'?,îîhorrand SrnTEN Lid Gedeputeerde Staten R.A.M. van der Sande Contâct 070-441 70 13 ram.vander.sande@pzh. nl Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-ho[land.nl Provinciale Staten o"t,' 1'l JUL 2016 Ons kenmerk Uw kenmerk Bijlagen:3 Onderwerp Aanbieding actualisatie herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van juli 201 6 Geachte Statenleden, Bezoekadres Zuid-Hollandplein 1 25964W Den Haag Tram 9 en de busli nen 90, 385 en 386 stoppen dicl tbij het provinc ehuis. Vanaf station Den Haag CS is het tien minutên lopen. De park enuimte voor auto's s beperkt. EITf,EI ffi Voor de overlegvergadering van de Statencommissie Bestuur en Middelen van 17 juni 2015 heb ik u ter kennisneming toegezonden de brieven van het college van Gedeputeerde Staten aan de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Giessenlanden en Molenwaard van 13 mei 2015, met als bijlage de herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van mei 2015 zoals deze aan de beide colleges is aangeboden. Een participatietraject voor inwoners, bedrijven en instellingen moest toen nog plaatsvinden. Zodra na de zomer van 2015 dit traject zou zijn afgerond zou aan de raden een definitief oordeel worden gevraagd over de meerwaarde van een eventuele bestuurlijke fusie tussen de beide gemeenten. Het participatietraject heeft echter vertraging opgelopen en heeft nog tot de maand juli2016 geduurd. De beide gemeenten richten zich nu op besluitvorming in de raden van oktober/november 201 6. Op 17 mei 2016 ontvingen wij van de colleges van burgemeester en wethouders van de beide gemeenten het verzoek om, in verband met deze vertraging, de herindelingsscan van mei 2015 te actualiseren, omdat de cijfers uit de herindelingsscan inmiddels een jaar oud zijn en er in het afgelopen jaar ook veel is gebeurd. Op deze wijze zouden de raden zich bij hun besluit op de meest actuele cijfers kunnen baseren. De colleges hebben aangegeven geen complete rapportage te verwachten en ook geen actualisatie van de clustervergelijking gemeentefonds. Gevraagd is onder andere om de toevoeging van de resultaten en conclusies van de jaarrekeningen2014 en 2015 en de begrotingen 2016 en meerjarenramingen 20'17-2019. Verder gaat het onder andere om toevoeging van de actualisaties van de berekening van de algemene uitkering voor de fictieve fusiegemeente, de tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling en de woonlastendruk voor de fictieve fusiegemeente. De colleges hebben verzocht uiterlijk half augustus 2016 te mogen beschikken over de geactualiseerde herindelingsscan in verband met de stuurgroep vergadering van 22 augustus
-Ð Ons kenmerk e'iffjuoiland 2016 en de radenbijeenkomst van 29 augustus 2016 ter voorbereiding van de besluitvorming door de gemeenteraden in oktober/november 2016. Wij zijn hieraan tegemoet gekomen. Hierbij stuur ik u ter kennisname de brieven van het college van Gedeputeerde Staten aan de colleges van burgemeester en wethouders van Giessenlanden en Molenwaard van '12 juli 2016, met als de actualisatie van de herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van juli 2016 de beide colleges is aangeboden. Met groet, Sande 2t2
Gedeputeerde Staten Directie Leefomgeving en Bestuur Afdeling Bestuur '?",ifil HorraND Het College van Burgemeester en Wethouders GIESSENLANDEN Postbus I 4223zG HOORNAAR Contac-t A. van den Berg T 070-441 67 02 a.vanden.berg@pzh.nl Postedres Prov nc ehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-holland.nl Datum Zie vezenddatum linksonder Ons kenmerk PZH-2016-558331845 DOS-2015-0000104 [Jw kenmerk Bijlagcn: 1 (Actualisetie herindclingsscan Giessenlanden-Molenwaard van juli 2016) Ondenrerp Actualisatie herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van juli 2016 Geacht college, Samen met het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Molenwaard heeft u in een gezamenlijke brief van 1 7 mei 2016 ons vezocht een actualisatie van de herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van mei 2015 uit te voeren. Bijgaand bieden wij u deze actualisatie aan. ln deze actualisatie zijn onder andere toegevoegd de resultaten en conclusies van de jaanekeningen 2014 en 2015 en de begrotingen 2016 en meerjarenramingen20'17-2019. Verder zijn toegevoegd de actualisaties van de berekeningen van de algemene uitkering voor de fictieve fusiegemeente, de tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling en de woonlastendruk voor de fictieve fusiegemeente. Ambtelijk is aangegeven dat geen actualisatie behoefde plaats te vinden van de nettolasten vergelijking van de fictieve gemeente Giessenlanden- Molenwaard (clustervergelijking gemeentefonds). BGzoGkadrca ZuiûHollandple n 'l 2596 AW Don H ag Tr m I on ds buslljncn 90, 385 cn 386 Coppon diútbi het provincirhuis. Vanaf stal on Den Haag CS is het ti6n minuten lopon. De parkôerulmte voor auto's is beperkt. Wij vezoeken u in uw conespondentie altijd het DOS-nummer te vermelden dat wij rechts bovenaan in deze brief hebben opgenomen. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, voor dezen, drs. Marije L.E.F. Hoogendoorn-Bruins Slot Deze brief is digitaalvasfgesfel4 hierdoor staat er geen fysieke handtekening in de brief. Afschrift voor: - Het College van Burgemeester en Wethouders van Molenwaard Verzonden op I 2-07 -2O1 6 PZH-201 6-558331 845 dd. 12-07 -2016
Gedeputeerde Staten '?,îrîhorrand Het College van Burgemeester en Wethouders van MOLENWAARD Postbus 5 2970 AA BLESKENSGRAAF Directie Leefomgeving en Bestuur Afdeling Bestuur Contact A. van den Berg 'l 070-441 67 02 a.vanden.berg@pzh.nl Poladres Provinc ehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-holland.nl Datum Zie vezenddatum linksonder Ons kenmerk PZH-2016-558331845 DOS-2015-0000104 Uw kenmerk B jlagen: 1 (Actualisalie herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van juli 2016) Onderwerp Actualisatie herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van juli 2016 Geacht college, Samen met het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Giessenlanden heeft u in een gezamenlijke brief van 17 mei 2016 ons verzocht een actualisatie van de herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van mei 2015 uit te voeren. Bijgaand bieden wij u deze actualisatie aan. ln deze actualisatie zijn onder andere toegevoegd de resultaten en conclusies van de jaanekeningen 2O14 en 2015 en de begrotingen 2016 en meerjarenramingen 2O17-2019. Verder zijn toegevoegd de actualisaties van de berekeningen van de algemene uitkering voor de fictieve fusiegemeente, de tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling en de woonlastendruk voor de fictieve fusiegemeente. Ambtelijk is aangegeven dat geen actualisatie behoefde plaats te vinden van de nettolasten vergelijking van de fic{ieve gemeente Giessenlanden- Molenwaard (clustervergelijking gemeentefonds). Bezockadras ZuiúHollandplGin I 2596 AW Den Haag Tram 9 en de busli nan 90, 385 en 386 stoppen didltbij het provindehuis. Vanaf station D6n Haao CS is het tien m nuten lopen. Ðe påñ(eeruimto voor auto's is bepêrkt. Wij vezoeken u in uw conespondentie altijd het DOS-nummer te vermelden dat wij rechts bovenaan in deze brief hebben opgenomen. