Samenvatting door een scholier 1822 woorden 21 juni 2005 6,3 8 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar paragraaf 1.3 Je kunt m.b.v. de volgende methodes je plaats bepalen: 1 Kompas: Voordelen: - Korte afstanden goed bruikbaar. Nadelen: - je weet niet hoever je nog moet. - je weet niet waar je bent. - je kon achteraf niet zeggen, waar je was geweest. - op zee kon je afdrijven door de stroming van het water of door de wind. 2 Poolster: precies boven de noordpool, op evenaar precies aan horizon, zuidelijke halfrond poolster niet zichtbaar, hoe hoger poolster aan hemel, hoe noordelijker je ter aarde bent. Voordelen: Je kunt eenvoudig de breedte bepalen. Nadelen: - kan niet bij bewolking. - op zuidelijk halfrond niet zichtbaar. - je kunt de lengte niet bepalen. - kan alleen s nachts. 3 Zon: Zon komt op in oosten, hoogste punt zuiden, gaat onder in westen, tijdstip hoogste punt = 12 uur. Plaatsbepaling is mogelijk door het meten van hoeken waaronder hemellichamen, zoals zon, boven de horizon staan. Voordelen: - Je kunt de breedte en lengte bepalen met de volgende formule Nadelen: - op zee is het bepalen veel moeilijker. Dit komt omdat een boot nooit helemaal stil in het water ligt. Nieuwe ontwikkelingen in wetenschap en techniek hebben gezorgd voor navigatiemethoden die nauwkeuriger zijn en gemakkelijker in gebruik. Kijk maar naar: 1 Radiobaken: zenden signalen uit. Door die signalen is de plaats precies te bepalen. Het schip heeft een antenne. Deze vangt signalen op. Krijgt ie 3 verschillende signalen (dus van 3 kanten), dan kan de computer de positie van het schip uitrekenen; is ook mogelijk bij vliegtuigen. https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 1 van 7
2 Satellietnavigatie: in de jaren 70 en 80 zijn er 24 satellieten in baan om aarde gebracht. Elk zend apart signaal uit. De schepen ontvangen deze en kunnen zo precies uitrekenen hoe lang dit onderweg is geweest. Hieruit kan men de afstand tot de satelliet uitrekenen. Deze navigatiemanier is zo nauwkeurig dat positie bepaald kan worden op 10 meter nauwkeurig. 3 Ingebouwde kaarten: afgelegde route aangeven, route uitstippelen, aangeven of schip nog op koers is > computer aan stuur koppelen kan weg automatisch worden gevaren, dit GPS systeem wordt bij vliegtuigen steeds belangrijker, zijn ook in auto s. Nieuwe ontwikkelingen in wetenschap en techniek hebben gezorgd voor navigatiemethoden die nauwkeuriger zijn en gemakkelijker in gebruik.gps kon gerealiseerd worden door ontwikkeling ruimtevaart en satellieten, computers en radiocommunicatie. Paragraaf 1.4 Door de wapenwedloop tussen de VS en de SU zijn er grote ontwikkelingen in de ruimtevaart gekomen. Er was een groot politiek belang mee gemoeid bij de ontwikkeling in de ruimtevaart, rakettechniek nieuwe, zeer gevaarlijke wapens. 01 1926 : 1e raket gelanceerd door Robert Goddard, bereikt 13 meter hoogte. 02 1942 : lancering V2 door Wernher von Braun. 03 1947 : Amerikaanse V2 bereikt 374 km hoogte 04 1957 : 1e satelliet, Russische Spoetnik 1. 05 1958 : 1e satelliet Amerikaanse satelliet, Explorer 1. 06 1961 : Joeri Gagarin, 1e mens in de ruimte. 07 1966 : Russische Loena-9 als 1e ruimtevaartuig op de maan. 08 1969 : Neil Armstrong, 1e mens op de maan. 09 1976 : Viking 1 landt op mars. 10 1981 : 1e lancering Space Shuttle 11 1986 : Europese Giotto vliegt langs de Komeet van Halley. 12 1989 : Voyager 2 vliegt langs Neptunes. 13 1993 : reparatie in ruimte van Hubble Space Telescope. 14 1995 : ruimtevaartuig Gallileo laat 1 seconde afdalen in de atmosfeer van Jupiter. 15 1997 : onbemand Amerikaans werktuig Sojourner op Mars. Voorwerpen die in een baan om de aarde draaien, noemen we satellieten of kunstmanen. Satellieten worden aangetrokken door de zwaartekracht van de aarde, maar hebben een grote snelheid dwars op de richting van zwaartekracht, daardoor vallen ze steeds om de aarde heen. Buiten de dampkring is er geen luchtwrijving, ze worden dus niet afgeremd. Satellieten op hogere cirkelbanen hebben een lagere snelheid. Dit is het gevolg van het feit dat ze een grotere afstand moeten https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 2 van 7
