VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE GAARD - LOCATIE TIJL UILENSPIEGEL Locatie : Brinnummer : 18LZ Plaats : Vianen Registratienummer : 346868 Onderzoeksnummer : 11041 Datum onderzoek : 4 oktober 01 Datum vaststelling rapport : 19 november 01 VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 1 van 9
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Vianen. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Vianen. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Werkwijze onderzoek is een van de scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina van 9
3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatiekleutergroep Aantal kleuters in groep a: 15, waarvan 14 doelgroeppeuters (= 93%). VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 3 van 9
. HET TOTAALBEELD De openbare basisschool Tijl ligt in de wijk De Hagen te Vianen. Deze wijk is zowel etnisch als sociaal-economisch zeer gemengd. De schoolbevolking vormt hiervan een afspiegeling. Het schoolgebouw is inmiddels redelijk gedateerd. Na vele jaren van voorbereiding is de bouw van de Brede School inmiddels zo ver gevorderd, dat men verwacht aan het eind van het schooljaar daadwerkelijk gebruik te kunnen maken van het nieuwe gebouw. In deze Brede School zal ook een VVE-peuterspeelzaal gehuisvest worden. Op dit moment bevindt deze speelzaal zich in de nabijheid van de school. De gemeente, besturen, leraren en leidsters zijn al geruime tijd bezig afspraken te maken over de nauwere samenwerking in de toekomst. De school heeft één kleutergroep. Vrijwel alle leerlingen van deze groep behoren tot de doelgroep VVE. Voor al deze leerlingen geldt dat zij zijn doorgestroomd vanuit de VVE-peuterspeelzaal. De school gebruikt sinds 008 het programma Piramide. Men zet veel onderwijstijd in voor de taalontwikkeling. Het programma wordt nauwgezet gevolgd. De jaarplanning is grotendeels gebaseerd op de planning vanuit Piramide. De leerstofplanning is goed uitgewerkt. Per week staat helder beschreven welke activiteiten gepland staan. De leerkracht houdt vervolgens per dag nauwgezet bij welke activiteiten daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Momenteel is de intern begeleidster van de school wegens ziekteverzuim afwezig, en neemt de intern begeleider van de andere locatie van De Gaard, haar taken tijdelijk over. De leerkracht van de groep is een ervaren leerkracht, maar is dit schooljaar op deze school gestart. Zowel in de inrichting van het lokaal als in de administratie is ten tijde van het inspectiebezoek zichtbaar dat nog niet alles op orde is. Het lokaal is grotendeels ingericht zoals bedoeld, maar met name achterin bevindt zich nog een hoek die vooral als opbergruimte wordt gebruikt en nog niet effectief ingezet kan worden voor onderwijs. Binnen de leerlingenadministratie ontbreken nog het groepsoverzicht en het groepsplan. De school tracht de ouders bij de onderwijsactiviteiten te betrekken. Zo worden de ouders bij de start van een nieuw thema uitgenodigd op school aanwezig te zijn en wordt dit nieuwe thema in aanwezigheid van de ouders aan de leerlingen gepresenteerd. Aan het eind van de presentatie krijgen de ouders een overzicht mee van woorden die binnen het thema behandeld worden. Deze woorden staan niet alleen in het Nederlands, maar ook in het Turks, Marokkaans-Arabisch, Berbers (Tamazight) en het Portugees. Ook tracht de school de wereld naar binnen te halen en de kinderen in contact met de wereld te brengen. Zo heeft de groep in het kader van het actuele thema een bezoek gebracht aan de plaatselijke markt. Er zijn geen leerlingen waaraan planmatig curatieve zorg wordt verleend. Voor geen van de leerlingen is een individueel handelingsplan opgesteld. De vooronderstelling luidt dat de noodzakelijke zorg verleend kan worden op basis van gerichte afstemming binnen de groep (i.c. door middel van preventieve zorg). Dit terwijl zowel een informatief groepsoverzicht als een uitgewerkt groepsplan ontbreekt. Doordat daarnaast de leerkracht de gehele week alleen verantwoordelijk is voor de klas en hierbij geen ondersteuning heeft van een klassenassistente, doet dit alles een zeer sterk appèl op de professionaliteit van de leraar. De school loopt hiermee veel risico. De ouders waarmee de inspectie gesproken heeft, tonen zich zeer enthousiast over de school. Hun kinderen gaan met plezier naar school. Ook merken zij dat hun kinderen steeds meer spreken en echt bezig zijn met woordjes. Hoewel de school al enige jaren diverse VVE-activiteiten uitvoert, heeft dit aspect tot op heden nog nauwelijks een rol gespeeld in het schoolbeleid. Zo staat noch VVE, noch Piramide vermeld in de schoolgids, het schoolplan of de website en vormt VVE nog geen onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de school. VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 4 van 9
