PRESENTATIE BELGISCHE ECONOMIE Bart Van Craeynest Hoofdeconoom Petercam 3 april2014
België kan veel beter 2
3
België gaat mee met herstel van de eurozone 6 Reëel BBP (jaarwijziging in %) 4 2 0-2 -4 EMU België -6 Q1 1996 Q1 1998 Q1 2000 Q1 2002 Q1 2004 Q1 2006 Q1 2008 Q1 2010 Q1 2012 Bron: Eurostat 4
Belgische economie in herstelfase 6 120 115 4 110 2 0 105 100 95 90-2 85 80-4 75 BBP (jaarwijziging in %) Ondernemersvertrouwen (EC, rs) -6 70 Q1 1996 Q1 1998 Q1 2000 Q1 2002 Q1 2004 Q1 2006 Q1 2008 Q1 2010 Q1 2012 Q1 2014 Bron: NBB, Eurostat 5
Ver achter op de pre-crisis trend 420000 400000 Reëel BBP Pre-crisis trend (1990-2007) 380000 360000 340000 320000 300000 280000 260000 240000 Q1 1990 Q1 1993 Q1 1996 Q1 1999 Q1 2002 Q1 2005 Q1 2008 Q1 2011 Bron: NBB 6
België deed het goed doorheen de crisis 114 112 ReëelBBP (index, Q1 2004 = 100) Economische activiteit 110 108 106 104 102 100 Duitsland Nederland Periferie België 98 Q1 2004 Q1 2005 Q1 2006 Q1 2007 Q1 2008 Q1 2009 Q1 2010 Q1 2011 Q1 2012 Q1 2013 Q1 2014 Bron: Eurostat 7
vooral dankzij bevolkingsgroei 5 4 Bevolking(verandering tussen 2008 en 2013 in %) 116 114 112 ReëelBBP per capita (index, Q1 2004 = 100) 3 110 108 2 106 1 104 102 0 100-1 -2 Gre Por Ger It Svk Aut Spa Neth Dk Fin Svn Fra Irl Mal UK Swe Bel 98 96 Duitsland Nederland Periferie België 94 Q1 2004 Q1 2006 Q1 2008 Q1 2010 Q1 2012 Bron: Eurostat 8
België deed het goed doorheen de crisis 105 104 Index, Q1 2008 = 100 Werkgelegenheid 103 102 101 100 99 98 97 96 Bel Ger Fra Neth It 95 Q1 2008 Q1 2009 Q1 2010 Q1 2011 Q1 2012 Q1 2013 Bron: Eurostat 9
dankzij gesubsidieerde jobs 120 100 80 60 40 20 0-20 -40-60 -80-100 Wijziging 2008-2013, in 000 Werkgelegenheid Bron: NBB 10
Hoelang blijft de vastgoedmarkt standhouden? Huizenprijzen versus gemiddeld inkomen Long-term average = 100 Sources: NVM; OECD; Statistics Netherlands Bron: The Economist 11
Beperkte saneringsinspanning 8 6 4 In % van hetbbp Sanering Wijziging in conjunctuurgezuiverdprimair saldo 2 0-2 -4-6 -8 Stimulus 2008-09 2009-13 2008-13 Cyp Fin Lux Swe Neth Dk Bel Aut Fra UK Por Ger EU EMU Svn Spa Gre Mal Svk It Irl Bron: Europese Commissie 12
Verdere schuldopbouw van de gezinnen 60 In % van hetbbp Totale schuld van de gezinnen 55 50 45 40 35 2008-2013: België +34,7% EMU +8,2% 30 Q1 1999 Q1 2001 Q1 2003 Q1 2005 Q1 2007 Q1 2009 Q1 2011 Q1 2013 Bron: ECB 13
Belgische economie doet het vrij goed België bleef overeind doorheen de voorbije crisisjaren dankzij: Relatief sterke bevolkingsgroei Belangrijke link met de Duitse economie Geen vastgoedcrash Beperkte budgettaire besparingen Beperkte schuldafbouw in de private sector Gesubsidieerde jobcreatie MAAR, België is niet voorbereid op de komende uitdagingen 14
15
Vergrijzing van de bevolking 16
Demografische bonus gebruikt om pensioen te verlengen Levensverwachting (bij effectieve pensioenleeftijd) Verwachte duur pensioen (levenverwachting bij effectieve pensioenleeftijd) 24 22 30 25 1970 2012 20 20 18 16 15 14 10 12 5 10 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 0 Por Swe Swi Nor Aut Gre Bel Lux Bron: Eurostat, OESO 17
De vergrijzing is een enorme uitdaging 20 18 16 14 Verandering in overheidsuitgaven door de vergrijzing tegen 2060 (in % van het BBP) Raming 2009 Raming 2012 12 10 8 6 4 2 0-2 It Por Gre Fra UK Dk Swe Spa Aut Ger Irl Fin Neth Bel Lux Bron: Europese Commissie 18
