Samenvatting ANW Hoofdstuk 5 en 6

Transcriptie

1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 5 en 6 Samenvatting door een scholier 1739 woorden 10 april ,2 33 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk Bevolkingsgroei. Lineaire groei: Groei met een vast aantal. Exponentiële groei: Groei met een vast percentage. Rond 1800 was er de Britse econoom Malthus: Door het grote aantal kinderen dat mensen zullen krijgen en de verbeterde hygiëne zal de bevolking snel groeien, zo snel dat er voedseltekorten zullen optreden. Er zou hongersnood komen, wat de mensen verzwakte => epidemieën. Gevolg: voedseloorlogen. Maatregelen: latere leeftijd trouwen, seksuele onthouding. Het CBS houdt zich bezig met de registratie van bevolkingsgegevens. Op grond daarvan en op grond van trends in ons land en de omringende landen doet het bureau voorspellingen over de bevolkingsgrootte van Nederland. Hierbij moeten ze rekening houden met variabele. Ondanks het gebruik van computermodellen is het moeilijk de bevolkingsgroei te voorspellen Grenzen aan de groei. In 1972 opgericht: De Club van Rome: 50 industriëlen en geleerden => rapport over de toekomst van de wereld. Opdracht: De onderlinge afhankelijkheid en de wisselwerking tussen 5 variabelen op wereldschaal in kaart brengen. bevolkingsgroei voedselproductie industrialisatie uitputting van natuurlijke hulpbronnen milieuvervuiling Conclusies van rapport: Wanneer de wereldbevolking blijft groeien zal de voedselproductie moeten blijven toenemen, natuurlijke hulpbronnen en fossiele brandstoffen raken uitgeput. Als de wereldbevolking afneemt kan er stabiliteit ontstaan, mensen kunnen toch in hun eerste levensbehoeften voorzien. Technische ontwikkelingen en nieuwe uitvindingen maken modellen die voorspellingen doen over het opraken van grondstoffen onbetrouwbaar en soms zelfs totaal ongeldig. Pagina 1 van 5

2 Duurzaamheid: Productieprocessen die het milieu niet belasten en de grondstoffen niet uitputten. Een duurzame ontwikkeling bevredigt de vraag van deze tijd, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties aan te tasten. Voorbeeld: De elektriciteitsproductie door windmolens en zonnecollectoren. en alcohol i.p.v. benzine. Een driewegkatalysator is bij nieuwe auto's aanwezig. Deze filtert: koolwaterstoffen stikstofoxide koolsotfmono-oxide en zet deze om naar water en koolstofdioxide! vliegtuigen: voordeel: goedkoop, bevordert economie nadeel: geluidsoverlast, milieuvervuiling oplossing: 5e landingsbaan of overplaatsing naar markermeer, maasvlakte of eiland voor de kust. tot die tijd: maximale aantal landingen en starten vastgelegd door de regering. Openbaar vervoer maakt relatief minder vervuiling dan auto s. Het maakt spaarzaam gebruik van ruimte en energie, en de veiligheid per personen kilometer van de trein is groter dan die van de auto. Auto = veel bewegingsvrijheid, is voor veel mensen belangrijk Meer voedsel. Planten hebben voedingsstoffen nodig. Zit o.a. in potgrond, opgeloste plantenvoeding, as van een bosbrand. Mest van dieren. Gestampte botten en zeewier. Voor de groei van planten is niet alleen water nodig, ook koolstofdioxide uit de lucht. (en dat wist Helmond niet) Fotosynthese: 6 CO2 + 6 H2O (& licht) => C6H12O6 + 6 O2 (= koolstofdioxide + water (& licht) => glucose + zuurstof. Elementen die nodig zijn voor de groei van planten: Fosfor (P), Kalium (K), Stikstof (N). Deze kunnen in de vorm van kunstmest worden toegediend. Groene revolutie: Het verhogen van de opbrengst van de teelt van landbouwgewassen => Meer kunstmest, bestrijdingsmiddelen en water nodig => alleen rijke boeren kunnen zich dat permiteren Duurzame ontwikkeling. Vroeger was er een evenwicht op boerderijen tussen de mineralen in het vee, de mest en de planten. Mest van vee werd gebruikt om de planten die het vee eet te voeden = duurzaam. Deze balans is verstoord, door de opkomst van de intensieve veehouderij => mestoverschot. Kunstmest is gemakkelijker te verwerken en dus goedkoper wat arbeidsuren betreft dan stalmest. Ook heeft een boer van kunstmest minder kilo s nodig om aan dezelfde hoeveelheid meststoffen te komen als bij dierlijke mest. Pagina 2 van 5

