, Postbus 18003, 3501 CA UTRECHT telefoon : (030) 233 00 60 fax : (030) 233 00 70 Internet : www.anbo.nl E-mail : info@anbo.nl De is er voor de sterk groeiende groep 50 plussers in Nederland. De is de meest actieve en inspirerende organisatie met ruim 160.000 betrokken leden. Wij komen niet alleen op voor hun belangen, maar maken ook werk van ontspanning en recreatie voor 50 plussers. Onze reizen, wandeltochten en excursies trekken jaarlijks vele duizenden deelnemers. Maar de zet zich bijvoorbeeld ook in voor het behoud van pensioenen, betaalbaar en bereikbaar openbaar vervoer, voor maatregelen die garanderen dat voorzieningen op het gebied van wonen en gezondheidszorg op peil blijven. Het landelijk bureau van de is gevestigd in Utrecht. De bestaat verder uit 15 gewesten en 545 afdelingen. Daar waar in de tekst een * is vermeld wordt verwezen naar de inhoud van de uitgave Kleurrijk afscheid, een inventarisatie van rituelen van mensen uit een aantal verschillende culturen van de. U kunt deze uitgave apart opvragen (gratis, bestelnummer B0326.b). Heeft u aanvullingen en suggesties op de inhoud? U kunt deze ons laten weten per telefoon 030-233 00 60 of per e-mail: info@anbo.nl of per brief(kaart), ten aanzien van de afdeling Beleid,. Colofon Titel : Het Afscheid Subtitel : Informatie over rouw en uitvaart Uitgave : -landelijk bestuur Redactie : Liesbeth Boerwinkel in samenwerking met Multiculturele Klankbordgroep Eindredactie : T. Reichgelt Productie : afdeling Verzending Druk : 1e Oplage : 50 Bestelnr. : B0326, Utrecht, augustus 2005 Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden. Overname van tekst en tabellen is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld en de daarvan schriftelijk in kennis wordt gesteld. Prijs voor leden: 3,50 (gratis te downloaden) Deze uitgave is gratis te downloaden via internet: www.anbo.nl onder publicaties of te bestellen door overmaking van het verschuldigde bedrag op bankrekening 54.79.12.501 t.n.v. -verkoopartikelen te Utrecht o.v.v. bestelnummer en aantal exemplaren.
Inhoudsopagave Inleiding 1 I. Vóór het overlijden: wat kunt u doen tijdens het leven? 2 1) Verzekering regelen 2 2) Leg zoveel mogelijk uw specifieke wensen vast 2 II. Wat te doen na overlijden? 2 1) Waarschuw een arts 2 2) Neem contact op met uitvaartondernemer 3 3) Directe zorg om de overledene 3 4) Eventuele specifieke wensen van de overledene 3 5) Bekendmaken van het overlijden 3 6) Regelen van de uitvaart 4 7) Begraven of cremeren? 5 Begraven 5 Soort graf en grafrust 5 Herbegraven 5 In en op het graf 6 Cremeren 6 As uitstrooien op een zelf uitgekozen plek 6 As uitstrooien op strooiveld 7 Asbus 7 III. Overlijden in het buitenland 7 Opbaring 7 Repatriëring 7 Begrafenis of crematie in het buitenland 8 IV. Kosten 8 Nabestaanden 8 Geen nabestaanden of verwerpen erfenis 9 V. Klachten 9 VI. Wilt u meer weten? 9 Bijlage 1. Nuttige adressen en websites 10 Bijlage 2. Rouw en uitvaart in verschillende culturen 11
Afscheid Informatie over rouw en uitvaart Inleiding Als er iemand overlijdt komt er veel op de nabestaanden af. Juist in deze moeilijke en emotionele periode moeten er ook veel zakelijke dingen worden geregeld, waaronder het regelen van de uitvaart. Uit onderzoek blijkt dat steeds meer mensen zeer persoonlijke wensen hebben rond hun uitvaart. Naast wensen die te maken hebben met religie of cultuur, spelen steeds vaker persoonlijke ideeën een rol. In deze brochure geven we u een overzicht van aandachtspunten rond afscheid, begrafenis en crematie. In de tekst zijn blokjes met cursieve tekst opgenomen met wetenswaardigheden ter illustratie. Hieronder staan de aandachtspunten rond het nemen van afscheid. De verschillende punten worden vervolgens nader uitgewerkt. I. Vóór het overlijden: wat kunt u doen tijdens het leven? 1) Denk tijdig na over uw verzekering: 2) Leg zoveel mogelijk uw specifieke wensen vast! II. Wat te doen na overlijden? 1) Waarschuw een arts 2) Neem contact op met uitvaartondernemer 3) Directe zorg om de overledene 4) Ga na eventuele specifieke wensen van de overledene na 5) Bekendmaken van het overlijden 6) Uitvaart regelen 7) Begrafenis of crematie? III. Overlijden in het buitenland IV. Kosten V. Klachten VI. Wilt u meer weten? 1
