Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie & Vooruitblik nazorg na Jeugdzorg plus Ellen Beltman In opdracht van Provincie Gelderland Januari 2011 Rapport 10-2430 l EllBe-AnjPu l 110120
Inhoud 1. Inleiding.1 2. Opzet verkenning.3 3. Het netwerk- en trajectberaad...5 4. Cijfers Gelderland 7 5. ICT Nazorg Jeugd 9 6. Resultaat gesprekken sleutelfiguren en gemeenten...11 7. Conclusies en aanbevelingen..15 8. Vooruitblik nazorg na Jeugd plus...17 9. Bronvermelding..19 Bijlage 1 Overzicht sleutelfiguren (panel) gesprekken.21
1. Inleiding Sommige jongeren hebben na verblijf in een justitiële jeugdinrichting of na het beëindigen van het geïndiceerde jeugdzorgtraject nog behoefte aan vervolg hulp ofwel nazorg. Partners in de jeugd (zorg) keten beseffen steeds vaker dat zij onderdeel uitmaken van een langer traject van een jongere en daardoor gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het slagen hiervan. Hiervoor moeten ze samenwerken met andere organisaties. De provincie Gelderland benadrukt in haar beleidskader jeugd 2009-2012, dat ze de benodigde randvoorwaarden wil creëren om de overdracht van de jongere vanuit de geïndiceerde jeugdzorg of een justitiële jeugdinrichting naar het lokale veld of andere zorg van de jongere goed te laten verlopen. In opdracht van de Provincie Gelderland is daarom een verkenning gemaakt van de stand van zaken rondom de netwerk- en trajectberaden in Gelderland. Daarnaast wordt een blik geworpen op het organiseren van nazorg na Jeugdzorg Plus aan de hand van werkende aspecten bij de netwerk- en trajectberaden. Het doel van deze verkenning is inzicht geven over de stand van zaken in de provincie Gelderland rondom het organiseren van nazorg na jeugddetentie en handvatten aan te reiken over de organisatie van nazorg na Jeugdzorg Plus. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 1
2 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
2. Opzet verkenning De gegevens over stand van zaken rondom de netwerk- en trajectberaden zijn verkregen na gesprekken met sleutelfiguren binnen en buiten de provincie Gelderland. Daarnaast is er een panelgesprek georganiseerd waarvoor diverse gemeenten uit de provincie Gelderland zijn uitgenodigd. In het eerste hoofdstuk wordt een korte uitleg gegeven over de werking van het netwerk- en trajectberaad en de verantwoordelijke partners. Daarna zullen de cijfers van het aantal netwerk en trajectberaden in Gelderland worden gepresenteerd. Per gemeente wordt aangegeven hoeveel jongeren er zijn ingestroomd in een justitiële jeugdinrichting en hoeveel jongeren er weer in de betreffende gemeente zijn komen wonen na verblijf in de justitiële jeugdinrichting. In hoofdstuk drie wordt ingegaan op de ICT Nazorg applicatie en een overzicht gegeven van de gemeenten die hier mee aan de slag gaan of al zijn. De resultaten van het panelgesprek met vertegenwoordigers van de gemeenten en de individuele gesprekken worden gepresenteerd in hoofdstuk vier. Vervolgd wordt met de conclusies en de aanbevelingen richting de Provincie Gelderland. Uit de gesprekken over de netwerk- en trajectberaden is een aantal punten naar voren gekomen die als tips worden meegegeven bij de organisatie van nazorg na Jeugdzorg Plus. Deze tips worden beschreven in het laatste hoofdstuk. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 3
4 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
