Kustbroedvogels n het Deltagebed n met een samenvattng van f zesten jaar montorng Werkdocument RKZ OSOX Peter L Mennser Cor M Berrevoets Rob CW Strucker
l l l É
Kustbroedvogels n het Deltagebed n f met een samenvattng van zesten jaar montorng» Centrum Werkdocument RKZ OS0X Peter L Mennger Cor M Berrevoets * Rob CW Strucker" Rjksnsttuut voor Kust en Zee Postbus 0 0 EA Mddelburg * Nederlands nsttuut voor Oecotogsch Onderzoek voor Estuarene en Marene Oecooge 0 EAYerseke Verstraat Mddetburg, aprl
t t
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ NHOUD NLEDNG EN SAMENVATTNG DANKWOORD l t t KutbroBcvoe»ls n het Deltagebed n KUSTBROEDVOGELS N HET DELTAGEBED N Methode Bewerkng Aalscholver Phatacracorax carbo Brune Kekendef Crcus aeruqnosus Steltkluut Hmantopus hmantopus Kluut Recurvrostra avosetta Klene Plever Charadrus dubus Bontbekpever Charadrus hatcula Strandplever Charadrus a/exandrnus 0 Zwartkopmeeuw Larus melanocephatus Dwergmeeuw Larus mtnutus Kokmeeuw Larus rdbundus Storm meeuw Larus canus Klene Mantelmeeuw Larus fuscus Zlvermeeuw Larus argentatus Grote Stern Sterna sandvcenss Vsdef Sterna hrundo Noordse Stern Sterna paradsaea 0 Dwergstern Sterna a/bfrons FtNGONDERZOEK AAN KUSTBROEDVOGELS N HET DELTAGEBED () LTERATUUR Bjlage Aantallen broedvoqels per gebed n Bjlage ndrukken van broedsucces van kustbroedvogels n het Deltagebed n Bjlage Overzcht van nhoud van nesten van de Aatschotver op de Mddelplaten Bjlage Methode voor het tellen van grote meeuwenkolones
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ t t Kustbraadvoeels n het Deltagebed n l ï f
f t t t f t Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Kuetbroedvogels n het Deltagebed n NLEDNG EN SAMENVATTNG Dt s het e achtereenvolgende verslag over de aantallen broedparen van een aantal vogelsoorten, waarvoor het Deltagebed een belangrjke functe vervult als broedgebed Het gaat herbj vooraf om 'kustbroedvoqets': Steltkluut, Kluut, Klene Plever, Eontbekplever, Strandplever, Zwartkopmeeuw, Dwergmeeuw, Grote Mantelmeeuw, Kokmeeuw, Stormmeeuw, Klene Mantelmeeuw, Zlvermeeuw, Vsdef, Noordse Stern, Dwergstern en Grote Stern Hoewel net een utgesproken 'kustbroedvogel' worden ook dt jaar weer (voor het laatst) de aantallen van de Brune Kekendef besproken Met ngang van zullen de tellngen van deze soort (en van andere roofvogels) gecoördneerd worden door de Roofvogelwerkgroep Zeeland {n Zeeland) en door SOVOW (elders n de Delta) Een deel van de geïnventarseerde soorten behoort tot de zogenaamde ponersoorten, de zch snel vestgen bj het ontstaan van geschkte broedgebeden, maar ook weer snet verdwjnen als het gebed mnder geschkt wordt Omdat van jaar tot jaar grote schommelngen kunnen optreden n de aantallen de n een bepaald gebed broeden, s het alleen mogeljk een beeld te krjgen van de totale populate n het Deltagebed als alle gebeden jaarljks worden geïnventarseerd Dt s n weer goed gelukt, dankzj de medewerkng van vele amateur en beroepsvogelaars, de hun gegevens ter beschkkng stelden De verzamefde gegevens zullen ook worden ngebracht n het montorng project voor broedvogels n Nederland van SOVON (Samenwerkende Organsates Vogelonderzoek Nederland) Dt project beoogt oa jaarljks een landeljk beeld te krjgen van zeldzame en kolonebroedvooels Voor de kustbroedvogels bestaat een gemeenschappeljke RKZ/SOVON database, waarbj wordt gestreefd alle gegevens over aantallen van betreffende soorten n Nederland snds 00 op te nemen Voor het Deltagebed bestaat snds een ononderbroken tjdreeks van gegevens over de broedpopulates van kustbroedvogels De verzamelde gegevens zjn van belang voor (evaluate van) nrchtng en beheer van gebeden, en zjn gebrukt voor bv Beledsplan Oosterschelde, aanwjzng Oosterschelde, Grevelngenmeer, Volkerakmeer, Zoommeer en Saeftnge tot beschermd natuurmonument (Natuurbeschermngswet), project Evaluate Oosterschelde (EOSeffecten) en Beledsplan Westerschelde Kluut, Strandplever, Vsdef en Grote Stern zjn geselecteerd als kenmerkende soorten n het project Water systeem Verkennngen, en zullen een rol spelen bj de n te verschjnen 'Verde Nota Waterhushoudng' Verder zjn vseters als Dwergstern en Vsdef goede ndcatoren voor de kwaltet van het mleu
Rjksnsttuut voor Kost en Zee/ RKZ Tabel Jaarljks aantal broedparen van kustbroed vogels n het Deltagebed n 0 S 0 Aalscholver Phatacrocorax carbo 0 0 0 Brune Kekendef Crcus aerugnosus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stettkuut Hmantopus hmantopus 0 0 0 0 0 0 0 0 S Kluut Recurvrostra avoseta 0 O 0 0 Klene Plever Charadrus dubus 0 0 0 0 0 0 0 0 Bontbekplever Charadrus hatcula 0 S 0 0 Strandplever Charadrus afexandrnus S 0 0 0 Zwartkopmeeuw Larus melanocephakts S 0 0 S 0 0 S Dwergmeeuw larus mnutus 0 0 0 O 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Kokmeeuw Larus rdbundus 0 0 0 00 00 0 0 Stormmeeuw Larus canus S 0 Klene Mantelrneeuw Larus fuscus???? 00?? 0 Zlvermeeuw Larus argentatus????? 00??? 0 Grote Mantelmeeuw Larus marnus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Grote Stern Sterns sandvcenss 0 00 0 00 0 000 00 0 0 00 Vsdef Stema hrundo 0 0 S 0 0 S Noordse Stern Sterna paradsaea 0 0 Dwergstern Sterna a/brfrons 0 0 00 0 0 Kustbroedvogels n het Deltagebed m
f f l t f t Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Kustbroedvogels n het Deltagebed n Met ngang van 0 zjn de nventarsates van kustbroedvogels n het Deltagebed ook opgenomen n het bologsch montorngprogramma van de zoute rjkswateren Een deel van het veldwerk en de verwerkng van de gegevens wordt verrcht door twee medewerkers (CM Berrevoets, RCW Strucker) van het Nederlands nsttuut voor Oecologsch Onderzoek, Centrum voor Estuarene en Marene Oecologe (NOOCEMO te Yerseke), n het kader van een utbestedng door RjkswaterstaatRKZ aan het NOOCEMO Maast het vaststellen van aantallen s het ook van belang een beeld te krjgen van populatedvnamca, vestgngspatronen en verplaatsngen van de karaktersteke kustgebonden broedvogels n s eng onderzoek gedaan naar de broedbologe van Bontbekplever, Strandplever, Vsdef en Dwergstern (ze oa Krjnen, Geelhoed, Arts & Mennger b) Snds zjn mede n dt kader vogels gerngd De gewjzgde utvoerng van het Deltaplan (Oosterschelde met getj, zout Grevelngenmeer) heeft tot gevolg gehad dat de vroegere, sombere prognoses voor kustbroedvogels net utkwamen Tegenwoordg broeden er nog steeds natonaal en nternatonaal belangrjke populates van dverse kustbroedvogels n de Delta Ongeveer drekwart van alle