I. Vóór het overlijden: wat kunt u doen tijdens het leven? 1. Verzekering regelen: denk tijdig na over uw verzekering: U hoeft geen uitvaartverzekering af te sluiten. Maar, indien u wel een uitvaartverzekering wil afsluiten, moet u nagaan wat voor verzekering u wilt. Er bestaan twee soorten uitvaartverzekering: de natura-uitvaart-verzekering en de sommenverzekering. - Bij de naturaverzekering wordt de uitvaart betaald uit de premie die u betaald heeft. Nabestaanden krijgen geen rekening, indien de kosten geheel gedekt worden met de opgebouwde premiebedragen. - Bij de sommenverzekering of kapitaalverzekering wordt het door premie opgebouwde bedrag uitgekeerd aan de nabestaande die de uitvaart regelt. Indien er geen verzekering is kan de uitvaart worden bekostigd uit het bedrag dat u gespaard heeft met een levensverzekering, lijfrentepolis of spaarrekening. Indien er geen uitvaart-/levensverzekering, lijfrentepolis of spaarrekening. (zie verder onder IV. Kosten). Voor het afsluiten of heroverwegen- van uw uitvaartverzekering kunt u contact opnemen met een uitvaartondernemer of uitvaartverzekeraar. Ook kunt u langs gaan bij een zogenaamde uitvaartwinkel. De kosten van een eenvoudige crematie of begrafenis bedragen momenteel (augustus 2005) zo n 5.000,-.. Voor een overzicht welke zaken bij een uitvaart aan de orde en wat deze kosten kunt u www.uitvaart.nl raadplegen. Bedenk goed wat uw wensen zijn en of deze onder de verzekering vallen! Het is aan te raden van tijd tot tijd te beoordelen of uw uitvaartpolis nog aansluit bij wensen en mogelijkheden. 2. Leg zoveel mogelijk uw wensen tijdens uw leven vast. Wij raden u aan om tijdens uw leven specifieke wensen ten aanzien van uw uitvaart te bespreken met de uitvaartonderneming en deze wensen zo veel mogelijk vast te leggen. Hiermee voorkomt u misverstanden na uw overlijden. U kunt uw wensen aangeven in een in testament, codicil of losse notities. Een testament is een officieel document waarin u bepaalt wat u wil dat er na uw overlijden gebeurt. Hierin kan staan wie u als executeur aanwijst om de uitvaart te regelen en uw wensen rond de uitvaart en teraardebestelling. Testamenten worden geregistreerd in het Centraal Testamenten Register. Een codicil is een officiële wilsbeschikking die niet bij de notaris hoeft te worden opgemaakt en niet in een register komt. Een codicil is alleen geldig als deze met de hand is geschreven, van een datum is voorzien en door de overledene is ondertekend. Daarnaast kunt u uw wensen gewoon op papier zetten. Hiervoor hebben uitvaartondernemers speciale formulieren. Ook is er het invulboekje Notities voor later, waarin u heel precies kunt omschrijven wat u wilt voor, tijdens en na de uitvaart. Indien u uw wensen goed omschrijft kunnen degenen die uw uitvaart regelen uw wensen realiseren. Indien u uw wensen vooraf heeft vastgelegd bij een uitvaartondernemer dan kunnen bijvoorbeeld rituelen die direct na het overlijden moeten worden uitgevoerd, meteen na overlijden plaatsvinden zoals het de bedoeling is. Hoe denkt u over het doneren van uw organen na uw overlijden? U kunt in een donorfomulier laten vastleggen of u wel of niet uw organen na uw overlijden ter beschikking stelt en zo ja, welke organen. Ook kunt u laten vastleggen dat uw nabestaanden hier het laatste woord over hebben. II. Wat te doen na overlijden 1. Waarschuw een arts Als iemand is overleden moet direct een arts de officiële dood vaststellen en een zogenaamde verklaring van overlijden opstellen. Dit hoeft niet de eigen huisarts van de overledene of nabestaande te zijn. De verklaring van overlijden moet worden gevoegd bij de 2