3. Het netwerk- en trajectberaad In dit hoofdstuk wordt een korte uitleg gegeven over de werking van het netwerk- en trajectberaad en de verantwoordelijke partners. Verantwoordelijkheid partners De verantwoordelijkheden van de partners binnen het netwerk- en trajectberaad zijn (landelijk) vastgelegd (Beltman, 2008). De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) is casusregisseur (op proces). Taken zijn onder andere het uitwisselen van informatie over een jongere met betrokken ketenpartners, het bewaken van afspraken met ketenpartners en het afstemmen van de op de individuele jeugdige gerichte activiteiten. De RvdK is tevens voorzitter van het netwerk- en trajectberaad. Bureau Jeugdzorg, afdeling jeugdreclassering, is verantwoordelijk voor de uitvoering van de nazorg (begeleiding onder justitiële titel). De verantwoordelijkheid van de justitiële jeugdinrichting waarin de jongere verblijft, beperkt zich tot de periode waarin de jeugddetentie of PIJ- maatregel worden uitgevoerd. In het op te stellen plan moeten ze wel de jeugdreclassering betrekken en vermelden welk traject wordt gevolgd in aansluiting op verblijf in de inrichting. Gemeenten hebben algemene verantwoordelijkheden op de terreinen van onderwijs, werk en inkomen, huisvesting en ondersteuning. Op deze domeinen worden de gemeenten geacht activiteiten te ontwikkelen die mede ten dienste staan van jeugdigen in een nazorgtraject. Het netwerk- en trajectberaad Gezien het relatief grote aantal bovenregionale plaatsingen is het van belang dat de resultaten (afspraken e.d.) van de netwerk- en trajectberaden gemakkelijk en eenduidig overdraagbaar tussen regio s zijn. Dit kan alleen als de functie en werkwijze van de beraden overal hetzelfde is (Ministerie van Justitie, 2009). Hieronder wordt aan de hand van een overzicht aangegeven hoe de netwerk- en trajectberaden in zijn werk gaan en welke partners er betrokken zijn. Netwerkberaad Wanneer Twee weken na instroom in JJI Waar In de JJI waar de jongere verblijft Doel Informatie verzamelen Inschatting maken hoe lang een jongere blijft Taken uitzetten/ wie doet wat binnen het persoonlijke plan en de nazorg Partners JJI Jeugdreclassering Raad voor de Kinderbescherming Overdracht Trajectberaad Wanneer Twee weken na het netwerkberaad Waar In de gemeente waar de jongere weer gaat wonen Doel Afstemmen procedures Inhoudelijke afstemming Afspraken over taakverdeling Advies van en afspraken met gemeenten Partners JJI Jeugdreclassering Raad voor de Kinderbescherming Gemeente waar jongere gaat wonen Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 5
6 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
4. Cijfers Gelderland De Raad voor de Kinderbescherming van arrondissement Arnhem en Zutphen (Gelderland) hebben cijfers ter beschikking gesteld over het aantal netwerk- en trajectberaden dat is georganiseerd in Gelderland. Per gemeenten wordt aangegeven hoeveel jongeren er zijn ingestroomd in een justitiële jeugdinrichting en hoeveel trajectberaden er zijn georganiseerd in de betreffende gemeente. Bij de laatste is onbekend hoeveel jongeren er zijn besproken. De cijfers geven dus een indicatie van het aantal uitgestroomde jongeren naar de betreffende gemeente. De cijfers gaan over de periode 01-01-2010 tot 01-09-2010. Aantal ingestroomde jongeren Het aantal ingestroomde jongeren in justitiële jeugdinrichting De Hunnerberg in Nijmegen is 119. Het aantal ingestroomde jongeren in justitiële jeugdinrichting Avenier locatie Kolkemate is 101. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 7
Aantal trajectberaden Het totaal aantal trajectberaden dat gehouden is in Gelderland is 130. De jongeren die besproken worden tijdens de trajectberaden hoeven niet perse afkomstig te zijn uit een Gelderse JJI, ook van elders in het land kunnen jongeren in Gelderland komen wonen. Andersom geldt hetzelfde: jongeren die in Gelderse JJI s hebben gezeten kunnen ook buiten de provincie gaan wonen. 8 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
