ZWW-raad gemeente Apeldoorn. Vice-voorzitter M. Heij. Secretariaat: Postbus 9033, 7300 ES APELDOORN 055-5802241, c.voort@apeldoorn.nl Aan het College van B & W Apeldoorn: 7-4-2009 Referentie: pre voorjaarsnota ZWW-07042009 Geacht College, 1. Inleiding. Van de ZWW-raad wordt verwacht dat deze reageert op de pre voorjaarsnota. Dit is een moeilijke opgave gezien de huidige recessie en de gevolgen hiervan voor de pre voorjaarsnota. Dreigende werkloosheid, een dalend besteedbaar inkomen voor veel mensen, lagere baten uit grondverkoop, onzekerheid met betrekking tot rijksuitkeringen, alsmede de te verwachte wetswijziging in de Wmo per September 2009 en de mogelijke problemen met de ondersteunende begeleiding, maken het adviseren op een voorlopig beleid er niet gemakkelijker op. In het voor u liggende advies richten wij ons vooral op het Wmo beleid en de gevolgen van de overdracht van de AWBZ maatregelen naar de gemeentelijke voorzieningen (punt 63 in de pre voorjaarsnota). Daarnaast willen wij u er op attenderen dat wij extra bezorgd zijn voor de zwakkere groeperingen binnen de Apeldoornse gemeenschap. Veel mensen binnen deze groepen worden getroffen door verschillende bezuinigingen. Enkele voorbeelden: dit jaar zijn er al bezuinigingen doorgevoerd binnen de AWBZ. Er komen bevriezingen van de pensioenen voor de ouderen aan en mogelijke maatregelen tot korting. Door de crisis ontstaan er grote problemen in de sociale werkvoorziening. Wij vragen u dan ook bij de dreigende werkloosheid speciale aandacht te besteden aan de werkloosheid onder gehandicapten en vooral de gehandicapte jongeren, omdat de kansen op een baan bij een goede arbeidsmarkt vaak al gering zijn. Wij verzoeken u dan ook kritisch te kijken op welke manier u bij mogelijke tekorten uw ombuigingen vorm gaat geven. Ons advies is als volgt opgebouwd: In de tweede paragraaf geven wij een overzicht van het door de ZWW-raad gevolgde traject om tot dit advies te komen. In de derde paragraaf beschrijven wij de beoordelingscriteria en onze conclusies. In de vierde paragraaf geven wij onze adviezen en in de laatste paragraaf volgt de door ons voorgestelde procedure voor verdere behandeling. ZWW-raad, pre voorjaarsnota. 1
2. Het traject dat de ZWW-raad gevolgd heeft om dit advies te schrijven. In de afgelopen maand heeft de ZWW-raad verschillende deskundigen geraadpleegd vanuit de achterban, o.a. uit de Thuiszorg, Contactorgaan Apeldoornse Ouderenorganisaties en het Platform Gehandicapten Apeldoorn. 3. Een voorlopig oordeel en voorlopige conclusie van de ZWW-raad. 3. 1. Beoordelingscriteria. Om tot een weloverwogen oordeel te kunnen komen heeft de ZWW-raad de volgende criteria als uitgangspunten gesteld om uw voorgenomen beleid te toetsen: Streven naar zo lang mogelijke zelfstandigheid van de burgers. Bevorderen van maatschappelijke participatie van de burgers bij totstandkoming van beleid. Streven naar een gelijkblijvend kwaliteitsniveau. Snelle afhandeling, geen vertragende factoren. Gevolgen voor kwetsbare groeperingen van het financiële beleid van de regering en gemeente. Volledigheid van het basispakket. Keuzevrijheid (waar dit mogelijk is). Compenserende mogelijkheden bij wegvallen andere voorzieningen. Leesbaarheid van de nota. Goede voorlichting over het gemeentelijk beleid aan de burgers. 