Onvoorbereid 10 Fiscale inspanning nodig voor LT-houdbaarheid van de overheidsfinanciën In % van hetbbp (2012) 8 6 4 2 0-2 -4 Initiële positie Component vergrijzing LT houdbaarheidskloof It Ger Dk Fra Swe Aut Svk Spa Fin UK Neth Mal Bel Lux Svn Bron: Europese Commissie 19
Opgesoupeerde buffers 8 In % van hetbbp Primair overheidssaldo 6 4 Doelstelling stabiliteitspact 2 0-2 -4-6 -8 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 Bron: NBB 20
Erg magere pensioenen in België 40 35 Armoederisico van ouderen 30 25 20 15 België Dui 10 Fra 5 Ned Lux 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 Toereikendheid van de pensioenen (*) (*) Combinatie van het relatief mediaan inkomen van ouderen(tov min 65-jarigen) en de vervangingsratio van de pensioenen Bron: Eurostat 21
Geen pensioenbuffer 180 In % van hetbbp (2012) 160 Activa in pensioenfondsen 140 120 100 80 60 40 20 0 Gre Fra Lux Svn Bel Aut Kor It Ger Cz Nor Spa Por Svk Swe Mex NZ Pol Irl Dk Isr Can US Fin Aus UK Swi Neth Bron: OESO 22
Lagere economische groei 8 Jaarwijziging in % 6 4 2 0-2 Reëel BBP Trend -4 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Bron: NBB 23
Lagere economische groei 6 5 4 Totale factorproductiviteit (jaarwijziging in %) Trend 3 2 1 0-1 -2-3 1961 1965 1969 1973 1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 2005 2009 2013 Bron: NBB 24
Veel ruimte voor verbetering 20 Potentiële toename in het BBP per hoofd door een breed pakket van hervormingen 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Nz Isr Svk Dk Irl US Lux Aus Neth UK Mex Tur Can Swe Nor Swi Kor Cz Ger Fin Por It Spa Fra Jap Aut Hun Pol Gre Bel Bron: OESO 25
maar pijnlijk weinig inspanning 1 Hervormingsinspanningen (2011-12) 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 Ice Lux Neth Bel Nor Svn Ger Swe Jap Swi Tur US Fra Kor Mex EU Chl Fin OECD Can EMU Aus Aut Hun Pol Svk Cz Dk It UK Isr NZ Spa Por Est Irl Gre Bron: OESO 26
27
Overheidsfinanciën redelijk onder controle Hoge overheidsschuld, maar onder controle Rentelasten op laagste niveau sinds jaren 60 160 Overheidsschuld (in % van het BBP) 14 Rentelasten (in % van het BBP) 140 12 120 10 100 8 80 6 60 40 4 20 2 0 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 0 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Bron: NBB 28
Arme overheid in een rijk land Netto internationale investeringspositie 120 In % van hetbbp (2013) 80 40 0-40 -80-120 Por Gre Irl Spa Cyp It Fra Swe UK Aut Fin Dk Ger Neth Bel Lux Bron: Eurostat 29
Wie financiert de welvaartsstaat? 50 Werkgelegenheid in de private sector In % van de totale bevolking(2012) 45 40 35 30 25 20 Neth Aut Ger Dk Swe Fin Cyp UK Svn Por Lux Svk Fla Irl Fra Bel It Spa Gre Wal Bru Bron: Eurostat, NIS 30
Relatief weinig werkenden in de private sector 100 (In)activiteit van de bevolking 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Neth Aut Ger Dk Swe Fin Cyp UK Svn Por Lux Svk Irl Fra Bel It Spa Gre Private sector Publiek sector (*) Werkzoekend Inactief -20 Inactief 20-59 Inactief 60+ (*) Publieke sector: adminstratie, defensie, verplichte sociale zekerheid, onderwijs Bron: Eurostat 31
Langer werken 32
In België werken eigenlijk niet veel mensen 85 Werkenden In % van de bevolking(20-64 jaar, 2012) 80 75 70 65 60 55 50 Swi Nor Swe Neth Ger Aut Dk UK Fin Est Flanders Lux Cyp Fra Svn EMU Bel Por Svk Irl Mal Wallonia It Spa Brussels Gre Bron: Eurostat 33
