olumus rengt het este uit twee werelden smenlesrief HAVO/VWO Foto: Polo Woods / Anzenerger / Hollndse Hoogte Onrust in Irn: het egin vn het einde of het einde vn het egin?
olumus Inleiding Er gt geen dg voorij zonder dt Irn in het nieuws is. Sinds de verkiezing vn premier Mhmoud Ahmdinejd in 2005 wordt het lnd door de rest vn de wereld ls een edreiging voor de vrede gezien. Het Westen verdenkt Irn nmelijk ervn ezig te zijn met de ontwikkeling vn een toomwpen. Ahmdinejd op zijn eurt shildert het Westen vk f ls de grote vijnd. Door eonomishe snties tegen Irn, werkloosheid, de strenge regels en het imgo vn het eigen lnd in de wereld zijn veel Irniërs ontevreden. In 2009 leek Ahmdinejd dn ook de verkiezingen te gn verliezen vn Mir-Hossein Mousvi, mr kwm hij uiteindelijk toh ls winnr uit de us. Zijn tegenstnders eshuldigen Ahmdinejd sindsdien vn verkiezingsfrude. Met nme de jongeren komen ddwerkelijk in tie tegen de verkiezingsuitslg en het regime. Dt wil zeggen premier Ahmdinejd en de wre mhtheers vn Irn, de ytollhs. Zij proeren het volk nmelijk onder de duim te houden. Mr vi het internet ereiken ons veel erihten dt de ontevredenheid nog ltijd onder de mensen heerst. Hoe zl dit flopen? Het is niet voor het eerst dt het onrustig is in Irn. Het lnd kent een lnge, hotishe geshiedenis vol mhtsspelletjes en revoluties. Door middel vn deze lesrief kom je meer te weten over de geshiedenis vn Irn, het vroegere Perzië en één vn de oudste lnden ter wereld. Het Perzishe Rijk, 490 jr voor Christus Foto: Dremstime
Vrgen Tijdsesteding: 1 uur 1 Zoek in een tls op wr Irn preies ligt. Noteer wt de uurlnden vn Irn zijn. Proeer vervolgens te edenken wrom het Westen Irn goed in de gten wil houden. Het Midden-Oosten is de geoortegrond vn vele oude ulturen, zols die vn de Egyptenren, de joden en de Perzen. Dit ltste volk wist het eerste grote rijk ter wereld te stihten. Onder leiding vn het Perzishe stmhoofd Cyrus en diens zoon Cmyses werd tussen 550 en 525 voor Christus een enorm geied veroverd. Koning Drius I (522-486 voor Christus) kwm vervolgens n het hoofd vn dit rijk te stn. Op het hoogtepunt vn zijn mht ouwde hij een felhtig pleis in de eroemde std Persepolis. Bekijk de foto vn de overlijfselen vn het pleis. Ws het Perzishe rijk een mhtig rijk? Liht je ntwoord toe. Drius I werd ook wel de koning der koningen genoemd, ofwel sjh. Ps in 1979 werd de ltste sjh, de pro-westerse sjh Mohmmed Rez Phlvi verdreven. Hij ws sinds 1941 n de mht. In 1971 koos de onpopulire sjh de ruïnes vn Persepolis ls lotie voor de viering vn het 2500-jrig estn vn Irn. Wrom denk je dt sjh Rez Phlvi voor deze lotie koos? 2 Net ls veel lnden in het Midden-Oosten eshikt Irn over grote olievoorrden. De oliewinning ws vroeger in hnden vn de Groot-Brittnnië. Irn ontving voor de eigen olie mr weinig geld. In 1951 esloot de Irnse premier Mohmmed Mossdeq de olie-industrie te ntionliseren. Wt wordt er met ntionliseren edoeld? Shrijf het ntwoord in je eigen woorden op. 3 Sjh Rez Phlvi wilde Irn moderniseren. In 1963 kondigde hij drom de Witte Revolutie n, estnde uit hervormingen en modernisering. Lndhervorming moest oeren vn hun eigen lpjes grond voorzien, er kwm moderne industrie, en vrouwen kregen gelijke rehten. Het meeste geld en ndht ging ehter nr het leger. Uiteindelijk mislukte de Witte Revolutie. Wr kwm dt door, denk je? Kruis het juiste ntwoord n. A Het leger verruikte veel olie, wrdoor er minder overleef voor de export en er minder geld innen kwm dt geruikt kon worden voor hervormingsplnnen. B Door de grote groei vn het leger wren er niet voldoende mensen over die in de frieken n de slg konden. Drdoor kon het lnd niet moderniseren. C Het lnd werd overspoeld door westerse dviseurs die de sjh moesten helpen met de modernisering en de opouw vn het leger. De Irnse evolking profiteerde nuwelijks. 4 Eind jren zeventig ereikte de onvrede vn de Irnse evolking hr hoogtepunt. Vrijwel iedereen, vn studenten tot streng gelovige moslims, kwm in opstnd tegen het regime vn de sjh. Eind 1978 protesteerden er meer dn twee miljoen mensen, wrn de sjh egin 1979 vluhtte. Hels voor veel demonstrnten Overlijfselen vn het pleis in Persepolis Foto: Dremstime
