezet en/of mijn inzichten 7 7 6 5 71% verbeterd. Workshopevaluatie Score per vraag: 1= heel erg oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = erg mee eens 1 2 3 4 Ik heb het plantmodel paprika voldoende leren kennen om te begrijpen wat ik ermee kan doen voor mijn bedrijfsvoering. 1 6 4 De werkvorm van de workshop vond ik nuttig en prettig 4 7 Ik denk dat toepassing van het plantmodel meerwaarde heeft voor mijn bedrijfsvoering 1 8 2 De begeleiding was voldoende ter zake kundig 6 5 Ik wil mogelijk deelnemen in het TopModel4All project in 2011. Neem contact met mij op 6 3 DLV Plant, juli 2012 Pagina 21 van 61
Bijlage 4. Gebruikerswaardering telers 2010 N.B. uitgangspunt bij de vragen over het plantmodel is het model zoals het NU functioneert dus niet wat er nog ontwikkeld wordt of zou kunnen worden. 1= heel erg oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = erg mee eens 1 2 3 4 1. Ik heb in het project TopModel4All in 2010 meer inzicht gekregen in het zettingsproces van paprika. 0,5 3,5 2. Ik heb door het project TopModel4All in 2010 het zettingsproces van mijn gewas beter kunnen sturen. 1 2 1 3. Toepassing van het plantmodel heeft meerwaarde voor mijn bedrijfsvoering 0,5 3,5 4. De begeleiding in het project TopModel4All is voldoende ter zake kundig 3 1 5. Het plantmodel heeft vooral meerwaarde door de regelmatige besprekingen met een adviseur 2,5 1,5 6. Het plantmodel kan extra meerwaarde krijgen door regelmatig te bespreken met collega s 3 1 7. Het plantmodel kan een meerwaarde leveren voor mijn bedrijf zonder verdere ondersteuning 3 1 8. Ik wil het plantmodel gebruiken met mijn eigen adviseur 1 1,5 1,5 9. Het plantmodel heeft meer toegevoegde waarde wanneer er ondersteuning is met een gespecialiseerde adviseur die veel ervaring heeft met het model (1x opm.: in begin wel) 1,5 2,5 10. Ik zou collega s adviseren om het plantmodel te gaan gebruiken. 1,5 2,5 11. Ik wil het plantmodel gebruiken met mijn studieclub. 2,5 1,5 12. Het plantmodel kan meerwaarde geven voor de oogstprognoses van mijn afzetorganisatie. 4 13. Ik wil waarschijnlijk deelnemen in het TopModel4All project in 2011. 1 2 1 DLV Plant, juli 2012 Pagina 22 van 61
Bijlage 5. Gebruikerswaardering telers 2011 1= heel erg oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = erg mee eens 1. Ik heb in het project TopModel4All in 2010-2011 meer inzicht gekregen in het zettingsproces van paprika. 2. Toepassing van het plantmodel heeft meerwaarde voor mijn bedrijfsvoering 3. De begeleiding in het project TopModel4All was voldoende ter zake kundig 4. Het plantmodel heeft meerwaarde door de regelmatige besprekingen met een adviseur of collega s 5. De lokale versie van het plantmodel biedt de informatie en grafieken die ik nodig heb (zoals gebruikt in 2011). 6. De lokale versie van het plantmodel is voldoende gebruiksvriendelijk (zoals gebruikt in 2011). Gem. waardering Aantal score >2,5 2,5 63% 2,6 63% 3,1 88% 2,5 57% 2,7 71% 2,5 57% 7. Ik zal in 2012 het plantmodel gaan gebruiken: a. Op het eigen bedrijf 2,5 57% b. Voor productieprognose voor afzetorganisatie 2,3 50% c. Met de studieclub 1,4 0% d. Met mijn adviseur 1,4 0% 8. Ik adviseer collega s om het plantmodel te gaan gebruiken. 9. Een nieuwe gebruiker heeft ondersteuning van een ervaren adviseur nodig. 10. Mijn teeltadviseur stelt belang in het plantmodel 2,0 14% 2,8 63% 1,4 0% 11. Ik vind dat het plantmodel verder ontwikkeld moet worden. 2,9 63% DLV Plant, juli 2012 Pagina 23 van 61
Bijlage 6. Bericht opleveren paprikamodel TopModel4All: opleveren paprikamodel In het project TopModel4All hebben in 2010 6 telers en in 2011 12 telers het paprika plantmodel toegepast om hun teeltbeslissingen te ondersteunen. Dit waren zowel telers van rode, gele, oranje als groene paprika s in verschillende regio s. Het project wordt nu afgerond en levert als belangrijkste resultaat de beschikbaarheid van het model op voor Nederlandse paprikatelers. Hierbij nog even kort wat het model doet voor de gebruiker. Als input maakt het gebruik van de klimaat- en gewasregistratie (zettingsregistratie), en van een gemiddeld klimaat om vooruit te kunnen rekenen. Het model rekent hiermee met name de zettingsverwachting voor de komende weken door. Het wordt leuk als met schuifknoppen er scenario s doorgerekend kunnen worden en de volgende vragen worden beantwoord: Wat is de invloed van meer of minder instraling op de te verwachten zetting? Hoe beïnvloedt de CO 2 -concentratie de zetting? Wat gebeurt er als de temperatuur naar boven of beneden wordt aangepast voor de komende periode? Tweederde van de deelnemers heeft een evaluatie ingevuld, die duidelijk maakt wat het project heeft bereikt. In het kort enkele ervaringen. Tevreden over begeleiding: een ruime meerderheid was zeer tevreden over de begeleiding van het gebruik van het model door de adviseur van DLV Plant en de back-up vanuit WUR Glastuinbouw. Meer inzicht in zetting: bijna tweederde van de telers geeft aan dat ze door toepassing van het model en discussie met de begeleidend adviseur meer inzicht hebben gekregen in het zettingsproces van paprika. Evenveel deelnemers vonden dat toepassing van het model meerwaarde had voor hun bedrijfsvoering. Model blijven gebruiken: ongeveer de helft van de respondenten zegt dat ze het model waarschijnlijk blijven gebruiken op het eigen bedrijf, niet met de studieclub en niet met hun adviseur. Adviseurs geen interesse: de teeltadviseurs van de bedrijven