België doet het rustig aan 43 41 Gemiddeld werken Belgen 9,6 jaar minder dan de Zwitsers Verwachte duur van de carrière (in jaren) 39 37 35 33 31 29 27 25 Swi Swe Nor Neth Dk UK Ger Fin Por Aus Cyp Spa Fra Irl Svn Svk Lux Bel Gre It Bron: Eurostat 34
Vervroegde uittreding 75 73 Belgen stoppen gemiddeld op 59,6 met werken Gemiddelde effectieve pensioenleeftijd 71 69 67 65 63 61 59 57 55 35 Mx Kor Chile Jap Por Ice Isr NZ Swi Swe US Aus Nor Irl Can UK Est Neth Dk Cz Svn Tur Spa Pol Ger Gre Aut Fin It Svk Hun Fra Bel Lux Bron: OESO
It s not rocket science 80 Werkelijke pensioenleeftijd Levensverwachting 75 70 65 60 55 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Bron: Eurostat, OESO 36
Oudere werkenden nemen niet de plaats in van jongeren 80 Aandeel werkenden in de bevolking 75 70 Ouderen (55-64) 65 60 55 50 45 40 België 35 30 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 Bron: OESO Jongeren (15-24) 37
Loon/anciënniteit-link maakt ouderen te duur 38
Levenslang leren is essentieel om langer te kunnen werken 35 Levenslang leren (% van de bevolking op actieve leeftijd) 30 25 20 15 10 5 België 0 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 Werkgelegenheidsgraad 50-64-jarigen Bron: Eurostat 39
België moet veel meer investeren in levenslang leren 30 25 België Scandinavië Pijnlijk beperkte deelname aan levenslang leren Buurlanden Periferie In % van de bevolkingop actieveleeftijd 20 15 10 5 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bron: Eurostat 40
Nood aan betere incentieven in het uitkeringsstelsel 70 60 Genereuze werkloosheidsuitkeringen Netto uitkering in werkloosheid versus inkomen als werkende (gemiddelde in eerste 5 jaar werkloosheid, in %, 2012) 50 40 30 20 10 0 It Gre Jap Svk US Svn Swi Lux Can Neth UK Dk Spa Nor Swe Ger Fin Fra Aus Por NZ Aut Irl Bel Bron: OESO 41
Fiscaliteit in dienst van de economie 42
Zware fiscale druk op arbeid 60 Totale lasten op arbeid voor een alleenstaande met gemiddeld inkomen (2012) 50 40 30 20 10 0 NZ Swi Irl Aus US Can Jap UK Lux Por No Dk Nl Svk Sp Gr Svn Fin Swe It Aut Ge Fr Be Bron: OESO 43
Zware belastingdruk op arbeid en kapitaal Belastingontvangsten (in % van het BBP) Op consumptie Op arbeid 15 14 13 12 1999 2011 27 25 23 1999 2011 11 21 10 9 19 8 Belgium EMU Neighbours Scandi's 17 Belgium EMU Neighbours Scandi's Op kapitaal Op vermogen 10 9 1999 2011 4 3.5 3 1999 2011 8 2.5 7 2 1.5 6 Belgium EMU Neighbours Scandi's 1 Belgium EMU Neighbours Scandi's Bron: Eurostat 44
Zware fiscale druk op arbeid 45 Aandeel van indirecte belastingen in totale belastingen 40 35 30 25 20 15 Bron: Eurostat 45
BTW-verlaging op energie is geen goed idee Lage belastingdruk op energie Hoge belastingdruk op arbeid 310 Impliciete belastingvoet op energie (euro per ton olie equivalent, 2011) 45 Impliciete belastingvoet op arbeid(2011) 260 40 210 35 160 30 110 25 60 20 Svk Bel Fin Spa Por Aut Cyp Fra Svn Irl Lux Gre Ger Neth Mal Swe UK It Mal Por UK Cyp Irl Gre Svk Lux Spa Svn Ger Neth Fra Swe Fin Aut It Bel Bron: Eurostat 46
Weinig inkomsten uit milieuheffingen 4.5 4 In % van hetbbp (2011) Milieuheffingen 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Spa Fra Svk Bel Zwi Gri Dui Lux Nor Oos Por Ier VK It Zwe Fin Svn Ned Dk Bron: OESO 47