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, voor dezen, drs. Marije L.E.F. Hoogendoorn-Bruins Slot Deze brief is digitaalvasfgesfeld, hiedoor staat er geen fysieke handtekening in de brief. EITf;E ffi Afschriñ voor: - Het College van Burgemeester en Wethouders van Giessenlanden Verzonden op 12-07 -2016 PZH-201 6-558331 845 dd. 12-07 -2016
Actualisatie Herindelingsscan Giessenlanden - Molenwaard Molenwaard Giessenlanden Juli 2016
PROVINCIE ZUID-HOLLAND DIRECTIE LEEFOMGEVING EN BESTUUR AFDELING BESTUUR BUREAU BESTUURLIJKE ZAKEN EN TOEZICHT TEAM FINANCIEEL TOEZICHT ACTUALISATIE HERINDELINGSSCAN VAN DE GEMEENTEN GIESSENLANDEN EN MOLENWAARD 1
Samenstellers: Provincie Zuid-Holland, Bureau Bestuurlijke Zaken en Toezicht, Team Financieel Toezicht Met medewerking van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Directie Bestuur, Democratie en Financiën Juli 2016 2
Inhoudsopgave Pagina Bestuurlijke samenvatting 5 1. Inleiding 10 1.1 Aanleiding tot actualisatie van de herindelingsscan 10 1.2 Wat is er ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 geactualiseerd 10 2. Financiële effecten bij gemeentelijke herindeling 11 2.2 Herindeling en de algemene uitkering 11 2.3 Tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling 12 2.4 Mogelijke effecten van de herindeling op de woonlasten 12 3. De ontwikkeling van de financiële positie van de Gemeenten Giessenlanden en Molenwaard 15 3.3 Begroting en meerjarenraming 15 3.3.1 Financiële positie in historisch perspectief 15 3.3.2 Begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 16 3.3.3 Ontwikkelingen 17 3.4 Vermogenspositie 20 3.4.2 Risico s en weerstandsvermogen 20 3.5 Jaarrekeningen 22 3.6 Onderwerpen uit de verplichte paragrafen 24 3.6.1 Lokale heffingen 24 3.6.2 Onderhoud kapitaalgoederen 26 3.6.4 Grondbeleid 28 4. De eigen inkomsten vergeleken 31 4.3 Gemeentelijke woonlastendruk 31 4.3.1 Woonlastendruk 2016 huidige gemeenten en de fictieve nieuwe gemeente 31 4.4 Overige heffingen 32 5. Gemiddelde loonsom en formatie 35 5.1 Inleiding 35 5.2 Uitwerking 35 5.3 Conclusie 36 Bijlagen: 1. Opbouw algemene uitkering Giessenlanden en Molenwaard op basis van gegevens 2015 opgenomen in herindelingsscan van mei 2015(zie bijlage 3) 37 2. Effecten op herindelingsafhankelijke eenheden voor maatstaven gemeentefonds voor fictieve gemeente Giessenlanden- Molenwaard opgenomen in herindelingsscan van mei 2015 (zie bijlage 4) 38 3. Mutatie algemene uitkering en specificatie voor de fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard opgenomen in de herindelingsscan van mei 2015 (zie bijlage 5) 39 4. Opbouw algemene uitkering Giessenlanden en Molenwaard op basis van gegevens 2016 40 5. Effecten op herindelingsafhankelijke eenheden voor maatstaven gemeentefonds voor fictieve gemeente Giessenlanden- Molenwaard op basis van gegevens 2016 41 6. Mutatie algemene uitkering en specificatie voor de fictieve Gemeente Giessenlanden-Molenwaard op basis van gegevens 2016 42 3
7. Berekening tijdelijke maatstaf herindeling per 2015 fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard opgenomen in de herindelingsscan van mei 2015 (zie bijlage 6) 43 8. Berekening tijdelijke maatstaf herindeling per 2016 fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard 44 9. Toelichting op de betekenis van de kengetallen 45 4
Bestuurlijke samenvatting In deze bestuurlijke samenvatting zijn de belangrijkste conclusies van de actualisatie van de herindelingsscan van mei 2015 opgenomen. Algemene uitkering gemeentefonds fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard (zie paragraaf 2.2, bladzijde 11) De gemeentefondsuitkering voor de fictieve gemeente Giessenlanden- Molenwaard komt op basis van de gegevens 2016 376.494 lager uit dan de optelling van de algemene uitkering die de beide gemeenten nu ontvangen. Dit is 153.312 minder nadelig dan geraamd op basis van de gegevens 2015. Zoals in de herindelingsscan van mei 2015 reeds is gemeld zijn er tegenover het wegvallende vaste bedrag in de nieuwe gemeente ook besparingen mogelijk op bijvoorbeeld bestuurskosten (raad, college, griffie, rekenkamer, gemeentesecretaris, enzovoorts), die na een herindeling immers lager zullen uitvallen. Tijdelijke maatstaf herindeling (zie paragraaf 2.3, bladzijde 12) De tijdelijke maatstaf herindeling komt op basis van de geactualiseerde gegevens 2016 uit op 5,4 miljoen. Dit is 85.035 hoger dan geraamd op basis van de gegevens 2015. Het berekende bedrag van de tijdelijke maatstaf herindeling zou voldoende moeten zijn om de lasten van de zogenaamde frictiekosten op te vangen. Indien de uitkeringsfactor wijzigt, wijzigt ook de opbrengst van de tijdelijke verdeelmaatstaf. Mogelijke effecten voor de woonlasten ( zie paragraaf 2.4, bladzijden 12-15) Bij een herindeling op basis van de gegevens 2016 en bij een gelijkblijvende totaalopbrengst en OZB-waarden zouden de woonlasten (OZB, afvalstoffenheffing en rioolrechten) voor woningeigenaren van de gemeente Giessenlanden stijgen met 2,2%, ofwel 18 (was in 2015 een stijging van 5,9%, ofwel 47) en die van de gemeente Molenwaard dalen met 0,85%, ofwel 7 ( was in 2015 een daling van 2,3%, ofwel 20). Dit betekent dat de verschillen tussen de beide gemeenten in 2016 ten opzichte van 2015 iets kleiner zijn geworden. Begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 ( zie paragraaf 3.3.2, bladzijden 16-17) Ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 zijn de resultaten van de begrotingen 2016 en meerjarenramingen 2017-2019 van de beide gemeenten toegevoegd. De begroting 2016 en de meerjarenraming 2017-2019 van de gemeente Giessenlanden zijn voor alle jaren structureel en reëel in evenwicht. De begroting 2016 en de jaarschijven 2018 en 2019 van de meerjarenraming 2017-2019 van de gemeente Molenwaard zijn structureel en reëel in evenwicht. Voor de jaarschijf 2017 van de meerjarenraming is dit niet het geval. Het structurele en reële evenwicht in de begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 is mede tot stand gekomen door invoering van een precariobelasting. Dit heeft geleid tot ruime batige saldi voor de jaren 2016, 2018 en 2019. Voor het jaar 2017 heeft dit geleid tot een lager (relatief gering) tekort. De beide gemeenten zijn voor het begrotingsjaar 2016 onder het repressieve toezicht geplaatst. 5
