VZW LOOPBAANCENTRUM Voor u zit iemand met een burn-out wat nu?
Voor u zit iemand met een burn-out... wat nu? Een burn-out heb je niet alleen Voordat iemand een burn-out krijgt, is hij al lange tijd roofbouw aan het plegen op zijn lichaam. Je hebt misschien eerder al geprobeerd om de werknemer/patiënt er op te wijzen om het kalmer aan te pakken, dingen anders te bekijken. Maar de persoon wil het vaak niet horen en probeert met de moed der wanhoop vol te houden, waardoor het van kwaad naar erger gaat. Kenmerkend voor een burn-out zijn de grote vermoeidheid of uitputting en een afstandelijke, soms cynische houding tegenover het werk. Een gevolg hiervan is vaak dat mensen sterk twijfelen aan hun capaciteiten. Het elastiekje van de werknemer/patiënt heeft zijn rekkracht verloren. Hoewel met het etiket burn-out meestal een toestand wordt bedoeld, zien wij het veeleer als een proces, een continuüm. Er gaat een hele periode van stress en overspanning aan vooraf en ook het herstel kent een eigen dynamiek. Het is geen zwart wit verhaal en daarom is het soms zelfs voor artsen moeilijk om de diagnose te stellen. Op een bepaald moment beseft de persoon toch dat het zo niet langer kan. Dat is het moment waarop de hulp van de huisarts ingeroepen wordt en er een gedwongen rustpauze volgt. Enkel rust volstaat niet. Er is meer nodig.
1. Signalen Als mensen de spanning die ze opbouwen, blijven opstapelen zonder dat het lichaam die spanning vervolgens weer kan loslaten, kan stress evolueren naar burn-out. Dan begint het lichaam signalen uit te zenden: mensen worden prikkelbaar, krijgen allerlei psychosomatische klachten, zoals hoofdpijn, slaapstoornissen, maag-/ darmklachten, beginnen aan zichzelf te twijfelen en nemen geleidelijk afstand van het werk. Er is ook sprake van een slopende vermoeidheid. In deze fase spreken we nog van overspanning. Om hiervan te herstellen hebben mensen tijd en rust nodig: meestal volstaan een paar weken om het lichaam weer in balans te brengen. Blijft de periode van overspanning meer dan 6 maanden duren en geraken mensen niet meer hersteld na een paar weken, dan zijn ze in de richting van een burn-out geëvolueerd: om hiervan te herstellen is meer nodig dan tijd en rust alleen: begeleiding en training zijn dan aangewezen. 2. Wat zijn de oorzaken? De oorzaken kunnen in de persoon zelf liggen en in de ruimere context. Wij zijn ervan overtuigd dat burn-out een complex gegeven is waarbij er sprake is van een wisselwerking tussen verschillende factoren. Bij Kompas kijken we vanuit vier invalshoeken naar burn-out: Psychologie: het blijkt dat mensen die in een burn-out belanden vaak over gelijkaardige karaktereigenschappen beschikken: ze zijn heel verantwoordelijk, veeleisend voor zichzelf (en voor anderen), soms heel gedreven en kunnen slecht hun grenzen aanvoelen, laat staan ze aangeven tegenover anderen. Bovendien hebben ze minder passende strategieën ontwikkeld om met stress om te gaan. Gedrag: mensen die in een burn-out belanden, plegen roofbouw op hun lichaam, wat zich uit in zelf ondermijnend gedrag, zoals blijven volharden, ook al schreeuwt het lichaam om gehoord te worden. Soms is er sprake van slechte gewoonten, zoals: te veel koffie drinken, ongezond eten, maaltijden overslaan, overmatig gebruik van middelen (slaap-, kalmeer- of andere), om toch maar op de been te blijven. Systeem: enerzijds zijn er arbeidsfactoren en omstandigheden, die de kans kunnen verhogen op een burn-out, zoals
hoge werkdruk. Volgens een recente studie van de SERV is werkdruk zelfs de belangrijkste risicofactor. Andere factoren zijn: emotioneel belastend werk uitoefenen, onvoldoende autonomie en de mogelijkheid om je werk zelf te regelen, gebrek aan afwisseling, Anderzijds kunnen ook problematische relaties op het werk (met collega s of leidinggevende) een grote stressbron zijn. Een slechte relatie met de leidinggevende verdubbelt zelfs de kans op een burn-out (bron: SERV). Cultuur: We leven in een cultuur die in superlatieven denkt: meer, beter, efficiënter, sneller, goedkoper... De werkdruk neemt objectief gezien almaar toe terwijl steeds meer mensen dat tempo niet kunnen volhouden. Wij beschouwen burn-out dan ook als een maatschappelijk gegeven en hoeden ons ervoor alle verantwoordelijkheid voor het ontstaan en/of het herstel bij het individu te leggen. Om een antwoord te bieden aan de groeiende groep mensen die het arbeidsritme te hoog vindt, zullen er ook op maatschappelijk vlak dingen moeten veranderen. 3. Zorgprogramma van Kompas Burn-out is een proces. Er is een fase vooraf en een fase nadien: Chronische stress Burn-out Rust Herstel Reintegratie Het zorgprogramma burn-out is dan ook een procesbegeleiding waarin volgende processen belangrijk zijn: Een proces van aanvaarding Een proces van herwinnen van energie Kompas heeft op basis van jarenlange ervaring met burn-out een integraal zorgprogramma ontwikkeld. Integraal: we bieden een complete zorg van rust tot nazorg
zodat de persoon in kwestie niet op zoek moet naar én een kinesist ( ontspannen) én een therapeut ( verwerken) én een loopbaanbegeleider ( nieuwe stappen zetten). Het zorgprogramma bestaat uit drie fasen: de eerste fase is de rustfase, de tweede fase is de herstelfase en de laatste fase is de fase van de re-integratie, d.w.z. de voorbereiding van de terugkeer naar het werk (of ander werk)en tenslotte wordt er ook nazorg aangeboden. Het accent ligt enerzijds op aanvaarding en anderzijds op herwinnen van de basisenergie.