Verlaag de overheidsuitgaven 48
Spilzieke overheid 50 48 In % van hetbbp Lopende overheidsuitgaven op het hoogste niveau ooit 46 44 42 40 38 36 34 32 Totale overheidsuitgaven (excl rentelasten en investeringen) 30 1970 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 Bron: NBB 49
Welke besparingen? 3.5 3.0 Totale overheid, in % van hetbbp Wijziging in primaire uitgaven 2011-12 2009-10 2000-08 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0-0.5 Bestuur Defensie Orde Eco. zaken Milieu Huisvesting Gezond. Cultuur Onderwijs Soc. besch. Bron: NBB 50
Dure administratie 10 Uitgaven voor algemene overheidsdiensten In % van hetbbp 9 8 7 6 5 4 Ned Klein (*) Dui Fra Kern euro Bel Club Med (*) Kleinelanden: Dk, Lux, Oos, Fin, Noo, Zwi Bron: Eurostat 51
Nog mogelijkheden om te besparen 20 19 In % van hetbbp Overheidsuitgaven excl sociale zekerheid en onderwijs 18 17 16 15 14 13 12 11 10 Ger Small* Core Fra Neth Club Med Bel (*) Kleinelanden: Dk, Lux, Aut, Fin, Nor, Swi Bron: Eurostat 52
Krik de concurrentiepositie op 53
België blijft marktaandeel verliezen 120 Internationaal marktaandeel 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 België Frankrijk Duitsland Nederland 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 Bron: OESO 54
Herstel het loonvormingsproces 140 Loonkosten per eenheid product(index, 1996 = 100) Loonkosthandicap 135 130 125 120 115 110 105 100 België Buurlanden 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Bron: OESO 55
6 5.5 5 4.5 4 3.5 3 2.5 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2 Gre Cyp Svn It Spa Por NZ Aus Can Irl Fra Lux Aut Bel Nor UK Dk Neth US Swe Jap Ger Swi Fin Svk Por Gre Mal Cyp Spa It Svn Irl Lux Bel Nor Fra Aut Neth Dk Fin Swe Ger Swi België is maar een gemiddelde innovator Innovatie-idex Patentaanvragen Bij het European Patent Office (per miljoen inwoners, 2011) Bron: World Economic Forum (2013) Bron: Eurostat 56
België is maar een gemiddelde innovator 4 3.5 In % van hetbbp (2012) Uitgaven voor R&D 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Cyp Gre Svk Mal It Spa Por Irl UK Neth Bel Fra Svn Aut Ger Dk Swe Fin Bron: Eurostat 57
Mobiliteit 58
95 85 75 65 55 45 35 25 Birmingham San Jose Montreal Nottingham Merseyside Austin Bridgeport Grenoble Bordeaux Lyon Manchester Milan Honolulu Amsterdam New York San Francisco Ghent Cologne Stuttgart Paris Los Angeles Rotterdam Antwerp London Brussels Mobiliteit wordt meer en meer een probleem Gemiddeld aantal uren per jaar(2013) Verspilde uren in de file Bron: Inrix 59
Hervormingen ❶ Langer werken Schaf gesubsidieerde voortijdige pensioenmogelijkheden af Breek de link tussen loon en anciënniteit Investeer in levenslang leren ❷ Naareenfiscaliteitindienstvandeeconomie Herbekijk alle aftrekposten Verschuif belastingdruk van arbeid naar milieu en consumptie ❸ Breng de overheidsuitgaven terug onder controle ❹ Krik de concurrentiepositie op Herstel het loonvormingsproces Bevorder investeringen in O&O ❺ Mobiliteit Vervang bedrijfswagens door echte lastenverlaging Rekeningrijden 60
Petercam N.V. Sint Goedeleplein19 1000 Brussel Tel.: +32 (0)2 229 63 11 Fax : +32 (0)2 229 65 98 Bart Van Craeynest Hoofdeconoom bart.vancraeynest@petercam.be Tel.: +32 (0)2 229 62 32 My blog: https://insights.petercam.com Twitter: @BVanCraeynest Brussels Frankfurt London -Luxemburg -Madrid -Geneva 61