Nederlandse Strandpleveren en Dwergsterns, de helft van de Bontbekpleveren, een derde van de Kluten en Vsdeven en een kwart van de Grote Sterns broedde n n het Deltagebed n Noordwesteuropees verband zjn vooral Kluut (% n de Delta), Strandplever (%), Grote Stern (%), Vsdef (%) en Dwergstern (%) van belang Hoewel een aantal soorten de laatste ten jaar een toenemende trend vertoonde (tabel ), s het de vraag of de hudge populates zch ook n de toekomst zullen kunnen handhaven De drooggevallen platen en de recent aangelegde elanden n Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat zjn snel gekolonseerd, en nmddels s een groot $ e& \ Van de neuw aangelegde gebeden weer n betekens afgenomen Door het recent aanleggen van een aantal neuwe elanden (oa voor de Phüpsdam n het Volkerakmeer) kon een aantal soorten zch toch bnnen deze gebeden handhaven Deze stuate s tjdeljk en n de toekomst zullen de resterende broedplaatsen belangrjker worden, met name gebeden n het Grevelngenmeer en langs Oosterschelde en Westerschelde Het verdent dan ook aanbevelng om bestaande broedplaatsen velg te stellen en zo mogefjk neuwe broedgebeden te creëren Voorts moet de recreate n goede banen worden geled en denen verstorende werkzaamheden (ook n het kader van natuurbouwprojecten) gedurende het broedsezoen vermeden te worden
Rjksnsttuut voor Kust en Zeel RKZ DANKWOORD Veel dank gaat ut naar alle personen, vogelwerkgroepen, ambteljke JÉ densten, beherende organsates etc, de gegevens leverden waarop dt ] rapport s gebaseerd n waren dt: F Arts, T Bakker, J Bmjersb&rgen, R Be/ersbergen, W, van Benthum, ft Bhjenberg, P Boeren, F Bos, T Boudewtjn, S Breedveld, G Brnkman, R Brouwer, M, Buse, H utt,ar,f Bun, R Burgmans, M Capello, H Casteljns, P Derks, S, Drkson, H, Donkers, J Ettema, O Ftuyt, A van der Hedan, M van 't Hof, ft, ter Horst, G Huyzers, Ch Jacobusse, A de Jonge, A de Knd, P, de Keunng, K de Kraker, S Kuyper, A& van der Lnden, ff van Loo, C Maatjens, J Maebe, W Mahu, W Mangnus, W M, Matthjs, JW Mnnaar, T Quekol, W Oudebeek, GL Ouweneef, A, Paauwe, W Poelmans, J Poortvlet, H Potters, H Ravestejn, AJ Remmerts, F Schenk, GJ Slob, A de Smet van der Steen, P Stols, ND, van Swelm, K Tans, RM Texera, FLL Tombeur, J Tramper, F Twsk, G van der Vlot, H, van Vugt, H van der Wal, R van Westremn, A We/and, W W/sse, P Wolf, M van Wouws, T Ysebaert en C van'f Zelfde Bureau Waardenburg, Provnce ZudHolland (Denst Rumte en Groen), Provnce Noord Brabant, Westbrabantsa Vogelwerkgroep, Vogelwerkgroep Bergen op Zoom, Vogel werkgroep 't Duumpje, Vogel we rkflrosp GoereeOverf lakkee, Vogel werkgroep Steltkluut, Vogelwerkgroep Tholen, Vogelwerkgroep SchouwenDuveland, Vogelwerkgroep Roosendaal, Vogelwerkgroep Waloheron, Staatsbosbeheer Delta, Stchtng Het Zeeuwsch Landschap, Stchtng Hat Brabants Landschap, Natuurmonumenten, SOVON en Stchtng Ornthologseh Staton Voorna t Gegevens over Westplaat/Sluftergebed zjn ontleend aan van Swelm {n prep), de dt onderzoek utvoerde n opdracht van de gemeente Rotterdam en Rjkswaterstaat Drecte ZudHolland Gegevens over het Grevelngenmeer zjn grotendeels ontleend aan de Kraker () Gegevens van de Westvlaamse kust werden verstrekt door: G De Putter F, De Ruwe, F De Scheemaeker, P Lust en G Burggraeve Jf ^ Voor het ter beschkkng stellen van een boot en assstente bj het rngen danken wj Staatsbosbeheer Delta {Sljkplaat; R van Loo, A Wesdorp), * de Stchtng Het Zeeuwsch Landschap (Hooge Platen; R, Bejersbergen en F Schenk), Rjkswaterstaat Drecte ZudHolland (Sljkplaat, Boereplaat en Volkerakmeer; M van Wouwe) en Natuurmonumenten (Mddelplaten) De volgende nstantes verleenden toestemmng voor het nventarseren en rngen van vogels op hun terrenen: DOW Chemcal BV Terneuzen, Staatsbosbeheer Delta, Stchtng het Brabants Landschap, Stchtng het Zeeuwsch Landschap, Natuurmonumenten, Denst der Domenen, Rjkswaterstaat Drecte Zeeland en Waterschap SchouwenDuveland De Nederlandse Rngcentrale (Vogeltrekstaton) verleende toestemmng voor het (kleur) rngen van vogels Een specaal woord van dank aan Floor Arts, Daan Bos, Pm Wolf en Machel van Wouwe voor hun hulp bj het nventarsate en rngwerk A Kustbroedvogels n het Deltagebed n t
Rjkensttuut voor Kuet en Zee/ RKZ f KUSTBROEDVOGELS N HET DELTAGEBED N Methode Kustbroedvogels n het Deltagebed n Al jarenlang worden n het Deltagebed {fguur ) kustbroedvogels geïnventarseerd door vrjwllgers en dverse ambteljke densten De methoden de bj deze nventarsates worden gebrukt zjn tot op heden echter net dudeljk omschreven Dubbeltellngen kunnen ontstaan als gevolg van hervestgngen Sommge soorten kustbroedvogels kunnen zch nameljk bnnen een broedsezoen verplaatsen (soms over aanzenljke afstanden), wanneer hun broedse! verloren s gegaan Een voorbeeld hervan vormt een kolone Vsdeven, de n aanwezg was n Europoort, maar als gevolg van predate door een Bunzng geen jongen produceerde Een aanzenljk deel van deze vogels vestgde zch daarna op de Maasvlakte n een tradtonele broedvogeunventarsate zouden bede tellngen worden opgenomen, hetgeen tot een overschattng van de totale populate ledt Voor alle relevante soorten wordt n tabet een overzcht gegeven van de voorkeursperode van tellen en de meest effcënte methoden van nventarseren Verder worden per soort nog enkele specfeke opmerkngen geplaatst De tabet dent gezen te worden als een rchtljn voor verder onderzoek aan kustbroedvogels Door het nstellen van een voorkeursperode van tellen kunnen dubbeltellngen ats gevolg van hervestgngen n de toekomst grotendeels worden onderkend Voordelta Fguur Het Deltagebed met enkele n de tekst gebrukte namen andach Dlap Vollwakmw Oosters chelde Zoommeer Mardeztat
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Tabel Overzcht van nventarsatemethodes van kustbroedvogets Aalscholver Kluut Klene Plever Bontbekplever Sttandplevar Zwartkopmeeuw Dwergmeeuw Kokmeeuw Stormmeeuw Klene Mantelmeeuw Zlvarmeeuw Grote Mantelmeeuw Grote Stern Vedef Noordse Stern voorkeur perode me me me jun me jun me jun me jun me me me 0 jun me me me jun me jun me jun me 0 jun me jul 0 me 0 jun 0 me 0 jun alarmerende paren vogel vogels op nest XX xx XX XX XX XX nesten xx xx XX XX xx XX XX XX f f t Dwergstern jun 0 jun XX X = brukbare methode XX = aanbevolen methode Kustbroedvogals n hot Deltagebed n 0
t Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ FtlKZ n tabel worden de volgende methoden besproken: voorkeurperode:; de beste perode om de populategrootte van een soort n het gehele Deltagebed vast te stellen, het verdent aanbevelng om n deze perode een gebed meerdere keren te bezoeken alarmerende vogels; vogels de op engerle wjze proberen de aandacht van hun nest of jongen af te leden Het totaal aantal broedparen kan n een gebed worden bepaald door het aantal alarmerende paren en alarmerende ndvduen op te tellen Deze methode s vooral bj pleveren brukbaar paren; vogels de twee aan twee n een geschkt broedgebed voorkomen vogel op nest; vogels de voor een langere tjd op een nest ljken te ztten, waarbj het onbekend s of ze op eeren ztten Brukbaar n overzchteljke kolones, de geteld worden met kjker of telescoop nesten: nesten met eeren of jongen, of waar dudeljk aanwjzngen zjn voor recent gebruk (oa eerschalen) Aanvullngen per soort op de tabel; Kuetbroadvogele n het Deltagebed n Aalscholver Alleen nesten telen met eeren, resten van eeren, jongen en nesten met vers nestmateraal Tellng bj voorkeur met behulp van lange stok met spegel om nhoud vast te kunnen stellen (ook bj hoge nesten) Kluut Geen groepen van vogels tellen, het betreft vaak netbroedende of doortrekkende vogels Klene Plever, Bontbekplever en Strandplever Bj Bontbekplever tot n jun rekenng houden met doortrek van noordeljke broedvogels (donkerbrune rug, meestal n groepen) Paren met jongen alleen tellen nden n de rume omgevng (tot 00 m) geen nesten zjn gevonden Zwartkopmeeuw Nesten vaak n clusters tussen Kokmeeuwnesten en herkenbaar door fjner nestmateraal {vaak mos n nest) en grotere, meestal lchtbrune gevlekte eeren (met enge ervarng meestal herkenbaar) Jongen, herkenbaar (vooral gedurende eerste weken) aan stekelg dons en strepen op rug, bljven lang op het nest aanwezg, waardoor dt sterk bevuld raakt Het tellen van alarmerende vogels wordt afgeraden omdat dt altjd tot een aanzenljke onderschattng ledt Dwergmeeuw door het zeldzame voorkomen kunnen alleen nestvondsten geaccepteerd worden
Rjksnsttuut voor Kut en Zee/ HKZ Kokmeeuw Klene kolones (<0O) kunnen (nden ze overzchteljk zjn) geteld worden op broedende (zttende) vogels Voor grote kolones s een utgebrede tellng van nesten noodzakeljk, bj alte nesten dent dan een tjdeljke markerng (bv lucfer) te worden aangebracht Stormmeeuw Klene kolones (<0O) kunnen (nden ze overzchteljk zjn) geteld worden op broedende (zttende) vogels Voor grote kolones s een utgebrede tellng van nesten noodzakeljk, bj alle nesten dent een tjdeljke markerng (bv lucfer) te worden aangebracht Klene Mantelmeeuw/Zlvermeeuw (gemengde kolones) Klene kolones (<0O) kunnen (nden ze overzchteljk zjn) geteld worden op broedende (zttende) vogels Voor grotere kolones zjn weng eenvoudge methodes voorhanden; vrjwel alle methodes zjn arbedsntensef (alle nesten markeren) of duur (tellngen ut een vlegtug, Drjksen ) Mede daarom hebben we n een methode ontwkkeld de gebaseerd s op het ntegraal tellen van alle aanwezge meeuwen n een gebed (bjlage ) Grote Mantelmeeuw Door het zeldzame voorkomen kunnen alleen nestvondsten geaccepteerd worden p M f m w M Kustbroedvogels n het Deltagebed n Grote Stern Voor alle kolones van ds Grote Stern geldt dat alleen een tellng van de nesten met eeren/jongen brukbaar s Waarnemngen van Grote Sterns op nestkutlen of baltsende vogels zjn net voldoende Vsdef n klene kolones (<0) kan volstaan worden met een tellng van broedende vogels, bj grotere kolones s het noodzakeljk om alle nesten te tellen en bj voorkeur tjdeljk te markeren Noordse stern Alleen broedende vogels de op bass van gelud en uterljke kenmerken (net gedrag) herkend zjn als Noordse Sterns Belangrjke herkennngspunten zjn de geheel bloedrode snavel, grjze flank contrasterend met lchte wang en de doorschjnende vleugels zonder abrupte overgang naar donkerder butenste handpennen Voorts valt de lange staart de voorbj de vleugelpunten rekt op Een combnate van deze kenmerken maakt het gemakkeljk om de soort met zekerhed te determneren Jongen herkenbaar aan grjs kleed en kortere pootjes De J nesten lggen n het Deltagebed vaak n Vsdevenkolones J Dwergstern Het alleen tellen van broedende paren s bj deze soort onvoldoende, omdat de vogels slechts een deel van de tjd aanwezg zjn op het nest Ook na verstorng verlaten de vogels de kolone vaak voor langere tjd Het tellen van nesten dent bj voorkeur met tjdeljke markerngen plaats te vnden, waarbj goed gecoördneerd en effcënt gewerkt moet worden orn verstorng zoveel mogeljk te voorkomen m W f f
f t Rjksnsttuut voor Kuet en Zee/ RKZ Bewerkng Kustbroedvogels n het Deltagebed n Alle aantalsgegevens van kustbroedvogels zjn op het laagste nveau (per telgebed) opgeslagen n een database nden een waarnemer n plaats van een exacte opgave een marge (mnmunvmaxmum) opgeeft, wordt ook deze opgeslagen Deze marges zjn tot nu toe nog net verwerkt n de rapportages: n de tabellen wordt alleen de medaan weergegeven n de tabellen bj de soortbesprekngen s meestal een ndelng gemaakt waarbj de 'bekkens' centraat staan Dt betekent dat bv de nlagen aan de zudkust van Schouwen zjn 'toegekend' aan de Oosterschelde Gebeden de geen dudeljke bndng hebben met een bekken, zjn 'toegekend' aan het 'landgebed' waarbnnen zj vallen Cursef en onderstreepte aantallen n de tabellen hebben betrekkng op aantalsopgaven ut het voorgaande jaar, het streven s om gegevens tot maxmaal een jaar na de nventarsate te gebruken n de stppenkaarten wordt per soort de verspredng per gebed weergegeven n De oppervlakte van een stp s gerelateerd aan het aantal broedparen dat deze stp vertegenwoordgt De legenda geeft weer hoe groot dverse stppen zjn bj verschllende aantallen broedparen Er zjn dus nadrukkeljk geen aantalsklassen gebruktl Een overzcht van bassgegevens per gebed n s te vnden n bjlage Herbj s een ndelng aangehouden, waarbj de verschllende landgebeden centraal staan (bv GoereeOverflakkee, Walcheren) Alle gebeden langs de grote wateren (bekkens) worden n deze tabel dan ook toegewezen aan het landgebed, waar ze deel van utmaken Alleen de elanden zjn te vnden onder het bekken (bv Veermansplaat onder Grevelngenmeer)
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ 00 s /! 000 > : : ; 00 H j ; ï : '! 0 lfc""l" J ' ""'"'"f" 0 0 Fguur Broedende Aalscholvers n het Deltagebed: broedparen n en verspredng n Kustbroedvogels n het Deltagebed n
