Melkweg Lezen van Alfa B naar Alfa C Mag het licht aan? Wonen: gas, water en licht Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann
Colofon Melkweg: Mag het licht aan?, 2011. Dit katern is een uitgave van Stichting Melkweg +. Stichting Melkweg + stelt zich ten doel bij de dragen aan de kwaliteit van het onderwijs alfabetisering Nederlands als tweede taal. Dit katern mag vrij gebruikt worden in het alfabetiseringsonderwijs. Commercieel gebruik van dit katern is nadrukkelijk verboden. Voor het opnemen in readers dient men zich te wenden tot Stichting Melkweg +. Contact: info@melkwegplus.nl
Melkweg De Melkweg ligt in de stad Leerdam. Het is een gezellige straat. In dit boekje leert u een paar families kennen. Dit zijn ze: Jal en Noor Aras Ze wonen op Melkweg 2. Hun kinderen zijn al volwassen. Jal en Noor hebben twee kleinkinderen. Jal en Noor zijn geboren in Marokko. Lin en Wen Kam Ze wonen op Melkweg 4. Ze zijn in China geboren. Ze hebben een zoon. Hij is 15 jaar. Wen en Lin hebben een winkel. Jet van Beek en Kojo Owosu Ze wonen op Melkweg 6. Kojo is in Ghana geboren. Hij is nog niet zo lang in Nederland. Jet is Nederlandse. Elif en Ozan Yilmaz Zij wonen op Melkweg 11. Ze hebben drie kinderen. Het jongste kind is 16 en de oudste is 22. Elif en Ozan zijn geboren in Turkije. Melkweg 3
1 De jaarafrekening Dit eerst 1 Hoe heet uw energiebedrijf? 2 Hebt u de jaarafrekening wel eens bekeken? Vragen 1 Voor wie is deze brief? a Voor de familie Yilmaz b Voor Nuon c Voor u 2 Hoeveel moet de familie dit jaar betalen? a 44,50 b 1.266 c 1.311 3 De familie krijgt geld terug van Nuon. Hoeveel? a 44,50 b 115 c 1.311 a.... b.... c.... Tip: In de jaarafrekening staan veel moeilijke woorden. U hoeft niet elk woord te begrijpen. Lees eerst de vraag. Zoek dan het antwoord in de brief. 4 Hoeveel moeten ze vanaf nu elke maand betalen? a 44,50 b 109 c 115 5 De familie Yilmaz wil minder energie gebruiken. Hoe kunnen ze tips krijgen? a Ze kunnen een e-mail sturen naar Nuon. b Ze kunnen Nuon bellen. c Ze kunnen op www.nuon.nl kijken. 4 Melkweg
Elif en Ozan Yilmaz betalen elke maand geld voor gas en elektriciteit. Eén keer per jaar krijgen ze een brief van het energiebedrijf. Daarin staat hoeveel ze precies moeten betalen. Dat heet de jaarafrekening. Nuon Costumer Care JAARAFREKENING voor adres klantnummer datum periode Fam. Yilmaz Melkweg 11 4142 ML Leerdam 11991122 4 november 2011 1 oktober 2010-1 oktober 2011 Geachte heer/mevrouw, Dit is uw jaarafrekening van de kosten van uw energieverbruik. Antwoorden op veelgestelde vragen kunt u vinden op www.nuon.nl. Alle details van deze factuur treft u aan op uw persoonlijke internetpagina. Via www.nuon.nl kunt u inloggen op MijnNuon. Daar vindt u ook tips voor slim energieverbruik. Met vriendelijke groet, Nuon Costumer Care Centre Door u verbruikt Nuon Natuurstroom Nuon Gas Actieprijs 1.725 kwh 1.495 m2 Kostenoverzicht Energielevering door Nuon (incl. 120,06 energiebelasting) 758 Transport door Liander 305 Administratiekosten + 0,00 Totaal van deze afrekening (incl. BTW) 1.266 In rekening gebrachte termijnbedragen - 1.311 Door u terug te ontvangen (incl. BTW) 44,50 Wij maken dit bedrag omstreeks 6 november 2011 over op uw rekening. Nieuw termijnbedrag 115 Dit bedrag wordt maandelijks van uw rekening afgeschreven. Uw laatste termijnbedrag was 109 Melkweg 5
