Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman Saalland Advies 1
Wat ga ik vertellen? Wie ben ik? Wat is het? Eigen stappen Tips Vragen Saalland Advies 2
Introductie Akkerbouwbedrijf in Flevoland 52 ha, zware klei (52% afslibaar / 3,5% o.s.) 1 op 6 bouwplan, 50% rustgewas Niet kerende grondbewerking (2010 laatste deel geploegd) WUR / Zelfstandig adviseur Saalland Advies 3
Wat is het? Materiaal in de bodem afkomstig van planten, dieren, micro-organismen. Vooral koolstof (C) meer organische koolstof = stabieler Hogere C/N = stabieler Bevat macro elementen: N, P, S Levende organismen (gem. 15%) Klimaatakkoord 0,4% Saalland Advies 4
Wat is het? Eos = effectieve organische stof = de hoeveelheid organische stof die één jaar na toediening nog over is Humus = stabiele vorm met complexe verbindingen Saalland Advies 5
Rol organisch materiaal 1. Belangrijk kitmiddel bodemdeeltjes bevordert zo bodemstructuur (humus is voornaamste factor) verhoogt poriënvolume groei / bewerkbaarheid / slemp / stuif 2. Verhoogt absorptievermogen voor water 5 tot 10 maal groter dan klei beperkt afspoeling 3. Verhoogt absorptievermogen voor voedingsstoffen verhoogt CEC: uitwisselbaar Ca, Mg, K beperkt uitspoeling 4. Bron van voedingsstoffen door afbraak humus: mineralisatie N, S en P 5. Begunstigd absorptie zonnestraling opwarming, eerder mineralisatie, vroeger bewerken Saalland Advies 6
Bodemleven Rol 1. Opbouw stabiele organische stof (humificatie) 2. Afbraak organische stof (decompositie) 3. Vrijmaken van voedingsstoffen uit organische stof (mineralisatie) 4. Opbouw van bodemstructuur. Bodemleven bestaat uit Micro-organismen: zoals bacterien en schimmels Fauna zoals aaltjes, mijten en wormen Saalland Advies 7
Drijfveren 2005 Betere bewerkbaarheid Verdichte grond weinig kruimelstructuur Betere vochtvoorziening Waterkwaliteit matig liever niet beregenen Saalland Advies 8
Inzet organisch materiaal Fysisch 1. Belangrijk kitmiddel bodemdeeltjes bevordert zo bodemstructuur (humus is voornaamste factor) verhoogt poriënvolume groei / bewerkbaarheid / slemp / stuif 2. Verhoogt absorptievermogen voor water 5 tot 10 maal groter dan klei beperkt afspoeling Saalland Advies 9
Welke vorm? Humificatiecoefficient (HC) Type Oorsprong Fractie van vers organisch materiaal dat over is na 1 jaar 5 jaar 10 jaar Drijfmest Rundvee 0,70 0,36 0,26 Varkens 0,33 0,10 0,06 Vaste mest Pluimvee 0,33 0,09 0,06 Geit 0,70 0,36 0,26 Compost groen 0,90 0,68 0,56 gft 0,90 0,68 0,56 champost 0,50 0,19 0,13 Mestwetgeving kan beperkend zijn! Saalland Advies 10
Strokenproef Aardappel 2008 / 2 herh Opbrengst ton/ha relatief Onbehandeld 72,6 100 Compost 50 t/ha 74,5 103 Brandkalk 3,7 t/ha 71,9 99 Compost + Brandkalk 76,9 106 Betere bewerkbaarheid: 2x rijsnelheid oogst Saalland Advies 11
Drijfveren 2009 1. Nutrienten zoveel mogelijk uit organisch materiaal Sleepslang drijfmest voorjaar P, K, Mg, N Vaste mest / compost najaar 2. Afvoer/afbraak o.s. minimaliseren Stro hakselen Grondbewerkingen minimaliseren 3. Bodemleven stimuleren Bodem jaarrond bedekt Niet kerende grondbewerking Saalland Advies 12