5. ICT Nazorg Jeugd In de netwerk- en trajectberaden wordt tot nu toe de opgevraagde en uitgewisselde informatie over afspraken, acties en de achtergrond van jeugdigen bijgehouden op netwerk- en trajectkaarten. Met het digitaal ondersteunen van het werkproces door de ICT Nazorg Jeugd applicatie wordt beoogd dat de deelnemers aan het casusoverleg nog efficiënter en effectiever samen werken (Ministerie van Justitie, 2010). ICT Nazorg Jeugd: geeft zicht op alle jeugdigen in het nazorg traject; draagt bij aan een verhoging van de kwaliteit van de nazorg; maakt de agendering, coördinatie op en voortgangsbewaking van het proces eenvoudiger en effectiever; maakt verantwoording van besluiten achteraf beter mogelijk. Implementatie ICT Nazorg Jeugd Voor de ontwikkeling en de implementatie van de ICT Nazorg Jeugd applicatie is er een landelijk projectteam samengesteld en er zijn lokale projectgroepen opgericht. In deze lokale werkgroepen wordt gewerkt aan het voorbereiden en het uitvoeren van de uitrol van de applicatie (21 september 2010 jl.). Lokale processen worden getoetst en eventueel aangepast aan het landelijk kader, de gebruikers worden geïnstrueerd door lokale instructeurs en de gemeentelijke partners worden in de projectgroep betrokken. De volgende gemeenten zijn aangesloten en werken al met de ICT applicatie Nazorg Jeugd: Arnhem, Nijmegen, Apeldoorn, Harderwijk & Oost-Gelre. Tiel, Ede en Zutphen worden zeer binnenkort aangesloten. De gemeente Doesburg heeft gekozen om niet te gaan werken met de ICT applicatie, omdat zij te weinig instroom hebben per jaar. Doetinchem doet ook niet mee. De RvdK en de Jeugdreclassering worden ook aangesloten. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 9
10 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
6. Resultaat gesprekken sleutelfiguren en gemeenten Hieronder zijn de belangrijkste bevindingen van de individuele gesprekken en het panelgesprek weergegeven. De resultaten bestaan uit meningen en beschrijvingen van het proces door de respondenten. Taken en verantwoordelijkheden De implementatie van de netwerk- en trajectberaden heeft gezorgd voor meer coördinatie op de organisatie van nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden. Doordat het ministerie van Justitie erg top- down werkt zijn er strikte aanwijzingen gegeven over het invullen van taken en verantwoordelijkheden door organisaties. Zo is de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) regievoerder en worden de plannen van de justitiële jeugdinrichting en de jeugdreclassering nu, in tegenstelling tot voor de implementatie van de netwerk- en trajectberaden, geïntegreerd. De casusregisseurs hebben moeten solliciteren op de functie en ze zijn onderworpen aan een assessment. Het strikte kader waarin de partners werkzaam zijn kan samenwerking ook belemmeren. Door het beperkte aantal uren weegt de professional vaak af of hij wel of niet bij een casusoverleg aanschuift. Zo schuift de Jeugdreclassering vaak alleen maar aan als er inhoudelijke betrokkenheid gewenst is. Samenwerking tussen partners en de rol van de gemeente In Apeldoorn en Arnhem is de samenwerking met de RvdK goed. De meldingen worden op tijd gedaan en er is een vaste dag voor het trajectberaad. De partners weten elkaar makkelijk te vinden en ze vertrouwen elkaar. Tijdens de trajectberaden heeft iedereen hetzelfde doel, namelijk de jongere helpen. De afgevaardigde van de gemeente in het trajectberaad weet zijn weg te vinden binnen de eigen organisatie en dat wordt als zeer positief ervaren. De gemeente Arnhem wil eerder dan het trajectberaad betrokken worden bij een casus. Hierdoor