DEFINITIEF RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE KAPSTOK Plaats: Hengelo BRIN-nummer: 00KM Bevoegd gezag: Stichting Scholengroep Twente Speciaal (SSTS) Onderzoek uitgevoerd op: 16 en 23 juni 2009 Conceptrapport verzonden op: 27 november 2009 Rapport vastgesteld te Zwolle op: 1 december 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 16 en 23 juni 2009 een onderzoek uitgevoerd op De Kapstok Leerwerktrajecten te Hengelo om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en/of de naleving van weten regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De Kapstok is in september en november 2006 bezocht in het kader van een jaarlijks onderzoek. Het laatste periodieke kwaliteitsonderzoek heeft plaatsgevonden in 2005. Tijdens het gesprek met het bevoegd gezag op 27 mei 2008 bleek dat de sectoren van de SSTS dus ook De Kapstok niet beschikken over opbrengstgegevens. De inspectie heeft daarom geen adequaat beeld van de kwaliteit van de school. Naar aanleiding van het gesprek met het bevoegd gezag is besloten een onderzoek uit te voeren op De Kapstok, met name gericht op het systeem van leerlingenzorg, om eventuele tekortkomingen vast te stellen. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of De Kapstok aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet De inspectie heeft bij dit onderzoek, zoals afgesproken met het bevoegd gezag, de norm- en kernindicatoren van alle kwaliteitsaspecten onderzocht inclusief het kwaliteitsaspect cyclisch proces kwaliteitszorg, aangevuld met indicator 3.4. Deze indicator zoomt nader in op de functionaliteit van de handelingsplannen. De inspectie heeft een analyse gemaakt van documenten die de school ter voorbereiding op en tijdens het onderzoek heeft aangereikt, te weten: Klantgerichtheidonderzoek van De Kapstok Leerwerktrajecten; Verslag van problemen rond jeugdhulpverlening; Schoolplan 2009-2012 van De Kapstok Leerwerktrajecten inclusief bijlagen. Er is onderzoek uitgevoerd op enkele locaties van de leerwerktrajecten in Hengelo/Oldenzaal/Almelo en Markelo: t Tuindorp, de Basis, Autoclean, MOTA, de Stijgbeugel, t Beurscafé en De Passage, waarbij: schooldocumenten zoals leerlingendossiers zijn bestudeerd; de onderwijspraktijk is geobserveerd op verschillende locaties; gesprekken met de sectordirecteur, de directeuren, de commissie voor de begeleiding en met leraren zijn gehouden. Aan het eind van het bezoek zijn de bevindingen teruggekoppeld naar de algemeen directeur en de bestuursmanager. 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 2 van 10
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 3 van 10
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht; 2. onvoldoende; 3. voldoende; 4. goed; 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten). Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 4 van 10
Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.4 Het handelingsplan maakt een functionele uitvoering van de handelingsplanning mogelijk 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 5 van 10
(Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)Didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 6 van 10
Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 7 van 10
2.2 Beschouwing Context De Kapstok is één van de sectoren van de Stichting Scholengroep Twente Speciaal en verzorgt de Arbeidsmarkt Gerichte Leerweg voor moeilijk bemiddelbare jongeren van 15 jaar en ouder op diverse locaties in Twente met in totaal 319 leerlingen per maart 2009. Het leerlingenaantal is de laatste 4 jaar fors gegroeid door het uitbreiden van het aanbod met een arbeidstrainingscentrum voor jongeren met een psychiatrische stoornis, het onderbrengen van De Passage (Almelo) bij De Kapstok en het aanbieden van inkooptrajecten aan derden. De sector is nu (juni 2009) onderverdeeld in zes afdelingen die weer zijn onderverdeeld in leerwerktrajecten. Vanwege de specifieke situatie van De Passage beschikt deze locatie over een eigen informatiegids. De Passage verzorgt onderwijs aan zeer moeilijk opvoedbare leerlingen in de leeftijd van 11 tot 20 jaar. Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op De Kapstok is voldoende. De inspectie kent daarom De Kapstok een basisarrangement toe. Veel aandacht besteedt de sector aan het cyclisch proces van leerlingenzorg, planmatige gedragsbeïnvloeding, oplossingsgericht werken en het protocol de veilige school. De sector heeft de actiepunten uit het inspectierapport van 2005 opgepakt en waar mogelijk verbeterd. Tijdens het onderhavige inspectieonderzoek is met name het zwaartepunt van de beoordeling gelegd bij het systeem van leerlingenzorg. Aandachtspunt voor de sector is de evaluatie van de leerlingenzorg. Daarnaast dient de sector ook meer aandacht te besteden aan de analyse van de opbrengsten. De leerlingenresultaten zijn wel vermeld in het schoolplan en de schoolgids in de vorm van uitstroomgegevens, maar deze