Waarnemingen Toename o.s. gehalte ca 0,3% in 10 jaar Toename N leverend vermogen P en K volledig in organische vorm Betere bewerkbaarheid Minder droogtegevoelig Grotere variatie bodemleven 0,8% stijging? 30 kg N? Saalland Advies 13
Tip 1 Maak regelmatig een organische stofbalans Saalland Advies 14
Balans? Aanvoer Bouwplan: gewaskeuze Saalland Advies 15
gewaskeuze Groenbemester EOS Fractie van vers organisch materiaal dat over is na C/N 1 jaar 5 jaar 10 jaar Wintertarwe, stro afgevoerd 1640 0,32 0,09 0,05 75 Wintertarwe, stro achtergelaten 2630 0,31 0,09 0,05 75 Zomergerst, stro achtergelaten 1940 0,31 0,08 0,05 75 Consumptieaardappel 875 0,22 0,05 0,03 36 Suikerbiet 1275 0,21 0,05 0,03 23 Zaaiui 300 0,24 0,06 0,03 30 Saalland Advies 16
Balans? Aanvoer Bouwplan: gewaskeuze Gewasresten achterlaten (stro) Teelt en keuze groenbemesters Samenwerking veehouderij Saalland Advies 17
Welke groenbemester? Groenbemester EOS Fractie van vers organisch materiaal dat over is na C/N 1 jaar 5 jaar 10 jaar Bladrammenas / gele mosterd 875 0,23 0,05 0,03 20 Raaigras 1100 0,26 0,07 0,04 22 Rode klaver 1100 0,27 0,07 0,04 16 Witte klaver 850 0,27 0,07 0,04 14 Wikken 650 0,23 0,06 0,03 12 Facelia 650 0,24 0,06 0,03 20 Saalland Advies 18
Balans? Aanvoer Bouwplan: gewaskeuze Gewasresten achterlaten (stro) Teelt en keuze groenbemesters Samenwerking veehouderij Hoeveelheid en keuze organische mest, compost, etc Saalland Advies 19
Welke vorm? Humificatiecoefficient (HC) Type Oorsprong Fractie van vers organisch materiaal dat over is na 1 jaar 5 jaar 10 jaar Drijfmest Rundvee 0,70 0,36 0,26 Varkens 0,33 0,10 0,06 Vaste mest Pluimvee 0,33 0,09 0,06 Geit 0,70 0,36 0,26 Compost groen 0,90 0,68 0,56 gft 0,90 0,68 0,56 champost 0,50 0,19 0,13 Saalland Advies 20
Balans? Aanvoer Bouwplan: gewaskeuze Gewasresten achterlaten (stro) Teelt en keuze groenbemesters Samenwerking veehouderij Hoeveelheid en keuze organische mest, compost, etc Afbraak Continu proces afhankelijk van: C-verbindingen en C/N verhouding Temperatuur, vocht, zuurstof en ph (grondsoort, lutum%, hoogte o.s.%, ouderdom) 1-5% per jaar bouwland 2000 kg/ha Saalland Advies 21
Tip 2 Bepaal wat je wilt met organische stof: opbouw humus (bodemstructuur) of sneller effect (voedingsstoffen) en richt je plan daar op in. Saalland Advies 22
Wat wil je bereiken? Soort organische stof Makkelijk afbreekbaar Matig stabiel Zeer stabiel Plant Levert snel voedingsstoffen Geleidelijk door het hele groeiseizoen Bodemleven Draagt bij aan ontwikkeling Veroorzaakt vaak variatie Houdt vocht vast houdt voedingsstoffen vast, vooral K en sporenelementen Bodemstructuur Verbetering door slijmstoffen van vooral bacteriën, maar ook schimmels (polysacchariden) en gangen wormen Samenhang van organische stof en minerale delen. Vergroot poriënvolume. Stabiele samenhang organische stof en minerale delen Kenmerken Laag C:N ratio, hoog gehalte poly-sacchariden, laag gehalte lignine en fenolen Hoog C:N ratio, laag gehalte poly-sacchariden, hoog gehalte lignine en fenolen Gevaar Luchtgebrek bij verdichte grond en veel materiaal Weinig kans groenbemester stro humus Saalland Advies 23
Vragen? Succes met uw keuzes en dank voor uw aandacht! Saalland Advies 24