kunnen ze zich als gemeente beter voorbereiden en eerder ondersteuning aan andere partners vragen. In Tiel is de samenwerking met de RvdK en de jeugdreclassering goed, alleen hangt dat bij de laatste soms nog wel af van de persoon. De gemeente Harderwijk ervaart zijn rol als spin in het web en kan daardoor tijdens een trajectberaad een prima aanvulling geven op de inzichten en mogelijkheden van de andere partners. In Nijmegen zijn ze binnen dit thema echter nog in de opstartfase. Het is nog onduidelijk wie vanuit de gemeente gaat deelnemen aan het trajectberaad. De actieve houding van de gemeenten verschilt, maar wordt wel als positief ervaren. Het is belangrijk dat de gemeente informatie over zowel de jongere als over het gezin meeneemt naar het trajectberaad. De RvdK wil graag met de Jeugdreclassering om tafel om over de samenwerking te spreken. Deze is namelijk nog niet eerder geëvalueerd. Overdracht van informatie Wanneer een jongere geplaatst wordt in een justitiële jeugdinrichting (JJI) wordt er niet gekeken naar de woonplaats van de jongere. De jongere krijgt een plek in een JJI waar op dat moment plaats is. Hierdoor moet er veel overdracht van de ene professional naar de andere plaatsvinden. Bovenregionale uitwisseling van gegevens is soms nog wel lastig, bijvoorbeeld bij Bureau Jeugdzorg, zij hebben geen landelijk systeem. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 11
De JJI houdt per dag bij welke jongeren zijn ingestroomd en geeft deze informatie onmiddellijk door aan de RvdK. Daarnaast sturen ze een bericht naar de gemeente waar de JJI gevestigd is. Wanneer in het netwerkberaad besproken is naar welke gemeente de jongere terug zal keren, wordt ook deze gemeente op de hoogte gesteld. Elke gemeente moet de naam van de contactpersoon die over nazorg voor jeugdige exgedetineerden gaat, doorgeven aan de RvdK. Ook bij wisseling van functie is het belangrijk dat de contactpersonenlijst actueel wordt gehouden. Het is dus van belang dat gemeenten een vast aanspreekpunt hebben. Dit is handig voor andere partners, maar ook voor het ministerie van Justitie die via de Nieuwsbrief Jeugdcriminaliteit cijfers rondom nazorg jeugd bekend maakt of een overzicht van het aantal uitstromers rondstuurt (Instroom- en uitstroomgegevens worden niet automatisch naar gemeenten toegestuurd). De RvdK gaat zelf niet actief op zoek naar de juiste persoon binnen een gemeente. Wanneer er geen contactpersoon bekend is, wordt er soms een blanco e-mail gestuurd, maar soms ook geen e-mail. De communicatie naar de gemeenten is dus wisselend, afhankelijk van de gemeente zelf. Regionaal werken Kleinere gemeenten krijgen relatief gezien minder vaak te maken met jongeren die na verblijf in een JJI weer in de betreffende gemeenten komen wonen. Het is voor deze gemeenten daardoor lastig een structuur voor deze jongeren op te bouwen. Vaak wordt opgemerkt dat regionale samenwerking tussen gemeenten hiervoor de oplossing is. Ze kunnen bijvoorbeeld een regionaal contactpersoon aanstellen. Daarnaast zijn veel uitvoerders, die werkzaam zijn in het gemeentelijk domein, regionaal georganiseerd. De organisatie van nazorg zou daarom ook regionaal opgepakt kunnen worden. Noordoost Gelderland is bijvoorbeeld opgedeeld in districten en elk district heeft een contactpersoon voor nazorg voor jeugdige ex- gedetineerden. Daarnaast maakt Epe bijvoorbeeld gebruik van de faciliteiten van de gemeente Apeldoorn. Ze betalen daar geld voor. Niet alle gemeenten zijn van mening dat een kleinere gemeente moet samenwerken binnen een regio. De gemeente is zelf verantwoordelijk voor deze jongeren, dus dat moet ze dan ook zelf oppakken. In de gemeente Oost-Gelre wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van het Lokaal Zorgnetwerk. Gemeenten weten door het Veiligheidshuis steeds beter welke andere partners er zijn binnen het strafrecht en welke verantwoordelijkheden zij hebben. Monitoren van jongere na verblijf in de JJI. De rol van de gemeente als procesregisseur (na de justitiële titel) is niet in tijd bepaald. Er zijn verschillende manieren in een gemeente om een jongere te volgen. In Arnhem wordt een jongere een aantal keren besproken in het trajectberaad (als dat nodig is). Na die periode wordt de casus/de jongere ondergebracht binnen een ander overleg. In Arnhem zijn ze van mening dat dit niet te snel mag gebeuren. Tot een jaar na bespreking in het trajectberaad wordt de jongere gemonitord. In Tiel wordt er maar één trajectberaad voor een jongere georganiseerd. Hij of zij wordt daarna weggezet binnen een ander casusoverleg. Op deze manier ontstaat er volgens hen sneller een koppeling met het lokale preventieve- / zorgnetwerk. 12 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
De RvdK geeft aan dat de opgedane contacten binnen het trajectberaad daarna nog steeds ingezet kunnen worden. ICT Nazorg Jeugd Alle organisaties, dus ook gemeenten, kunnen geautoriseerd worden voor de ICT Nazorg Jeugd applicatie. Dit middel ondersteunt landelijke informatie uitwisseling. Nog niet alle gemeenten zijn er mee bekend. Het is van belang dat elke organisatie een netwerk- en trajectberaad goed voorbereid door alle beschikbare informatie in te vullen op de digitale trajectkaart. Dat gebeurt nog niet in alle gevallen. Doordat Bureau Jeugdzorg nog geen landelijk systeem heeft, is het lastig om een jeugdreclasseerder vanuit een andere provincie aan te spreken op zijn invul gedrag. De ingevulde (persoonlijke) gegevens zijn niet voor elke organisatie zichtbaar. Soms worden er documenten aan een casus verbonden die niet in te zien zijn voor een gemeente. Dit kan bijvoorbeeld een persoonlijkheidsonderzoek zijn. Sommige gemeenten vinden dit lastig, omdat ze zich daarom niet goed kunnen voorbereiden op een casus. Andere gemeenten hebben geen behoefte aan deze informatie. De hoofdzaken van een casus worden wel benoemd op de trajectkaart. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 13
14 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
7. Conclusies en aanbevelingen Conclusie De implementatie van de netwerk- en trajectberaden heeft gezorgd voor meer coördinatie op de organisatie van nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden. Het kader van de netwerken trajectberaden is helder en de taken en verantwoordelijkheden van de professionals zijn ook duidelijk. Dit laatste betekent echter niet altijd dat de kwaliteit van de samenwerking goed is. Soms hangt het erg af van de persoon en de meerwaarde die een organisatie denkt te kunnen leveren aan het casusoverleg. De gemeenten zijn bezig met het exploreren van hun rol bij de organisatie van nazorg jeugd. Bij de ene gemeente gaat dat sneller dan bij de andere. Over het algemeen kijkt men hier positief tegenaan. Door bovenregionale plaatsing van jongeren wordt er veel informatie overgedragen. Met sommige organisaties gaat dat niet altijd goed. Met Bureau Jeugdzorg is dit bijvoorbeeld lastig, omdat zij geen landelijk werkend systeem hebben. De Raad voor de Kinderbescherming heeft een lijst van contactpersonen binnen gemeenten. Het is belangrijk dat deze lijst compleet en actueel is. Het is aan gemeenten om wijzigingen door te geven. Gemeenten worden niet automatisch geïnformeerd over de in- en uitstroomcijfers. Via de Nieuwsbrief Jeugdcriminaliteit (van het Programma Aanpak Jeugdcriminaliteit van het ministerie