Nu met het oog op de nabije toekomst (de Brede School) en het meer uitgewerkte gemeentelijk VVE-beleid, worden de eerste contouren van een specifiek VVE-schoolbeleid zichtbaar. De inspectie ziet ontwikkelpunten op de aspecten ouderbeleid, afstemming, leerlingenzorg en kwaliteitsbeleid. VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 5 van 9
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS 3 Naam gemeente Vianen A0.0 Samenwerking met voorschool ja A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide. Aangevuld met: Fonemisch Bewustzijn, voorloper Rekenrijk, Leefstijl A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.4 Alle leerkrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) A3 De leerkracht staat de gehele week alleen voor de groep. Hoewel er bij de activiteiten regelmatig met kleinere groepen gewerkt wordt, is onvoldoende gegarandeerd dat dit frequent genoeg gebeurt. Doordat de groep als geheel nog te veel aandacht opeist van de leerkracht, is ook de effectiviteit van deze organisatievorm onvoldoende gewaarborgd. A5.4 De leerkracht is niet aanvullend geschoold voor VVE. Ze heeft evenmin een specifieke scholing voor het programma Piramide gevolgd. Wel is afgesproken dat dit op zo kort mogelijke termijn zal gebeuren. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 B1 De school heeft nog geen specifiek ouderbeleid opgesteld met een goede analyse van de ouderpopulatie. Ook heeft de school nog geen streefdoelen geformuleerd met betrekking tot de ouderbetrokkenheid. Ze heeft evenmin vastgelegd hoe en binnen welke termijn ze de door haar gewenste ouderbetrokkenheid wil hebben gerealiseerd. B Hoewel de school samenwerkt met de nabijgelegen VVE-peuterspeelzaal worden de ouders vooraf nauwelijks geïnformeerd over het specifieke karakter van de VVE-vroegschool en over de doorgaande lijn binnen het programma. Ook de ambities die de vroegschool heeft met betrekking tot het stimuleren van de taalontwikkeling worden onvoldoende voor het voetlicht gebracht. Tijdens de voorlichtingsavond aan het begin van de school worden ouders daarentegen hierover wel geïnformeerd. B4 De school tracht de ouders te stimuleren thuis activiteiten met hun kinderen uit te voeren. Middelen die de school hiertoe inzet zijn de gezamenlijke introductie van het thema (ouders en kinderen samen), het verstrekken van de begrippenlijst aan het begin van het thema en ouders te laten deelnemen aan schoolactiviteiten. VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 6 van 9
Hoewel de school dus diverse initiatieven ontplooit laat ze ook kansen onbenut. Zo ontbreken op de woordenlijst suggesties voor geschikte prentenboeken, spelletjes die ouders thuis met hun kind(eren) kunnen doen, liedjes in het teken van het thema, e.d. Daarnaast is het binnen de school nog geen cultuur om ouders te bevragen in hoeverre ze daadwerkelijk thuis met hun kind aan de slag zijn gegaan. Ten slotte houdt de school niet bij hoeveel doelgroepouders thuis echt stimulerende activiteiten met hun kinderen doen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1. Werken met een doelgerichte planning 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 3 C. De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische 3 gedragsgrenzen C.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de 3 persoonlijke competenties van de kinderen C.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar n.v.t. afgestemd C3. Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 3 taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de 3 kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 3 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen C1.4 In de planning van de leerkracht is duidelijk zichtbaar dat het aanbod in moeilijkheidsgraad toeneemt. Ook wordt er binnen het aanbod gedifferentieerd tussen de leerlingen in groep 1 en groep. De leerkracht differentieert momenteel echter (nog) niet binnen beide groepen. C.5 Een deel van het lokaal is redelijk aantrekkelijk ingericht. Zo staan er kraampjes van de markt, zijn de bloemen die gisteren meegebracht zijn van de markt aanwezig en is er voldoende ruimte voor de leerlingen om zich te bewegen. Ook zijn er enkele hoeken ingericht. De inspectie beoordeelt deze indicator toch als onvoldoende, omdat één hoek van het lokaal nu nog grotendeels gebruikt wordt als opslagruimte (de spelletjes die daar staan moeten nog hun definitieve plek vinden) en er nauwelijks sprake is van gelabelde objecten binnen het lokaal. Het is daarnaast jammer dat de dagritmekaarten niet aanwezig waren tijdens het inspectiebezoek. VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 7 van 9