3 Nederlandse veestapel produceerde teveel stalmest. In 1998 werd veestapel verkleind, ook als gevolg van de varkenspest. Gevolg van verkleining: Aanslag op inkomen van boeren, producten worden duurder doordat investeringen minder opleveren. Andere maatregel om mestoverschot terug te dringen: Mineralenboekhouding. Doel: tot een evenwicht komen tussen wat er aan fosfaten en nitraten een bedrijf binnenkomt en wat er via producten weer uitgaat. Ecologisch werken: Geheel zonder gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Geïntegreerd werken: Met alle moderne technologie, maar met een zo laag mogelijk gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Duurzame landbouw: Ernaar streven de grond zo veel mogelijk in vruchtbare staat houden, en geen kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen gebruiken. Compost bestaat uit gedeeltelijk verteerde plantenresten. Het is een natuurmest die als je het zelf maakt niets kost. De chemie heeft middelen ontwikkeld die het ongedierte aanpakken. Veel van die middelen tasten het milieu aan, ook al zijn ze afbreekbaar. De overheid wil het gebruik van bestrijdingsmiddelen halveren. Dit kan door een aantal grondontsmettingsmiddelen slechts op recept te verstrekken. Ook is er een verkoopregistratie ingesteld. Biologische bestrijding wordt door ecologische boeren gebruikt. Zo laten ze bijvoorbeeld sluipwespen los die rupsen injecteren met eitjes, die de rups van binnenuit opeten. Een andere milieuvriendelijke bestrijdingsmethode is het gebruik van feromonen. Dat zijn lokstoffen die vrouwelijke insecten afscheiden om mannetjes te lokken. Met de door de fabriek nagemaakte reukstoffen die op de vrouwelijke lokstoffen lijken, vangt een fruitkweker duizenden mannetjes. Hoofdstuk 6 6.1; Dagen, maanden, jaren. De maan beweegt ten opzichte van de sterren langzaam in tegenovergestelde richting. Dat komt omdat zij in 29½ dagen om de aarde draait. Ze draait in dezelfde richting om de aarde als de aarde om haar as. In oostelijke richting. Schijngestalten: de vormen die de maan aanneemt in de loop van de maand. Zie voor de standen van de maand blz.: 49. In de winter staat de zon 's middags lager aan de hemel dan in de zomer. Dan is het dus kouder en minder lang licht. De aarde draait in een jaar om de zon. Zonnewijzer werkt als volgt: korte schaduw is dus dicht op de middag, lange schaduw vroeg of laat op de dag. Er zijn 2 manieren om een kalender te maken: - de eerste gaat uit van de maan, - de tweede gaat uit van de zon. In 365,25 dagen beweegt de aarde één keer om de zon. (Deze periode heet het zonnejaar). Eens in de 4 jaar is er een schrikkeljaar. Pagina 3 van 5