Ontwikkelingen (zie paragraaf 3.3.3, bladzijden 17-20) Ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 zijn de volgende actuele ontwikkelingen te melden. Deze ontwikkelingen kunnen gaan spelen bij de toekomstige begrotingen en meerjarenramingen, omdat deze ontwikkelingen van invloed kunnen zijn op de hoogte van de structurele baten en/of lasten. Tweede fase groot onderhoud gemeentefonds (subcluster Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV) Het adviesbureau Frontin PAUW dat voor het merendeel van de gemeenten de algemene uitkering berekent c.q. een programma biedt om de algemene uitkering te berekenen, heeft naar aanleiding van een verzoek van diverse gemeenten voor alle gemeenten in Nederland een richtinggevende berekening gemaakt wat het zou betekenen als de overheveling van de resterende 2/3 naar de plattelandsgemeenten zou worden doorgevoerd. Voor de gemeenten Giessenlanden en Molenwaard worden voordelen berekend van respectievelijk 255.935 en 436.252. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft in de meicirculaire 2016 aangegeven voor deze zomer een besluit te nemen. Precariobelasting De gemeente Molenwaard heft met ingang van 2016 precariobelasting op ondergrondse leidingen en kabels. Voor 2016 gaat het om 1,8 miljoen en voor de jaren 2017 tot en met 2019 om 1,251 miljoen. Er is een wetsvoorstel in voorbereiding die deze mogelijkheid binnenkort zal beperken. Als dat doorgaat zal een overgangsregeling gelden van maximaal 10 jaar. Actuele ontwikkeling precariobelasting: In de opgestelde actualisatie van de herindelingsscan (zie bovenstaande tekst) is er, op basis van de op dat moment bekende informatie, nog vanuit gegaan dat de gemeente Molenwaard onder de overgangsregeling van maximaal 10 jaar zou vallen. Inmiddels heeft de minister van BZK op 22 juni 2016 een voorstel van Wet bij de Tweede Kamer ingediend dat voorziet in de afschaffing van de heffingsbevoegdheid van precariobelasting op ondergrondse leidingen en kabels door gemeenten. De in het voorstel van Wet opgenomen overgangsregeling houdt in dat gemeenten die in 2015 inkomsten genoten uit deze precariobelasting en waarin op 10 februari 2016 een belastingverordening gold terzake, in de gelegenheid worden gesteld om tot 1 januari 2027 dit deel van de precariobelasting af te bouwen en te beëindigen. Als dit voorstel van Wet ongewijzigd wordt bekrachtigd door de Tweede en Eerste Kamer betekent dit dat de gemeente Molenwaard niet in aanmerking komt voor deze overgangsregeling. Nog niet duidelijk is wanneer deze wet in werking zal treden. Effect op specifieke uitkeringen Het is mogelijk dat zich na een herindeling schaaleffecten voordoen ten aanzien van specifieke uitkeringen. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij de BUIG (Gebundelde Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten). Het is een rijksvergoeding van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) aan gemeenten ter bekostiging van verstrekte uitkeringen op grond van de Participatiewet, IOAW, IOAZ, Bbz 2004 (levensonderhoud startende zelfstandigen). Beide gemeenten hebben nu een inwonertal dat onder de 40.000 inwoners ligt. De eventueel nieuw te vormen gemeente Giessenlanden-Molenwaard zal meer dan 40.000 inwoners tellen. Het ministerie van SZW heeft indicatief op basis van de huidige regelgeving en macrobudgetten een hogere structurele uitkering berekend van ± 0,3 miljoen ofwel ongeveer 7 per inwoner. 6
Risico s en weerstandsvermogen (zie paragraaf 3.4.2, bladzijden 20-22) Ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 komen de weerstandsratio s op basis van de begrotingen 2016 van de beide gemeenten hoger uit. Norm voor de weerstandsratio is 1,0. Bij Giessenlanden is sprake van een ratio van 103,8 (was in 2015 45,8). Deze sterke stijging wordt veroorzaakt door een naar verhouding sterk afgenomen risicowaarde. Daarnaast is de beschikbare weerstandscapaciteit ten opzichte van 2015 afgenomen. Hierbij is nog geen rekening gehouden met het raadsbesluit bestemming vermogen van 24 september 2015. In dit raadsbesluit wordt ten laste van de algemene reserve 38 miljoen geïnvesteerd in de Giessenlandse samenleving. Een verhoging ten opzichte van het eind 2013 voorgestelde bedrag van 25 miljoen (5 x 5 miljoen). Na inzet van deze 38 miljoen resteert een algemene reserve van 25 miljoen. De gemeente wil dit bedrag hanteren als ondergrens. Wordt de bestemming van het vermogen meegenomen in de ratio weerstandsvermogen dan komt deze uit op 42,4. De weerstandsratio van Molenwaard komt op basis van de begroting 2016 voor 2016 en 2017 uit op 1,39 (was in 2015 1,06). Voor de periode vanaf 2018 wordt deze berekend op 1,35 (was in 2015 0,97). Met name de risico s van de grondexploitatie zijn ten opzichte van 2015 verminderd. Deels wordt dit veroorzaakt door de verbeterde economische omstandigheden en deels door de verliesnemingen op basis van het MPG 2013/2014 en het beleid met betrekking tot de grondexploitatie Langerak-Zuid. Kengetallen Met ingang van het begrotingsjaar 2016 dienen de gemeenten op basis van de vernieuwing van het BBV een uniforme basis set van financiële kengetallen in de paragraaf op te nemen. Het betreft hier de kengetallen netto schuldquote, netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen, solvabiliteitsratio, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit. Het doel van de commissie Depla was niet om de individuele kengetallen te koppelen aan normeringswaarden, maar om deze in samenhang te bezien. Het is aan de gemeenteraden zelf om een oordeel te vormen over de kengetallen. Wel zijn signaleringswaarden met categorieën A (minst risicovol), B (neutraal) en C (meest risicovol) opgesteld (zie bladzijden 21-22) Giessenlanden Het kengetal belastingcapaciteit valt voor de jaren 2014, 2015 en 2016 onder Categorie C meest risicovol. De overige kengetallen vallen voor deze jaren in de Categorie A minst risicovol. Molenwaard De kengetallen Netto schuldquote en de Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen vallen voor de jaren 2014, 2015 en 2016 onder de Categorie B neutraal. De kengetallen Solvabiliteit 2014 en 2015 vallen onder de categorie B neutraal en die van 2016 onder categorie C meest risicovol. De kengetallen Grondexploitatie 2014 en 2015 vallen onder de Categorie B neutraal en die van 2016 onder de Categorie A minst risicovol. De kengetallen Structurele exploitatieruimte 2014 en 2015 vallen onder de Categorie C meest risicovol en die van 2016 onder Categorie A minst risicovol. De kengetallen Belastingcapaciteit 2014, 2015 en 2016 vallen onder Categorie C meest risicovol. De beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie (artikel 11, lid 2e van het BBV) ontbreekt nog in beide begrotingen. In de brieven van het college van Gedeputeerde Staten 7