hadden over het algemeen geen interesse in het model. Goede registratie belangrijk: een enkele teler was zeer teleurgesteld over wat het model hem opleverde. De registratie van gezette vruchten bleek niet waterdicht en daardoor gaf het model onbruikbare resultaten. Dit is bovendien te laat opgemerkt. Eigen reflectie: een enkele teler gebruikt het model om een keer per week zelf wat scenario s door te rekenen als second opinion bij zijn gevoerde teeltstrategie. Het model kan worden gedownload via http://www.dlvplant.nl/nl/content/downloadstopmodel4all.html Geïnteresseerde nieuwe gebruikers kunnen voor instructie voor toepassing van het model op het bedrijf contact opnemen met ondergetekende. Meer informatie bij Jaap Bij de Vaate: j.bijdevaate@dlvplant.nl tel. 06 2651 8675. DLV Plant, juli 2012 Pagina 24 van 61
Bijlage 7. Webpagina DLV Plant voor opleveren model http://www.dlvplant.nl/nl/content/downloads-topmodel4all.html TopModel4All project afgerond TopModell4All is een project waarin een paprika plantmodel door telers werd toegepast om meer inzicht in het zettingsproces van paprika te krijgen. WUR Glastuinbouw ontwikkelde het model en telers hebben geleerd hoe ze de resultaten van het model moesten interpreteren en er meerwaarde voor het bedrijf uit konden halen. Als eindresultaat is het model nu voor alle telers beschikbaar. Wanneer u hieronder uw naam, telefoonnummer en werkend e-mailadres invult, krijgt u per ommegaande een e- mailbericht met instructies voor het verkrijgen en installeren van het model. U kunt er dan binnenkort mee aan het werk. Naam contactpersoon E-mail adres (Mobiel) telefoonnummer (Uw gegevens zullen alleen worden gebruikt om u te informeren over de download en toepassing van het model) KNOP: stuur mij instructies om model te downloaden en zelf te gaan gebruiken Publicaties: Artikel TopModel4All in Onder Glas december 2010 DLV Plant adviseur Jeroen Zwinkels heeft gedurende het project veel ervaringen gedeeld via Twitter. Volg @jeroenzwinkels nu in zijn dagelijkse paprika-ervaringen via twitter.com. TopModel4All was een project van Productschap Tuinbouw, uitgevoerd door DLV Plant in samenwerking met WUR Glastuinbouw. Project details PT-Projectnummer: 14018 Begindatum: 01-01-2010 Einddatum: 31-03-2012 http://www.tuinbouw.nl/project/topmodel4 all Informatie Jaap Bij de Vaate M 06-2651 8675 E j.bijdevaate@dlvplant.nl Twitter @jaapatdlvplant Jeroen Zwinkels M 06-5383 5711 E j.zwinkels@dlvplant.nl Twitter @JeroenZwinkels DLV Plant, juli 2012 Pagina 25 van 61
Bijlage 8. Webpagina van Wageningen UR De vorige pagina van DLV Plant verwijst na registratie naar een pagina van Wageningen UR, vanwaar het model kan worden gedownload: http://www.glastuinbouw.wur.nl/nl/diensten/topmodel4all/tm4all/ DLV Plant, juli 2012 Pagina 26 van 61
Bijlage 9. Installatie- en gebruikshandleiding Cultivista PT project TopModel4All Eindevaluatie workshop 1 april 2011
Handleiding Paprika model Cultivista Project Topmodel4all 2010-2011, Productschap Tuinbouw project 14018 Steven Driever 1, Wanne Kromdijk 1 1 Wageningen UR Glastuinbouw Wageningen UR Glastuinbouw, Bleiswijk December 2011 Rapportnummer GTB-1145 DLV Plant, juli 2012 Pagina 28 van 61
2011 Wageningen, Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) onderzoeksinstituut Wageningen UR Glastuinbouw. Abstract NL Deze handleiding is bedoeld voor telers die aan de slag willen met het paprika model Cultivista. Er wordt uitgelegd hoe met het interactieve paprika model Cultivista kan worden gewerkt. De installatie van het model en de verschillende in te voeren gegevens (inputs) van het model worden besproken. Vervolgens worden de werking van het model en de onderdelen van de interface besproken. Tevens worden de voorwaarden voor mogelijke automatisering van de inputs en het oplossen van de meest voorkomende problemen besproken. Abstract UK This manual is meant for growers who would like to work with the sweet pepper growth model Cultivista. This manual explains how the model works, how to install the model and which inputs are used. Furthermore, the different parts of the interface are explained. Finally, the conditions for automation of the inputs and troubleshooting of the most common problems are discussed.
Wageningen UR Glastuinbouw Adres : Violierenweg 1, 2665 MV Bleiswijk : Postbus 20, 2665 ZG Bleiswijk Tel. : 0317-485606 Fax : 010-5225193 E-mail : glastuinbouw@wur.nl Internet : www.glastuinbouw.wur.nl
Inhoudsopgave pagina Samenvatting 1 1 Inleiding 2 2 Installatie instructies 5 2.1 Installatie MCR 5 2.2 Installatie van het model 7 3 Het model 8 3.1 Hoe werkt het model? 8 3.2 De inputs 8 3.2.1 Tellingen 9 3.2.2 Klimaat 11 3.3 De interface 3.3.1 Het model opstarten 13 13 3.3.2 Wat is er te zien? 13 3.3.3 Beginnen 3.3.4 Aan de knoppen 15 16 3.3.5 Groenoogst prognose 21 4 Handmatig gegevens verwerken 23 4.1 Klimaat 23 4.2 Tellingen 27 5 Troubleshoot (Probleemoplosser) 29
1 Samenvatting Deze handleiding is bedoeld voor telers die aan de slag willen met het paprika model Cultivista. Er wordt uitgelegd hoe met het interactieve paprika model Cultivista kan worden gewerkt. De installatie van het model en de verschillende inputs van het model worden besproken. Vervolgens worden de werking van het model en een uitleg van de onderdelen van de interface besproken. Tot slot worden de voorwaarden voor mogelijke automatisering van de input en het oplossen van de meest voorkomende problemen besproken.