Vrgen Anhngers vn presidentskndit Mir-Hossein Moussvi Foto: Newsh Tvkolin / Polris 5 werd de revolutie een islmitishe revolutie, met strenge regels ls gevolg. Tot overmt vn rmp esloot uurlnd Irk in 1980 tot een nvl op Irn. De Irnse Mrjne Strpi shreef een oek over deze periode, Persepolis. Hier is ook een film vn gemkt. Bekijk hier* de triler. Welke vn de ovengenoemde historishe geeurtenissen zie je in de vershillende frgmenten terug? Bekijk de triler nogmls. Hoe vind je dt de filmmkster terugkijkt op deze tijd? Geef je eigen mening. De Nederlndse shrijfster Eefje Blnkevoort heeft een oek over Irn geshreven, Stiekem kn hier lles. Ze shrijft dt er in Irn strenge regels gelden, mr dt er stiekem toh est veel kn. Ook in de triler vn Persepolis kon je dit te zien. Bekijk de triler voor de ltste keer. In welk stukje vn de triler zie je dt terug en wt doen de Irniërs stiekem? In 2005, toen de onservtieve Mhmoud Ahmdinejd gekozen werd, vernderde de sfeer in het lnd. Er werd streng geregeerd. Veel mensen, met nme de jongeren, wren hier zeer ontevreden over. Toen de verkiezingen vn 2009 in ziht kwmen, gingen zij dn ook mssl de strt op om hun kndidt te steunen, Mir- Hossein Mousvi. Voorl de vrouwelijke demonstrnten zohten tijdens de demonstrties voor Irnse egrippen de zogenmde grenzen vn het toeltre op. Bekijk de ovenstnde foto. Op welke mnier mken de jonge vrouwen duidelijk het niet eens te zijn met de strenge regels? Demonstreren tegen het regime is in Irn veroden. Toh zijn er vorig jr de nodige demonstrties geweest. Bij de orgnistie vn de demonstrties is er door de jonge Irniërs veel geruik gemkt vn het internet, zols ijvooreeld Twitter en Feook. Wrom denk je dt jongeren voorl vn Twitter en Feook geruik mkten? Kruis het juiste ntwoord n. A Door geruik te mken vn Twitter en Feook ereik je een groot puliek. Drdoor is het mkkelijker veel mensen op de een te krijgen. B Televisie, krnten en tijdshriften worden streng geontroleerd door het regime, wrdoor oproepen tot een demonstrtie vi het internet moet. C Jonge Irniërs mken meer geruik vn internet, Twitter en Feook dn jongeren in ndere lnden. Sommige mensen zijn vn mening dt de protesten in Irn het egin vn het einde vn premier Ahmdinejd en de mht vn de ytollhs etekent. Anderen zijn minder optimistish en denken dt Ahmdinejd en de ytollhs de Irnse evolking nog meer zullen onderdrukken. Wt denk jij? Disussieer met een klsgenoot over de volgende stelling: Onrust in Irn: het egin vn het einde of het einde vn het egin? *www.youtue.om/wth?v=3pxhekubzpy&feture=relted
Tk Tijdsesteding: 2 uur A Tijdens het mken vn de vrgen en je veel nmen en jrtllen tegengekomen. Nu g je in tweetllen een tijdlk mken vn de Irnse geshiedenis. Omdt Irn zo n lnge geshiedenis heeft, egint de tijdlk in het jr 1941. Je kunt de informtie vn deze lesrief geruiken, mr zoek wr nodig ook op internet nr extr informtie. Pk nu een groot vel ppier en een pr zwrte stiften of potloden. Kies vervolgens een historishe geeurtenis uit de Irnse geshiedenis wrover je door deze lesrief iets te weten ent gekomen. Beeld deze geeurtenis uit door middel vn een kort stripverhl. B Zols gezegd wordt er in Irn door jongeren veel geruik gemkt vn Twitter. Plts drom ij elke geeurtenis vn de tijdlk een eigen tweet over dtgene er pltsvond op dt moment. Een tweet is een kort erihtje vn mximl 140 tekens, vergelijkr met een sms. C De film Persepolis is een verfilming vn een zogenmde grphi novel. Een grphi novel is vergelijkr met een stripoek, mr dn een stuk dikker. Hieronder zie je een vooreeld vn een frgment uit het oek Persepolis. Een frgment uit de film Persepolis. Bron: sreen www.sonypitures.om Tekst: Nik Augusteijn