f t t Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Aalscholver Phafacrocorax carbo n de eerste helft van deze eeuw broedden verspred over enkele grote kolones maxmaal enkele duzenden paren van de Aalscholver n Nederland n de jaren zestg berekte de Nederlandse populate met slechts 00 paar n nog slechts twee kolones een absoluut deptepunt Deze afname wordt vooral toegeschreven aan vervolgng, verles van broedhabtat en de toenemende waterverontrengng Na 0 groede de Nederlandse populate zeer snel tot bjna 000 n (van Djk et a ) Vanaf het end van de jaren zeventg werd het Deltagebed door Aalscholvers ge(re)kolonseerd n de Dordtse Besbosch s snds een klene kolone aanwezg (Rooth ), n broedden her paar n het Breede Water op Voorne vestgde zch n een kolone (Bakker & Lok ), de n was gegroed tot paar n het Zeeuwse deel van de Delta keerde de Aalscholver, na een lange perode van afwezghed, terug n Tot op heden gaat het her om één kolone, de gestueerd s op de Mddelplaten n het Veerse Meer Vanaf werden her jaarljks nestnhouden bepaald, waarvan de resultaten vermeld staan n bjlage n de kolone op de Ventjagersplaten, de n nog paar telde, vond een afname plaats door het afsterven van de schaarse nestbomen (Boudewjn & Drksen ) Het aantal broedende Aalscholvers n het Deltagebed s n de perode jaarljks gestegen, maar n leek sprake te zjn van een lchte afname n tegenstellng tot de Nederlandse populate, de n de perode 0 stablseerde en n sterk afnam (van Djk er at ), nam de soort n de Delta verder toe Hoewel de meeste kolones zjn gestueerd n 'zoete' gebeden, foerageert een aanzenfjk deel van de broedvogels tn het Deltagebed op zout water Zo foerageren de broedvogels van het Breede Water hoofdzakeljk n het Grevelneenmeer en de Voordelta (Lok & Bakker ) Ook de kolone op de Mddelplaten n het Veerse Meer s een utgesproken 'zoute kolone' Tabel Aantal broedparen van de Aalscholver n het Deltagebed n (per kolone) Gebed 0 S S 0 Breede Water 0 00 000 0 00 0 Dordtechs Besbosoh 0 0 0 0 0 Brabantse Beeboeoh Ventjagersplaten Wllemetad, Tonnekreek Mddelplaten, Veeree M 0 0 0 0 Totaal 0 0 0 Kuatbroedvogets n het Deltagebed n
> ^ Rjksnsttuut voor Kust en Zea/ RKZ 0 00 0 ' \ ' ' ï t 00 0 s" " * 0 * r"' ', ' f ' "'t \M r ~AJ 0 0 Fguur Broedende Brune Kekendoven n hst Deltagebed: broodparen n en verspredng n Kustbroedvogals n het Deltagebed n
l t Rjkensttuut voor Kust en Zee/ RKZ Brune Kekendef Crcus aerugnosus Na een toename tot leek het aantal broedparen n het Deltagebed zch n te stablseren op een nveau van paar n de perode was sprake van opneuw een toename tot een stabel aantal van c 0 broedparen n Nederland werd het aantaf broedparen van de Brune Kekendef n geschat op 00 (Bjlsma, } Het Deltagebed heeft zch dus ontwkkeld tot een belangrjk broedgebed, waar de laatste jaren bjna een kwart van de Nederlandse populate tot broeden komt n het Deltagebed komen Brune Kekendeven vooral tot broeden n verrugde retgorzen, langs kreken, n schorren en n toenemende mate n akkers Belangrjke broedgebeden Htjn het Harngvlet, de Besbosch, ZudBeveland en ZeeuwschVtaanderen De recente toename n Oost ZeeuwschVlaanderen s gedeelteljk toe te schrjven aan een utgebrede nventarsate van alle kreken en kreekresten Van de Westbrabantse populate zjn de laatste jaren vrjwel geen gegevens meer ontvangen )n de 'neuwe' zoete Deltawateren {Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat) komen nog steeds relatef weng Brune Kekendeven tot broeden Een dudeljk negateve nvloed vormt de begrazng n dverse terrenen Zo meldde de KNNV VWG Roosendaal al n (Baseler et al ) een afname van broedbestand op de Dntelse Gorzen door het begrazen van de vegetate en verstorng van nesten ten gevolge van het rondtrekkende vee Waarschjnljk vond een deet van deze vogefs een geschkte broedplaats op de nabjgelegen Slkken van de Heen Oost, waar geen begraztng plaats vnd Tabel Aantal broedparen van de Brune Kekendef n het Deltagebed n (per rego) Gebed 0 S 0 VoomePutten/Maasvl, Usselm/Hoeksche W Besbosch eo 0 Harngvlet Hollandsch Dep Volkerakmeer G oer e BQ ver f lawgrev SchouwenDuveland Snt Phlpsland/Thoen NoordBeveland Walcheren {+ Harnflvr) ZudBeveland West e<hjwch Vt Oost Zeeuwech V 0 West NoordBrabant Markezaat Zoommeer Totaal mn max 0 B a 0 0 0 0 0 S 0 E 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 e 0 0 S 0 S 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ENDSCHATTNG 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Kusttaroedvogels n het Deltagebed n 0 S 0 0 S
Rjksnsttuut voor Kust en Zegt RKZ 0 0 Fguur Broedende Steltkluten n het Deltagebed; broedparen n Kustbro&dvogets n het Deltagebed n f f t f t f
Rjksnsttuut voof Kust en Zee/ RKZ Stetkluut Hmantopus hmantopus tn Europa broeden Steltkluten vooral n landen rond de Mddellandse Zee en de Zwarte Zee n jaren met utzonderljke droogte n de Zudeuropese broedgebeden verplaatsen zch soms aanzenljke aantallen Steltkluten naar noordeljker delen van Europa Gedurende zulke nvases zjn de meeste broedpogtngen n NoordwestEuropa geconstateerd n Belgë en Nederland (Glutz von Blotzhem er at, Cramp & Smmons ) Na een klene nvase n Nederland n heeft de soort jaarljks n het Deltagebed gebroed (Mennger & Schekkerman 0, Metnnger ) Het maxmum n het Deltagebed werd vastgesteld n, toen paar tot broeden kwamen n de daaropvolgende jaren nam het aantal broedparen af tot slechts vjf nmddels komen at zeven opeenvolgende jaren Steltkluten n het Deltagebed tot broeden en voorlopg ljkt aan deze reeks nog geen end te komen Opvallend zjn de grote wsselngen n broedplaatsen; zo zaten n alle Steltkluten op het Rammegors, n was de belangrjkste plaats de Hellegatsplaten n het Volkerakmeer n waren reeds end maart Steltkluten aanwezg op het Rammegors (Dutch Brdng : ), terwjl er n het voorjaar maxmaal zes exemptaren aanwezg waren (op me ) Op het Rammegors vond ten mnste één broedgeval plaats Een ander paar broedde op het zanddepot bj Neuw Vossemeer, aan de overkant van het Scheldë Rjnkanaal tegenover het Rammegors Dt paar had op jun twee jongen (de werden gerngd) van c 0 dagen oud Op jun was er geen enkele Stetktuut meer aanwezg n dt gebed Op het Rammegors waren op jun dre vogels aanwezg, waarvan een zeer agressef paar Het moet net utgesloten worden geacht dat de Steltkluten van het zanddepot het SeheldeRjnkanaal zjn overgezwommen naar het Rammegors Op het Rammegors werd één jong vlegvlug Op de Hellegatsplaten kwamen dre paar tot broeden (waarnemngen grotendeels verrcht door ND van Swelm) Van één nest kwamen de pas utgekomen jongen begn jun om door koude Van een tweede nest kwamen twee eeren net ut, één jong gng dood en één jong (c dagen oud) werd op jun gerngd (werd tater vlegvlug waargenomen) Het derde nest (ver eeren) mslukte later Tabel Aantal broedparen van de Steltkluut n het Deltagebed n (per gebed) GEBED 0 0 Volkerakmeer Grevelngemneer Rammegore NVossemeer, Zanddepot Zoommeer Markeïaat Ossendrecht Sae van Gent Totaal 0 0 0 0 0 0 0 0 Kustbroedvogele n het Detagebed n