(GS) over de begroting 2016 is verzocht deze beoordeling in de volgende begroting op te nemen. Wij verwijzen ook nog naar de brief van het college van GS van 11 april 2016, kenmerk PZH-2016-552820422 waarbij de gemeenteraden van de Zuid-Hollandse gemeenten een inventarisatie van de kengetallen is aangeboden, met enkele goede voorbeelden hoe er invulling gegeven kan worden aan de kengetallen. Jaarrekeningen(zie paragraaf 3.5, bladzijden 22-24) Ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 zijn toegevoegd de resultaten van de jaarrekeningen 2014 en 2015 van de beide gemeenten. Voor het jaar 2015 zijn deze gebaseerd op de van de beide gemeenten ontvangen conceptjaarrekening. De jaarrekeningen 2014 en 2015 van de beide gemeenten sluiten met (ruime) batige saldi. Rekening houdend met een correctie voor de incidentele baten en lasten is voor beide gemeenten sprake van structureel en reëel in evenwicht. Onderhoud kapitaalgoederen (zie paragraaf 3.6.2, bladzijden 26-28) Giessenlanden De ontwikkelingen ten opzichte van 2015 zijn beperkt. Het beheerplan voor de wegen wordt in 2016 geactualiseerd voor de periode 2016-2020. Het beheerplan water (baggeren en beschoeiingen) is in 2016 geactualiseerd voor de periode 2016-2020. Dit plan is op 31 mei 2016 door het college van burgemeester en wethouders vastgesteld. De actualisaties van de beheerplannen voor de gebouwen en de civiele kunstwerken worden volgens planning in 2016 vastgesteld voor de periode 2016-2025. Bij de wegen en kunstwerken is evenals in 2015 nog sprake van achterstallig onderhoud. Dit achterstallig onderhoud wordt binnen de meerjarenraming ingelopen. In het raadsvoorstel bestemming vermogen zijn hier middelen voor opgenomen. Molenwaard De ontwikkelingen ten opzichte van 2015 zijn beperkt. Bij het beheerplan voor de wegen is ten opzichte van 2015 nog steeds sprake is van achterstallig onderhoud met de aanvulling dat er met ingang van 2020 sprake is van reële ramingen. Tot en met 2016 worden de uitgaven nog ten laste van de hiervoor beschikbare reserve gebracht. Vanaf het jaar 2017 worden deze uitgaven conform de nieuwe regels van het BBV geactiveerd en wordt hierop afgeschreven. Grondbeleid (zie paragraaf 3.6.4, bladzijden 28-31) Giessenlanden De totale boekwaarde van de gronden is ten opzichte van de jaarrekeningen 2013 en 2014 verder afgenomen en bedraagt per 31-12-2015 afgerond 0,9 miljoen. De algemene reserve grondexploitatie is afgenomen en bedraagt per 31-12-2015 afgerond 0,6 miljoen. Er is nog één complex in exploitatie. Het verwachte resultaat van dit complex bedraagt per 31-12- 2015 op contante waarde afgerond 1 ton. De nog te maken kosten bedragen afgerond 0,3 miljoen en de nog te realiseren opbrengsten afgerond 1,1 miljoen. Molenwaard In 2015 is de boekwaarde van de grondexploitaties ten opzichte van de jaarrekeningen 2013 en 2014 gestegen en bedraagt per 31-12-2015 afgerond 15,4 miljoen. De algemene reserve grondexploitatie is toegenomen en bedraagt per 31-12-2015 afgerond 2,5 miljoen. Het verwachte positieve resultaat van de in bouwgrond exploitatie zijnde complexen wordt berekend op afgerond 6,4 contante waarde per 31-12- 2015. De nog te maken kosten bedragen 24,8 miljoen en de nog te realiseren opbrengsten 46,7 miljoen. 8
Blijvend punt van aandacht voor de gemeente Molenwaard is de relatief hoge boekwaarde in relatie tot de programmering. Dit heeft onder meer te maken met de fase waarin de in exploitatie zijnde projecten zich bevinden. De boekwaarde moet nog worden terugverdiend door toekomstige verkopen. Hierdoor blijft de gemeente gevoelig voor de huidige en toekomstige programmatische en marktontwikkelingen. Overige heffingen (zie paragraaf 4.4, bladzijden 32-34) Vergelijking van de geactualiseerde gegevens op basis van de begroting 2016 met die uit de herindelingsscan van mei 2015 laat zien dat de gemeente Molenwaard met ingang van 2016 een precariobelasting op ondergrondse leidingen heeft ingevoerd. De gemeente Giessenlanden heeft deze belasting niet. Verder valt op dat de verwachte opbrengsten leges bouwvergunningen van Giessenlanden in 2016 16,- per inwoner hoger zijn dan in 2015. Dit wordt veroorzaakt door de raming van incidenteel hogere opbrengsten als gevolg van twee grote bouwprojecten. Zoals ook al geconstateerd bij de herindelingsscan van mei 2015 genereert Molenwaard meer opbrengsten uit overige heffingen dan Giessenlanden. Daar is ten opzichte van 2015 de opbrengst precariobelasting bijgekomen. Molenwaard heft daarnaast nog vermakelijkhedenretributie en toeristenbelasting en Giessenlanden niet. Gemiddelde loonsom en formatie (zie paragrafen 5.1 tot en met 5.3, bladzijden 35-36) De personeelsomvang en gemiddelde loonsom 2016 van Giessenlanden zijn ten opzichte van 2015 gedaald. Ditzelfde geldt voor de bezette formatieplaatsen per 1.000 inwoners. De personeelsomvang van de gemeente Molenwaard is ten opzichte van 2015 ook gedaald. Ditzelfde geldt voor de bezette formatieplaatsen per 1.000 inwoners. De gemiddelde loonsom daarentegen is ten opzichte van 2015 gestegen. 9