2 1 Inleiding Er bestaan veel modellen, ontwikkeld door Wageningen UR Glastuinbouw, die gebruikt worden voor onderzoek en in projecten met de praktijk. Veel van deze modellen zijn zeer goed, maar blijven onderzoeksinstrumenten. Een aantal modellen heeft bewezen een goede aanvulling te zijn voor de praktijk, zoals het paprika model. Dit model kan aan de hand van de source-sink balans een prognose geven voor de te verwachten zetting en oogst. Uit verschillende projecten, waar telers hebben leren werken met dit model, bleek dat deze informatie over voorspelde zetting en oogst een goede bijdrage kan leveren aan het maken van teeltbeslissingen. Het model kan goede informatie geven, maar het is even zo belangrijk dat deze informatie toegankelijk en begrijpbaar gemaakt wordt. Het is dan ook het doel geweest om de informatie uit het paprika model zo inzichtelijk en begrijpelijk mogelijk te maken, zodat de teler hiermee zelf aan de gang kan. De bedoeling is dan ook geweest om de Wageningse kennis, gevat in een model, naar de praktijk toe te krijgen. Door van het model een interactief discussie-instrument te maken, is hierin een grote stap naar de praktijk toe gemaakt.
3 Figuur 2. De Wageningse kennis, gevat in een model voor paprika dat gebruik maakt van de source-sink balans, is geprobeerd toegankelijk te maken door een interactief discussie-instrument te ontwikkelen waarmee telers zelf aan het werk kunnen. Dit model is geen orakel dat altijd de waarheid zal spreken. Een model is per definitie een benadering van de werkelijkheid. Het model geeft dan ook niet antwoord op de vraag wat u als teler moet doen. De bedoeling van het model is om inzichtelijk te maken wat bijvoorbeeld op een moment in de teelt het grootste effect heeft (CO2 of temperatuur), of om een getal te geven aan een bepaalde strategie. Bijvoorbeeld: Twee telers hebben een discussie over de in te stellen temperatuur. De een zegt dat de temperatuur naar beneden moet, de ander dat hij juist omhoog moet. Het model kan bij deze discussie gebruikt worden om te bekijken wat nu de effecten zijn van deze temperatuur veranderingen; wat heeft het grootste effect? Heeft het op dit moment wel zin of reageert het gewas veel te weinig? Het geeft getallen aan een discussie, waar het anders de ene mening tegen de andere zou zijn. Het model is, zoals gezegd, een benadering. De werkelijkheid is altijd net iets anders en daar wordt dan ook rekening mee gehouden. Steeds wordt het model voorzien van de laatste klimaat- en gewasregistratiegegevens (tellingen) die gerealiseerd zijn. Het model wordt voornamelijk op het klimaat en de gerealiseerde zetting weer op de werkelijkheid gecorrigeerd. Hiermee wordt voorkomen dat door bijzondere omstandigheden van welke aard dan ook, het model grof uit de pas gaat lopen en dit geeft het model een zekere mate van zelflerendheid.
4 U kunt als teler dit model misschien het beste vergelijken met navigatie apparatuur in de auto. U weet dat u van punt A naar punt B wilt en de navigatie berekent voor u een route. Als u zelf liever ergens links of rechtsaf slaat, omdat dit een betere route geeft, dan her berekent de navigatie de route opnieuw. De navigatie doet in feite een suggestie voor de beste route, maar u blijft nog altijd zelf aan het stuur. Ook met onvoorziene omstandigheden (wegblokkering, omleidingen, etc.) kan omgegaan worden, waardoor u uiteindelijk op de plek van bestemming komt. Het voordeel is dat het op bepaalde momenten een bevestiging kan geven van wat u eigenlijk al vermoedde (sluiproute is toch sneller) of waar u het niet helemaal zeker weet (welke snelheid geldt er op deze weg?). Kortom, het model is er niet om de teelt van u over te nemen, het is er om u erbij te ondersteunen de juiste teeltbeslissingen te nemen en weloverwogen op het randje te kunnen telen. A B A 40 kg Model? Figuur 3. Het paprika model is er om u te helpen bij het nemen van beslissingen, vergelijkbaar met navigatie in de auto. U blijft altijd zelf degene die aan het stuur zit!