Rjksnsttuut voor Kust en ZBB RtKZ Votkerakmeer, Zoommeer en Markezaat Veerse Meer ÜH Grevelngen Westerschefde Oosterschetde Totaal Detta 000 00 0 0 0 Fguur S Broedende Kluten n het Deltagebed: broedparen n en verspredng n Kustbroedvogels n het DeltaQebed n 0
f Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Ktuut Recurvrostra avosetta Het aantat broedparen n NoordwestEuropa wordt tegenwoordg geschat op c 0 000 paar waarvan 000000 n Nederland (Arts & Mennger a) Gedurende de jaren broedden n het Deltagebed 00 paar, maar vanaf hebben jaarljks meestal 00 paar Kluten gebroed De toename na werd vooral veroorzaakt door kolonsate van de droogvallende gronden n het Volkerakmeer en het Zoommeer n deze gebeden hebben zch tot nu toe flnke aantallen kunnen handhaven, vooral dankzj het achtereenvolgend aanleggen van neuwe elanden n waren de recent aangelegde elanden bj de Phlpsdam en de opgespoten Boerenplaat favorete broedplaatsen, waar enkele honderden Kluten tot broeden kwamen Door successe van de vegetate verlezen dergeljke elanden al na enkele jaren hun functe als broedplaats, zodat n de nabje toekomst met een flnke afname n deze gebeden rekenng moet worden gehouden Het broedsucces van Kluten n het Deltagebed n was evenals n slecht (bjlage ) Opneuw trad door een perode met veel regen massale sterfte onder jongen op Tabel Aantal broedparen van de Kluut n het Deltagebed n per rego) GEBED Voordelta Rozenburg Jeeelmonde Voorne Putten Ho«keohe Waard Besbosch Harngvlet Hollands Oep G o ere eoverf akkee Volkerakmeer Grevelngenmeer SchouwenDutvaland Oosterschölde NoordBeveland Veerse Meer ZudBeveland Eendracht Zoommeer Markezaat WeetBrsbarrt Waloharen Westersehatde Weet Zeeuwsoh V Oost Zeeuwsoh V Totaal SO 0 S 0 S 0 S 0 0?a 0 e 0 S 0 00 0 S S 0 e 0 0 Kustbroedvogels n het Deltagebed n SS 0 0 0 e a 0 0 0 0 0 0 S 0 0 0 0 0 S S 0 0 0 0 0 S 0 S 0 0» 0 0 0 0 0 0 0
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ 00 r~~} Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat Veerse Meer Grevelngen Westers chetde Oosterschelde Totaal Delta 0 00 0 0 0 Hguur Broedende Klene Pleveren n het Deltagebed: broodparen n en verspredng n Kustbroedvogels n het Deltagebed n
f Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Klene Plever Charadrus dubus De Klene Plever s een wjd verbrede broedvogel van het Europese bnnenland n allerle gebeden met zoet water en een spaarzame begroeng n de jaren werd het aantal broedparen n Nederland geschat op 0000 (Oseck & Hustngs ) n het Deltagebed schommelde het aantal broedparen n de perode rond de 00 Vanaf namen de aantallen snel toe, n de jaren broedden er jaartjks meer dan 0 paar Na nam het aantal broedparen, met name n de 'neuwe' zoete wateren, weer sterk af n tegenstellng tot de Kluut ledde de aanleg van neuwe etanden n deze wateren net tot een stablsate of toename van het aantal De hoge aantallen n WestBrabant n en zjn een gevolg van grondwerkzaamheden op het ndustreterren Moerdjk Tabel Aantal broedparen van de Klene Plever n het Deltagebed n {per rego) GEBED Voordelta Rozenburg Usselmonda Voorne Putten Hookeche Waard Besboech Harngvlet Hollands Dep GoereoOverflakkse Volke rakmeer Grevefngenmeer Tholert Oosterschelde ZudBaveland Eendracht Zoommeer Markezaat WestBrabant Walcheren Westerschelde West Zeeuwsch V Oost Zeeuwsch V, Totaal 0 0 0 0 0 0 0 _ 0 S s E 0 0 0 E 0 0 0 Kustbroedvogee n het Deltagebed n 0 B 0 0 _ 0 0 S 0 0 S S 0 B n 0 0 0 S ao
Rjksnsttuut voor Kust en ee/ RKZ 0 00 f n Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat Veerse Meer Grevelngen Westerschelde Oosterschelde Totaal Delta 0 0 Fguur Broedende Bontbekpleveren n het Deltagabed; broedparen n en verspredng n Kustbroedvoges n het Deltagebed n
f Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Bontbekplever Charadrus hatcula Nederland tgt aan de zudgrens van het broedareaal van de Bontbekplever (Cramp & Smmons ), De nternatonale betekens van de Nederlandse broedpopulate (000 paar n ; Oseck & Hustngs ) s gerng Ongeveer de helft van alle Nederlandse Bontbekpleveren komt jaarljks tot broeden n het Deltagebed Tot schommelde het aantal broedparen rond de 0, maar daarna ljkt de soort n aantal af te nemen Wel s het vermelde aantal van paar voor waarschjnljk te laag, hetgeen grotendeels s toe te schrjven aan een onderschattng van het aantal n het Volkerakmeer Lange tjd was het Grevelngenmeer het belangrjkste broedgebed voor Bontbekpfeveren n de Delta met jaarljks 000 paar Snds s het aantal broedvogets n dt gebed vrjwel jaarljks afgenomen en n zaten er nog slechts paar Ook n de Voordelta, het Markezaat en het Zoommeer zjn de aantallen snds sterk gedaald Tabel Aantal broedparen van de Bontbekplever n het Deltagebed n (per rego) GEBED Voordelta Rozenburg Jseemonte Voorna Putten Harngvlet Hollands Dep 0 0 0 0 B Vokerakmeer Grevengenmeer 0 SchouwenDuveland Oostersehelde Veeree Meer 0 udbeve!and Eendracht Zoommeer Markezaat WestBrabant Weetoraohelde W Zeeuwsch Vlaanderen 0 Zeeuwsen Vlaanderen Totaal 0 0 0 0 0 0 0 0 0 f Kmbroedvogels n hbt Deltagebed n
Rjksnsttuut voor Kust an Zee/ RKZ 00 Totaal Delta Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat f ~) Veerse Meer Greveltngen ü l Westerschelde Oosterschelde ' ' <:l! ;,",'J l J :,h : ' * rvu : =f l ' ' ' 0 0 Fguur Broedende Strandpleveren n het Deltagebed: broedparan n en verspredng n Kuetbroedvogels n het Deltagebed n