Taken 1 Lees hardop. 4,50 44,10 115 758 1.064 2 Wat hoort bij elkaar? 1 2 3 4 5 4,50 44,10 115 758 1.064 zevenhonderdachtenvijftig euro vier euro vijftig duizendvierenenzestig euro honderdvijftien euro vierenveertig euro en tien cent 3 Wat is meer? 1 a 16,25 b 16,52 2 a 118,00 b 11,88 3 a 1064 b 1640 4 a 99,90 b 999 5 a 1,75 b 17,50 6 Melkweg
En u? Zoek thuis uw laatste jaarafrekening op. Zoek op: 1 Hoe heet uw energiebedrijf? 2 Waar staat uw adres? 3 Waar staat uw klantnummer? 4 Kreeg u ook geld terug? Of moest u extra geld betalen? 5 Wat is uw termijnbedrag? Dus: Hoeveel betaalt u per maand? Terugkijken Ik vind de tekst O leuk O moeilijk O saai O makkelijk Ik heb iets geleerd O ja O nee Welke woorden kent u? ken ik woord komt van betalen de maand het bedrag het gas de elektriciteit de brief het energiebedrijf de kosten Melkweg 7
2 Bespaartips Dit eerst Deze tekst gaat over energie besparen. Dat betekent dat je minder gas en elektriciteit gebruikt. Hoe kun je dat doen? Bedenk zoveel mogelijk dingen. Vragen 1 Wat leest Ozan in tip 1? a Hij moet de verwarming laag zetten als hij gaat slapen. b Hij moet geld betalen. c Hij moet vroeg naar bed gaan. a.... b.... c.... 2 Wat leest Ozan in tip 2? a Een bad is goedkoper. b Een douche is goedkoper. c Je moet langer douchen. 3 Wat leest Ozan in tip 3? a Je kunt de was het beste buiten ophangen. b Je kunt de was het beste in de wasdroger doen. c Je moet minder wassen. 4 Met welke tip kan Ozan het meeste geld besparen? a De verwarming lager zetten b Kort douchen c De was buiten drogen 8 Melkweg
Elif en Ozan Yilmaz willen minder betalen voor gas en elektriciteit. Ze willen energie besparen. Ozan leest een folder. Bespaartips In en om het huis kun je veel energie besparen. Dat is beter voor het klimaat en goed voor de portemonnee. Met de volgende tips bespaart u energie en dus geld. Bespaartip 1: Gas Bent u niet thuis? Of gaat u slapen? Zet dan de verwarming op 15 graden. Dat scheelt al gauw ongeveer 165 euro per jaar! Bespaartip 2: Water Wist u dat een bad twee keer zoveel water kost als een douche? Door vaker te kiezen voor de douche, kunt u veel water besparen. En dat scheelt geld! U kunt ongeveer 25 euro per jaar besparen. Maar blijf dan niet te lang onder de douche staan. Bespaartip 3: Elektriciteit In Nederland hebben veel mensen een wasdroger. In dit apparaat wordt de was snel droog. Maar de wasdroger gebruikt erg veel elektriciteit. Van alle elektrische apparaten, gebruikt de wasdroger het meest. Hebt u de wasdroger altijd nodig? Bij warm weer droogt de was ook buiten snel. Hiermee bespaart u ook nog eens ongeveer 60 euro per jaar! Melkweg 9
Taken 1 Hoeveel letters heeft het woord? Zet een kruisje. 1 energie 2 besparen 3 portemonnee 4 verwarming 5 wasdroger 6 ongeveer 6 7 8 9 10 11 2 Lees de woorden een paar keer door. Kijk dan op de klok. Lees de woorden snel. Hoe lang heeft u erover gedaan? Aantal seconden Oefen nog een paar keer. Kijk dan weer op de klok. Gaat het nu sneller? Aantal seconden Doe de oefening na een week nog een keer. Hoe lang heeft u er nu over gedaan? Aantal seconden huis goed geld niet gaat gauw bad veel jaar snel slapen graden zoveel water kiezen hebben mensen altijd nodig buiten energie besparen ongeveer volgende verwarming Nederland wasdroger apparaat bovendien elektriciteit 10 Melkweg