5 2 Installatie instructies Het model installeren op een computer gebeurt in twee stappen: 1. De installatie van de zogenaamde MCR. Dit is een stuk software waarbinnen het model kan draaien 2. De installatie van het model zelf De volgende eisen worden gesteld aan uw computer: - Windows XP of hoger - Ca. 265 Mb ruimte op uw harde schijf - Microsoft Excel (voor de invoer van gegevens) N.B. Deze software is ontwikkeld en getest op verschillende computers en Windows versies. WUR Glastuinbouw kan niet garanderen dat deze software op elke computer en met elke Windows versie probleemloos werkt. Het kan voor komen dat om onbekende reden het model niet werkt op een computer. Indien dit het geval is, probeer het model dan eerst op een andere computer (met een andere Windows versie) te installeren. Volg elke keer de hieronder beschreven stappen. 2.1 Installatie MCR Voordat het model kan draaien op uw computer moet een zgn. Runtime geïnstalleerd worden; genaamd MCR. Dit is een stukje algemene software waarbinnen het model kan draaien. U hoeft deze MCR maar één keer te installeren op uw computer! Voor alle gebruikers die geen Windows 7 hebben, dubbelklik op het bestand MCRInstaller.exe (in de map MCRInstaller) om de installatie te starten en volg de instructies op het scherm. Wanneer de installatie voltooid is, ga dan verder met de installatie van het model (zie Installatie model) Indien Error-melding: mogelijk treed er een fout op omdat de juiste versie van.net niet gevonden wordt. In dat geval kunt u de installatie van MCR afbreken en eerst de juiste.net versie installeren. Deze vindt u in de map Overig, door dubbelklikken op het bestand dotnetfx40_full_setup.exe start de installatie (en volg de instructies). Na installatie hiervan kunt u nogmaals proberen om MCR te installeren door dubbelklikken op het bestand MCRInstaller.exe. N.B. Voor Windows 7 gebruikers, zie onderstaande instructie: 1. Kopieer de map MCRInstaller naar uw Desktop/Bureaublad 2. Klik met de rechtermuisknop op het bestand MCRInstaller.exe en selecteer Properties/Eigenschappen 3. Selecteer het in het venster Properties/Eigenschappen het tabblad Compatibility/Compatibiliteit en vink het hokje aan onder Compatibility mode (zie hieronder) 4. Selecteer in het drop-down menu Windows XP (Service Pack 2) aan, zoals hieronder te zien is
6 5. Wanneer dit gedaan is, klik op OK en het Properties/Eigenschappen scherm wordt verlaten. Dubbelklik nu op het bestand MCRInstaller.exe in de map op de desktop/bureaublad om de installatie te starten en volg de instructies op het scherm. (zie ook algemene instructies hierboven) Wanneer de installatie voltooid is, verwijder de map MCRInstaller van de Desktop/Bureaublad en ga verder met de installatie van het model.
7 2.2 Installatie van het model Het model kunt u in drie stappen installeren: Stap 1 is om de bijgevoegde zip-map uit te pakken op de computer waarop de huidige versie van het model draait. Als je de uitpak software nog niet hebt kan je die gratis downloaden (bijvoorbeeld deze: http://www.7- zip.org/, klik op download bij de link voor 7-zip 9.20 32-bit x86). N.B. Het model kan NIET draaien vanuit een ZIP map, het dient echt UITGEPAKT te worden en zichtbaar als bestanden op bijvoorbeeld uw bureaublad of harde schijf te staan! Stap 2 is om een snelkoppeling te maken naar het programma cultivista.exe in de uitgepakte map. NB als je computer met Windows 7 werkt, dan moet je alle *.exe programma s draaien in compatibility mode. Dus rechts klikken, als je compatibility meteen ziet: Windoxs XP sp2 kiezen, anders onderaan op properties/eigenschappen klikken, je ziet dan een tabblad compatibility, waarin je de instelling kunt maken (voor alle gebruikers). Het instellen hoeft slechts eenmalig. Stap 3 is het starten van het programma cultivista.exe. Als dit programma correct start dan is de installatie gelukt. Nu moet je als het goed is het inlogvenster zien. Het kan enkele seconden tot een minuut duren voordat het model zichtbaar wordt, afhankelijk van de snelheid van de computer en andere processen die gaande zijn op de achtergrond. Als na ongeveer twee minuten nog steeds het model niet opgestart is, is er een fout opgetreden. Controleer of het bestand cultivista.exe nog steeds in de map staat en in de map data er drie verschillende Excel bestanden te vinden zijn (klimaat, tellingen en param). Probeer nogmaals het model te starten door dubbelklik op het bestand cultivista.exe. Lukt het niet om het model te starten, probeer dan het model opnieuw te installeren of het model op een andere computer te installeren.
8 3 Het model 3.1 Hoe werkt het model? Het model simuleert een gewas aan de hand van de startplant en het gerealiseerde klimaat. In deze simulatie wordt de groei van de plant berekend en de aanmaak van nieuwe assimilaten door fotosynthese. Ook wordt de ademhaling van de plant en de groei en ademhaling van de vruchten berekend. De balans tussen de aanmaak van assimilaten (de source) aan de ene kant en de vraag naar assimilaten door ademhaling en groei van de plant (de sink) aan de andere kant bepaalt of een plant in staat is om nieuwe vruchten te zetten. De kern van het model draait dus om de source-sink balans. Voor het al gerealiseerde deel van de teelt, gebruikt het model het tot dan toe gerealiseerde klimaat om de simulaties te doen. Tevens wordt de zetting gebruikt om het model als het ware te ijken aan de werkelijkheid, waardoor het een zekere mate van zelflerendheid heeft. Voor het deel van de teelt in de toekomst, gebruikt het model een benadering van het verwachte klimaat. Dit kan gezien worden als een langjarig gemiddelde, op basis waarvan een simulatie gedaan wordt om zetting en oogst te kunnen voorspellen. Het model maakt gebruik van twee verschillende inputs: klimaat en tellingen. Deze twee inputs vormen de basis waarop het model moet simuleren en een prognose moet maken. Het is belangrijk om te bedenken dat een model alleen goed kan simuleren en prognotiseren als de input juist is. Er wordt ook wel gezegd: de resultaten van een model zijn zo goed als de data die hij binnen krijgt. De juistheid van de data die het model te verwerken krijgt moet dus gegarandeerd zijn. Ervaring leert dat vooral de tellingen uit telvelden in de loop van de teelt kunnen gaan afwijken van de rest van de kas. Controleer daarom regelmatig de kwaliteit van uw gegevens. Wees hierop alert! Voordat er gewerkt kan worden met het model moet de input klaar gezet worden. Dit wort besproken in onderstaande paragraaf (3.2). Vervolgens moet het model gestart worden en verschijnt een inlog scherm, zoals beschreven in paragraaf 0. Na het inloggen, krijgt u de interface van het model te zien, waarmee u aan de slag kunt (paragraaf 3.3). Elke keer als u met het model wilt werken, dient u eerst de inputs aan te vullen met de meest recente data, vervolgens kunt u dan het model starten en ermee aan de slag gaan. 3.2 De inputs Het model werkt met twee inputs: tellingen en klimaat. Er zijn mogelijkheden om gegevens van tellingen en klimaat automatisch klaar te maken als model input. Dit is grotendeels maatwerk, omdat elke (klimaat)computer anders is. Er kan in principe door elke klimaat computer leverancier of software bedrijf een stukje software worden gemaakt die het verwerkingsproces van gegevens kan automatiseren. Hieronder worden kort de voorwaarden beschreven waaraan de output van geautomatiseerde verwerking van gegevens moet voldoen en kan worden aangeboden aan een (klimaat)computer leverancier of software bedrijf. Een beschrijving van de manier waarop handmatig (zonder maatwerk-software) gegevens kunnen worden klaargemaakt, is te vinden verderop in deze handleiding (hoofdstuk 4).