3.2. Oordeel en conclusie Op grond van bovenstaande komt de ZWW-raad tot de volgende oordelen en conclusies: - Ook voor de gemeente is het maken van een passende begroting geen gemakkelijk opgave. - Door de vele afkortingen merken verschillende mensen vanuit de achterban op dat de nota lastig te lezen is. - Vooraf wordt een voorbehoud gemaakt ten aanzien van de haalbaarheid vanwege de onzekere toekomst. Niet aangegeven wordt welke onderdelen geraakt worden bij tegenvallende resultaten. - De ZWW raad vraagt zich af wat de betekenis is van het woord slimme financiering. Wanneer de gemeente onder het woord slim, de wijze van financiering verstaat en wel, dat er rente voordelen behaald zijn door verantwoord financieren, dan heeft dit in de ogen van de ZWW-raad een andere intentie (positief) dan de associatie die het woord slimme financiering nu op kan roepen (= het "slim spelen en met meer risico spelen, wat altijd ten koste gaat van iets anders"). Mocht dit laatste het geval zijn dan vraagt de ZWW-raad zich af of in deze onzekere tijden een conservatieve benadering van de rente niet meer wenselijk is? - De kwaliteit van zorg kan alleen gehandhaafd blijven wanneer zorgaanbieders voor hun diensten reële vergoedingen krijgen. - De ZWW-raad maakt zich ernstig zorgen over de strekking van punt 63 van de pre voorjaarsnota (zie paragraaf 4.4 in dit advies). ZWW-raad, pre voorjaarsnota. 2
- Het is de ZWW-raad niet duidelijk of voor het opvangen van de gevolgen van het verdwijnen van bepaalde beleidstaken uit de AWBZ, door de gemeente voldoende geld gereserveerd is binnen het Wmo-budget. De ZWW-raad heeft op dit moment geen goed inzicht in de grootte en het verloop van het budget. - Het is de ZWW-raad niet helemaal duidelijk hoe de sociale werkvoorziening zijn werknemers een gelijkblijvend kwaliteitsniveau kan bieden wanneer de gemeente niet meer mee betaalt aan de bestuursvoorziening en de extra bijdrage per sw-werknemer (pagina 4). - De participatie van kwetsbare groeperingen lijkt eerder af dan toe te nemen door wijzigingen in de AWBZ en het stopzetten van bepaalde regelingen. Omdat het moeilijk is inzicht te krijgen om hoeveel mensen en welke mensen het gaat zodat deze bereikt kunnen worden, zullen veel mensen het komend jaar tussen wal en schip raken. 4. Het advies van de ZWW-raad. 4.1. Uitvoering bestuursakkoord binnen de bestaande begroting Wmo-beleid. Bij punt 10 stelt u dat het Wmo beleid in principe onveranderd blijft. Wij hopen, dat de oplopende financiering (door verschillende oorzaken: zie verder) daar geen belemmering voor wordt. Gezien de nieuwe aanbesteding van de huishoudelijke verzorging lijkt de tariefstelling beduidend hoger uit te pakken. Deze negatieve gevolgen zijn niet in cijfers zichtbaar gemaakt Dit is in principe noodzakelijk om over de realiteit van de financiering een oordeel te geven. Wij adviseren u dat in uw financieel beleid ernstig rekening gehouden wordt met de oplopende kosten bij de huishoudelijke zorg, duurdere uitgaven in de Wmo en de gevolgen van de veranderingen in de AWBZ. 4.2. Uitvoering bestuursakkoord met extra middelen en beoordeling kwaliteit van zorg. Bij punt 23 wordt ingegaan op het klanttevredenheidsonderzoek van het Activerium, Portaal en Stadhuis. De beoordeling van de kwaliteit van zorg is overgelaten aan de zorgaanbieders (eigen onderzoek door de organisaties en cliëntenraad). Een attentiepunt kan zijn na te gaan of de zorgaanbieders eenduidige criteria van beoordeling aanhouden en inzicht te krijgen in deze metingen. Wij adviseren u te zoeken naar meer betrouwbare en valide vormen van kwaliteitsmetingen en deze in te zien. 4.3. Cliëntenparticipatie. In punt 62 schrijft u dat het huidige pakket aan ondersteuning en faciliteiten voor de cliëntenparticipatie als onvoldoende wordt ervaren en verbeterd dient te worden, waarbij gedacht wordt aan uitbreiding van secretariële ondersteuning, extra organisatie- en huisvestingskosten. In november/december 2007 heeft de ZWW-raad een uitgebreide knelpuntennotitie geschreven betreffende de ervaren knelpunten binnen de structuur van de cliëntenparticipatie (waarin ook de ZWW-raad, pre voorjaarsnota. 3
