Kinderopvang in eigen beheer Resultaten marktonderzoek Opgesteld door K. Soldaat Kenmerk Resultaten marktonderzoek Datum 26 juli 2011
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten algemeen 4 3 Het makelaarsmodel 5 4 Intentie kinderopvang in eigen beheer 6 5 Kinderopvang in eigen beheer 8 6 Conclusies en aanbevelingen 10 6.1 Conclusies 10 6.2 Aanbevelingen 10 Resultaten marktonderzoek Pagina 2 van 10
1 Inleiding De vraag naar kinderopvang en buitenschoolse opvang is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Het Centraal Planbureau geeft hiervoor een aantal oorzaken: een toename van het aantal werkende vrouwen, een daling van de prijs sinds de invoering van de Wet Kinderopvang en een gunstiger imago van de formele opvang. Schoolbesturen bieden sinds 2007 buitenschoolse opvang aan. Hiertoe hebben veel schoolbesturen samenwerking gezocht met kinderopvangorganisaties en de buitenschoolse opvang uitbesteed middels het makelaarsmodel. Inmiddels werken onderwijs en kinderopvang 4 jaar samen. Voor veel schoolbesturen tijd om de balans op te maken. Kiezen we voor het continueren van de samenwerking op dezelfde wijze of willen we meer regie op de kinderopvang? Er zijn twee wegen naar meer regie voor schoolbesturen: versteviging van de samenwerking of integratie van KOV in de onderwijsorganisatie. Penta Rho heeft een onderzoek verricht onder de deelnemers van de Kopgroep Kinderopvang in eigen beheer naar de voor- en nadelen van kinderopvang in eigen beheer. Uit het onderzoek komt naar voren dat kinderopvang in eigen beheer veel kansen biedt voor schoolbesturen. Om meer inzicht te krijgen in hoe schoolbesturen op dit moment de kinderopvang organiseren en waarom ze dat op die manier doen, heeft Penta Rho een student Management, Economie en Recht gevraagd om een marktonderzoek uit te voeren. Aan dit onderzoek hebben 85 schoolbesturen deelgenomen. In dit rapport vindt u de resultaten van het onderzoek. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de algemene resultaten. Vervolgens komen in hoofdstuk 3 de schoolbesturen aan bod die ervoor kiezen om het makelaarsmodel te continueren. In hoofdstuk 4 worden de resultaten beschreven van de schoolbesturen die de intentie hebben om kinderopvang in eigen beheer te organiseren. In hoofdstuk 5 volgen de resultaten van de schoolbesturen die kinderopvang al in eigen beheer uitvoeren. Tenslotte volgen in hoofdstuk 6 de conclusies en aanbevelingen. Resultaten marktonderzoek Pagina 3 van 10
2 Resultaten algemeen Bij de start van het onderzoek is aan de schoolbesturen gevraagd naar de denominatie, het aantal scholen en het aantal leerlingen per schoolbestuur. Tevens is gevraagd hoe de schoolbesturen de kinderopvang op dit moment organiseren. In bovenstaand figuur is te zien welke denominaties de schoolbesturen hebben die deel hebben genomen aan het onderzoek. De meest voorkomende denominatie is protestants christelijk met 36%, gevolgd door openbaar met 22% en katholiek met 15%. 27% van de respondenten valt onder de categorie overig. Aan de respondenten is gevraagd hoe op dit moment de kinderopvang is georganiseerd. Het resultaat is te zien in onderstaand figuur. Hieruit blijkt dat het grootste deel van de respondenten, namelijk 72%, de kinderopvang middels het makelaarsmodel heeft uitbesteed aan een kinderopvangorganisatie. De overige schoolbesturen hebben de intentie om kinderopvang in eigen beheer te organiseren (21%) of organiseren de kinderopvang in eigen beheer (7%). Resultaten marktonderzoek Pagina 4 van 10
3 Het makelaarsmodel Uit de resultaten blijkt dat het merendeel van de respondenten (72%) de kinderopvang heeft uitbesteed aan een kinderopvangorganisatie middels het makelaarsmodel. Aan deze groep respondenten is gevraagd of zij mogelijk interesse hebben om kinderopvang in eigen beheer te organiseren. 24% van de respondenten heeft hier bevestigend op geantwoord. Een deel van deze respondenten heeft de mogelijkheid om kinderopvang in eigen beheer te organiseren onderzocht. In onderstaand figuur is weergegeven waarom schoolbesturen de mogelijkheid hebben onderzocht. De belangrijkste redenen om de mogelijkheden voor kinderopvang in eigen beheer te verkennen zijn: de invloed op de dagelijkse afstemming tussen onderwijs en kinderopvang en de invloed op de inhoudelijke en pedagogische vormgeving van de kinderopvang. Uiteindelijk hebben deze besturen er niet voor gekozen om kinderopvang in eigen beheer te organiseren. De meest genoemde reden is dat het financieel niet haalbaar is. Daarnaast geven schoolbesturen de volgende redenen: vasthouden aan de core business en de goede samenwerking met kinderopvangaanbieders. Een grote groep respondenten heeft de mogelijkheid om kinderopvang in eigen beheer te organiseren niet onderzocht. Een belangrijke reden is dat zij tevreden zijn over de huidige situatie. Ook het gebrek aan tijd speelt een belangrijke rol. Andere genoemde redenen zijn: - geen core business; - geen draagvlak binnen de organisatie; - betere integratie tussen wet- en regelgeving nodig; - geen huisvesting beschikbaar. Resultaten marktonderzoek Pagina 5 van 10