1 INLEIDING 1.1 Aanleiding tot de actualisatie van de herindelingsscan Op 17 mei 2016 hebben de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Giessenlanden en Molenwaard een verzoek ingediend tot actualisatie van de herindelingsscan Giessenlanden-Molenwaard van mei 2015 ten behoeve van de besluitvorming door hun raden over een eventuele fusie. De colleges geven aan dat het voor de raden van groot belang is dat zij kunnen beschikken over een actuele herindelingsscan. De provincie heeft zich bereid verklaard aan dit verzoek tegemoet te komen. Giessenlanden en Molenwaard voeren gezamenlijk een onderzoek uit naar de meerwaarde van een eventuele fusie. Dit onderzoek omvat drie fasen, namelijk een bureauonderzoek, een herindelingsscan en een participatietraject. De eerste twee fasen zijn reeds uitgevoerd, de derde fase (het participatietraject) loopt nog tot de maand juli 2016. De colleges richten zich op besluitvorming in de raden van oktober/november 2016. Voor de besluitvorming achten de colleges het van belang dat beide gemeenten uiterlijk 12 augustus 2016 over de geactualiseerde herindelingsscan kunnen beschikken. 1.2 Wat is er ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 geactualiseerd De actualisatie betreft geen complete rapportage, maar een actualisatie van de cijfers en tabellen nu er een jaar is verstreken na de totstandkoming van de herindelingsscan van mei 2015. Beide gemeenten hebben aangegeven dat geen actualisatie behoeft plaats te vinden van de nettolasten vergelijking van de fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard (clustervergelijking gemeentefonds) als bedoeld in Hoofdstuk 5 van de herindelingsscan van mei 2015. Het gaat vooral om het toevoegen van de actuele berekening van de gemeentefondsuitkering voor de fictieve nieuwe gemeente, de actualisatie van de berekening van de tijdelijke maatstaf herindeling, de actualisatie van de mogelijke effecten van de herindeling op de woonlasten en het toevoegen van de resultaten van de jaarrekeningen 2014 en 2015 en de begrotingen 2016 en meerjarenramingen 2017-2019 en dan vooral de cijfers/tabellen en conclusies, zonder uitgebreide teksten. Voor de onderlinge vergelijkbaarheid is in deze actualisatie ook het merendeel van de tabellen uit de herindelingsscan van mei 2015 opgenomen. In hoofdstuk 2 zijn de gemeentefondsuitkering voor de fictieve nieuwe gemeente, de tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling en de mogelijke effecten voor de woonlasten geactualiseerd. In hoofdstuk 3 is de actuele ontwikkeling van de financiële positie aan de hand van de jaarrekeningen 2014 en 2015, de begrotingen 2016 en meerjarenramingen 2017-2019 en de vermogenspositie weergegeven. In paragraaf 3.4 Vermogenspositie zijn de met ingang van 2016, op basis van de vernieuwing van het BBV, voorgeschreven 5 kengetallen toegevoegd. In Hoofdstuk 4 wordt aandacht besteed aan de actualisatie van de verschillen in belastingen/heffingen op basis van de begrotingen 2016 van de beide gemeenten plus een vergelijking met de cijfers op basis van de begrotingen 2015. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de actualisatie van de gemiddelde loonsom en formatie van de beide gemeenten. Het concept van de geactualiseerde herindelingsscan Giessenlanden- Molenwaard is aan de gemeenten voorgelegd voor een controle op feitelijke onjuistheden en onduidelijkheden. 10
2 FINANCIËLE EFFECTEN BIJ GEMEENTELIJKE HERINDELING 2.2 Herindeling en de algemene uitkering In deze paragraaf en de Bijlagen 3 en 6 wordt de nieuwe berekening van de algemene uitkering uit het gemeentefonds vergeleken met de oude berekening. In tabel 2.2.1 is het absolute verschil en het verschil per inwoner voor de fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard van de herindelingsscan van mei 2015 opgenomen. In tabel 2.2.1a de geactualiseerde berekening op basis van de gegevens 2016. In de Bijlagen staan de eenheden van de maatstaven vermeld die speciaal voor deze herindelingsscan naar de fictieve gemeente Giessenlanden- Molenwaard zijn herberekend. Die van de herindelingsscan van mei 2015 zijn opgenomen in Bijlage 2 en die op basis van de geactualiseerde gegevens 2016 in Bijlage 5. In de Bijlagen 1 en 4 is een specificatie opgenomen van de huidige berekeningen (op basis van de gegevens 2015 en 2016) van de algemene uitkering van de beide gemeenten. Tabel 2.2.1 Mutatie algemene uitkering bij de nieuw te vormen gemeente gegevens 2015 Fusiegemeente Giessenlanden- Molenwaard Verschil Absoluut x 1.000 Verschil in % Verschil per Inwoner x 1-530 -1,12% -12 Tabel 2.2.1a Mutatie algemene uitkering bij de nieuw te vormen gemeente gegevens 2016 Fusiegemeente Giessenlanden- Molenwaard Verschil Absoluut x 1.000 Verschil in % Verschil per Inwoner x 1-376 -0,79% -9 Uit de tabellen 2.2.1 en 2.2.1a blijkt dat de gemeentefondsuitkering voor de fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard op basis van de gegevens 2016 afgerond 154.000 minder nadelig uitkomt dan geraamd op basis van de gegevens 2015. In de Bijlagen 3 en 6 is de specificatie van de daling van de algemene uitkering 2015 en 2016 opgenomen. De lagere daling ten opzichte van de gegevens 2015 wordt vooral veroorzaakt door: - Het vervallen van de negatieve factoren Algemene bijstandswet schaalvoordeel en Algemene bijstandswet schaalnadeel; - Een hoger bedrag voor omgevingsadressendichtheid; - Een lagere negatieve correctie van het vaste bedrag. Zoals in de herindelingsscan van mei 2015 reeds is gemeld zijn er tegenover het wegvallende vaste bedrag in de nieuwe gemeente ook besparingen mogelijk op bijvoorbeeld bestuurskosten (raad, college, griffie, rekenkamer, gemeentesecretaris, enzovoorts), die na een herindeling immers lager zullen uitvallen. 11
2.3 Tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling In deze paragraaf wordt de nieuwe berekening van de tijdelijke maatstaf herindeling vergeleken met de oude. In tabel 2.3.1 is de berekening uit de herindelingsscan van mei 2015 opgenomen. In tabel 2.3.1a de geactualiseerde berekening op basis van de gegevens 2016. Tabel 2.3.1 Berekening tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling bij herindeling per 1 januari 2015. Fusiegemeente Absoluut bedrag Bedrag per inwoner Giessenlanden-Molenwaard 5.374.283,- 124,- Tabel 2.3.1a Berekening tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling bij herindeling per 1 januari 2016. Fusiegemeente Absoluut bedrag Bedrag per inwoner Giessenlanden-Molenwaard 5.459.318,- 126,- Uit bovenstaande tabellen blijkt dat de tijdelijke verdeelmaatstaf op basis van de geactualiseerde gegevens 2016 85.035 hoger uitkomt dan geraamd bij de herindelingsscan van mei 2015. Het positieve verschil wordt veroorzaakt door de hogere uitkeringsfactor (was in 2015 1,426 en in 2016 1,448). De specificaties van de in de tabellen opgenomen bedragen zijn opgenomen in de Bijlagen 7 en 8. Het berekende bedrag van de tijdelijke maatstaf herindeling zou voldoende moeten zijn om de lasten van de zogenaamde frictiekosten op te vangen. Indien de uitkeringsfactor wijzigt, wijzigt ook de opbrengst van de tijdelijke verdeelmaatstaf. 