aangifte bij de gemeente (zie 3). De arts zal ook via het Donorregister nagaan of de overledene zich als donor heeft laten registreren. Is dat niet het geval dan kan hij aan de familie toestemming vragen voor donatie. 2. Neem contact op met een uitvaartondernemer. In geval van een natura-uitvaartverzekering neemt u eerst contact op met de verzekeringsmaatschappij om te weten met welke uitvaartonderneming u contact kunt opnemen. De verzekeringsmaatschappij kan namelijk afspraken hebben gemaakt met bepaalde uitvaartondernemers. Indien u een andere kiest dan dekt de verzekering de kosten in de regel niet. In de polis van de natura-verzekering is vastgelegd wat de verzekeraar precies regelt of vergoedt. Daarbij wordt meestal uitgegaan van een volledige gemiddelde uitvaart. Heeft u extra wensen dat moet u de kosten daarvan zelf betalen. Had de overledene een sommen- of kapitaalverzekering afgesloten of op een andere manier geld opzij gelegd (zie hierboven) dan bent u helemaal vrij in de keuze van een uitvaartondernemer. Sinds najaar 2002 er een landelijk meldnummer voor overlijdensmeldingen is: 0800- STERFGEVAL. Het nummer staat voor het telefoonnummer 0800-7837343825, maar is op deze manier makkelijker te onthouden. Via dit nummer krijgt u direct contact met een uitvaartondernemer in de buurt. Het meldnummer is een samenwerkingsverband van een groot aantal uitvaartondernemingen verspreid over het gehele land. Ook kunt u de Goudens Gids raadplegen of via internet de website ww.uitvaart.nl raadplegen. 3. Directe zorg om de overledene De uitvaartondernemer kan het op zich nemen de overledene te verzorgen en op te baren. U kunt dit ook zelf doen al dan niet samen met de uitvaartondernemer. Wilt u dit liever niet, dan is het handig om de uitvaartverzorger een recente kleurenfoto van de overledene mee te geven. Dit kan helpen om de overledene op een zo natuurlijk mogelijke manier op te baren. In plaats van het opbaren in een uitvaartcentrum kan een overledene ook thuis worden opgebaard. De uitvaartondernemer kan met een bed- of kistkoeling het lichaam goed houden tot de dag van de uitvaart. Wordt de overledene in een rouwcentrum opgebaard dan zal de uitvaartondernemer vragen om kleding mee te geven waarin de overledene kan worden opgebaard, eventueel een bril, kunstgebit en of sieraden. Overigens kan de overledene pas naar het rouwcentrum worden overgebracht nadat de arts geweest is om de dood vast te stellen. Wist u dat: Bij leden van de Marokkaanse gemeenschap is het gebruikelijk dat de overledene na reiniging door de imam in een witte doek wordt gewikkeld.* 4. Eventuele specifieke wensen overledene U kunt eventuele wensen van de overledene vinden in zijn of haar testament, codicil of in (losse) notities. Bij de notaris of het Centraal Testamentenregister kunt u nagaan of er een testament is. Een codicil is niet via een register te achterhalen. U zult moeten nagaan waar de overledene dit bewaard heeft. Over het algemeen wordt een codicil door iemand zelf bewaard bij de belangrijke papieren, maar dat kan ook bijvoorbeeld bij de notaris. 5. Bekendmaken van het overlijden 1. Aangifte en akte van overlijden Binnen vijf dagen na overlijden moet aangifte van overlijden worden gedaan bij de burgerlijke stand van de gemeente waar de overledene was. Dit hoeft niet de woonplaats te zijn. Ieder die van het overlijden op de hoogte is kan de aangifte doen. Meestal doet de 3