Ze konden dus ook niet ingezet worden. Dit als gevolg van het feit dat de dag daarvoor het lokaal verrijkt was met een digibord. C3.1 Doordat de leerkracht gedurende de gehele week alleen voor de groep staat, en dus ook ten tijde van het inspectiebezoek, is deze indicator niet beoordeeld. C3.3 Doordat de leerkracht grotendeels gesloten vragen stelt, worden leerlingen onvoldoende gestimuleerd zich verbaal te uiten, anders dan in zeer korte antwoorden. Juist het doorvragen, het vragen naar een eigen mening prikkelt kinderen om met elkaar en met de leerkracht te interacteren. Hiervan is nu te weinig sprake. C3.7 Noch uit de administratie van de leerkracht noch uit de geobserveerde les wordt zichtbaar dat de leerkracht de activiteiten afstemt op de verschillen tussen de individuele leerlingen. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1. De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 3 D Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg 3 nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D. Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer 3 de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden D1. Terwijl er sprake is van een goede planning van het aanbod voor de gehele groep, verdeeld over de groepen 1 en, is hiervan nog onvoldoende sprake voor de planning op het niveau van subgroepen. Hetzelfde geldt voor de zorgleerlingen. Momenteel wordt er geen curatieve zorg verleend. Alle betrokkenen erkennen dit. Wel verwachten zij dat dit in de loop van het schooljaar zal plaatsvinden. Als verklaring voor de huidige situatie noemen zij de afwezigheid van de intern begeleider en het feit dat de huidige leerkracht pas sinds vier weken op school aanwezig is. D1.3 Doordat er geen gerichte interventies plaatsvinden, kunnen deze ook niet geëvalueerd worden. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 3 E De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 3 E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 8 van 9
E VVE vormt nog geen specifiek onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de school. De eerste stappen daartoe zijn inmiddels wel gezet, maar hebben nog niet geleid tot een tastbaar product. De school heeft haar visie op VVE nog niet vastgelegd. Hetzelfde geldt voor haar VVE-doelen. Ook ontbreekt het nog aan een planning waarin aangegeven staat binnen welke termijn en op welke wijze men de tevoren vastgestelde doelen wil bereiken. Doordat deze elementen nog ontbreken, is het niet mogelijk te komen tot een informatieve evaluatie. E4 Doordat bruikbare evaluatieve gegevens ontbreken, is de school niet in staat op grond hiervan gerichte verbetermaatregelen te nemen. E6 VVE vormt nog geen onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de school. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 3 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 F7 Hoewel er formeel en informeel overleg plaatsvindt tussen vertegenwoordigers van de vooren de vroegschool, zijn er nog geen duidelijke afspraken gemaakt over een gemeenschappelijk ouderbeleid, het educatief handelen van de leidsters c.q. de leerkrachten en de leerlingenzorg. Door de vroegschool wordt aangegeven dat zowel bij de voorschool als bij de vroegschool de behoefte bestaat, zeker gezien de nabije toekomst, hierover met elkaar in gesprek te gaan en binnen afzienbare tijd tot werkbare afspraken te komen. Op dit moment is hiervan echter nog nauwelijks sprake. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken 3 G De resultaten zijn van voldoende niveau -- G3 Verlengde kleuterperiode 3 G1 Binnen de gemeente is afgesproken dat vanaf schooljaar 01 013 (dus het huidige schooljaar) de vroegschool gegevens over de resultaten aan het eind van groep zal aanleveren. De school heeft toegezegd aan deze afspraak te zullen voldoen, zelfs als dit betekent dat ze haar huidige praktijk daartoe zou moeten wijzigen. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 11041 Onderzoeksdatum: 04-10-01 Pagina 9 van 9