4 Intentie kinderopvang in eigen beheer Uit de resultaten komt naar voren dat 21% van de respondenten kinderopvang nu nog uitbesteedt via het makelaarsmodel, maar overweegt om kinderopvang in eigen beheer te organiseren. Daarbij kiest de helft van de respondenten voor het opzetten van een eigen organisatie en de andere helft van de respondenten wil meer regie op de kinderopvang door de samenwerking met een kinderopvangorganisatie te intensiveren. In onderstaand figuur zijn de redenen weergegeven waarom schoolbesturen de kinderopvang in eigen beheer willen organiseren. Ook hier worden de invloed op de inhoudelijke en pedagogische vormgeving en de invloed op de dagelijkse afstemming tussen onderwijs en opvang als belangrijkste reden genoemd. Uit de resultaten komt ook naar voren dat schoolbesturen leegstand als kans zien om kinderopvang te organiseren. Aan de schoolbesturen is gevraagd welke kinderopvangvormen zij willen gaan aanbieden. Alle schoolbesturen willen voorschoolse, naschoolse en tussenschoolse opvang aanbieden. 65% van de respondenten wil daarnaast peuteropvang aanbieden en 41% wil ook kinderdagopvang aanbieden. Aan de groep schoolbesturen die de intentie hebben om kinderopvang in eigen beheer te organiseren is gevraagd of zij knelpunten verwachten op inhoudelijk, juridisch, financieel en organisatorisch gebied en op het gebied van huisvesting. Slechts 35% van de respondenten verwacht knelpunten op inhoudelijk gebied. Het betreft dan met name de dagelijkse afstemming tussen onderwijs en kinderopvang en het aanbod van activiteiten op het gebied van sport en cultuur. Opvallend is dat het aanbod van activiteiten voor 8+ kinderen niet wordt gezien als knelpunt, terwijl het in de praktijk moeilijk blijkt te zijn om deze groep te binden aan de BSO. Op juridisch gebied verwacht slechts 35% van de respondenten knelpunten. Het betreft de keuze voor een rechtsvorm en het vormen van een fiscale eenheid. Resultaten marktonderzoek Pagina 6 van 10
De meerderheid van de respondenten (59%) verwacht knelpunten op financieel gebied. Als belangrijkste knelpunt wordt genoemd het financieren van de eerste investeringen. Daarna volgen het scheiden van geldstromen, de overdracht van de winst naar het onderwijs en belastingtechnische problemen die daarbij komen kijken. Tenslotte wordt het verschil in financiering van voor- en vroegschoolse educatie enerzijds en de kinderopvang anderzijds als knelpunt gezien. Op organisatorisch gebied verwacht slechts 29% van de respondenten knelpunten. Het betreft onder andere het creëren van combinatiefuncties en de keuze voor de cao waaronder de werknemers werken. Daarnaast verwachten respondenten problemen bij het creëren van een teamgevoel tussen de werknemers van onderwijs en opvang. Op het gebied van huisvesting verwacht 41% van de respondenten knelpunten. Deze knelpunten hebben met name te maken met lange termijn afspraken met de gemeente over het gebruik van leegstaande ruimtes. Ook geven enkele respondenten aan dat zij kampen met een tekort aan huisvesting en dat het medegebruik van klaslokalen als problematisch wordt ervaren. Resultaten marktonderzoek Pagina 7 van 10
5 Kinderopvang in eigen beheer Uit het onderzoek komt naar voren dat een beperkt deel (7%) van de respondenten kinderopvang al in eigen beheer heeft georganiseerd. Deze schoolbesturen hebben allemaal een eigen kinderopvangorganisatie opgericht. In onderstaande figuur staan de redenen genoemd waarom deze schoolbesturen voor kinderopvang in eigen beheer hebben gekozen. Uit dit figuur blijkt dat ook hier de invloed op de inhoudelijke en pedagogische vormgeving en de invloed op de dagelijkse afstemming als belangrijkste redenen worden genoemd. Daarnaast is de invloed op de kwaliteit van belang en de mogelijkheid om de winst uit de kinderopvang terug te laten vloeien naar onderwijs. De meerderheid van de respondenten heeft een stichting opgericht. Slechts 1 bestuur heeft gekozen voor een B.V. Alle schoolbesturen bieden voorschoolse, naschoolse en tussenschoolse opvang aan. Slechts 33% van deze groep respondenten biedt kinderdagopvang en peuteropvang aan. Aan de schoolbesturen is gevraagd of zij knelpunten hebben