t Rjksnsttuut MOOT Kust en Zee/ RKZ Strandplever Charadrus ajexandrnus De Strandplever s de zeldzaamste van de n NoordwestEuropa broedende pleveren Deze soort broedt n NoordwestEuropa op een beperkt aantal plaatsen en neemt bjna overal n aantal af of s al verdwenen (GrootBrttannë, Noorwegen) n NWEuropa broeden c 000 paar Strandpleveren {Arts & Mennger b) Het aantal broedparen van deze soort n NWEuropa daalt al gedurende een langere perode Ook n Nederland en n het Deltagebed broeden steeds mnder Strandpleveren Het Deltagebed s te beschouwen als een belangrjk gebed voor de NW Europese populate: begn jaren tachtg broedden er rum 00 paar, waarvan de helft n het Grevelngenmeer Snds 0 vertoont het aantal broedende Strandpleveren n het Deltagebed een afnemende trend Gedurende de afwerkng van de Oosterscheldewerken profteerde deze soort tjdeljk van de neuw ontstane gebeden Maar na 0 nam het aantal broedparen opneuw af en n werd een voor deze telreeks hstorsch deptepunt berekt van broedparen n zaten de grootste aantallen op de neuwe elanden voor de Phüpsdam ( paar) Op het belangrjkste broedgebed van, de Archpel bj de Krarnmerse Slkken, nam het aantal broedparen daarentegen af van n tot slechts één n Opvallend s de snelle groe van het aantal broedparen n Zeebrugge van n tot n (deze aantallen zjn net n de totalen van de Delta verwerkt), De prognose s nog steeds zeer somber; de soort zat zch alleen kunnen handhaven n zoute gebeden zoals het Grevelngenmeer, Oosterschetde erï Westerschelde Ook n het Markezaat ljkt de soort zch (dankzj het brakke karakter van dt meer) voorlopg goed te kunnen handhaven Tabel Aantal broedparen van de Strandplever n het Deltagebed n (per rego) GEBED Voordelta Voorrte Putten Harngvlet Hollands Dep GoereeOverflakkoe Volkerakmeer Grevelngenmeer Sohouw«nDuveland Oosterschelde Veerse Meer ZudBevel and Eendracht Zoommeer Markezaat WestBrabant Westerschelde Weet eeuvuseh V(, Oost Zeeuwsoh V Totaal S 0 0 0» 0 a 0 0 0 S 0 0 Kustbroedvogels n het Deltagebed n S a S 0 0 0 0 0 S 0 0 0 0 0 se 0 0 0 0 0
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ 0 oveno VZZ) Belgë Zoommeer/Markezaat Volkerakmeer 00 0 0 0 Fguur, Broedende Zwartkopmeeuwen n het Deltagebed n Belgë: braedparen n en verspredng n Kuetbroedvogele n het Deltagebed n
t f Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RK Kustbroedvogets n het Deltagebed n 0 Zwartkopmeeuw Larus mefanocephafus Het belangrjkste broedgebed van deze soort s gelegen langs de Zwarte Zee, waar de aantallen na een toename tot 000 paar n weer zjn afgenomen tot 0 0000 000 paar n de jaren (StokhnefaA ; Antono Rudenko pers comm) Daarnaast hebben zch de afgelopen jaren klenere kolones gevestgd op dverse plaatsen n Europa (oa Dutsland, Belgë, Hongarje, Frankrjk, Nederland) n het Deltagebed werden Zwartkopmeeuwen n de gehele onderzoeksperode (} vastgesteld als broedvogel (Mennger & Bekhus 0) n de eerste jaren betrof het slechts 0 paren, maar vanaf vond een spectaculare toename plaats en n werd een voorlopg maxmum vastgesteld van 0 paren Bnnen het Deltagebed komen de grootste aantallen tot broeden n het Volkerakmeer, waar de kolones vrjwel jaarljks van plaats wsselen n kwam het merendeel van alfe Zwartkopmeeuwen tot broeden op recent aangelegde elanden n het Volkerakmeer, met als grootste kolones de Noordpfaat (0 paar), de Archpel, Krammerse Slkken { paar) en de elanden voor de Hellegatsplaten ( paar) De vogels foerageren vooral n WestBrabant, waar ze vaak te zen zjn op bemeste graslanden en pas geploegde akkers (Mennger et af ) Elders n het Deltagebed waren de vestgngen klen U broedparen) Verder werden op verschllende plaatsen n het voorjaar Zwartkopmeeuwen waargenomen de wet terrtora bezetten, maar net tot broeden kwamen (oa Werkeland Roggenplaat, Neeltje Jans) Deze vogels zjn net opgenomen n het overzcht n het Deltagebed broeden Zwartkopmeeuwen vrjwel altjd n kokmeeuwenkolones Alleen op de Maasvlakte en n Europoort wordt gebroed tussen Stormmeeuwen n de grotere kokmeeuwenkolones lggen de nesten van Zwartkopmeeuwen vaak bjeen n groepjes, bj voorkeur n de nabjhed van struken De enorme groe van de populate n het Deltagebed wordt waarschjnljk veroorzaakt door een hoge egen produkte n tegenstellng tot Kokmeeuwen zorgen Zwartkopmeeuwen ook onder moeljke omstandgheden (hoge vegetate) goed voor hun jongen Herdoor s hun broedsucces aanzenljk hoger, vaak meer dan één jong per paar (bjlage )
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Tabet Aantal broedparen van de Zwartkopmeeuw n het Deltagebed en Belgë n GEBED SO S 0 Maasvlakte _ Europoort, Dntelhaven», _ Harngvlet, Sljkplaat ndustreterren Moerdjk 0 Stampetegat, Suketfebrek Hellegatsplen/platen Slkken van de Heen West 0 Volkerakmeer, Noordplaat 0 0 Volkerakmeer,Archpel Grevmeer, Hompslvoet Grevmeer, Markonjo _ Slkken van Flakkee \ Veerse Moer, Mddelplaten Veerse Meer, Soelekerkepl Terneuzen, Neuzen! Ellewoutsdjk, Zudgors Bervlet, Paulnaechof j _ Cadzand, Het Zwn (N) Verdronken land v Saeftnge ThoSen, Speelmansplaten St Maartensdjk, Plumpot Zoommeer, Boerenplaat Prnsesseplaten j _ Kreekrak slus, Nvoorhaven Kreekrak, NW Natuurbouw _ Kreekrak, NO Natuurbouw, Markezaat, Hogerwaardpld, MBrkezaat, Sputkop a 0 Markezaat, Molenplaat Totaal DELTA 0 0 0 0 Belgë; Zwn (WV) Zeebrugge twvï) Doel, Lefkewshoek (OV) KaltoDoel (OV) MoerbekeWaas (OV _ SntKrusWnkel (OV) KalmhoutStappöv&n (A) Lllo(A) Oorderen (A) Zandvtet (A) Totaal BELGË Totaal DELTA t BELGË Kustbraadvogele n het Deltagebed n 0 _ 0 * 0 s 0 0 [ 0 0 W L
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Dwergmeeuw Larus mnutus Tot 0 kwamen Dwergmeeuwen vrjwel jaarljks tot broeden n Noord Nederland, maar de laatste jaren gebeurt dt nog slechts onregelmatg (van Djk et al, ) Het eerste zekere broedgeva van de Dwergmeeuw n het Deltagebed werd vastgesteld n, toen een nest met twee eeren werd gevonden op de Noordplaat n het Volkerakmeer (Mennger ) n werden twee nesten met eeren gevonden op de Archpel van de Krammersche Slkken De broedgevallen n en waren net succesvol n werd op jun één nest met dre eeren gevonden op een elandje bj de Hellegatsplaten Bede oudervogels waren n tweedezomerkleed (zwarte vleugelpunten) Het nest lag preces op de 'grens' tussen een klene vsdefkolone, gestueerd n lage vegetate, en een kokmeeuwenkoone n wat hogere vegetate Op jun werden dre dwergmeeuwkukens gevonden van enkele dagen oud Eén was dood, de bede andere werden gerngd Het eland werd daarna net meer bezocht, zodat het onbekend s of de jongen vlegvlug werden (Mennger ) Grote Mantelmeeuw Larus marnus Kustbroedvogels n het Deltagebed n De dchtstbjzjnde tradtonele broedgebeden van de Grote Mantelmeeuw zjn geleoen n Normandë en Bretagne (Frankrjk), ZudoostEngefand, Schotland en Denemarken (Cramp & Smmons ) Snds enkele jaren broedt een klen aantal paren n de Dutse Waddenzee (Derschke et al ; Halterlen & Stenhardt ) n me werd een nest met één e gevonden op de oeververdedgng van de Mddelplaten n het Veerse Meer, maar het e kwam net ut (Vercrujsse & Spaans ) Dt betrof de eerste broedpogng van deze soort n Nederland n aprl werden op een dretal plaatsen op de oeververdedgng van de Mddelplaten nestbouwende paren gezen, waarvan één paar later net meer aanwezg bleek te zjn Op me werden, op een onderlnge afstand van c 00 m, twee nesten aangetroffen op de oeververdedgng van de Mddelplaten: het ene nest bevatte één'e (afmetngen 0 x mm), het andere nest bevatte twee jongen van enkele dagen oud en één e (net gemeten), {Dutch Brdng ; ) Dt waren voor zover bekend de eerste jonge Grote Mantelmeeuwen de n Nederland ut het e kropen; het s helaas onbekend of de jongen vlegvlug werden en de overge eeren nog zjn utgekomen n werd ook een broedgeva van de Grote Mantelmeeuw gemeld ut het Waddengebed (SOVONNeuws ():)