2.4 Mogelijke effecten van de herindeling op de woonlasten Inleiding In deze paragraaf wordt de nieuwe berekening van de woonlastendruk op basis van de begroting 2016 vergeleken met de oude zoals opgenomen in de herindelingsscan van mei 2015. Dezelfde uitgangspunten zijn hierbij gehanteerd, te weten: - Voor wat betreft de OZB is uitgegaan van een eigenaar/gebruiker van een woning; - Bij de tarieven voor de riool- en afvalstoffenheffing is uitgegaan van meerpersoonshuishoudens, waarbij voor de rioolheffing is uitgegaan van het totaal van de eigenaren- en gebruikersheffing. Het betreft hier een puur theoretische benadering. De woonlastendruk is immers van meerdere factoren afhankelijk, te weten: - De gezinssamenstelling (éénpersoons- of meerpersoonshuishoudens); - Is sprake van een eigenaar/gebruiker van een woning; - De waarde van een woning. In de hierna volgende woonlastendrukberekening is uitgegaan van de berekende gemiddelde WOZ waarde van een woning in beide gemeenten. Mogelijke effecten voor de woonlasten In 2.4.1a wordt berekend wat de OZB-percentages van de WOZ-waarde van de woningen en niet-woningen zouden zijn geweest als de fusiegemeente Giessenlanden-Molenwaard op 1 januari 2016 tot stand zou zijn gekomen. De OZB-opbrengst voor de woningen en niet-woningen wordt geraamd gelijk aan de totale opbrengst van de gemeenten Giessenlanden en Molenwaard. Ter vergelijking is de overeenkomstige tabel 2.4.1 uit de herindelingsscan van mei 2015 opgenomen. In de tabellen 2.4.2 en 2.4.2a is dit ook in beeld gebracht voor de riool- en afvalstoffenheffingen. In de tabellen 2.4.3 en 2.4.3a is dit in beeld gebracht voor de mutatie van de woonlasten voor een 12
eigenaren woning met een gemiddelde WOZ-waarde (meerpersoonshuishouden). Tabel 2.4.1 Mutaties OZB-tarieven bij herindeling (Bron: door de gemeente ingevulde format lokale heffingen begroting 2015) Gemeente Waarde woningen (x 1 miljoen) Waarde nietwoningen (x 1 miljoen) Waarde totaal (x 1 miljoen) Waardeverhouding woningen/ni et-woningen Aantal inwoners Totaalwaarde per inwoner ( 1) OZB-tarief woningen eigenaar (% WOZ-waarde) OZB-tarief nietwoningen gebruik en eigendom (% WOZ-waarde) Giessenlanden 1.537 302 1.839 0,84 14.430 127.483 0,1179 0,2955 Molenwaard 2.584 557 3.141 0,82 29.032 108.190 0,1128 0,3563 Giessenlanden- Molenwaard 4.121 859 4.980 0,83 43.462 114.582 0,1147 0,3349 Tabel 2.4.1a Mutaties OZB-tarieven bij herindeling (Bron: door de gemeente ingevulde format lokale heffingen begroting 2016) Gemeente Waarde woningen (x 1 miljoen) Waarde nietwoningen (x 1 miljoen) Waarde totaal (x 1 miljoen) Waardeverhouding woningen/ni et-woningen Aantal inwoners Totaalwaarde per inwoner ( 1) OZB-tarief woningen eigenaar (% WOZ-waarde) OZB-tarief nietwoningen gebruik en eigendom (% WOZ-waarde) Giessenlanden 1.572 309 1.881 0,84 14.464 130.047 0,1175 0,2981 Molenwaard 2.652 557 3.209 0,83 29.064 110.412 0,1108 0,3627 Giessenlanden- Molenwaard 4.224 866 5.090 0,83 43.528 116.936 0,1133 0,3403 Vergelijking van tabel 2.4.1a met tabel 2.4.1 leidt tot de conclusie dat ten opzichte van 2015 in beide gemeenten en de nieuw te vormen fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard de waarde van de woningen is gestegen, het OZB-tarief voor de woningen eigenaren is gedaald en het OZB-tarief voor niet woningen gebruik en eigendom is gestegen. Uit tabel 2.4.1a laatste twee kolommen is af te leiden dat het OZB-tarief voor woningen eigenaren in percentage van de WOZ-waarde in Giessenlanden met 3,5% (2015 2,7%) zou dalen. Het tarief gaat van 0,1175 naar 0,1133 ofwel een daling van 0,0042. In Molenwaard zou het tarief met 2,2% (2015 1,7%) stijgen. Het tarief gaat van 0,1108 naar 0,1133 ofwel een stijging van 0,0025. Het OZB-tarief niet woningen gebruik en eigendom zou in Giessenlanden met 14,2% (2015 13,3%) stijgen. Het tarief gaat van 0,2981 naar 0,3403 of wel een stijging van 0,0422. In Molenwaard zou het tarief met 6,2% dalen (2015 6%). Het tarief gaat van 0,3627 naar 0,3403 ofwel een daling van 0,0224. Tabel 2.4.2 Gemeente Mutaties riool- en afvalstoffenheffing en ozb-opbrengst per woning (woonruimte) gemiddeld (Bron: door de gemeente ingevulde format lokale heffingen begroting 2015 Opbrengst afvalstoffenheffing Tarief afvalstoffenheffing % mutatie tarief afvalstoffenheffing Opbrengst rioolheffing Tarief rioolheffing eigenaar/ gebruiker % mutatie tarief rioolheffing eigenaar/ gebruiker Giessenlanden 1.234.000 230 +6,9 % 1.372.000 265 +22,3 % Molenwaard 2.566.000 254-3,1 % 3.918.000 352-7,9 % Nieuwe gemeente 3.800.000 246 5.290.000 324 13
Tabel 2.4.2a Mutaties riool- en afvalstoffenheffing en ozb-opbrengst per woning (woonruimte) gemiddeld (Bron: door de gemeente ingevulde format lokale heffingen begroting 2016) Gemeente Opbrengst afvalstoffenheffing Tarief afvalstoffenheffing % mutatie tarief afvalstoffenheffing Opbrengst rioolheffing Tarief rioolheffing eigenaar/ gebruiker % mutatie tarief rioolheffing eigenaar/ gebruiker Giessenlanden 1.240.000 226-6,2% 1.377.000 263 +23,9% Molenwaard 2.006.576 204 +3,9% 4.007.287 356-8,4% Nieuwe gemeente 3.246.576 212 5.384.287 326 Tabel 2.4.3 Gemeente Vergelijking van de tabel 2.4.2 uit de herindelingsscan van mei 2015 met de geactualiseerde tabel 2.4.2a op basis van de gegevens van de begroting 2016 leidt tot de conclusie dat de opbrengst afvalstoffenheffing in Giessenlanden iets is gestegen en in Molenwaard substantieel is gedaald. De reden hiervan is dat Molenwaard met ingang van 2016 een precariobelasting voor ondergrondse kabels en leidingen heeft ingevoerd. De gemeenteraad heeft besloten de lastenverzwaring die direct door Oasen wordt doorberekend aan de klant te compenseren middels verlaging van de afvalstoffenheffing. Uitgaande van een gelijkblijvende opbrengst van de afvalstoffen- en rioolheffing voor de nieuwe fictieve gemeente Giessenlanden-Molenwaard worden de tarieven afvalstoffen- en rioolheffing 2016 voor de nieuwe fictieve gemeente berekend op respectievelijk 212 (2015 246) en 326 (2015 324). Dit betekent dat het tarief voor de afvalstoffenheffing in Giessenlanden daalt met 6,2%, ofwel 14 (was in 2015 een stijging van 6,9%, ofwel 16 ) en in Molenwaard stijgt met 3,9%, ofwel 8 ( was in 2015 een daling van 3,1%, ofwel 8 ). Verder betekent dit dat het tarief voor de rioolheffing in Giessenlanden stijgt met 23,9%, ofwel 63 (was in 2015 een stijging van 22,3%, ofwel 59) en in Molenwaard daalt met 8,4%, ofwel 30 (was in 2015 een daling van 7,9%, ofwel 28 ). Mutatie woonlasten voor eigenaren woning met een gemiddelde WOZwaarde (meerpersoonshuishouden) (Bron: door de gemeente ingevulde format lokale heffingen begroting 2015) (gewogen) gemiddelde WOZwaarde woning OZB opbrengst woningen Tarief afvalstoffenheffing Tarief riool heffing eigenaar/ gebruiker Totaal 2015 Verschil t.o.v. fusiegemeente Giessenlanden 258.259 304 230 265 799 + 5,9% Molenwaard 230.796 260 254 352 866-2,3% Nieuwe gemeente 240.330 276 246 324 846 Tabel 2.4.3a Gemeente Mutatie woonlasten voor eigenaren woning met een gemiddelde WOZwaarde (meerpersoonshuishouden) (Bron: door de gemeente ingevulde format lokale heffingen begroting 2016) (gewogen) gemiddelde WOZwaarde woning OZB opbrengst woningen Tarief afvalstoffenheffing Tarief riool heffing eigenaar/ gebruiker Totaal 2016 Verschil t.o.v. fusiegemeente Giessenlanden 267.404 314 226 263 803 + 2,2% Molenwaard 240.522 268 204 356 828-0,85% Nieuwe gemeente 249.871 283 212 326 821 14