ervaren op inhoudelijk, juridisch, financieel en organisatorisch gebied en op het gebied van huisvesting. De schoolbesturen hebben geen knelpunten ervaren op inhoudelijk gebied. Op juridisch gebied geeft een schoolbestuur aan dat het moeilijk was om te kiezen voor een rechtsvorm. Op financieel gebied hebben de schoolbesturen geen knelpunten ervaren. De eerste investeringen zijn door de meeste besturen gefinancierd uit private middelen van het schoolbestuur. Daarnaast heeft een schoolbestuur hiervoor subsidie ontvangen. Bijna alle schoolbesturen geven aan dat de kinderopvang rendabel is. Het schoolbestuur waarbij dat nog niet het geval is, verwacht dat het binnen één jaar rendabel is. Ook op organisatorisch gebied hebben de respondenten geen knelpunten ervaren. De helft van de respondenten werkt met combinatiefuncties, waarbij de medewerkers in de kinderopvang worden betaald uit de cao primair onderwijs. Bij 50% van de schoolbesturen is een coördinator kinderopvang aangesteld. Bij de andere schoolbesturen stuurt de schooldirecteur of een leerkracht de kinderopvang aan. Resultaten marktonderzoek Pagina 8 van 10
Op het gebied van huisvesting hebben de schoolbesturen geen knelpunten ervaren. Opvallend is dat slechts 33% van deze schoolbesturen gebruik maakt van leegstaande lokalen. De overige schoolbesturen delen ruimtes voor kinderopvang en onderwijs. De meerderheid van deze respondenten draagt geen huur af aan de gemeente. Resultaten marktonderzoek Pagina 9 van 10
6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Conclusies Uit het landelijke marktonderzoek komt naar voren dat een groot deel van de schoolbesturen de kinderopvang heeft uitbesteed middels het makelaarsmodel. Ongeveer een kwart van de schoolbesturen van de schoolbesturen is bezig met het ontwikkelen van kinderopvang in eigen beheer of voert de kinderopvang inmiddels in eigen beheer uit. De belangrijkste beweegredenen voor het in eigen beheer willen organiseren van kinderopvang zijn: invloed op de dagelijkse afstemming tussen onderwijs en opvang en de invloed op de inhoudelijke en pedagogische vormgeving van de kinderopvang. Een deel van de respondenten dat het makelaarsmodel continueert heeft de haalbaarheid van kinderopvang in eigen beheer onderzocht. Een groot deel van deze groep heeft de kinderopvang niet in eigen beheer georganiseerd, omdat men verwacht dat het financieel niet haalbaar is. De groep respondenten die kinderopvang in eigen beheer wil organiseren, wil dit doen door of een eigen organisatie op te richten of door de samenwerking met een bestaande kinderopvangorganisatie te intensiveren. Deze groep verwacht met name knelpunten op financieel gebied waar het gaat om het financieren van de eerste investeringen. De groep respondenten die de kinderopvang al in eigen beheer heeft georganiseerd, geeft aan relatief weinig knelpunten te hebben ervaren bij het opzetten van de organisatie. In alle gevallen is de kinderopvang al rendabel of is de verwachting dat het binnen een jaar rendabel is. 6.2 Aanbevelingen De belangrijkste redenen om kinderopvang in eigen beheer te (willen) organiseren liggen in de kwaliteit van de kinderopvang en de afstemming tussen kinderopvang en onderwijs. Het is voor schoolbesturen van belang om eerst een visie voor kinderopvang op te stellen. Als uit die visie kinderopvang in eigen beheer als gewenste optie naar voren komt, is de volgende stap het toetsen van de haalbaarheid. Uit het onderzoek komt naar voren dat de financiële haalbaarheid doorslaggevend is voor schoolbesturen om kinderopvang wel of niet in eigen beheer te organiseren. Een belangrijke factor in de financiële haalbaarheid is de markt voor kinderopvang. Is er voldoende bezettingsgraad om de kinderopvang rendabel te maken? Wanneer uit onderzoek naar voren komt dat de kinderopvang financieel haalbaar is en het schoolbestuur wil verder met deze ontwikkeling, is het van belang om draagvlak te creëren binnen de eigen organisatie. Schooldirecteuren zien bijvoorbeeld niet altijd de noodzaak om kinderopvang en onderwijs beter op elkaar af te stemmen. Als er voldoende draagvlak is, kan verder worden gegaan met het uitrollen van de organisatie. De organisatie van kinderopvang in eigen beheer is maatwerk. Er bestaat geen draaiboek waar alle schoolbesturen in Nederland gebruik van kunnen maken. Voor een groot schoolbestuur in een stad met een hoge bezettingsgraad geldt een andere aanpak dan voor een klein schoolbestuur dat te maken heeft met krimp en een lage bezettingsgraad. Een goede voorbereiding is nodig om kinderopvang in eigen beheer tot een succes te maken. Resultaten marktonderzoek Pagina 10 van 10