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ 0000 0000 0000 Totaal Delta Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat CZ Veerse Meer Grevelngen Westerschelde 0000 0000 O0O0 0 0 Fguur 0 Broedende Kokmeeuwen n het Deltagebed: broedparen n en verspredng n Kustbroedvogole n het Deltagebed n
f Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Kokmeeuw Larus rdbundus n Europa broeden ongeveer twee mljoen paar Kokmeeuwen Het aantal broedparen n Nederland werd n geschat op 0 000 (van Djken/ ) n het Deltagebed komt de Kokmeeuw als broedvogel voro langs alle grote wateren De kolones lggen op schorren, nlagen, drooggevallen gronden en opgespoten terren, Aan het end van de jaren zeventg kwamen n het gebed nog rum 000 paar tot broeden, maar n de jaren daarna tjn de aantallen flnk afgenomen Deze afname vondt vooraf plaats n het Grevelngenmeer, het Veerse Meer en Saeftnge n het Votkerakmeer s de soort daarentegen dudeljk toegenomen Op de drooggevallen gronden en aangelegde elanden n het Volkerakmeer komen Kokmeeuwen vooral tot broeden, op plaatsen de door successe van de vegetate voor de meeste andere kustbroedvogels ongeschkt zjn geworden Wanneer de soort zch n het voorjaar vestgt, s de vegetate nog laag, maar gedurende het broedsezoen treedt vaak een snelle groe van de vegetate op n kolones met hoge, dchte begroeng s het broedsucces vaak laag, hetgeen een verklarng kan zjn voor de geconstateerde populateafname n kwamen n het Deltagebed rum 000 paar Kokmeeuwen tot broeden n vergeljkng met zjn de aantallen n veel gebeden geljk gebleven of zelfs ets toegenomen Tabel 0 Aantal broedparen van de Kokmeeuw n het Deltagebed n (per rego) GEBED Voordelta Rozenburg Voorna Putten Harngvlet Goe reeoverf fakkee Volkerakmeer Grevelmoenmoor SchouwenDulveland Ooeterechelde Veersa Meer ZudBeveland Eendracht Zoommeer Markezaat WestBrabant Walcheren Westorscholde W Zeeuwech Vlaand 0 Zeeuwsen Vlaand Totaal O0 0 00 B 0 0 0 0 0 00 0 E 0 ÖSB 0 eoo 0 0 0 0 00 eoo 0 0 0 0 0 BEO 0 00 0 0 0 00 0 000 0 0 0 0 0 ee 00 Kustbroedvogels n het Deltagebed n 0 0 ZO 0 0 B 0 00 0 0 0 0 0 0 B B 00 T 0 B 00 0 0 G? 00 aoa 0 00 0 0O 0 E0 0 0 0 0 0 0B 000 0 00 0 00 0 0 0 0 0 saee 0 00 00 0 00 S 00 0 0 0
Rjksnsttuut voor Kust en Zeel RK 000 volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat Veerse Meer Grevelngen Westerschelde Oosterschelde Totaal Delta 00 00 00 00 0 B 0 Fguur Broedende Stormmeauwen n het Deltagebed: broadparen n en verspfedng n Kustbroedvogole n het Deltagebed n
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Stormmeeuw Larus canus n Nederland nam het aantal broedparen toe van 000 n tot meer dan 00 n (Spaans ) n de tweede helft van de jaren tachtg zjn de aantalten door de komst van de Vos n de Hollandse dunen sterk afgenomen Deze afname werd maar ten dele gecompenseerd door een toename n het Waddengebed en n was het aantat broedparen n Nederland dan ook gedaald tot c 000 (van Djker a/ ) n het Deltagebed broeden snds 0 tussen de 00 en 00 Stormmeeuwen De jaarljkse varate n aantallen s waarschjnljk voor een groot deel toe te schrjven aan verschllen n nventarsatemethode en volledghed van tellngen De grootste kolones bevonden zch ook n langs de kusten van de Voordelta (Maasvlakte/Europoort, Neeltje Jans/Roggenplaat) en n het Grevelngenmeer Opmerkeljk was het broeden van een paar Stormmeeuwen voor het tweede achtereenvolgende jaar n de Hoeksche Waard bj de sukerfabrek van Puttershoek Tabel Aantal broedparen van de Stormmeeuw n het Deltagebed n (per rego) GEBED Voordelta Hoeksche Waard Harngvlet Hollands Dep Volkerakmeer C reveln genmeer Schou wenduvetand Oostereobelda Zoommeer Markezaat WestBrabant Weetereehetóe Totaal 0 0 0 S 0 Kustbroedvogels n het Deltagebed fn 0 0 0 0 0 0 0 S 0
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RltCZ fguur Broedende Klene Mantelmeeuwen n het Deltagebed; verspredng n Kustbroedvogels n het Deltagebed n
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Klene Mantelmeeuw Larus fuscus Het aantal broedparen van de Klene Mantelmeeuw n Nederland s toegenomen van bjna 00 n 0, va 000 n 0 tot 000 n (van Djk et af ) Vroeger was het broeden van de Klene Mantelmeeuw beperkt tot Noordzeekust, maar recenteljk heeft de soort allerle verder van de kust lggende terrenen gekolonseerd (Markezaat, Moerdjk, Volkerakmeer) De grootste kolones n de Delta bevnden zch nog steeds (angs de kust op de Maasvlakte, n Europoort en op Schouwen Tot voor kort foerageerden deze vogels vrjwel utslutend op zee, recenteljk gebruken steeds meer Klene Mantelmeeuwen ook vulnsbelten n het bnnenland as foerageergebed (Spaans et at ) De grootte van de broedpopulate n het Deltagebed wordt vrjwel geheel bepaald door de aantallen n de dre grote kolones (Maasvlakte, Europoort, Schouwen) n het verleden ïs helaas te weng aandacht besteed aan het tellen van grote meeuwensoorten n deze kolones Aantalsopgaven waren n veel gevallen gebaseerd op ndrukken ut het veld Dat deze 'methode' ontoerekend s om tot een engszns betrouwbare schattng van het aantal te komen, bleek vooral dudeljk toen van een aantal gebeden schattngen van dverse waarnemers met elkaar vergeleken werden De aantalsopgaven lagen dusdang ver ut elkaar, dat het net verantwoord leek om aantallen, de net gebaseerd waren op dudeljk omschreven tellngen, n de tabellen te handhaven Recenteljk zjn de meeste tellngen op een 'neuwe' gestandaardseerde wjze utgevoerd, een summere beschrjvng van deze methode s te vnden n bjlage Het heronder geschetste 'aantalsverloop' wjst nog steeds op een dudeljk toename snds van mnder dan 000 paar tot c 000 paar n Tabel Aantal broedparen van de Klene Mantelmeeuw n het Deltagebed n (per rego) GEBED Maaevl/Europoott torngvllet Volkarakmeer Grevellng onmeer Schouwen, dunen Ooaterschelde Nesttje Jana Mddefplaten Soelekerkepfeat Zoommeer Markezaat WestBrabant Vltaslngen, Stoe Saeftnae Totaal 0 0? 0? 0? C * ten dele gebaseerd op tellngen van voorgaande jaren e? 00?? E Kustbroedvogels n het Deltagebed n T E E 0 > t sae 00 0? 0 e? B00? e 00*? ao???? 0? 0 J??? 0 0?? 00 0? T? 0 00 Ö 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0* S