uitvaartondernemer dat. De ambtenaar van de burgerlijke stand maakt de akte van overlijden op en geeft hiervan een kopie af. Dit is het officiële bewijs dat iemand is overleden. De ambtenaar geeft daarmee toestemming tot het laten begraven of cremeren van de overledene. 2. Familie, vrienden en kennissen en gelegenheid voor condoleren Voor rouwbrieven moet u een tekst opstellen, een keuze maken in de vormgeving en een adressenlijst samenstellen. Denkt u er bij de rouwbrieven aan deze in herkenbare rouwenveloppen met rouwpostzegels te verzenden, dan worden deze door de post met spoed verzonden. Ook kunt u een advertentie laten plaatsen in kranten en bladen waarvan u denkt dat deze gelezen worden door mensen die de overledene gekend heeft. Het is niet te voorkomen dat sommige mensen pas na de uitvaart van het overlijden horen en niet in staat waren tijdig te reageren. In die gevallen bestaat de mogelijkheid om via internet een register te laten tekenen. U kunt een website zelf maken of gebruik maken van de voorbeeldwebsite, bereikbaar onder de internetadressen www.condoleance.nl en www.afscheid.nl. 6. Regelen van de uitvaart Een goede uitvaart is de start van een goed rouwproces! Uitgangspunt is de wens of de vermoedelijke wens van de overledene tenzij dat redelijkerwijs niet gevergd kan worden (artikel 18 Wet op de Lijkbezorging). De uitvaartverzorger neemt alles rondom de uitvaart met de nabestaande(n) door. Leg indien mogelijk voor zijn komst alvast relevante papieren klaar, zoals een trouwboekje en verzekeringspolis. De uitvaartondernemer is op de hoogte welke mogelijkheden er zijn, hoe de wensen hierin te passen zijn en wat het geheel gaat kosten. Om goed afscheid te nemen is het belangrijk dat bekend is wat de wensen zijn, over bijvoorbeeld de kist: gesloten of open, de plechtigheid en de gelegenheid voor condoleren. Zo willen sommige mensen bijvoorbeeld zelf de kist (mee) dragen, kaarsjes rond de kist aansteken, zelf muziek uitvoeren of een speciale delicatesse bij de koffie laten serveren. De plechtigheid duurt meestal een half uur tot drie kwartier. Indien er meerdere sprekers zijn of als er veel belangstellenden worden verwacht duurt het langer. De afspraken die met de uitvaartondernemer zijn gemaakt legt hij vast in een zogenaamd formulier van aanneming. Sommige mensen hebben behoefte om veel zelf te regelen rond de uitvaart en anderen juist niet. Het is in de regel zinvol één persoon als aanspreekpunt voor de uitvaartondernemer te naar voren te schuiven. De Nederlandse wet schrijft voor dat de uitvaart niet eerder dan zesendertig uur en uiterlijk op de vijfde dag na die van het overlijden uitgevoerd moet worden. Als iemand bijvoorbeeld op maandag overlijdt, moet de begrafenis of crematie uitvaart uiterlijk de zaterdag daarop plaatsvinden. Met een vergunning van de burgemeester is uitstel of een uitvaart binnen zesendertig uur mogelijk. Dit kunt u laten regelen door de uitvaartondernemer. Wist u dat: Bij verschillende gemeenschappen, zoals de Hindoestaanse, Indische en Creoolse geldt dat, in verband met overkomst van familie, de uitvaart vaak pas na vijf dagen kan plaatsvinden.* Voor bepaalde gebruiken uit andere culturen is vaak een symbolische oplossing mogelijk, bijvoorbeeld volgens de Hindoestaanse traditie kan de oudste zoon letterlijk het vuur aansteken door de hendel in het crematorium over te halen.* 4
7. Begraven of cremeren 1. Begraven Binnen een gemeente zijn vaak meer begraafplaatsen te vinden. Daarbij kan de mogelijkheid om tegemoet te komen aan specifieke wensen worden bekeken. 