4 De werking van het bioritme staat beschreven op blz. 51. Tegenwoordig gebruiken we het internationale tijdzone-systeem. De wereld is verdeeld in 24 tijdzones van elk één uur. De nullijn loopt bij het Engelse Greenwich. (Zie ook blz. 52) 6.2; Aarde, zon en maan. De zon beweegt gedurende een dag langs de hemel. Opkomst van de zon is zichtbaar op blz redenen waarom het warmer is in de zomer: - De boog die de zon aflegt om de aarde is groter dan in de winter, dus langer zon. - De zon staat in de zomer hoger en is de hoek dus groter. Hoe dichter je op de evenaar woont des te minder verschil er zitten tussen de seizoenen lente, zomer, herfst en winter. Om dit te verduidelijken: zie tekeningen op blz. 56. De donkere periode op de zuidpool, waarbij de zon een tijdje niet opkomt, heet de poolnacht. De wisseling van het stijgen (vloed) en het dalen (eb) van het zeeniveau wordt het getij genoemd. Het is gevaarlijk om tijdens eb ver uit de kust te zwemmen omdat het moeilijk is tegen de ebstroming in te zwemmen. Het getij heeft een periode van 12 uur en 25 minuten. De maan en de aarde oefenen een aantrekkingskracht op elkaar uit: zwaartekracht. Deze wordt kleiner, als de afstand groter wordt. (Zie blz. 58). De maan draait in ongeveer een maand om de aarde; dus gedurende een dag beweegt zijn een stukje verder in haar baan. Daarom duurt het elke dag iets langer voordat het weer hoog- en laagwater is. Voor de precieze werking van een zons- en maansverduistering zie blz. 59. Een maansverduistering duurt langer dan een zonsverduistering. 6.3; Het zonnestelsel. Om de zon draaien 9 planeten; Mars, Jupiter, Venus, Mercurius, Aarde, Saturnus, Pluto, Neptunus, Uranus. Planetoïden: planeten tussen Mars en Jupiter die zich in een soort gordel van duizenden kleine tot grote rotsblokken bevinden met een maximale omvang van enkele tientallen km. ("rotzooi"). Kometen bestaan uit stof en ijs. Komen ze in de buurt van de zon, dan verdampt er ijs. Hierdoor ontstaat een staart van ijl gas die miljoenen kilometers lang kan worden. Oerwolk: een wolk van gas en stof van zo'n 5 miljard jaar geleden die samengetrokken werd, sneller ging ronddraaien en een platte schijf vormde. In het midden klonterde alles samen en dat werd de zon. Het hele heelal is opgebouwd uit dezelfde bouwstenen (atomen) als alles hier op aarde. Door denkbeeldige lijnen te trekken tussen sterren, ontstonden figuren: sterrenbeelden. De zon is een ster en lijkt de grootste omdat die het dichtste bijstaat. Er zijn namelijk grotere sterren. Het belangrijkste kenmerk van sterren is dat ze licht geven (i.t.t. planeten die alleen maar licht weerkaatsen). Door de grootte van de sterren is er een hele grote zwaartekracht van binnen. Dat heeft tot gevolg dat in het binnenste van sterren de druk en de temperatuur extreem hoog zijn. Sterren bestaan dus uit gloeiendhete gassen. De afstand tussen de zon en de aarde is ongeveer 150 miljoen km. Zonlicht heeft ruim 8 minuten nodig om de aarde te bereiken. Lichtjaar: de afstand die het licht in 1 jaar aflegt. De afstanden in km is zo groot dat ze niet meer zijn uit te Pagina 4 van 5

5 spreken. 6.4; Beter waarnemen. Je ogen worden minder gevoelig als er lange tijd veel licht op valt. Daardoor zie je zwak verlichte voorwerpen minder duidelijk of helemaal niet. Ook worden je pupillen in een lichte ruimte kleiner zodat er minder licht in je ogen valt. Het kan wel 20 minuten duren voordat je ogen aan het donker gewend zijn. Bij een verrekijker of een telescoop wordt al het invallende licht gebundeld. Omdat de doorsnede van een telescoop veel groter is dan die van een pupil, word er veel meer licht opgevangen. Bovendien vergroot een telescoop het beeld, waardoor je nog meer details kunt zien. (Zie ook blz. 70). Spiegeltelescopen kunnen veel groter gebouwd worden dan telescopen met lenzen omdat in een spiegel telescoop de spiegel aan de onderkant zit en heeft daardoor veel meer steun. Door fotografie toe te passen bij een telescoop kon men verschillende waarnemingen met elkaar vergelijken. Een fototoestel kan op 2 manieren meer licht op het negatief laten vallen: - door een grotere lensopening, - langere belichting. De belichtingstijd van je oog is niet in te stellen. Hoelang je ook door een telescoop zou kijken, je zou de gaswolken nooit zien. Licht is een golf waarbij de lengte van de golf de kleur bepaalt. Zo heeft zichtbaar licht golflengten van 400 nanometer (blauw) tot 700 nanometer (rood). Licht met golflengten daarbuiten is voor het oog niet zichtbaar. De lijnen in een spectrum ontstaan wanneer licht door gas gaat. De atomen in het gas absorberen namelijk alleen licht van bepaalde golflengten. (Voor precieze uitleg zie blz. 73). Men gebruikt tegenwoordig computers i.p.v. fototoestellen om waarnemingen aan sterren op te slaan. CCD-chip ('Charged Coupled Device'): is bedoelt om sneller en nauwkeuriger waarnemingen op te kunnen slaan. Hij zet het waargenomen beeld om in een digitaal beeld. Pagina 5 van 5