9 3.2.1 Tellingen De tellingen (per week) die gebruikt worden door het model zijn (met beschrijving): Zetting (stuks/m 2 ) Plantbelasting (stuks/m 2 ) Oogst (stuks/m 2 ) Oogst (kg/m 2 ) Lengtegroei (cm/week) Abortie Groene oogst (stuks/m 2 ) Groene oogst zettingsweek/zetsel Groene oogst (kg/m 2 ) Aantal stuks gezette vruchten Aantal stuks uitgroeiende vruchten Aantal stuks geoogste vruchten* Aantal kilo s geoogste vruchten* Groei van de plant Geaborteerde vruchten (die eerder als gezet waren geteld!) Aantal stuks groen geoogste vruchten** Week van het zetsel waaruit groen is geoogst Aantal kilo s groen geoogste vruchten** * Hier worden de vruchten van de normale oogst bedoeld. Indien een kleur geteeld wordt (bijv. rood), worden hier de rode vruchten bedoeld. Let op: Indien er groen geteeld wordt, kan in dit veld de normale groene productie ingevoerd worden ** Hier worden de vruchten bedoeld die groen geoogst worden, wanneer er normaal een kleur geteeld wordt (bijv. rood). Het gaat hier dus om de onrijpe vruchten in een teelt waarin normaliter altijd rijpe vruchten worden geoogst. De hierboven genoemde gegevens zijn de wekelijkse tellingen uit telvelden en productie en deze zijn direct bruikbaar voor het model. Deze gegevens worden per week opgeslagen in het Excel bestand tellingenbedr001afd01_std alone.xls, het is dus zaak dat de juiste getallen per week in de juiste cellen terecht komen. De eerste keer dat u dit Excel bestand opent (zie figuur), zal deze grotendeels leeg zijn. Aan het begin van de teelt, dient u eerst het volgende in te voeren: Bedrijfsnaam en teeltjaar. In cel B1 kunt u de naam invoeren van uw bedrijf en teeltjaar. Dit is voor uw eigen administratie, zodat u per teelt een bestand gebruikt. Startdatum. Dit is de datum van planten of de datum van de eerste telling/registratie in de weken na het planten. Uit deze datum volgen automatisch de dagen voor het gehele seizoen waarop wekelijks tellingen gedaan moeten worden (zie regel 5, Datum Invoer). De startdatum mag een paar dagen naar voren of achteren verschoven worden om steeds op de juiste datum van de vaste tel-dag uit te komen. Voor het invullen van deze regel kan ook de datum direct geschreven worden, zolang deze maar correspondeert met het bijbehorende weeknummer. Let op: elke datum (Datum Invoer, regel 5) staat voor een specifieke week van de teelt! Het is belangrijk dat de er voor de hele teelt géén weken overgeslagen worden!! Startgegevens in eerste week. De eerste datum die verschijnt in cel C5 is de dag van de week waarop de teelt begint voor het model. Dit kan de plantdatum zijn, maar mag ook een latere datum zijn, zolang er op deze datum maar de juiste gegevens van de plant of gewas OP DAT MOMENT ingevuld worden. Meestal is dit in elk geval ruim voor de eerste zetting plaats vindt. In deze kolom is het vooral belangrijk om de start LENGTE in te vullen bij Lengtegroei (rij 12). Dit is de lengte in cm die de plant op dat moment heeft. Er wordt dus eenmalig de gehele lengte van de plant ingevuld, de daarop volgende weken wordt in deze rij alleen de toename in lengte (dus de groei) ingevuld. In de weken volgend op de eerste week, dienen steeds de geregistreerde tellingen geschreven te worden op de datum zoals vermeld in rij 5 (Datum invoer), of met een datum corresponderend met het juiste weeknummer.
10 Algemeen: Let op dat altijd de GEHELE kolom ingevuld wordt. Dit wil zeggen dat ook wanneer er niets geteld is, er een NUL geschreven wordt. Lege cellen worden beschouwd als een week die niet is ingevoerd, waardoor de hele week niet meetelt! Vruchtgewicht wordt in het model bepaald uit het aantal stuks en aantal kilo s geoogst. U kunt dus het getelde vruchtgewicht uit het model (grafiek Vruchtgewicht) vergelijken met uw eigen geregistreerde vruchtgewicht. Als er een afwijking is tussen uw vruchtgewicht en die geteld door het model, kunnen het aantal stuks en de kilo oogst mogelijk te veel van elkaar afwijken en is er kans dat de tellingen uit de telvelden niet meer representatief zijn voor de gehele kas.