Rjksnsttuut voor Kust en ee/rkz Fguur Broedende Zlvermeeuwen n het Deltagebed: verspredng n Kuetbroedvogela n het Deltagebed n
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Zlvermeeuw Larus argentatus n Nederland broedden n c 0 000 paar Zlvermeeuwen Wan Djk et a ), n was dt nog slechts 000 Deze toename vond voornameljk plaats n de perode tot, waarna een stablsate van het aantal broedparen heeft plaatsgevonden n het Deltagebed lggen de grootste Zlvermeeuwenkolones op de Maasvlakte/Europoort, Schouwen en n Saeftnge De vogels foerageren vooral op onafgedekte vulnsbelten, bj vssersschepen en op ntergetjdenslkken Het aantal broedparen s toegenomen van bjna 000 n tot rum 000 n Waarschjnljk kan een deel van deze toename verklaard worden door een verplaatsng van Zlvermeeuwen ut de Hollandse dunen (door de komst van de vos) naar het Deltagebed Evenals bj de Klene Mantelmeeuw s ook een deel van de aantalsopgaven van de Zlvermeeuw ut het verleden gebaseerd op 'ndrukken ut het veld' (ze ook ) n de tabel zjn dan ook alleen de aantallen gehandhaafd, de gebaseerd zjn op dudeljk omschreven tellngen Recenteljk zjn de meeste tellngen op een 'neuwe' gestandaardseerde wjre utgevoerd, een summere beschrjvng van deze methode s te vnden n bjlage Tabel Aantal broedparen van de Zlvermeeuw n het Deltagebed n (per rego} GEBED Nlaasvl/Europ 00 Voordelta Rozenburg Harngvlet Hollands Dep GosrüeOvalakkee Volkerakmeer Grevelngenmsor Schouwen, dunen SchouwervDuveland (overg) Moeltjü Jans/Roggenpl OosterchaWe (overg) Mlddelplatsn Vaere» Meer (overg) ZudBeveland Eendracht Zoommeer Markfewaat WestBrobant Vlssngen, Sloe Saeftnge Westorsohelde {overg) Schattng 00 0 0 0 0 O 0 00 0 0 0 0 00 EO 00 00 0 00 es 00 ten dele gebaseerd op aantallen van voorgaande jaren 00 0? 0 ï 0 0 00 00? 0 0 0 00 0 Kustbroecvogels n het Deltagebed n? BE 0 0 0 00 zee 0 0 S? e 0 0 00? 0 0 0 0 B0 00 00* 0? B 0 000? 0 0 00 000 00 0? \ 0 0 0 00 000 0 00 0 00 0? 0 e 0 00 0 0 0 0 0 00 eooo 0 0 00 0 0*
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ 000 VoJkerakmeer, Zoommeer en Markezaat Belgë Veerse Meer Gre velng en Oobte'scheldu 000 000 000 000 000 0 0 0 Fguur Broedende Grote Sterns n het Detagehed' broedparen n en verspredng n Kuetbroedvogets n het Deltagebed n 0
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Grote Stern Sterna sandvcenss De Nederlandse broedpopulate van de Grote Stern heelt zch na de dramatsche afname r» de jaren vjftg en zestg (van 0 000 000 n tot n ) weer engszns hersteld, maar het nveau van voor de afname ljkt net meer te worden berekt: de laatste jaren broeden n Nederland 0 000 00 paren (Brennnkmejer & Stenen ) Ook n de Delta verdween de populate n de jaren vjftg (0 000 paar) en zestg vrjwel geheel Na een perode van herstel schommelt de populate n het Deltagebed (ncl Betgël snds tussen de 000 en 000 paar De grootste kolone van de Grote Stern n het Deltagebed s gestueerd n het Grevelngenmeer (Hompevoet en Markenje) n de perode zjn de aantallen n deze kolone gehalveerd, maar deze afname werd vrjwel geheej gecompenseerd door de vestgng van twee neuwe kolones: op de Hoogs Platen snds en bj Zeebrugge (Belgë) snds (Belgsche gegevens deels ontleend aan Orbe, De Scheemaker & Defoort ) Op een aantal plaatsen n het Deltagebed (oa vogeleland Neeltje Jans) worden vrjwel jaarljks baltsende Grote Sterns waargenomen, maar deze vogels zjn daar tot op heden net tot broeden gekomen Vrjwel alle Grote Sterns n het Deltagebed zjn voor hun voedset afhankeljk van foerageergebeden n de Voordelta Tabel Aantal broedparen van de Grote Stern n het Deltagebed n (per gebed) GEBED 0 0 Maasvlakte Vogeleland Westplaat Kwade Hoek 0 Sjkplaat Hompevoet 00 00 00 00 00 S 0 00 0 Markenje 00 00 00 0 Hooge Platen 00 00 00 00 00 Totaal DELTA 0 00 0 00 0 000 00 0 0 00 Zeebrugga (Belgë) 0 00 0 00 0 000 DELTA + BELGË 0 00 0 00 0 000 00 S 0 0 Kuftbroodvoflele n het Deltagebed n
Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ 000 f Volkerakmeer, Zoommeer en Markezaat Veerse Meer Grevelngen Westerschelde Oosterschelde Totaal Delta 0 0 Fguur Broedende Vedeven n het Deltagebed: broedparen n en verspredng n Kustbroedvogels n het Deltagebed n
t Rjksnsttuut voor Kust en Zee/ RKZ Vsdef Sterna hrundo De Noordwesteuropese broed populate van de Vsdef (excl de USSR) wordt geschat op rum 00 000 paar {Stenen & Brennnkmejer ) n broedden rum 000 paar n Nederland (van Djk et a ) Begn deze eeuw kwamen meer dan 000 paar Vsdeven n het Deltagebed tot broeden n de jaren vjftg en zestg nam het aantal broedparen snel af tot slechts 000 (Bejersbergen & Mennger 0) Daarna vond een herstel plaats tot rum 00 broedparen n, maar vanaf s er sprake van een opmerkeljke terugval De afname vond plaats n vrjwel alle deelgebeden, maar was het grootst n de Europoort, het Volkerakmeer, rond de Oosterschelde en n de Westerse held e Het ljkt vrjwel utgesloten, dat de Vsdef n het Deltagebed n de nabje toekomst nog op het nveau van de jaren vjftg terugkomt Oorzaken hervoor denen gezocht te worden n gebrek aan geschkte broedplaatsen, predate en problemen n de overwnterngsgebeden n bedroeg het aantal broedparen n het Deltagebed slechts 00, hetgeen vergeljkbaar s met het (lage} aantal n Tjdens het broedsezoen s en aantal opmerkeljke zaken geconstateerd De kolone op het Shellterren n Europoort verplaatste zch, nadat er predate door Bunzngs plaatsvond, gedurende het broedsezoen voor een groot deel naar de Maasvlakte Verder werd n de kolone op de slus van Terneuzen een massale sterfte van jonge Vsdeven vastgesteld Vrjwel alle pas utgekomen jongen sterven bnnen enkele dagen aan een tot nu toe onbekende oorzaak Onder adulte vogels werd geen sterfte waargenomen en ook n nabjgelegen kolones (Hooge platen) werd geen verhoogde sterfte bj Vsdeven vastgesteld Tabel Aantal broedparen van de Vsdef n het Deltagebed n (per rego) GEBED 0 0 Voordelta Rozenburg Voorne Putten Besbosch Harngvlet Hollands Dep Volkerakmeer Grevelngenmeer SchouwenDuveland Oosterschelde Veerse Meer ZudBeveland Eandracht Zoommeer Markezaat WestBrabant Walcheren Westerechelde West Zeeuwsen V Oost Zeeuwsen V Totaal 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BSS Kustbroedvogels n het Deltagebed n