Het aanbod binnen deze vernieuwde dienstverlening wordt procesmatig opgebouwd en omvat concreet voor de persoon met een burn-out: een intakefase waarin er aandacht is voor zowel het persoonlijke verhaal als de klachten en toestand van de persoon in kwestie. Deze fase is gericht op het vaststellen van een burn-out ( door middel van testen) en inschatten van de mogelijkheden naar herstel op maat van de persoon met burn-out een zorgprogramma op maat, gericht op procesmatig herstel voor een persoon met burn-out. 1. In de rustfase hebben mensen concrete begeleiding nodig om te leren hoe ze zich terug kunnen ontspannen. Dit leren we hen door op zoek te gaan naar wat voor hen werkt. We maken daarvoor ook o.a. gebruik van bijv. mindfulness oefeningen, piekerdagboekje, werken met creativiteit. Om terug letterlijk in beweging te komen werken we ook samen met een kinesistenpraktijk, die vermoeide mensen op hun maat terug leert bewegen. In deze fase is het belangrijk om zicht te krijgen op het fenomeen burn-out zodat de persoon vat krijgt op wat er mentaal, fysiek, gedragsmatig gebeurt. Daarom hechten we veel belang aan de psycho-educatie. We geven informatie in de individuele begeleiding en we bieden psycho-educatie aan in groep (staat open voor de partners). 2. In de herstelfase staan we stil bij de oorzaken van de burn-out. Hoe is het zover gekomen? Burn-out is een interactief proces waar zowel contextfactoren ( te maken met de structuur en/of communicatie in de organisatie) als persoonsgerichte factoren spelen. Hoe deze factoren op elkaar inspelen maken we helder met de stressanalyse. Gezien in de burn-out de cognitieve processen een belangrijk onderdeel zijn in de oorzaak en/of het in stand houden van de burn-out besteden we daar uitgebreid aandacht aan. Dit doen we door middel van ACT (Acceptance and Commitment Therapy). Dit wordt in groep aangeboden en wordt verder toegepast in de individuele coaching. Mensen die een burn-out krijgen zitten dikwijls vast in een stroom van
negatieve gedachten en gevoelens. Deze steeds weerkerende gedachten en gevoelens vormen ondertussen op zich een belangrijke bron van stress ( de oorzaken van de stress worden steeds opnieuw beleefd, ook al zijn ze ondertussen niet meer op het werk). Dit belet hen om de nodige mentale ruimte te creëren om terug in beweging te komen, en opties zien om terug te functioneren. ACT leert mensen enerzijds om de factoren die je niet kunt veranderen te accepteren, wat eventueel kan betekenen dat mensen een andere werkcontext moeten opzoeken. Anderzijds leert ACT ook kijken naar waar mensen wel invloed op hebben: door actie te ondernemen vanuit waarden ( dus vanuit willen) en zich niet vast te zetten in belemmerende gedachten en gevoelens. 3. Re-integratie is gericht op het opnieuw aansturen van zijn of haar loopbaan in de juiste richting om inzetbaar te zijn of te blijven voor de arbeidsmarkt. Wanneer mensen een duidelijk beeld hebben van de factoren ( dit houdt ook in van wat er veranderbaar is en wat niet) komt er ruimte vrij om te kijken naar de volgende stap. In deze fase gaan we samen exploreren wat er mogelijk is: ofwel ziet iemand nog mogelijkheden in de huidige werkcontext ofwel niet. In het eerste geval zoeken we wat er nodig is om terug met energie te functioneren. We moedigen mensen ook aan om dit te bespreken met de leidinggevende en bereiden de gesprekken samen voor. Als mensen hiermee akkoord gaan wordt IDEWE een bemiddelende instantie. In het tweede geval biedt loopbaancoaching terug perspectief. Dit laatste is heel belangrijk om uit de burn-out te geraken. Daarom kan het ook zijn dat we al eerder in het proces een aanvang nemen met aspecten van loopbaanbegeleiding om het perspectief als anker bij het herstellingsproces te gebruiken. Tenslotte is er een fase van nazorg waarbij de persoon met een burnout verder opgevolgd wordt na zijn re-integratie om zo zijn herstel nog te verstevigen en waar nodig bij te sturen naar duurzame gedragsverandering op de werkvloer. In deze fase gaat er ook aandacht uit naar een optimale re-integratie op het werk, binnen het eigen team en in relatie met de eigen leidinggevende.
Enkele reacties van onze klanten Dat er iemand voor me klaar stond en me stap voor stap begeleid heeft is net wat ik nodig had in deze fase van mijn leven om terug op de rails te geraken Ik ben Kompas zeer dankbaar: ze hebben er voor gezorgd dat ik mijn burn-out overleefd heb en achter mij heb kunnen laten. Ze hebben me mezelf leren kennen en aanvaarden
De oefentijd zal nog een tijd duren maar dit probeer ik nu te integreren in het werk
Hoe doorverwijzen? Voor meer informatie over ons programma: www.loopbaankompas.be Voor vragen/om aan te melden: info@loopbaankompas.be of 016/35 05 79 Volg ons op onze facebookpagina: www.facebook.com/kompasvzwloopbaancentrum
VZW LOOPBAANCENTRUM Diestsesteenweg 49 3010 kessel-lo 016/35 05 79