11 3.2.2 Klimaat Het klimaat waarmee het model rekent, is een bewerking van het klimaat dat door uw klimaat computer verzameld wordt. In principe is het dus niet mogelijk om direct getallen uit uw klimaat computer in het model in te voeren. Om het klimaat te kunnen bewerken en geschikt te maken als input voor het model, is ook een calculator gemaakt in Excel. Met deze calculator kan voor elke dag klimaat gegevens bepaald worden op basis van 5 minuten gegevens uit de klimaat computer. In principe kan deze calculatie ook automatisch uitgevoerd worden met behulp van op maat gemaakte software. De voorwaarden voor deze automatisering worden hieronder beschreven. De 5 minuten gegevens waarvan gebruik gemaakt worden (met eenheid en beschrijving) zijn: Globale Straling buiten (W/m 2 ) Straling buiten de kas Kas temperatuur ( C) Temperatuur van de kas lucht CO 2 concentratie (ppm) Actuele CO 2 concentratie van de kas lucht Stand scherm 1 (%) Stand van scherm Stand scherm 2 (%) Stand van eventueel tweede scherm Belichting (aan/uit) (0/1) Stand van belichting (0=uit, 1=aan) Verdere gegevens die gebruikt worden zijn: Plant datum Transmissie kas (%) Transmissie scherm 1 (%) Transmissie scherm 2 (%) Vermogen belichting (Watt/m 2 ) PAR factor belichting Datum van de start van de teelt Kas transmissie voor licht Transmissie van scherm voor licht Transmissie van tweede scherm voor licht Vermogen van lampen Omrekening van vermogen naar hoeveelheid PAR licht op gewasniveau De vorm van de model input die nodig is voor het model (kolom, naam, eenheid en beschrijving): Kolom 1 Day Dag-nummer sinds start van de teelt Kolom 2 PAR J/cm 2 /dag Dagwaarde voor PAR straling in de kas op het gewas Kolom 3 Tair C Etmaalwaarde voor kastemperatuur Kolom 4 CO 2 ppm Dagwaarde voor CO 2 concentratie Kolom 5 0 Kolom met nullen Kolom 6 Datenumber Model datum Serieel datum nummer Deze gegevens worden geschreven naar het Excel bestand klimaatbedr001afd01_calculator.xls. Elke regel komt overeen met één dag in de teelt, vanaf de eerste dag van de teelt (Day = 1) tot de huidige dag (of het einde van de teelt). Om van 5 minuten gegevens naar model input te komen worden eerst op basis van 5 minuten uit de klimaatcomputer gegevens omgerekend en vervolgens uurgemiddelden bepaald. Uit deze uur gemiddelden worden vervolgens de dagwaarden voor het model berekend, zoals beschreven in onderstaande stappen:
12 Stap 1 a, omrekenen van 5-minuten Globale straling naar 5 minuten PAR (J/cm 2 ): In deze stap worden 5 minuten waarden voor PAR berekend aan de hand van de globale instraling, rekening gehouden met de kastransmissie, omrekening naar PAR straling, schermstanden en eventuele belichting: Waarbij: Waarbij: Iglob Globale straling buiten (W/m 2 ) Kastrans Kastransmissie (%) Schermtrans1 Schermtransmissie van scherm 1 (%) Schermtrans2 Schermtransmissie van scherm 2 (%) SchermStand1 Stand van scherm 1 (%) SchermStand2 Stand van scherm 2 (%) BelichtingAanUit Stand van belichting, aan/uit (0=uit, 1=aan) Vermogen Vermogen van de belichting (Watt/m 2 ) PARFactor Factor voor omrekenen van vermogen (Watt/m 2 ) naar PAR (J/cm 2 /s) op gewasniveau Stap 1b, omrekenen van 5-minuten PAR naar daggemiddelden PAR: In deze stap wordt voor één dag het gemiddelde berekend voor PAR (J/cm 2 /dag) aan de hand van de hierboven bepaalde 5-minuten gegevens. Stap 2, omrekenen van 5-minuten Kas Temperatuur naar uurgemiddelden Kas Temperatuur: In deze stap wordt voor één dag het gemiddelde berekend voor Kas Temperatuur aan de hand van de 5- minuten gegevens uit de klimaat-computer. Stap 3a, omrekenen van 5-minuten CO 2 naar daggemiddelden CO 2: In deze stap wordt voor één dag het gemiddelde berekend voor CO 2 aan de hand van de 5-minuten gegevens uit de klimaat-computer. Let op! In deze stap wordt het gemiddelde bepaald voor CO 2 (ppm) in de lichtperiode. Stap 4, serieel datumnummer van de werkelijke datum Naast het dag nummer sinds het begin van de teelt (Kolom 1), wordt de werkelijke datum ook in de dataset geschreven. Dit gebeurt als serieel datumnummer in Kolom 6. Het seriële datumnummer is gebaseerd op het systeem dat start met 1 = 1 januari 0000 A.D. (en niet het datumnummer systeem zoals Excel dat hanteert; daarin is 1 = 1 januari 1900). Bovenstaande stappen kunnen dagelijks aan het einde van de dag (na 23:55) uitgevoerd worden en als regel onder aan het Excel klimaat-data bestand toegevoegd worden, zodat klimaat gegevens altijd up-to-date zijn.
13 3.3 De interface 3.3.1 Het model opstarten Om bij het hoofdscherm van het model te komen, moet eerst het model gestart worden. Dit kan door dubbelklik op de snelkoppeling/shortcut op de desktop/bureaublad of direct op het bestand cultivista.exe. Let op: het starten van het model kan enkele seconden tot minuten duren!! Als de melding verschijnt dat de geldigheidsduur van het model is verstreken, neem dan contact op (zie hoofstuk 5 voor contact gegevens). 3.3.2 Wat is er te zien? Het hoofdscherm Als het model opgestart is, wordt het hoofdscherm getoond. De horizontale balk onderin het venster geeft aan waar het model mee bezig is, of geeft een instructie (hier: Klik op [Kies bedrijf] om te beginnen) Aan de rechter kant van het scherm zijn verschillende knoppen te zien. Dit zijn de verschillende grafieken van de gegevens; kasklimaat en tellingen. Tevens is hier de knop Folie te vinden, waarin aangegeven kan worden wanneer er vast folie in de kas heeft gehangen. De rode balk geeft aan welke dataset er geladen is, hier is te zien dat er nog geen dataset geladen is (aangegeven door de rode kleur). De knop kies bedrijf kan gebruikt worden om een dataset te laden. De knop Prognose Groenoogst kan gebruikt worden om effecten van groen oogsten in de toekomst te berekenen (verder uitleg volgt). Als laatste knop is er de knop Afsluiten. Onder de knoppen, staan twee vink-boxen. Standaard groenoogst aan vinken geeft aan dat het een groene teelt betreft. Klimaatprog 4 weken vooruit heeft betrekking op hoever vooruit er gerekend wordt met een bepaalde verandering in het klimaat. Wanneer deze aangevinkt is, wordt er voor 4 weken vooruit gerekend. Als deze niet aangevinkt is, worden verandering meegenomen tot het einde van de teelt. Veranderingen in het toekomstig klimaat kunnen worden gedaan door middel van de schuif knoppen onder de grafiek. Er zijn drie schuif knoppen voor verschillende klimaat factoren (licht, temperatuur en CO2). Deze factoren kunnen worden verhoogd of verlaagd. Op deze manier kunnen verschillende combinaties van maatregelen (bijv. hogere temperatuur, lagere CO2) of effecten van een donkere periode (minder licht) worden doorgerekend. Met deze scenario s worden zetting en oogst in de toekomst berekend. De vierde schuifknop is de Ongelijkheid. Dit is een parameter voor de variatie in het gewas. Omdat niet elke plant in een gewas gelijk is en deze (on)gelijkheid veranderd door het seizoen, kan hier een aanpassing aan gedaan worden. Rechts naast de schuif knoppen zijn te zien, de knoppen Help (waaronder deze handleiding te vinden is), Reset (alle schuifknoppen terug naar 0) en Referentie (vastzetten van de zichtbare lijn in de grafiek, voordat er veranderingen gedaan worden). Boven de grafiek zijn twee knoppen te zien voor het verwerken van tellingen (links) en klimaat (rechts) tot en met een bepaald moment.