van Justitie) wordt wel informatie over cijfers verspreid, maar niet alle gemeenten zijn op deze nieuwsbrief geabonneerd. Kleinere gemeenten krijgen relatief gezien minder vaak te maken met jongeren die na verblijf in een JJI weer in de betreffende gemeenten komen wonen. Voor sommige gemeenten kan het uitkomst bieden regionaal samen te werken op dit thema, bijvoorbeeld vanuit het Veiligheidshuis. Hier zijn al diverse voorbeelden van in Gelderland. Gemeenten weten door het Veiligheidshuis steeds beter welke andere partners er binnen het strafrecht zijn en welke verantwoordelijkheden zij hebben. Wanneer de justitiële titel is afgelopen heeft de gemeente de regie over een jongere. Het is aan de gemeente hoe deze jongere vanaf dan wordt gemonitord. Dat kan via een lokaal overleg. De gemeente kan ook na de justitiële titel gebruik maken van de diensten die bijvoorbeeld de Jeugdreclassering aanbiedt. Nog niet alle gemeenten zijn op de hoogte van de ICT Nazorg Jeugd applicatie. Daarnaast vult nog niet elke organisatie de gegevens die de Nazorg Jeugd applicatie vraagt voldoende in. Met deze applicatie wordt de kwaliteit van de netwerk- en trajectberaden dus nog niet per definitie verhoogd. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 15
Aanbevelingen Geef de gemeenten de tijd om het onderwerp nazorg jeugddetentie eigen te maken. De gemeenten worden vanuit verschillende hoeken gewezen op hun verantwoordelijkheid rondom de organisaties van nazorg. Partners moeten gemeenten blijven informeren over hun verantwoordelijkheid en ze tegelijkertijd ondersteuning bieden hoe deze rol kan worden vorm gegeven. De Provincie Gelderland kan bijdragen door regionale afspraken die worden gemaakt bestuurlijk te bevestigen. Organiseer eventuele kennisuitwisseling regionaal. De organisaties hebben tijdens het panelgesprek aangegeven geen behoefte te hebben aan een provinciale bijeenkomst. Wel geven ze aan dat wanneer er iets georganiseerd wordt (bijvoorbeeld kennisdelen), dit regionaal op te pakken. Contactpersonen van een regio kunnen elkaar dan beter leren kennen en kan er rekening gehouden worden met regionale ideeën. De Provincie Gelderland kan hier, bij behoefte vanuit de regio s, de organiserende partij zijn. Maak gemeenten meer bekend met het Sociaal Informatiesysteem Gelderland. Gemeenten hebben behoefte aan specifiekere informatie over de in- en uitstroom in hun gemeente, omdat het inzicht in de problematiek ontbreekt. Het Sociaal Informatiesysteem Gelderland (SIG) biedt echter veel feiten en cijfers over de inwoners van Gelderland ter onderbouwing van bijvoorbeeld beleidnotities, collegevoorstellen en adviesrapporten. Via het SIG kunnen gemeenten ook de meest recente in- en uitstroomcijfers opvragen. Provincie Gelderland kan zijn rol oppakken door het SIG meer onder de aandacht te brengen bij de gemeenten en het ministerie van Justitie aan te spreken op haar verantwoordelijkheid. Gebruik de goede aspecten van de netwerk- en trajectberaden bij de organisatie van nazorg na Jeugdzorg Plus. Voor de organisatie van nazorg na verblijf in een justitiële jeugdinrichting heeft het ministerie van Justitie (Justitie en Veiligheid red.) het initiatief genomen om een vaste overleg structuur te implementeren. De organisatie van nazorg na Jeugdzorg Plus komt ook steeds meer onder de aandacht van professionals. De Provincie Gelderland kan leren van deze goede ervaringen. 16 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