En u? Vraag of iemand u helpt. Ga naar www.bespaartest.nl Dat is een test om te kijken hoe je geld kunt besparen. Als je minder energie gebruikt, kun je geld besparen. Doe de test. Terugkijken Ik vind de tekst O leuk O moeilijk O saai O makkelijk Ik heb iets geleerd O ja O nee Welke woorden kent u? ken ik woord komt van het klimaat de portemonnee de tips het geld de verwarming graden scheelt schelen twee keer zoveel de douche de was drogen Melkweg 11
3 Waar komt het gas vandaan? Dit eerst 1 Heeft u thuis een gasfornuis of een elektrisch fornuis? Vragen 1 Koken Nederlanders op gas? a Alle mensen in Nederland koken op gas. b De meeste mensen in Nederland koken op gas. c In Nederland koken de mensen niet op gas. a.... b.... c.... 2 Waar komt het gas vandaan? a Het gas zit onder het land. b Het gas zit onder de zee. c Het gas zit onder het land en onder de zee. 3 Wordt het gas alleen in Nederland gebruikt? a Het wordt alleen in Nederland gebruikt. b Het wordt in Nederland en op het booreiland gebruikt c Het wordt ook aan andere landen verkocht. 12 Melkweg
Waar komt het gas vandaan? Kookt u thuis op gas? In Nederland koken acht van de tien gezinnen op gas. Maar waar komt dat gas eigenlijk vandaan? In Nederland is veel gas te vinden, onder het land en onder de zee. Het gas zit kilometers diep onder de grond. Met enorme boren kan het uit de grond worden gehaald. In 1959 werd de grootste gasbel van Nederland gevonden. Dat was in het plaatjes Slochteren, in Groningen. Daar wordt nu nog steeds gas uit de grond gehaald, maar dit gas is nu bijna op. Ook onder de zee wordt gas omhoog gehaald. Dat gebeurt vanaf een booreiland. Het gas wordt via enorme buizen naar het land gebracht. Misschien tot bij u in de keuken. Ook in veel andere landen wordt aardgas uit Nederland gebruikt. Het aardgas wordt namelijk ook aan andere landen verkocht. Nederland heeft daarom heel veel geld verdiend met het gas. gas gas Melkweg 13
Taken 1 Lees de tekst een paar keer hardop. Kijk dan op de klok. Kunt u het binnen 1 minuut? Kookt u thuis op gas? In Nederland koken acht van de tien gezinnen op gas. Maar waar komt dat gas eigenlijk vandaan? In Nederland is veel gas te vinden, onder het land en onder de zee. Het gas zit kilometers diep onder de grond. Met enorme boren kan het uit de grond worden gehaald. Ook onder de zee wordt gas omhoog gehaald. Het gas wordt via enorme buizen naar het land gebracht. 2 Gas begint met een de letter g. Zoek in de tekst hierboven alle woorden die met een g beginnen. Schrijf de woorden op. Let op: sommige woorden komen meer dan één keer voor. U hoeft elk woord maar één keer op te schrijven. 1 gas 2 3 4 5 3 Lees de woorden hardop. 14 Melkweg
En u? 1 Kookt u graag? 2 Wat kookt u graag? 3 Kies iets wat u graag kookt. Vertel aan iemand anders hoe het precies gemaakt wordt. 4 Vraag ook wat de andere persoon graag kookt en probeer dat zelf te maken. Terugkijken Ik vind de tekst O leuk O moeilijk O saai O makkelijk Ik heb iets geleerd O ja O nee Welke woorden kent u? ken ik woord komt van het gas koken gezinnen de zee kilometers onder de grond gevonden enorme omhoog brengen de keuken verdiend het gezin de kilometer vinden enorm verdienen Melkweg 15
4 Nacht Dit eerst 1 Werkt u? 2 Werkt u overdag of s nachts? 3 Bent u wel eens wakker in de nacht? Hoe is dat? Vragen 1 Waarom gaat Jal naar buiten in de nacht? a Hij hoort een raar geluid. b Hij kan niet slapen. c Hij moet werken. a.... b.... c.... 2 Hoe gaat Jal naar zijn werk? a Lopend b Met de auto c Met de fiets 3 Welk werk doet Jal? a Hij brengt kranten rond. b Hij maakt ontbijt klaar. c Hij werkt in een fabriek. 4 Hoe laat gaat Jal slapen? a Om 6 uur s avonds b Om 11 uur s avonds c Om 7 uur s morgens 16 Melkweg
