Ethische speeddating Stafmedewerkers ethiek Christophe Demeestere & Sofie Vercoutere Inhoud Wat is ethiek? Morele intuïtie en ethische reflectie Verschillende ethische visies/theorieën Korte bespreking casussen speeddaten 2 1
Wat is ethiek? - < Griekse ETHOS (gewoonte, houding, gezindheid) - Kritische reflectie op het goede / juiste handelen en de waarden en normen die eraan ten grondslag liggen - Waarde: datgene wat je belangrijk vindt - Norm: richtlijnen om je waarde in stand te houden Heeft betrekking op ons zijn en ons doen en laten 3 Fundament: morele intuïtie en ethische reflectie Morele intuïtie: het persoonlijk aanvoelen en evalueren van een concrete situatie Waarden en normen worden afgewogen vanuit ervaringen en emoties; Buikgevoel : persoonlijk Ethische reflectie: kritische en systematische reflectie van een concrete situatie Waarden en normen worden afgewogen vanuit een visie op de zorgrelatie; Teamgebeuren Randvoorwaarden: constructieve grondhoudingen en bereidheid tot dialoog Bron: Liégois, 2012 4 2
Ethische Speeddating Korte casussen: Onvolledige informatie! Intuïties uitspreken: wat is je buikgevoel? Welke Gevoelens spelen mee? Welke waarden / normen spelen mee? Handelingsmogelijkheden zoeken Wat ga jij doen en waarom? We focussen niet op de oplossing, wel op het overleg Mogelijke waarden (Liégois, 2012) (Goede) zorgverlening / Onderwijs Bescherming Autonomie Privacy Participatie Levenskwaliteit Rechtvaardigheid Vertrouwen Solidariteit 5 Ethische theorie Utilitaristisme (Bentham) Deontologen (Kant) Deugdethiek (Aristoteles) Zorgethiek (Gilligan, Noddings e.a) Sociale Rechtvaardigheidsdenken (Rawls) 6 3
Casus Diabetes Dochter Rune is veertien jaar en sinds een aantal maanden is bekend dat zij diabetes heeft. Zij moet dagelijks meerdere malen haar bloedsuikerwaarde controleren en insuline spuiten en zich houden aan voedingsvoorschriften en tijden. Aanvankelijk deed ze dit samen met haar mama, maar steeds meer wil ze de zaken zelf bepalen. De mama vertelt aan de verpleegkundige dat zij het zo ongelooflijk moeilijk vindt dat haar dochter geen bemoeienis meer van haar duldt, terwijl ze ziet dat haar dochter zo slordig omgaat met haar ziekte. Zo zelfs dat er regelmatig hypo s en hypers optreden. Moeder weet welke consequenties dat heeft voor nu maar misschien ook voor later. 7 Casus Psychiatrie Mevrouw de Wit is 25 jaar en heeft toch een rijke geschiedenis binnen onze instelling. Ze is voor het eerst opgenomen in haar puberteit op de afdeling jeugdpsychiatrie vanwege onhandelbaar gedrag en mogelijk psychotische stoornissen. Na haar 18 de is ze vaak gedwongen opgenomen op verschillende opname- afdelingen. Vaak waren de reden voor opnames psychotisch gedrag waarbij regelmatig ook druggebruik een rol speelt. Ze is verslaafd aan amfetamines. Om haar druggebruik te kunnen bekostigen, prostitueert ze zich. Verstandelijk is ze beperkt. Tijdens een opname in een centrum voor verslavingszorg werd ze snel ontslagen omdat ze totaal niet gemotiveerd was om zich te laten behandelen. De afgelopen twee jaar zijn er in totaal 67 episodes geweest van opnames en doorplaatsingen. Bij de opname-afdeling waar ze nu verblijft, is het behandelteam tot de conclusie gekomen dat verdere behandeling geen zin heeft. 8 4
Casus Thuiszorg Als wijkverpleegkundige in de thuiszorg heb ik lang gezorgd voor een mevrouw met ALS. Deze mevrouw heeft gedurende de 8 jaar dat ze ziek was steeds zelf de touwtjes in handen gehad, ook met betrekking tot haar zorgbehoefte en de manier waarop deze zorg verleend zou moeten worden. Ik was vanuit de thuiszorg zorgcoördinator. Op een dag ontstaat er een acute medische complicatie waarna voor palliatieve sedatie wordt gekozen. Mevrouw en haar man noemen naar mij toe een aantal collega's van wie zij graag nog afscheid zou nemen, ze heeft wat boodschappen die ik namens haar door mag geven aan collega's. 9 Ze is echter ook erg duidelijk in het feit dat ze één bepaalde collega juist niet meer wil zien of spreken, mij wordt zelfs verzocht deze collega niet in te lichten over de ontwikkelingen. Ik weet dat de waardering die de vrouw en haar man voor deze collega heeft/had niet meer is wat het ooit geweest is. Er zijn wat dingen voorgevallen maar door overbelasting is het de vrouw of haar man nooit gelukt om dit bespreekbaar te maken met de betreffende collega. Deze collega komt echter al bijna 8 jaar bij deze mevrouw en ik weet dat zij het erg vervelend (understatement) zou vinden om pas achteraf op de hoogte te worden gebracht. In de hoop een compromis te sluiten heb ik nog gevraagd of ik die collega dan zal bellen na het overlijden, maar ook dat was niet gewenst. 10 5
Casus Uiteindelijk overlijdt mevrouw diezelfde middag, zonder dat de betreffende collega op de hoogte was van alle ontwikkelingen. Zoals verwacht is de collega zeer verdrietig over de situatie en geeft ze aan dat ze het gevoel heeft dat haar de kans op afscheid nemen ontnomen is. Ze verwijt mij dat. Ik had volgens haar me professioneel en collegiaal moeten opstellen. 11 6