Bij een eventuele herindeling op basis van de gegevens 2016 en bij een gelijkblijvende totaalopbrengst en OZB-waarden zouden de woonlasten voor woningeigenaren van de gemeente Giessenlanden stijgen met 2,2%, ofwel 18 (was in 2015 een stijging van 5,9%, ofwel 47) en die van de gemeente Molenwaard dalen met 0,85%, ofwel 7 ( was in 2015 een daling van 2,3%, ofwel 20). Dit betekent dat de verschillen in de woonlastendruk tussen de beide gemeenten in 2016 ten opzichte van 2015 iets kleiner zijn geworden. Voor Giessenlanden wordt het verschil 3,7% kleiner (5,9% minus 2,2%) en dus iets gunstiger en voor Molenwaard wordt het verschil 1,45% kleiner (2,3% minus 0,85%) en dus iets minder gunstig. De tabellen 2.4.3 en 2.4.3a zijn ook nog als tabellen 4.3 en 4.3a opgenomen in Hoofdstuk 4 De eigen inkomsten vergeleken. 3 DE ONTWIKKELING VAN DE FINANCIËLE POSITIE VAN DE GEMEENTEN GIESSENLANDEN EN MOLENWAARD 3.3 Begroting en meerjarenraming 3.3.1 Financiële positie in historisch perspectief Ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 zijn aan tabel 3.3.1.1 de resultaten van de begrotingen 2015 en meerjarenramingen 2016-2018 (geel gearceerd) toegevoegd. Voor de toelichtingen wordt verwezen naar de teksten op bladzijden 44 tot en met 47 van de herindelingsscan van mei 2015. Tabel 3.3.1.1 resultaten begrotingen 2012 t/m 2015, inclusief meerjarenramingen. Bedragen x 1.000,- Giessenlanden Molenwaard Begroting 2012 64 75 2013 245-442 2014 480 149 2015 613 15 Meerjarenraming 2013 560-299 2014 522 236-167 -285 2015 370-243 -59-709 -518-1.573 2016-499 -529 401-408 -1.858-123 2017-852 152-1.439-229 2018-62 143 Het betreft hier de door de provincie berekende resultaten, rekening houdend met correcties voor incidentele baten en lasten en eventuele overige correcties zoals bijvoorbeeld niet realistische ombuigingen. 15
3.3.2 Begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 In deze paragraaf zijn ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 de resultaten en toelichtingen van de begrotingen 2016 en meerjarenraming 2017-2019 toegevoegd. Beoordeeld is of de begroting structureel en reëel in evenwicht is en in het geval dat hiervan geen sprake is of de gemeente aannemelijk heeft gemaakt dat het structurele en reële evenwicht in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht. Tabel 3.3.2.1 Resultaat begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 Bedragen x 1.000 Gemeente 2016 2017 2018 2019 Giessenlanden 1.599 1.249 1.000 598 Molenwaard 484-51 366 764 Het betreft hier de door de provincie berekende resultaten, rekening houdend met correcties voor incidentele baten en lasten en eventuele overige correcties zoals bijvoorbeeld niet realistische ombuigingen. Giessenlanden De begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 sluiten met batige resultaten na bestemming van respectievelijk 1.458.000, 1.104.000, 995.000 en 592.000. De dalende saldi worden mede veroorzaakt door de dalende lijn van de renteopbrengst. Er is rekening gehouden met de gevolgen van de septembercirculaire gemeentefonds 2015 van het ministerie van BZK. Rekening houdend met een correctie voor de incidentele baten en lasten bedragen de gecorrigeerde batige resultaten respectievelijk 1.599.000, 1.249.000, 1.000.000 en 598.000. De begroting 2016 en de meerjarenraming 2017-2019 zijn structureel en reëel in evenwicht. Er wordt geen precariobelasting geheven op ondergrondse kabels en leidingen. Molenwaard De begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 sluiten met resultaten na bestemming van respectievelijk 329.000 batig, 227.000 nadelig, 230.000 batig en 703.000 batig. Hierbij is rekening gehouden met de gevolgen van de septembercirculaire gemeentefonds 2015 van het ministerie van BZK, het aangenomen amendement *) inzake de invoering van de precariobelasting en met structurele bezuinigingen tot een totaalbedrag van 380.000 vanaf 2016. Rekening houdend met een correctie voor de incidentele baten en lasten bedragen de gecorrigeerde resultaten respectievelijk afgerond 484.000 batig, 51.000 nadelig, 366.000 batig en 764.000 batig. De begroting 2016 en de jaarschijven 2018 en 2019 van de meerjarenraming 2017-2019 zijn structureel en reëel in evenwicht. Voor de jaarschijf 2017 van de meerjarenraming is dit niet het geval. Het structurele en reële evenwicht in de begroting 2016 en meerjarenraming 2017-2019 is mede tot stand gekomen door invoering van een precariobelasting. Dit heeft geleid tot ruime batige saldi voor de jaren 2016, 2018 en 2019. Voor het jaar 2017 heeft dit geleid tot een lager (relatief gering) tekort. In de brief van het college van GS over de begroting 2016 is verwezen naar de op 24 november 2015 door de Tweede Kamer aangenomen motie Veldman c.s. Hierbij wordt de regering verzocht zo snel mogelijk een wetsvoorstel bij de Kamer in te dienen, dat deze precariobelasting afschaft. Met daarbij een ruime overgangsperiode zodat de decentrale overheden die deze belasting heffen de mogelijke inkomstenderving geleidelijk kunnen opvangen. In de brief is verder opgenomen dat het college van GS ervan uit gaat dat de gemeenteraad, in afwachting van dit wetsvoorstel, behoedzaam 16