8. Vooruitblik nazorg na Jeugdzorg Plus Uit de gesprekken over de netwerk- en trajectberaden is een aantal punten naar voren gekomen die als tips meegegeven worden bij de organisatie van nazorg na Jeugdzorg Plus. Neem de tijd om ideeën over de organisatie van nazorg na Jeugdzorg Plus te ontwikkelen en door te denken. Bepaal een periode waarin een implementatie plan opgesteld kan worden. Zorg dat alle organisaties om tafel zitten. Het is van belang dat alle mogelijke betrokken organisaties vanaf het begin mee kunnen denken over de samenwerking. Op deze manier creëer je draagvlak voor de ontwikkelde plannen en is elke organisatie op de hoogte van de ontwikkelingen. Bij de organisatie van nazorg na verblijf in een justitiële jeugdinrichting zijn alle justitiepartners vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van de netwerk- en trajectberaden. De VNG is pas later aangehaakt en dat is nu merkbaar in de uitvoering. Bepaal de doelgroep rondom welke je gaat samenwerken. Over welke jongeren hebben we het precies. Zijn er wellicht verschillende doelgroepen? Binnen een projectplan is het belangrijk dat de doelgroep helder is. Met een andere doelgroep heb je wellicht met andere partners te maken. Bij de organisatie van nazorg voor jeugdige exgedetineerden worden alle jongeren die een justitiële jeugdinrichting binnenkomen een traject aangeboden. Binnen deze groep is wel onderscheid gemaakt in verschillende doelgroepen (denk aan normaal geplaatste jongeren, PIJ-ers, overplaatsing, zij-instromers). Stel een kader vast. Maak voordat je gaat samenwerken heldere afspraken over verantwoordelijkheden van partners. Als deze niet wettelijk bepaald zijn, leg ze dan vast in een convenant. Alle verantwoordelijkheden van partners die participeren in de netwerk- en trajectberaden worden beschreven in het Verantwoordelijkheidskader Nazorg Jeugd. Daarnaast is er een uitvoeringskader opgesteld waarin iedereen kan nalezen hoe je richting kan geven aan de uitvoeringspraktijk van de netwerk- en trajectberaden. Met het kader kunnen partners aangesproken worden op hun verantwoordelijkheden als ze afspraken niet na komen. Beleg de functie van regievoerder. Binnen het jeugdstrafrecht is de functie van regievoerder (casusregie) belegd bij de Raad voor de Kinderbescherming. Deze functie is wettelijk bepaald. Het doel is de samenhang te bevorderen tussen verschillende activiteiten van de ketenpartners in het jeugdstrafrecht (Ministerie van Justitie, 2007). De functie van casusregisseur is belegd bij personen die de kwaliteit in huis hebben samenhang te bevorderen en partijen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. Deze personen hebben een assessment moeten afnemen tijdens de sollicitatieprocedure. Op deze manier bestaat er geen discussie over wie wanneer de regierol moet oppakken en wordt de kwaliteit van de functie geborgd. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 17
Stel het doel van overleg vast. Verschaf iedere partner de minimale informatie over een casus. Zorg dat elke partner weet wanneer welk overleg gevoerd wordt, en dat het doel van het overleg bepaald is. Zo raken partners vertrouwd met de werkwijze. Elke partner moet zich daarnaast goed kunnen voorbereiden op een overleg, daarvoor is het van belang dat er minimale informatie over een casus beschikbaar is. Bepaal de momenten van overdracht. Wanneer werk je met welke partners samen. Op welk moment wordt in het traject van een jongere hij of zij/ de casus overgedragen naar een andere organisatie. Wanneer hier duidelijke afspraken over zijn, weten professionals wanneer actie van het wordt gevraagd. Daarnaast worden ze met vaste overdracht momenten bekend met de werkwijze. Organiseer daarnaast een warme overdracht. Jongeren moeten na verblijf in een gesloten (jeugdzorg) inrichting vaak op vrijwillige gronden gebruik maken van het ondersteuningsaanbod van