1. Soort graf en grafrust Er is onderscheid tussen een zogenaamd algemeen graf en een eigen- of familiegraf. Wie niets regelt komt in een algemeen graf. Hierin liggen verschillende willekeurige overledenen bij elkaar, op volgorde van binnenkomst. Zo n graf heeft aan de bovenkant verschillende kleine stenen dicht bij elkaar op één plaats. De grafrechten gelden voor tien jaar en kunnen niet worden verlengd. Na ongeveer tien jaar is het lichaam van de overledene meestal verteerd en mag de beheerder van de begraafplaats het algemene graf ruimen. Hij hoeft nabestaanden daarvan niet in kennis te stellen. Meestal worden algemene graven pas geruimd als ruimtegebrek dreigt of wacht de beheerder tot alle graven op een veld in één keer geruimd kunnen worden. Voor algemene graven gelden de regels opgenomen in de Wet op de lijkbezorging en het Besluit op de lijkbezorging. Bij een eigen graf koopt u het recht op een graf. De grond blijft eigendom van de gemeente. In een eigen graf mogen geen andere personen worden bijgezet. Het grafrecht duurt in de regel een termijn van minstens twintig jaar. De rechthebbende van het graf krijgt bericht dat de termijn afloopt. Een familiegraf biedt ruimte aan meerdere personen, die overigens niet persé familie van elkaar hoeven te zijn. In de praktijk huurt men zo`n eigen graf afhankelijk van de begraafplaats voor twintig of dertig jaar. Daarna is meestal verlenging voor telkens tien jaar mogelijk. De rechthebbende -degene op wiens naam het graf staat- zoekt zelf een plek uit en bepaalt wie in het graf begraven mag worden. U onderhoudt het graf zelf of de begraafplaats doet dit tegen betaling. Er zijn nog maar heel weinig begraafplaatsen die eeuwigdurende graven uitgeven. Begraven op eigen land mag alleen met toestemming van de gemeente Wist u dat: In de laatste jaren ook gedachten zijn ontwikkeld over alternatieve vormen van begraven, zoals galerij- of keldergraven. In verschillende culturen geldt de eeuwige rust van overledenen en is het ruimen van het graf na verloop van tijd ondenkbaar.* Op een beperkt aantal begraafplaatsen is het mogelijk dat het graf niet geruimd wordt. Wel moet er iemand verantwoordelijk blijven voor het graf. De Stichting Grafzorg Nederland kan u hierbij helpen (www.grafzorg.nl). 2. Herbegraven Soms krijgen nabestaanden spijt van de keuze een nabestaande in een algemeen graf te begraven en willen ze het stoffelijk overschot herbegraven. Voor een opgraving en herbegraving is een vergunning van de burgemeester nodig. Ligt de nabestaande korter dan tien jaar in een algemeen graf, dan geeft de burgemeester in de regel geen toestemming. Na tien jaar is herbegraven in een eigen graf meestal geen probleem. 5
3. In en op het graf Teraardebestelling in een kist is gebruikelijk maar niet verplicht. Een ander lijkomhulsel is ook toegestaan, zoals een lijkwade. Men moet dan wel bewijzen dat de hoes voldoet aan de normen van het Lijkomhulselbesluit 1998. Indien men een kist gebruikt mag hier slechtséén persoon in liggen. In de regel wordt het graf direct na de begrafenis dichtgemaakt met zand. Dit is echter niet wettelijk verplicht. Er kan een afdekplaat (tijdelijk) op worden gelegd. Als er een redelijke verwachting is dat het graf weer open moet, zal de beheerder het graf tijdelijk afdekken. Wist u dat: Het is wettelijk toegestaan om een dode hond of een ander dier mee te begraven met een overledene. Het hangt af van de begraafplaats of dit wordt toegestaan. Eventuele bezwaren van overige nabestaanden zijn niet relevant, aangezien de mensen die de begrafenis regelen en op wiens naam het graf komt te staan deze beslissing nemen. Begraafplaatsen hebben regels wat wel en niet is toegestaan bij de inrichting van een graf. Zo is de ene begraafplaats heel strikt en moeten bijvoorbeeld staande of liggende stenen op het graf worden aangebracht terwijl een los verwijderbaar aandenken niet is toegestaan. Andere begraafplaatsen bieden alle vrijheid aan de nabestaanden om het graf met persoonlijke vaste en losse elementen op te sieren. De eigenaar van de grafrechten heeft binnen de regels van de begraafplaats- het laatste woord over de inrichting van het graf. Wist u dat: Begraafplaats Zorgvlied in Amsterdam, waar veel kunstenaars en bekendheden begraven liggen, bevat veel origineel en vaak ludiek ingerichte graven. Op diverse plaatsen in Nederland, zoals bijvoorbeeld de begraafplaats en crematorium Westgaarde in Amsterdam, de begraafplaats Nieuw Eijkenduynen in Den Haag en de Zuiderbegraafplaats in Rotterdam zijn delen naar Chinese wensen zijn ingericht. Nederland telt op dit moment twee zogenaamde Natuurbegraafplaatsen, te weten Bergerbos in St. Odiliënberg (L) en Westerwolde in Assel (Gld). 