afleggen. Kapotte satellieten blijven in de ruimte en wordt ruimteschroot genoemd. Toepassingen van satellieten: 1 Een weersatelliet: televisiecamera s aan de satellieten maken beelden van aarde voor het meten van de temperatuur. Dit gebeurt met de infrarood camera. De door de satelliet waargenomen informatie wordt omgezet in een computerbestand en naar een grondstation geseind. Daar worden de gegevens omgezet naar de weerkaarten. 2 Een communicatiesatelliet: televisieprogramma s vanuit grondstation opvangen en weer uitzenden naar een groot gebied op aarde. Veronica en RTL-4 zenden zo uit. 3 voor atmosfeeronderzoek: voor veranderingen in ozonlaag. We zien dat er m.b.v. satellieten veel kan. De weervoorspellingen zijn beter, er is ontvangst van tv over een grote afstand mogelijk en de atmosfeer kan worden onderzocht. Ruimtevluchten: Ruimteschepen met mensen aan boord moeten voldoen aan hogere eisen. Met moet: - kunnen ademen en eten,- veilig terug kunnen keren,- zich makkelijk aan kunnen passen aan de gewichtloze situatie. Wanneer iemand een lang verblijf in de ruimte kent, krijgt ie te maken met het ontkalkt raken van botten waardoor snelle botbreuken ontstaan, daarom fitnessapparatuur. Bemande ruimtevaart stelt zwaardere eisen aan ruimtevaartuigen dan onbemande ruimtevaart. Langdurig verblijf in gewichtsloze toestand is niet goed voor de gezondheid. Mensen kunnen oplopen: - het evenwichtsorgaan raakt in de war, - ze worden duizelig en lusteloos en moesten soms overgeven, - concentratieproblemen Hoofdstuk 6 Paragraaf 6.1 De Aarde - draait in 24 uur om haar as. De Maan - Beweegt van oost naar west - 29,5 dag 1 draai om de aarde - Schijngestalten: de vormen die de maan aanneemt - De kant die door de zon verlicht word, is zichtbaar - Bij nieuwe maan staat de maan tussen de zon en de aarde in samen - draaien ze in een jaar (365,25 dagen) rondom de zon. https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 3 van 7
Schijngestalten - de vormen van de maan (zie boek blz. 49 onderaan.) tijdrekening - gebaseerd op de bewegingen van de zon en de maan aan de hemel. Bioritme - Natuurlijk dag- en nachtritme (24 uur per dag) - Geregeld in de hersenen - Bij mensen en dieren in het voorste deel van de hypothalamus (via een zenuw(in tussenhersenen) met het oog verbonden) Internationale tijdzone-systeem - Wereld is onderverdeeld in 24 tijdzones van elk 1 uur - De nullijn loopt bij het Engelse Greenwich - vanuit Greenwich naar het Oosten = later op de dag - vanuit Greenwich naar het westen = vroeger Technische ontwikkelingen hebben een belangrijke rol gespeeld bij de verspreiding van een eenheidstijd. Door de ontwikkeling van de radiotechnologie konden steeds sterkere zenders en steeds gevoeliger ontvangers worden gebouwd. paragraaf 6.2 Het zonnestelsel - De beweging van de aarde om de zon zorgt voor seizoenen - De beweging van de maan om de aarde zorgt voor eb en vloed Zonnewijzer - Wanneer de zon langs de hemel beweegt, verandert de plaats + lengte van de schaduw van de stok op de grond. - Zon komt op, staat laag schaduw van de stok het langst - Midden op de dag schaduw het kortst Ritme van de zon - Zonnejaar: de 365,25 dagen die de aarde erover doet om 1x rond de zon te draaien - Schrikkeljaar: de ene keer in 4jaar dat de maand februari 29 dagen telt. Hierdoor blijft ons jaar in de pas lopen met het zonnejaar. Zonneweetjes - de plaats waar de zon opkomt en ondergaat, verandert in de loop van het jaar. De hoogte(zomer hoog, winter lager). - hoe dichter bij evenaar, hoe kleiner de seizoensverschillen - In de tropen komen maar 2 seizoen voor https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 4 van 7