zijn niet afgezet tegen het van tevoren verwachte resultaat. Toelichting Opbrengsten en kwaliteitszorg De sector heeft zowel voor De Kapstok als geheel als voor De Passage afzonderlijk de uitstroomgegevens vermeld in de respectievelijke schoolgidsen. Aandachtpunt hierbij is het relateren van de eindresultaten van de leerlingen aan hun beginsituatie en de verwachtingen tijdens hun traject. Vanaf het schooljaar 2006-2007 worden de uitstroomgegevens geanalyseerd en beschikbaar gesteld aan ouders en netwerkpartners. In december 2008 is afgesproken binnen het managementteam om de resultaten te evalueren. Hierbij is genoemd dat 60 procent moet uitstromen naar arbeid of een vervolgopleiding en maximaal 10 procent van de uitstroom mag onbekend zijn. Om dit laatste doel te realiseren is de werkgroep Nazorg ingesteld die protocollen heeft ontwikkeld, gericht op de nazorg. De uitstroomdoelen voor individuele leerlingen worden uitgesplitst naar de verschillende trajecten die zij volgen. Het schoolplan 2009-2012 bevat voornamelijk beschrijvingen van de huidige onderwijskundige situatie van de leerwerktrajecten en een uitgebreide omschrijving van het cyclisch proces van leerlingenzorg. De Kapstok heeft tevens een interne 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 8 van 10
sterkte-zwakte analyse uitgevoerd in het kader van het kwaliteitsoffensief 2007-2010. Daarnaast sluit de sector aan bij het SSTS-breed ingezette ZEK (Zelfevaluatie kwaliteit )- kwaliteitsinstrument. De speerpunten van het kwaliteitsoffensief sluiten namelijk aan bij de uitkomsten van het ZEK-instrumentarium. Deze kwaliteitscyclus is echter nog niet geheel doorlopen. Een evaluatie dient het meten, waarderen en analyseren te omvatten, gerelateerd aan doelen in het schoolplan. De Kapstok maakt gebruik van eigen inzichten ten aanzien wat werkt bij het inrichten van systemen van kwaliteitszorg, de gehanteerde PDCA-cyclus is ingericht op de resultaten van leerlingen, dit is echter één van de onderdelen van de kwaliteit van het leren en onderwijzen. Het schoolplan bevat nauwelijks meetbare doelen, wel worden er veel activiteiten ondernomen, maar die zijn niet gebaseerd op een objectieve sterkte-zwakte analyse. De sfeer op de locaties wordt als veilig en ondersteunend ervaren door docenten en leerlingen. De veiligheidsbeleving wordt betrokken in het tevredenheidsonderzoek onder het personeel dat recent is afgenomen en waarvan in het najaar 2009 de verslaglegging volgt. Uit het klantgerichtheidonderzoek van De Kapstok Leerwerktrajecten komt naar voren dat de ondervraagden (personeel, leerlingen/deelnemers/ouders klanten en bedrijven) tevreden zijn over de dienstverlening. Het is echter onduidelijk wat er met de (voorzichtige) conclusies uit dit onderzoek is gedaan. Leerlingenzorg De commissie voor de begeleiding (CvB) besteedt ruim aandacht aan de aanscherping van het diagnostisch beeld dat een onderdeel vormt van de onderwijsrelevante beginsituatie. Ook het didactisch niveau is hierin weergegeven. De sector werkt met handelingsplannen die deels op papier en deels in Dotcom staan. Het gehanteerde format handelingsplan bevat een voortgangsrapportage waarin de trajectevaluatie staat. De commissie voor de begeleiding beschrijft in de trajectevaluatie de didactische doelen, die echter niet door de ouders/verzorgers worden ondertekend.het toekomstperspectief en de doelen in de trajectevaluatie zijn deels concreet geformuleerd. Via de handelingsassistent worden in het handelingsplan alleen doelen voor sociaal-emotionele ontwikkeling en gedrag opgenomen, die niet in alle gevallen in smart termen zijn vastgelegd. De resultaten van de leerlingen worden voldoende gevolgd tijdens de leerlingenbesprekingen en door middel van toetsen. De vorderingen van de leerlingen worden bijgehouden op een didactische kaart. Doordat de sociaal-emotionele en de didactische doelen niet altijd concreet zijn geformuleerd is de evaluatie van de handelingsplannen complex. Er heeft ook nog geen analyse plaatsgevonden van belemmerende of bevorderende factoren die hebben bijgedragen aan het eventueel behalen van de doelstellingen. 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 9 van 10
Onderwijsproces Het onderwijsproces is toegesneden op de individuele leerling en zijn/haar traject. Bij De Passage kunnen leerlingen ook starten met de leerstof van het speciaal onderwijs, indien nodig. Leerlingen op het niveau van het voortgezet onderwijs volgen het programma van toetsing en afsluiting van de school van herkomst. De leerlingen van de Leerwerktrajecten starten allemaal met niveau 1. 3 TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs is voldoende. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan De Kapstok Leerwerktrajecten het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het toezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een onderzoek. 00KM_De Kapstok_def_RvB_HB_2860810 Pagina 10 van 10