2. Cremeren Na een maand kunnen nabestaanden over de as beschikken. Het crematorium kan opdracht krijgen van de nabestaanden tot verstrooiing, bijzetting, of de nabestaande kan de asbus mee naar huis nemen om thuis te bewaren of zelf ergens te verstrooien. De as hoeft dus niet verstrooid te worden. 1. As uitstrooien op zelf uitgekozen plek Nabestaanden mogen niet op elke door hen gewenste plek as uitstrooien. Voor meer informatie op welke plaatsen het binnen een gemeente mag, kunt u het beste direct contact opnemen met de afdeling Burgerzaken van de gemeente waar u de as wilt verstrooien. Wilt u de as over zee, vanaf een boot of vanuit een vliegtuig laten verstrooien dan kunt u de algemene adresgegevens van bedrijven krijgen via de crematoria en vinden via internet. Geeft u wel aan bij de besprekingen of de nabestaanden bij de asverstrooiing aanwezig 6
willen zijn. Indien de as reeds in uw bezit is kunt u voor de verstrooiing rechtstreeks met de organisatie van uw keuze contact opnemen. 2. As uitstrooien op strooiveld Veel crematoria hebben een eigen strooiveld, waar u na afspraak de as zelf kunt uitstrooien of dit kan laten doen. Indien de as bij het crematorium in bewaring staat, is het aan te raden voor de verstrooiing contact met het crematorium opnemen. Zij verzorgen de verstrooiing buiten uw aanwezigheid. Wel kunt u aangeven de verstrooiing te laten plaatsvinden boven de standaardlocatie op zee, in internationale wateren of boven een door u gewenste voorkeurlocatie. Het is mogelijk dat daar direct een toeslag op het standaard crematoriumtarief bij wordt gevraagd. Indien u geen eigen keuze van de lokatie voor de verstrooiing aangeeft, wordt de as op de vaste standaardlocatie verstrooid. Een aantal crematoria stelt nabestaanden vooraf in kennis van de geplande verstrooiing. Indien gewenst ontvangt de familie na afloop ook bericht over datum, plaats en tijdstip waarop de verstrooiing heeft plaatsgevonden. 3. Asbus Wie voor een asbus kiest kan deze thuis plaatsen, in een urnengalerij (columbarium) of in een urnenkelder laten begraven. Op deze manier is er nog een plaats waar de overledene kan worden herdacht. Overigens komen er steeds meer urnengalerijen op begraafplaatsen. Deze nemen minder plaats in en/of sluiten goed aan op bij wensen van bij mensen uit bepoaalde andere culturen. Wist u dat: Metalen die na crematie overblijven worden verzameld en éénmaal per jaar gescheiden en bewerkt. De opbrengst gaat naar goede doelen zoals de Hartstichting, het Koningin Wilhelminafonds, de Ronald McDonaldhuizen en Aidsfondsen. IV. Overlijden in het buitenland 1. Opbaring In verband met het afscheid kan men besluiten de overledene in het buitenland te laten opbaren, zeker wanneer de overledene in het buitenland wordt begraven of gecremeerd. Als de uitvaart in Nederland plaatsvindt is er meestal bij terugkomst nog wel een mogelijkheid voor opbaring. Dat kunnen familie of vrienden die men heeft ingeschakeld regelen, eventueel met behulp van een uitvaartverzorger. 