secretariële ondersteuning en huisvesting genoemd zijn). In de periode juli 2008 tot en met januari 2009 heeft de ZWW-raad samen met de adviesraad VWI zowel de structuur als de interne organisatie geëvalueerd. Het advies, Herziening Regeling Cliëntenparticipatie is op 9 februari aan u verzonden. Ook in dit advies zijn verbetersuggesties aangegeven. Ondanks de ervaren interne problemen heeft de ZWW-raad de afgelopen periode een duidelijke werkwijze en structuur opgebouwd. In het door de leden gezamenlijk opgezette beleidsplan (aan u verzonden in oktober 2007), zijn de visie, missie en belangrijkste speerpunten en doelen verwerkt. De genoemde taken zijn uitgezet bij drie inhoudelijke werkgroepen: 1. werkgroep indicatiestelling, PGB (+ zorg in natura) en Wmo beleid (= werkgroep IPW), 2. werkgroep (levensloop bestendig) wonen, (= werkgroep wonen) en werkgroep mantelzorg en vrijwilligers organisaties. De werkgroepen schrijven inhoudelijk adviezen en bouwen aan en onderhouden contacten met de achterban en ambtenaren. In juni 2009 zullen de beleidsvoornemens geëvalueerd worden. Tot half maart 2009 heeft de ZWW-raad een twintigtal adviezen uitgebracht (waarvan veel deeladviezen overgenomen zijn). Gezien de omstandigheden een resultaat dat goed ontwikkelingspotentieel heeft naar de toekomst. Wij adviseren u dan ook de PM-post over te nemen zodat de cliëntenparticipatie binnen de gemeente Apeldoorn zich verder kan ontwikkelen. 4.4. Gevolgen overdracht AWBZ pakket: ondersteunende begeleiding. De ZWW-raad maakt zich veel zorgen over de gevolgen van het opvangen door de gemeente van de uit de AWBZ verdwijnende beleidstaken. De gemeente denkt dat de dekking voor deze bijna onontkoombare kosten gevonden kan worden door voor hetzelfde bedrag binnen het Wmo budget om te buigen mits de aanbesteding voor huishoudelijke verzorging gunstig verloopt en het gebruik van voorzieningen geen toename vertoont. Onder 4.1. hebben wij al gesteld dat het gunstig uitvallen van de aanbesteding van de huishoudelijk verzorging in onze ogen niet realistisch is. Daarnaast zal door de vergrijzing het gebruik van voorzieningen toenemen. De ZWW-raad gaat er echter ook vanuit dat toename een realistisch scenario is, omdat het aantal mensen dat ondersteunende begeleiding gaat verliezen, groter is dan in eerste instantie misschien zal blijken. Veel mensen zullen waarschijnlijk een beroep doen op de Wmo, door de nieuw in te voeren pakketmaatregel en het verdwijnen van de psychosociale grondslag voor ondersteunende begeleiding. Ook willen wij aandacht vragen voor de wetswijziging Wmo met betrekking tot de huishoudelijke hulp die per 1 september 2009 mogelijk doorgang vindt. Deze wijziging zal veel gevolgen hebben voor de burgers en voor de gemeente. De werkzaamheden zullen zeker niet af, maar eerder toe nemen en tot nieuwe onrust leiden onder de hulpvragers. Het invullen van de sturingsvragen door de gemeente, de werkprocessen, communicatie, goede voorlichting etc. vragen weer extra tijd en aandacht. Wij hebben op dit moment geen goed inzicht in de grootte en het verloop van het Wmo budget en zoals wij hiervoor gesteld hebben kunnen er volgens ons nog veel tegenvallers optreden. In begin april is door staatssecretaris Bussemaker aangekondigd dat er 130 miljoen van het Wmo overschot van de gemeenten voor de opvang van de pakketmaatregel in de AWBZ ingezet kan worden. Daarnaast komt er nog 130 miljoen beschikbaar voor de duurdere huishoudelijke hulp. ZWW-raad, pre voorjaarsnota. 4