gemeenten. Het is belangrijk dat de jongeren de persoon al kennen voordat ze de (gesloten) inrichting verlaten, anders komt er niets terecht van de nazorg. Bedenk wat een stok achter de deur kan zijn als jongeren weigeren nazorg te accepteren. Soms constateren de professionals nog een bepaald risico bij een jongere en kan de jongere nog de nodige ondersteuning gebruiken. Nazorg na jeugddetentie wordt vaak opgelegd als voorwaarde. De consequentie is dat als een jongere de nazorg niet accepteert hij of zij dan een vervangende straf krijgt. In de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen gaat opgenomen worden dat na jeugddetentie of een maatregel van plaatsing in een jeugdinrichting aan alle jongeren verplichte nazorg wordt opgelegd (Zorg en Welzijn, 2008). Gestart wordt met de PIJ-ers. Doel is dat alle jeugdigen met een PIJ-maatregel (plaatsing in een jeugdinrichting) worden begeleid door de (jeugd)reclassering. In het wetsvoorstel wordt ook vastgelegd dat de jongere weer teruggeplaatst kan worden in de jeugdinrichting als hij of zij niet voldoet aan de voorwaarden die de reclassering aan hem stelt. Wanneer de jeugdige tijdens zijn verblijf of in de periode van nazorg 18 jaar wordt, kan begeleiding overgenomen worden door reclasseringsinstellingen voor volwassenen. Zorg ervoor dat alle partners zich gezamenlijk verantwoordelijk voelen voor een casus en daar ook naar handelen. Deze gezamenlijkheid zorgt er voor dat de professionals binnen hun kaders op zoek gaan meer mogelijkheden om de jongeren beter te helpen. 18 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
9. Bronvermelding Beltman, E.L. (2009). Nazorg uit Voorzorg, Inventarisatie van de samenwerking tussen justitiële jeugdinrichtingen en gemeenten in Gelderland op het gebied van nazorg voor exgedetineerde jeugdige. Ongepubliceerde scriptie, Universiteit Utrecht, Nederland. Ministerie van Justitie (2007). Verantwoordelijkheidskader Nazorg Jeugd. Ministerie van Justitie (2009). Nazorg Jeugd, Uitvoeringskader Netwerk- en Trajectberaad. Ministerie van Justitie (2010). Procesbeschrijving ICT Nazorg Jeugd. Versie concept 1.2. Platform Zorg + Welzijn (2008). Verplichte nazorg jeugddetentie wettelijk geregeld. Van: http://www.zorgwelzijn.nl/web/actueel/nieuws/verplichte-nazorg-jeugddetentie-wettelijkgeregeld.htm. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 19
20 Verkenning stand van zaken nazorg na jeuddetentie Spectrum, CMO Gelderland
Bijlage 1 Overzicht sleutelfiguren (panel) gespreken. Voor deze verkenning is een aantal gesprekken gevoerd met sleutelfiguren: Cees Verdonk, manager bij Bureau Jeugdzorg Gelderland afdeling jeugdreclassering. Ruud Kuijvenhoven, Coördinator Veiligheidshuis Apeldoorn, Epe en Heerde. Remco van Winden, projectleider bij het landelijk bureau van de Raad voor de Kinderbescherming. Aan het panelgesprek hebben de volgende personen deelgenomen: Edwin Prins, Ketenregisseur Gemeente Arnhem. Rene van Wilderen, Jongerenloket gemeente Nijmegen. Arjan de Brouwer, Projectleider CJG Gemeente Oost- Gelre. Noreddine Benmhamed, Coördinator Jeugdcriminaliteitspreventie gemeente Apeldoorn, Epe en Heerde. Bas van Barneveld, Casusregisseur Raad voor de Kinderbescherming Zutphen. Iwan Went, Casusregisseur Raad voor de kinderbescherming Arnhem/ projectteamlid ICT Nazorg Gelderland. André Mahieu, ITB-er JJI De Hunnerberg/ implementatie adviseur ICT- Nazorg. Myrna van t Hof, ketenregisseur in de gemeente Tiel en Paul van Dieren van de gemeente Harderwijk hebben via e-mail hun positieve- en negatieve ervaringen met de netwerk- en trajectberaden kenbaar gemaakt. Spectrum, CMO Gelderland Verkenning stand van zaken nazorg na jeugddetentie 21