14
15 3.3.3 Beginnen Om een dataset te laden, klink op de knop kies Bedrijf en selecteer het bedrijf (er is maar één bedrijf te zien) en klik op OK. In de (groene) balk onderin het hoofdscherm is nu te lezen dat het model de data aan het laden en verwerken is in een aantal stappen. Als de onderste balk aangeeft Klaar met rekenen, verschijnt er een grafiek van de zetting in het venster. Standaard staan de knoppen boven de grafiek op het weeknummer van de laatst beschikbare data voor tellingen en klimaat. Verder staan ook de schuifknoppen altijd op 0, behalve die voor Ongelijkheid. Nu de data is geladen, kan er met het model gerekend worden!
16 3.3.4 Aan de knoppen Voordat aan de schuifknoppen (of andere knoppen) gezeten wordt, is het goed om te realiseren dat elke keer als u op een knop klikt, het model direct gaat denken. Dit is te zien in de groene balk onderin het venster. Wanneer dus drie keer op het pijltje naar rechts van de knop Licht gedrukt wordt, zal het model drie keer moeten denken. Elke denk-stap kost enkele seconden en wordt na elkaar uitgevoerd. Als er te vaak achter elkaar op een knopje geklikt wordt, kan het model crashen! Wacht dus na elke klik totdat het model klaar is met denken! Het heeft dan ook niet veel zin om heel vaak op de pijltjes te klikken, sleep liever het schuifje naar links of naar rechts. In de grafiek voor zetting (de knop Zetting is blauw gekleurd) zijn een paar verschillende kleuren lijnen te zien: - De rode lijn geeft de getelde zetting weer - De blauwe lijn met de bollen geeft de berekende zetting weer - De gladde blauwe lijn geeft de prognose van de zetting weer, op basis van toekomstig klimaat. Wanneer we nu de knop Temperatuur aanklikken, verschijnt de grafiek met de temperatuur. Hierin zijn twee kleuren lijnen te zien: - De groene lijn geeft de gerealiseerde etmaal temperatuur aan - De blauwe lijn geeft de toekomstige etmaal temperatuur aan, op basis van de al gerealiseerde temperatuur en kan worden beschouwd als een langjarig gemiddelde.
Wanneer we het schuifje voor temperatuur naar recht bewegen, zal de blauwe lijn verschuiven: dit is hoe de temperatuur verandert door middel van de schuifknop. Als nu het vinkje Klimaatprog 4wk vooruit aangeklikt wordt, zien we dat de verandering van temperatuur alleen voor de 4 weken vanaf week 24 wordt uitgevoerd. 17
De verschillende schuifknoppen werken allen op deze manier. Wanneer we nu op de knop Reset drukken en terug gaan naar de grafiek zetting (druk op knop Zetting), kunnen we de effecten van de temperatuur verhoging gaan onderzoeken. Eerst drukken we op de knop Referentie, er verschijnt dan een roze lijn. Dit nemen we als uitgang situatie. Vervolgens slepen we het schijfje van Temperatuur naar links en wachten tot het model klaar is met rekenen. We zien nu het effect van de verandering van de temperatuur op de zetting. De volgende piek, rond week 30 is hoger geworden. 18
Er kan ook een combinatie gemaakt worden van bijvoorbeeld temperatuur en CO 2, om te zien wat het effect op zetting is. Verlaging van de CO 2 in combinatie met een verlaging van temperatuur geeft een lagere piek dan alleen lagere temperatuur. 19
Maar deze berekeningen zijn voor verandering van het klimaat voor de komende 4 weken. Wanneer het vinkje Klimaatprog 4wk vooruit weggehaald wordt, levert dat een heel andere reactie op. 20
21 Op deze manier kunnen verschillende scenario s doorgerekend worden om uit te zoeken wat de grootste of minste effect heeft op de zetting (en de oogst, te vinden onder de verschillende knoppen Oogst). Zoals te zien in de grafiek, worden er ook momenten zonder zetting voorspeld. In de praktijk zal dit niet of nauwelijks voor komen. Dit heeft te maken met ongelijkheid in het gewas, waarvoor de vierde schuifknop is. Als consequent nul zetting wordt voorspeld, terwijl er in die weken wel zetting geteld wordt, kan de ongelijkheid van het gewas met behulp van de schuifknop iets naar boven bijgesteld worden. Deze parameter verschilt per bedrijf en van jaar tot jaar enigszins. 3.3.5 Groenoogst prognose Naast de maatregelen die met het klimaat genomen kunnen worden, is het groen of jong oogsten/dunnen van vruchten een teeltmaatregel om de zetting te beïnvloeden. Met behulp van de knop Prognose Groenoogst kunnen de effecten van groen oogsten/dunnen op het gewas berekend worden. Voordat op de knop Prognose Groenoogst gedrukt wordt, druk eerst op de knop referentie, zodat de uitgangsituatie vast blijft staan. Druk vervolgens op de knop Prognose Groenoogst en het volgende scherm verschijnt: Hierin staan de weeknummers (bovenaan) van de weken vanaf de huidige datum. Links staan zettingsweek en Aantal. Dit zijn de week van zetting en het aantal vruchten uit die zettingsweek die groen geoogst of gedund worden. Vaak wordt er uit verschillende zetsels geoogst of gedund, daarvoor kan een een volgende regel gebruikt worden, bijvoorbeeld op deze manier:
Hier is ingevuld dat het plan is om in week 48 uit het zetsel van week 44 twee vruchten te oogsten, uit week 45 drie vruchten en uit week 46 één vrucht. Vervolgens kan met de knop Verwerk prognose deze invoer in het model meegenomen worden en is er (eventuele) verandering te zien in de kleine grafiek. Als de te oogsten groene vruchten ingevoerd zijn, kan terug gekeerd worden naar het hoofd scherm met de knop Afsluiten. De ingevulde groene oogst blijft dan gehandhaafd en effecten op de zetting kunnen bekeken worden (in vergelijking met de roze Referentie lijn). Indien u klaar bent en geen groene oogst prognose wilt meenemen in de berekening, keert u terug naar bovenstaand scherm en drukt u op de knop Reset Groenoogst. 22
23 4 Handmatig gegevens verwerken 4.1 Klimaat Handmatig klimaatgegevens verwerken naar dagwaarden voor het model. Het Excel bestand klimaatbedr001afd01_calculator.xls is te vinden in de map data, waar ook de hiervoor beschreven bestand tellingenbedr001afd01_std alone.xls te vinden is. Deze file bestaat uit twee tabbladen: Sheet1 en Sheet 2. In tabblad Sheet1 staan de klimaat waarden per dag die het model gebruikt. In tabblad Sheet2 vindt u de calculator om dagwaarden te krijgen uit de 5 minuten gegevens van uw klimaat computer. Hieronder een korte uitleg van het bepalen van dagwaarden uit 5 minuten gegevens, geëxporteerd uit uw klimaat computer. Het exporteren van 5 minuten gegevens uit uw klimaat computer wordt hier niet behandeld, omdat dit per (merk) klimaat computer kan verschillen. Zoals vermeld, in Sheet2 vindt u de calculator (zie figuur). In Sheet2 zijn een aantal verschillende velden te zien. De gele velden zijn gegevens die eenmalig ingevuld moeten worden. De plant datum, kas-transmissie, scherm(en)-transmissie en eventuele gegevens over belichting kunnen na eenmaal invullen blijven staan. De cel voor Datum Klimaat dient wél steeds juist ingevuld te worden! Met Datum Klimaat wordt de datum bedoeld waarvoor 5 minuten gegevens ingevoerd worden.
24 In de velden onder de dikke horizontale streep kunnen 5 minuten gegevens gekopieerd worden (zie figuur). Dit zijn de gegevens van één dag, van 0:00 tot en met 23:55. Nadat u de gegevens uit uw klimaatcomputer hebt geëxporteerd, kunt u deze in de juiste kolom kopiëren. Dit zijn: De datum en tijd, deze dienen te staan in de vorm zoals te zien in de figuur: dd-mm-jjjj uu:mm Buiten straling ( Globale straling buiten ) in Watt/m 2, let op: er mag hier géén straling binnen de kas gebruikt worden, bijvoorbeeld van een PAR sensor, het gaat hier over de externe straling. Temperatuur van de kas lucht ( Kas temperatuur ) in graden Celsius CO 2 concentratie van de kas lucht ( CO 2 concentratie ) in ppm Stand van schermen in procenten, hierbij is het mogelijk om de standen van twee verschillende schermen in te vullen. Let er op dat de transmissies van deze schermen correct ingevuld zijn in de gele velden! Aan of uit staan van belichting, waarbij 1 staat voor belichting aan en 0 staat voor belichting uit Wanneer alle kolommen met 5 minuten gegevens van een bepaalde datum zijn ingevuld, kan de dagwaarde afgelezen worden in de oranje cellen in het groene vlak (zie figuur). Deze getallen zijn de berekend dagwaarden die het model nodig heeft om mee te kunnen rekenen. Nu de dagwaarde voor een datum berekend zijn, kunt u de oranje cellen selecteren en kopiëren Als de oranje cellen zijn gekopieerd, gaat u naar Sheet1. Daar kunt u de gekopieerde cellen onder aan de kolommen plakken. U gaat hierbij als volgt te werk: - Selecteer de cel onder aan de kolom waarin u de cellen wilt plakken - Ga naar in naar het menu Edit > Plakken Speciaal, of in latere Excel versies, kies onder Plakken/Paste de optie Paste Special /Plakken speciaal (zie figuur)
25 - Kies in het menu Paste Special /Plakken Speciaal voor de optie Values/Getallen (zie figuur). Hierdoor plakt u alleen de gekopieerde getallen zónder de opmaak of formules. - Klik vervolgens op OK - Nu verschijnen de getallen uit de gekopieerde oranje cellen onder aan de kolom met dagwaarden die als input voor het model dienen (zie figuur)
Deze handeling kunt u uitvoeren voor elke dag van het jaar en op die manier de Excel file aanvullen met gerealiseerd klimaat gegevens. Let er op dat in de klimaat gegevens in Sheet1 de dagen op elkaar volgen en er geen lege cellen tussen de data komen. Het moet een continue reeks gegevens zijn, wat u kunt controleren aan de hand van de eerste kolom: dit moeten opeenvolgende nummers zijn! 26