a. Wij adviseren u dingend deze rijksuitkeringen die beschikbaar komen voor de gemeente Apeldoorn in het budget van de Wmo te verwerken en daar te besteden. b. Wij adviseren u ook voldoende middelen en extra ruimte voor formatie te begroten voor de, volgens ons te verwachten toename van de vraag en werkdruk door de wetswijziging. c. Wij willen graag, - antwoord op de vraag wat de gevolgen van deze rijksuitkeringen voor het Wmo budget zijn; - wat u onder een gunstig verloop van de aanbesteding verstaat; - een motivatie waar u uw uitspraak dat het gebruik van voorzieningen geen toename vertoont op baseert. 4.5. Werkloosheid. Wij vragen u bij de dreigende werkloosheid speciale aandacht te besteden aan de werkloosheid onder gehandicapten en vooral de gehandicapte jongeren, omdat de kansen op een baan bij een goede arbeidsmarkt al vaak slecht te noemen zijn en er niet beter op worden bij een inzakkende markt. 4.6. Betaalbare woonruimte. In het advies van de adviesraad VWI staat geschreven dat door de economische crisis de (sociale) woningbouw lijkt te vertragen en dat betaalbare woonruimte voor uitkeringsgerechtigden en voor jongeren tegen de achtergrond van deze crisis een speerpunt van gemeentelijk beleid dient te worden. De adviesraad VWI raad wil in samenwerking met de ZWW-raad proberen om met dat doel een advies op te stellen. Als ZWW-raad zullen wij naast de aandachtspunten van de adviesraad VWI ons ook richten op: - of er in dit segment voldoende woningen ingericht worden tot zogenaamde zorgwoningen; - het monitoren van de technische eisen waaraan een woning zou moeten voldoen om dit mogelijk te maken; - het stimuleren dat mensen met persoonlijke aanpassingen kunnen blijven wonen in een sociale huurwoning. Wij adviseren u het advies van de VWI-raad over te nemen. 4.7. Algemeen: participatie en kwaliteit van zorg In de afgelopen jaren heeft u in uw beleidsstukken geschreven dat het uw doel is, (..) dat mensen zo volwaardig mogelijk en zo zelfredzaam mogelijk mee kunnen doen in de samenleving met een aanvaardbare kwaliteit van leven. De ZWW-raad zelf, streeft ernaar het beleid van de gemeente Apeldoorn zo te adviseren, beïnvloeden en ondersteunen dat het kwaliteitsniveau van zorg, wonen en welzijn van 2006, minimaal gehandhaafd, zo niet verbeterd is over twee jaar, waarbij er naar gestreefd wordt dat de burgers van Apeldoorn zo lang mogelijk zelfstandig blijven en de maatschappelijke participatie van de burgers bevorderd wordt. ZWW-raad, pre voorjaarsnota. 5
Inmiddels merkt de ZWW-raad dat deze doelstelling steeds moeilijker na te streven is en dat op verschillende terreinen (o.a. huishoudelijke zorg) de kwaliteit niet gelijk gebleven is. De ZWW-raad vraagt u in hoeverre u er op dit moment in slaagt het kwaliteits- en participatieniveau van mensen op het niveau van 2006 te handhaven en/of signaleert u andere ontwikkelingen? 5. Procedure voor verdere behandeling. Mochten er nog vragen en/of onduidelijkheden bestaan m.b.t. bovengenoemde adviezen dan bieden wij u nadere toelichting aan. Gezien de onduidelijkheid omtrent de te volgen procedure ten aanzien van de behandeling en vaststelling van de pre voorjaarsnota en/of voorjaarsnota verzoeken wij u ons tijdig te informeren. Op ons gegeven schriftelijk advies en onze gestelde vragen, ontvangen wij gaarne een schriftelijk gemotiveerd antwoord. Met vriendelijke groeten, M. Heij, Vice-voorzitter ZWW-raad Apeldoorn. ZWW-raad, pre voorjaarsnota. 6