zal omgaan met het inzetten van dit dekkingsmiddel, vooral als het gaat om het dekken van structurele lasten. In paragraaf 3.3.3 Ontwikkelingen wordt nader ingegaan op de mogelijke afschaffing van de precariobelasting op ondergrondse kabels en leidingen. *) Ter compensatie van de inkomstenderving als gevolg van het vervallen van de concessieovereenkomst met het nutsbedrijf Stedin heeft het college van burgemeester en wethouders de gemeenteraad voorgesteld ingaande het belastingjaar 2016 een precariobelasting in te voeren voor kabels, draden of leidingen van 2,78 per m1. Via een door de gemeenteraad aangenomen amendement is besloten voor het belastingjaar 2016 een precariobelasting in te voeren voor kabels, draden en leidingen van 4,-per m1. In het amendement is opgenomen dat het tarief per m1 in de belastingverordening 2017 kan worden bijgesteld als daar aanleiding voor is. Verder is opgenomen dat met dit hogere tarief een extra algemene financiële buffer kan worden gecreëerd. Daarnaast is besloten voor de burger compensatie te realiseren door een verlaging van de afvalstoffenheffing met afgerond 45,- per huishouden. Vanaf de jaarschijf 2017 van de meerjarenraming is een compensatie geraamd van afgerond 31,- per huishouden gebaseerd op een tarief van 2,78 per m1 en is uitgegaan van een opbrengst precariobelasting van 1.251.000. Voor het begrotingsjaar 2016 is een opbrengst geraamd van 1.800.000 gebaseerd op een tarief van 4 per m1 (éénmalig hogere opbrengst van 549.000). Toezichtvorm 2016 Volgens artikel 203 van de Gemeentewet behoeft de begroting van een gemeente goedkeuring indien deze naar het oordeel van GS niet structureel en reëel in evenwicht is en blijkens de meerjarenraming niet aannemelijk is dat in de eerstvolgende jaren een structureel en reëel evenwicht tot stand zal worden gebracht. Dit is het zogenaamde preventieve toezicht. Als de begroting naar het oordeel van GS structureel en reëel in evenwicht is of het blijkens de meerjarenraming aannemelijk is dat in de eerstvolgende jaren een structureel en reëel evenwicht tot stand zal worden gebracht, behoeft de begroting van een gemeente geen goedkeuring en is er sprake van repressief toezicht. Giessenlanden en Molenwaard De beide gemeenten zijn voor het begrotingsjaar 2016 onder het repressieve toezicht geplaatst. 3.3.3 Ontwikkelingen In deze paragraaf wordt ingegaan op een aantal mogelijke ontwikkelingen die een rol kunnen gaan spelen bij de toekomstige begrotingen en meerjarenramingen, omdat deze ontwikkelingen van invloed kunnen zijn op de hoogte van de structurele baten en/of lasten. Ten opzichte van de herindelingsscan van mei 2015 zijn de volgende actuele ontwikkelingen te melden. Tweede fase groot onderhoud gemeentefonds, subcluster Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV) Het groot onderhoud aan het verdeelstelsel verloopt in twee fasen. In 2015 zijn de clusters (= taakvelden) overzichtelijker ingedeeld en tevens verminderd. Daarnaast zijn 2/3e van de clusters op geld gewaardeerd. In 2016 is het resterende deel van de clusters op geld gewaardeerd. Eén daarvan was het subcluster VHROSV. In het onderzoek werden plattelandsgemeenten met een groot buitengebied als voordeelgemeenten aangemerkt, waaronder de gemeenten Giessenlanden en Molenwaard. Op advies van de VNG en Rfv is het onderzoek naar dit taakveld overgedaan, 17
waarbij in de tussentijd 1/3 deel is ingevoerd met ingang van 2016. De resultaten van het verdiepingsonderzoek zijn bekend geworden in maart 2016. Het tweede onderzoek houdt een bevestiging in van het eerste. Dat zou kunnen leiden tot de conclusie dat de plattelandsgemeenten met ingang van 2017 nog een voordeel tegemoet kunnen zien. De meicirculaire gemeentefonds 2016 bevat niet de gevolgen voor de verdeling van het gemeentefonds. Het streven is hierover voor de zomer een besluit te nemen. Dat biedt voor het ministerie van BZK de ruimte om de adviezen van de Rfv en de VNG zorgvuldig te wegen en tegemoet te komen aan het verzoek van de VNG tot overleg over compensatie van de grootste nadeelgemeenten. Het adviesbureau Frontin PAUW dat voor het merendeel van de gemeenten de algemene uitkering berekent c.q. een programma biedt om de algemene uitkering te berekenen, heeft naar aanleiding van een verzoek van diverse gemeenten voor alle gemeenten in Nederland een richtinggevende berekening gemaakt wat het zou betekenen als het verdiepend onderzoek onverkort (overheveling resterende 2/3 naar de plattelandsgemeenten) zou worden doorgevoerd. Voor de gemeenten Giessenlanden en Molenwaard worden voordelen berekend van respectievelijk 255.935 en 436.252. Precariobelasting De heffing van precariobelasting op ondergrondse leidingen en kabels is al vele jaren onderwerp van discussie. De minister van BZK zou het willen verbieden, maar effectuering blijft uit. Daarom zijn gaandeweg steeds meer gemeenten tot heffing overgegaan. Zo ook de gemeente Molenwaard. In het raadsvoorstel/besluit wordt onder andere vermeld dat de lastenverzwaring die direct door Oasen wordt doorberekend aan de klant, zeker in relatie tot de opbrengst voor de gemeente Molenwaard, zeer beperkt is. Toch is de gemeente Molenwaard van mening dat er sprake kan en moet zijn van een compensatie van de lastenverzwaring voor huishoudens. In verband hiermee heeft Molenwaard besloten tot een compensatie middels een verlaging van de afvalstoffenheffing met 45 per jaar voor 2016 en 31 vanaf 2017. Bij brief van 10 februari 2016 heeft de minister van BZK nu aangegeven dat de afschaffing van precario op nutsnetwerken het beste kan worden geregeld bij een komende grote hervorming/verruiming van het gemeentelijk belastinggebied. Daarin kunnen de effecten worden opgevangen. Hierop vooruitlopend zal in de zomer van 2016 een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer worden verzonden onder andere om er voor te zorgen dat met ingang van 1 januari 2017 de tarieven voor precario niet verder oplopen en het aantal gemeenten dat deze vorm van precario heft niet verder stijgt. Het wetsvoorstel gaat uit van afschaffing, maar biedt gemeenten nog tien jaar de mogelijkheid om maximaal het op 1 januari 2016 in hun gemeente geldende tarief te hanteren. Na uiterlijk tien jaar is geen precarioheffing meer mogelijk op nutsnetwerken. Deze periode kan worden bekort bij een grotere hervorming/verruiming van het gemeentelijk belastinggebied. De vraag is nu of na de vorming van een nieuwe gemeente na herindeling de overgangsregeling van tien jaar nog van toepassing is. Daarover is contact gezocht met het ministerie van BZK. Uit deze contacten is gebleken dat het de intentie vanuit BZK is dat gemeenten die gaan herindelen geen financieel nadeel van deze wet gaan ondervinden. Daarom zal gezocht worden naar een manier om in de aangekondigde wet de uitkomst voor herindelingsgemeenten belastingopbrengstneutraal te maken. Actuele ontwikkeling precariobelasting: In de opgestelde actualisatie van de herindelingsscan (zie bovenstaande tekst) is er, op basis van de op dat moment bekende informatie, nog vanuit gegaan dat de gemeente Molenwaard onder de overgangsregeling van maximaal 10 jaar zou vallen. Inmiddels heeft de minister van BZK op 22 juni 2016 een voorstel van Wet bij de Tweede Kamer ingediend dat voorziet in de afschaffing van de heffingsbevoegdheid van precariobelasting op ondergrondse leidingen en kabels door gemeenten. De in het voorstel van Wet opgenomen 18