2. Repatriëring Als de overledene een reisverzekering had, moet de alarmcentrale van de verzekeringsmaatschappij worden gebeld. Deze schakelt een plaatselijke uitvaartverzorger in, die de papieren voor het vervoer naar Nederland in orde maakt. Meestal betaalt de verzekeringsmaatschappij de kosten van de terugreis. Had de overledene geen verzekering, dan moet men op eigen kosten een uitvaartverzorger inschakelen, die het vervoer naar Nederland regelt. Indien zich problemen met de betaling voordoen, kunt u de Nederlandse ambassade of het consulaat vragen garant te staan voor de kosten. Ook kunnen zij u op andere wijzen behulpzaam zijn, bijvoorbeeld door voor een tolk te zorgen. Voor vervoer naar Nederland wordt het lichaam van de overledene gewoonlijk gebalsemd. Het vervoer naar huis gebeurt per auto of vliegtuig. Bij terugreis per vliegtuig wordt het lichaam eerst in een zinken kist worden gelegd die volledig wordt afgesloten. Vervolgens wordt het geheel in een houten kist geplaatst. Voor de begrafenis of crematie wordt de zinken kist verwijderd. 7
In veel landen is het gebruikelijk om de kist te verzegelen, nadat hij is gecontroleerd door de Inspectie van Volksgezondheid. Vervolgens moet de kist worden ingeklaard bij de douane. Een uitvaartverzorger kan voor al die zaken worden ingeschakeld. U kunt zelf vooruit reizen om in Nederland de uitvaart voor te bereiden, maar u kunt er ook voor kiezen zoveel mogelijk bij de overledene te blijven. 3. Begrafenis of crematie in het buitenland Is de overleden op tijdstip van overlijden in het buitenland dan kan begrafenis of crematie daar plaatsvinden, al is crematie niet overal mogelijk. Na crematie is het mogelijk de asbus zo nodig voorzien van papieren van het land van overlijden - mee terug te nemen naar Nederland. Aan de invoer van een asbus in Nederland zijn geen beperkingen of voorschriften verbonden. Een asbus kan per koerier of per post naar Nederland worden gezonden, maar men mag deze ook zelf vervoeren per auto of als handbagage in een vliegtuig meenemen. Al zijn wettelijk geen invoer-documenten vereist, toch kan het verstandig zijn om een verklaring van overlijden en een verklaring inzake de crematie bij de asbus te voegen. Gesloten kokers zoals asbussen kunnen onnodig voor problemen zorgen als de herkomst en het doel niet kunnen worden verklaard. Als iemand voor zijn werk langere tijd in het buitenland zat, bekostigt de werkgever na het overlijden in veel gevallen de kosten van het vervoer naar Nederland. Overlijdt iemand tijdens vakantie in het buitenland of tijdens een dienstreis dan loopt repatriatiëring via de verzekeraar, voor zover dit onder de verzekering valt. U dient in zo n situatie contact op te nemen met een speciaal calamiteitentelefoonnummer dat u in uw polisvoorwaarden vindt. Indien u dat niet kunt vinden, kunt u ook contact opnemen met (internationale) hulpdiensten, ambassade of consulaat. Wanneer de overledene al langere tijd in het buitenland woonde en daar graag begraven wilde worden, kunnen de nabestaanden besluiten de uitvaart daar te laten plaatsvinden. Wist u dat: Mensen die in een andere cultuur geboren en getogen zijn willen vaak in hun land van herkomst worden begraven. In de Marokkaanse gemeenschap is het gangbaar in Marokko te worden begraven. Repatriëring van het stoffelijk overschot is goed geregeld en vergoeding loopt via Marokkaanse banken. V. Kosten 1. Nabestaanden Is er geen uitvaartverzekering en is er ook geen geld voor de uitvaart gereserveerd, dan komen de kosten voor rekening van de nabestaanden. Wie onvoldoende middelen heeft om de uitvaart te betalen kan een beroep doen op de Bijzondere Bijstand. Voor een aanvraag tot bijstand kunt u terecht bij uw gemeente. De kosten die rechtstreeks te maken hebben met het overlijden van een partner of kind tot 27 jaar zijn overigens aftrekbaar voor de belastingaangifte als buitengewone lasten. 8