23:00 Het is nacht. Het is stil op straat en de huizen zijn donker. Maar in het huis van Jal en Noor is licht. Jal drinkt een kop koffie. Dan trekt hij zijn jas aan. Hij doet de lichten uit en gaat naar buiten. Niemand op straat. Jal haalt zijn fiets uit de donkere schuur. Er beweegt iets. Jal schrikt. Hij ziet twee lichtjes in de donkere tuin. Een kat. De oogjes schijnen als lampjes. Jal zucht. Dat beest heeft hem flink laten schrikken. Jal fietst door de stille straten. In de verte brandt licht. Daar is de broodfabriek. Jal heeft nachtdienst. 06:00 Het is nog donker en koud is het ook. Jal doet zijn jas goed dicht en pakt zijn fiets. Hij fietst naar huis. Hij groet de jongen die de kranten brengt. Voor de jongen is het werk begonnen. Voor Jal is het werk klaar. Op de Melkweg is alles nog donker. Maar op nummer 2 brandt licht. Noor is al wakker. Noor is de vrouw van Jal. Zij heeft de lichten aan gedaan. En ze heeft de verwarming hoger gezet. Ze heeft ook een lekker ontbijt gemaakt. Jal en Noor eten samen. Daarna gaat Jal naar boven. Hij neemt een douche en gaat dan naar de slaapkamer. Hij kijkt uit het raam. Op de Melkweg brandt nu licht in bijna alle huizen. De bewoners zijn wakker. De dag is weer begonnen. Jal doet de gordijnen dicht en gaat lekker slapen. Melkweg 17
Taken Is het licht of donker? 1 14:00 a b c Donker Licht In de winter donker en in de zomer licht a.... b.... c.... 2 3 03:00 20:15 a b c a b c Donker Licht In de winter donker en in de zomer licht Donker Licht In de winter donker en in de zomer licht Is het ochtend, middag, avond of nacht? 4 06:00 a b c Ochtend Middag Avond 5 6 7 8 00:30 14:00 20:15 03:00 a b c a b c a b c a b c Ochtend Middag Nacht Middag Avond Nacht Ochtend Middag Avond Middag Avond Nacht 18 Melkweg
En u? 1 Hoe laat gaat u naar bed? 2 Hoe laat staat u op? 3 Vindt u het moeilijk om op te staan? 4 Vindt u het moeilijk om laat op te blijven? 5 Zou u in de nacht kunnen werken? Of doet u dat misschien al? Terugkijken Ik vind de tekst O leuk O moeilijk O saai O makkelijk Ik heb iets geleerd O ja O nee Welke woorden kent u? ken ik woord komt van de nacht donker het licht trekt... aan doet... uit buiten niemand de fiets de schuur beweegt schrikt de lampjes brandt wakker begonnen aantrekken uitdoen bewegen schrikken de lamp branden beginnen Melkweg 19
Woorden woorden woorden Oefening 1 Wat hoort bij elkaar? 1 2 3 4 5 6 Je moet nog geld aan hem geven. Dit kwam met de post. Daar bewaar je geld in. Heb je het koud? Zet hem maar wat hoger. Overal zout water. Ouders en kinderen. de brief betalen het gezin de portemonnee de verwarming de zee Oefening 2 Welk woord hoort bij het plaatje? het bad de douche de fiets het geld de lamp de was 20 Melkweg
Oefening 3 bedrag elektriciteit energiebedrijf gas kost maand Vul in 1 Elif en Ozan krijgen een brief van het. 2 Ze gebruiken om te koken en voor de verwarming. 3 Ze gebruiken ook, bijvoorbeeld voor de lampen. 4 Dat veel geld. 5 Ze betalen elke honderd euro. 6 Honderd euro is een groot. Oefening 4 graden scheelt stroom tips twee keer zoveel verwarming licht Vul in 1 Minder betalen voor water, gas en? 2 Wij hebben drie voor u. 3 Tip 1: Gebruik een spaarlamp. Dat veel geld. 4 Tip 2: Neem een douche in plaats van een bad. Voor een bad is water nodig. 5 Tip 3: Gaat u slapen? Zet dan de op 15. Melkweg 21