- De aarde raast met een snelheid van zo n 100 000 km per uur in een baan om de zon. stand aarde De denbeeldige aardas tussen noord- en zuidpool staat niet loodrecht op de baan van de aarde maar onder een hoek van 23,5. De aarde leunt dus altijd een beetje achterover. Wanneer de aarde om de zon draait, blijft de aardas altijd in de richting van de Poolster wijzen. Getij - Getij: het wisselen van zeeniveau - Ebstroming: de stroming van water is van de kust af als het eb wordt - Getij heeft een periode van 12 uur en 25 minuten - 2 x per dag veroorzaakt door: - Zwaartekracht: de aantrekkingskracht die de maan en de aarde op elkaar uitoefenen. Deze wordt kleiner als de afstand groter wordt. Zonverduistering - Zon is 400x zo groot als de maan, maar staat ook 400x zo ver weg - Het is altijd nieuwe maan met een zonsverduistering - Ontstaat als de maan precies tussen de zon en de aarde staat - Als de aarde voor de zon schuift, houdt hij het zonlicht tegen > zonsverduistering - Duurt maximaal 7 minuten - De baan van de maan ligt niet in hetzelfde vlak als de baan van de aarde om de zon. Daarom is er niet elke maand een verduistering. Maansverduistering - Ontstaat als de aarde precies tussen de zon en de maan in staat - Volle maan kruipt in de schaduw van de aarde, zonlicht kan de maan niet meer bereiken maansverduistering - Kan wel 3 kwartier duren Zonnevlekken - Zwarte vlekjes op de zon - Ontstaan door het magnetische veld van de zon - In een periode met veel zonnevlekken ondervinden radio en tv meer last van storingen in de armosfeer https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 5 van 7
paragraaf 6.3 Planeten - In het centrum van ons zonnestelsel staat de zon - Binnenplaneten: Mercurius en Venus, zij staan dichter bij de zon dan de aarde - Tussen Mars en Jupiter bevindt zich een gordel van duizenden kleine tot grote rotsblokken met een max. omvang van enkele tientallen kilometers; planetoiden 1. Mercurius (dichtst bij de zon) 6. Saturnus 2. Venus 7. Uranus 3. Aarde 8. Neptunus 4. Mars 9. Pluto (verst van de zon 5. Jupiter 1977: NASA lanceerde twee kleine rimtevaartuigen naar Jupiter en Saturnus, reisden verder naar Uranus en Neptunus. Deze voyagers maakte mooie opnamen van de buitenplaneten en gaven veel informatie over de planeten. Kometen - Vaag lichtvlekje aan de hemel - 1x in de 10 jaar kun je met het blote oog een komeet aan de hemel zien staan - Bestaan uit stof en ijs - Grootte van enkele kilometers - Komen ze dicht bij de zon, dan verdampt het ijs, hierdoor ontstaat er een staart van ijl gas die miljoenen kilometers kan worden Meteoren - Vallende sterren - Je ziet een lichtflits aan de hemel Metoerieten: overgebleven brokstukken, nadat een meteor door de dampkring is gegaan Zonnestelsel - Zonnestelsel van een enorme wolk van gas en stof. - 5 miljard jaar geleden werd die door de zwaartekracht langzaam samengetrokken - Tijdens het samentrekken ging deze oerwolk steeds sneller ronddraaien > kreeg de vorm van een afgeplatte schijf - Meeste materiaal kwam in het midden terecht > hieruit ontstond de zon - Meer naar buiten ontstonden ook plaatselijk verdichtingen in de wolk > materiaal klonterde daar samen > planeten https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 6 van 7
ontstonden - Alles in het zonnestelsel bestaat uit dezelfde atoomsoorten - Mens ook opgebouwd uit atoomsoorten Ster - De zon is een ster (lijkt groter dan andere sterren, omdat hij veel dichterbij staat) - Geven licht - Zijn vele duizenden graden op het opp. (komt doordat de zwaartekracht heel hoog is > binnenste van een ster wordt de druk en temp heel hoog - Bestaat uit gloeiend hete gassen Lichtjaar - Lichtjaar: de afstand die het licht in een jaar aflegt. - De snelheid van licht is 300 000 km per seconde. paragraaf 6.4 Telescopen - Telescoop vergroot het beeld - Tegenwoordig wordt het licht gebundelt door een hol geslepen spiegel, niet door een lens. (spiegel is steviger) - Fotografie + Computers CCD-chip (Charged Coupled Device) * Hierop bevinden zich 10.000en lichtgevoelige cellen * Elke cel op de CCD geeft een elektrisch signaal af als er licht op valt * Verwerkt het dit signaal tot een digitaal sognaal, stuurt het naar de computer * Videocamera s en digitale camera s hebben ook zo n chip https://www.scholieren.com/verslag/22803 Pagina 7 van 7