2. Geen nabestaanden of verwerpen van de erfenis Zijn er geen nabestaanden of verwerpen zij de erfenis en zijn daarmee niet gehouden de uitvaartkosten te betalen, dan wordt iemand van de gemeente begraven. Dit houdt in dat de gemeente waarin iemand is overleden de kosten voor een eenvoudige begrafenis draagt. Uiteraard vervallen in een dergelijke situatie alles wat de overledene heeft aan de gemeente. Deze kan goederen van de overledene voor zover aanwezig- verkopen om de kosten voor een deel te vergoeden. De afdeling Burgerzaken regelt de afhandeling. Het kan zijn dat u niet voor de kosten wil worden aangesproken, bijvoorbeeld omdat de overledene veel schulden en verplichtingen had. Wilt u niet voor de kosten aangesproken worden, dan kunt u de erfenis onder voorbehoud aanvaarden of zelfs weigeren. Raadpleeg in dat geval de griffie van de rechtbank. Wilt u helemaal niets met de uitvaart te maken hebben zorgt u er dan voor dat u alleen het overlijden meldt bij de afdeling Burgerzaken en direct aangeeft dat u er verder geen bemoeienis mee heeft. Onderneem geen enkele actie richting uitvaartonderneming. VI. Klachten Hoewel een uitvaart met grote zorgvuldigheid zal worden uitgevoerd kan er toch iets mis gaan. Het verzorgen van een uitvaart blijft mensenwerk. In eerste instantie zal de uitvaartondernemer met de nabestaanden proberen er in goed overleg uit te komen. Leidt dit echter niet tot een oplossing dat kan de klacht, via de Stichting Klachteninstituut Ombudsman Uitvaartwezen of via de Uitvaarttelefoon, worden voorgelegd aan een neutrale deskundige. De Ombudsman Uitvaartwezen behandelt allerlei zaken die te maken hebben met het uitvoeren van de uitvaart, dus ook een klacht over de onjuiste toepassing van de polisvoorwaarden. Voorwaarde voor een behandeling van uw klacht door de Ombudsman Uitvaartwezen is dat de uitvaartonderneming is aangesloten bij de Stichting Klachteninstituut Ombudsman Uitvaartwezen. Begin 2005 in het initiatief genomen om te komen tot een keurmerk voor de uitvaartbranche. Zodra dit keurmerk er is wordt deze brochure aangepast. VI. Wilt u meer weten? Het is goed mogelijk dat u, ook na het lezen van deze brochure, meer of specifieke informatie wenst. U kunt dan contact opnemen met één van de hierna genoemde instanties. Voor informatie over het regelen van financiële zaken bij de bank, pensioenfonds etc. heeft u in de regel een verklaring van erfrecht nodig. Deze kunt u bij de notaris opvragen. Voor uitgebreide informatie verwijzen wij u naar De Gids na een overlijden van de Landelijke Stichting Rouwbegeleiding november 2004, ISBN 90-73431-01-8 en www. uitvaart.nl. Overigens zijn er bedrijven die u kunnen helpen met de administratieve afwikkeling na een overlijden zoals Benefix nabestaandenservice, zie www.nabestaandenservice.nl of een boedelverzorger. 9
Bijlage 1. Nuttige adressen en websites., voor 50-plussers Telefoon 030 233 00 60 www.anbo.nl E-mail: info@anbo.nl Voor leden van de : Raadslijn telefoon 030 233 00 88, dinsdag tot en met donderdag van 10.00 12.30 uur (lokaal tarief; met -Tel belt u gratis) Centraal Testamenten Register Ministerie vanjustitie, Afdeling C.T.R. Postbus 20300, 2500 EH Den Haag Landelijke Organisatie van Bureaus Rechtshulp Landelijke Stichting Rouwbegeleiding (LSR) Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie www.minjust.nl/b_organ/dbz/ctr Postbus 10545, 2501 HM Den Haag Tel. (070) 356 06 20 www.bureaurechtshulp.nl Postbus 13189, 3507 LD Utrecht Informatie/advieslijn : 030 276 15 00 (ma. t/m vrij. 9.00 13.00) www.verliesverwerken.nl Postbus 16020, 250 BA Den Haag Tel.: 070 330 71 11 www.notaris.nl NIGZ, Donorvoorlichting Postbus 500 3440 AM Woerden Informatielijn: 0900 821 21 66/ 0900-BEL-DONOR ( 0,10/min.) www.donorvoorlichting.nl Notaristelefoon Postbus 51 Infolijn Stichting Klachteninstituut Verzekeringen 0900-346 93 93 ( 0,25 per minuut) maandag t/m vrijdag 9.00 tot 14.00 uur www.notaris.nl Voor informatie en het bestellen van folders Tel.: (0900) 8051 (gratis) www.postbus51.nl Postbus 93560, 2509 AN Den Haag 070-333 89 99 www.klachteninstituut.nl Uitvaarttelefoon 070-361 55 67 Websites www.uitvaart.nl www.sterfgeval.nl www.uitvaartmedia.nl www.condoleance.nl www.afscheid.nl www.grafzorg.nl 10