Oefening 5 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 van links naar rechts 1 Als je goed zoekt, ga je het. 2 Het schip vaart op.. 3 De verf is nog nat. Die moet nog 4 Ik moet de nog ophangen. 5 Ga je liever in of onder de douche? 6 Als ik ga slapen, zet ik de verwarming op 15 7 Vroeger hadden we koude winters. Nu niet meer. Het. is veranderd. 8 Hebben jullie honger? Dan ga ik gauw. 9 Honderd euro is veel bad drogen geld graden klimaat koken verwarming vinden was zee van boven naar beneden 10 Vroeger maakten de mensen vuur om warm te blijven. Nu hebben we een. 22 Melkweg
Oefening 6 enorm kilometer omhoog onder de grond Vul in 1 Dit is een mol. Hij leeft. 2 Hij graaft lange gangen. 3 Soms zijn die wel een lang. 4 Soms zie je een bergje zand in de tuin. Dan woont er een mol. De mol duwt het zand. Oefening 7 Wat is het tegengestelde? 1 2 3 4 5 6 donker nacht buiten niemand aantrekken wakker zijn binnen iemand licht uittrekken slapen dag Melkweg 23
Oefening 8 Zoek de woorden. n a s l z k d b n m a a w s i e t r a f v g c a k c e d o n k e r h k v h m f g u i b k t k r t x i e t l s o b e t a l e n z o p s e r w q b t t d m o t d p s a z s b e e w e bad bedrag betalen donker douche drogen fiets geld kilometer kosten lampjes licht nacht wakker was zee r l a m p j e s t a n a a v d o u c h e s a g e l d b b a d r m a 24 Melkweg
Oefening 9 Jal vertelt. beginnen beweegt branden doet... uit trek... aan schrik schuur Vul in 1 Mijn vrouw het licht. Nu is het donker. 2 Ik mijn jas. 3 Ik pak mijn fiets uit de. 4 Plotseling er iets. 5 Het is een kat. Ik ervan. 6 Ik ga naar de fabriek. In de fabriek veel lampen. 7 Ik moet snel met mijn werk. Oefening 10 Wat staat hier? De 2 tw = z -v b=gr De Melkweg 25
Sleutels teksten Tekst 1 Vragen 1 a 2 b 3 a 4 c 5 c Taken 2 1 vier euro vijftig 2 vierenveertig euro en tien cent 3 honderdvijftien euro 4 zevenhonderdachtenvijftig euro 5 duizendvierenzestig euro Tekst 2 Vragen 1 a 2 b 3 a 4 a Taken 1 7 letters 2 8 letters 3 11 letters 4 10 letters 5 9 letters 6 8 letters 3 1 b 2 a 3 b 4 b 5 b Tekst 3 Vragen 1 b 2 c 3 c Taken 1 gas 2 gezinnen 3 grond 4 gehaald 5 gebracht Tekst 4 Vragen 1 c 2 c 3 c 4 c Taken 1 b 2 a 3 c 4 a 5 c 6 a 7 c 8 c 26 Melkweg
Sleutels woorden Oefening 1 1 betalen 2 de brief 3 de portemonnee 4 de verwarming 5 de zee 6 het gezin Oefening 2 de douche de was het geld het bad de fiets de lamp Oefening 3 1 energiebedrijf 2 gas 3 elektriciteit 4 kost 5 maand 6 bedrag Oefening 4 1 stroom 2 tips 3 scheelt 4 twee keer zoveel 5 verwarming graden Melkweg 27
Sleutels woorden Oefening 5 10 1 v i n d e n 2 z e e 3 d r o g e n 4 w a s 5 b a d 6 g r a d e n 7 p o r t e m o n n e e 8 k l i m a a t 9 k o k e n 10 g e l d Oefening 6 1 onder de grond 2 enorm 3 kilometer 4 omhoog Oefening 7 1 licht 2 dag 3 binnen 4 iemand 5 uittrekken 6 slapen 28 Melkweg
Oefening 8 n a s l z k d b n m a a w s i e t r a f v g c a k c e d o n k e r h k v h x f g u i b k t k r t x i e t l s o b e t a l e n z o p s e r w q b t t d m o t d p s a z s b e e w e r l a m p j e s t a n a a v d o u c h e s a g e l d b b a d r m a Oefening 9 1 doet...uit 2 trek... aan 3 schuur 4 beweegt 5 schrik 6 branden 7 beginnen Oefening 10 De zee is groot. twee: tw wordt z. Dat is zee. vis: de v moet weg. Dan houd je is over. boot: b wordt gr. Dat is groot. Melkweg 29
Mag het licht aan? Wonen: gas, water en licht Melkweg is een uitgave van Stichting Melkweg + Meer Melkweg? Kijk op www.melkwegplus.nl melkweg +