Haalbaarheid Virtual Pipeline Ten behoeve van Virtual Pipeline concept Ameland Flexigas Definitief

Haalbaarheid Virtual Pipeline Ten behoeve van Virtual Pipeline concept Ameland Flexigas Definitief December 2011 Rapport R-0025-01

Documenttitel Haalbaarheid Virtual Pipeline Soort document Rapport Status Definitief Datum December 2011 Projectnaam Exploitatie CBG Projectnummer 0025 Auteur(s) Piet Bus (TSE), Maxim Kamst (CleanMiles) Opdrachtgever Flexigas Referentie R-0025-01

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 1 2 SITUATIESCHETS 2 3 UITGANGSPUNTEN MODEL 3 3.1 Modules die gebruikt worden voor transport 3 3.2 Uitgangspunten transport van CBG 4 4 RESULTATEN CASE BUSSEN OP CBG 5 4.1 Case busbedrijf of CBG 5 4.2 Gevoeligheid 6 4.2.1 Gevoeligheid aantal bussen 6 4.2.2 Gevoeligheid afstand bron - afnemer 7 4.2.3 Gevoeligheid laad - lostijd 8 5 RESULTATEN CASE PERSONENAUTO S 9 5.1 Case personenauto s of CBG 9 5.2 Gevoeligheid 10 5.2.1 Gevoeligheid aantal personenauto s 10 5.2.2 Gevoeligheid afstand bron - afnemer 11 5.2.3 Gevoeligheid laad - lostijd 12 6 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 14 6.1 Case busbedrijf 14 6.2 Case personenauto s 14 Blz. Bijlage 1 Kosten hardware/installatiekosten en onderhoud Haalbaarheid Virtual Pipeline - i - R-0025-01

1 INLEIDING De hoofdactiviteit van het werkpakket transport van biogas via de Virtual Pipeline als onderdeel van Thema C binnen het Flexigas project, is het onderzoek naar het gebruik van, en de demonstratie van de Virtual Pipeline ten behoeve van het transport van biogas binnen de agrarische sector. Voor het transport van biogas wordt in het algemeen gebruik gemaakt van het aardgasnetwerk. Een andere mogelijkheid is biogas te transporteren in de vorm van Compressed BioGas (CBG) via de Virtual Pipeline. Het gas wordt onder een druk van 250 bar opgeslagen in modules en vervolgens getransporteerd met bijvoorbeeld vrachtwagens naar de eindverbruikers. Eindverbruikers kunnen zijn: - Transportbedrijven die het wagenpark op (bio)gas laten rijden - Busbedrijven die de bussen op (bio)gas laten rijden - Warmtekrachtinstallaties - De modules kunnen gebruikt worden als een (bio)gasbuffer met als doel de piekvraag naar aardgas op te vangen Het doel van dit werkpakket is onderzoek doen naar de haalbaarheid van de inzet van een Virtual Pipeline ten behoeve van het transport van biogas geproduceerd door de agrarische sector. Uiteindelijk zal een vermarktbaar concept gerealiseerd en uitgetest worden in een pilot. Deze deelrapportage richt zich op het transport van CBG van de producenten van biogas tot aan de eindgebruiker. Er worden twee soorten eindgebruikers onderscheiden (twee verschillende cases). 1. Een busbedrijf 2. Een tankstation voor personenauto s waar CBG kan worden getankt In deze deelrapportage wordt met betrekking tot de twee cases het volgende behandeld: 1. Kostenstructuur transport van CBG door middel van vrachtwagens (virtual pipeline) 2. Projectie kostenstructuur transport op verschillende verbruikers van CBG waaronder busbedrijven en gewone tankstations waar personenauto s CBG kunnen tanken 3. Gevoeligheidsanalyse variabelen die een belangrijke rol spelen bij de kostprijs per kg vervoerd CBG 4. Conclusie en aanbevelingen De twee cases vertegenwoordigen een situatie waarin CBG haalbaar wordt geacht. De cases geven inzicht in de kosten van een overstap naar CBG. vervolgens zal de gevoeligheid mbt het aantal bussen, de afstand tot het tankstation zal in kaart worden gebracht. Hierbij kan dan ook voor verschillende situaties, waaronder voor de situatie in Ameland, inzichtelijk worden gemaakt of de case haalbaar is. Zoals gezegd is dit rapport een deelrapportage en zal aan het eind van het project onderdeel uitmaken van de eindrapportage. De bevindingen zullen in de business case gebruikt worden. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 1 - R-0025-01

2 SITUATIESCHETS Dit rapport zal zich richten op de distributie van CBG, het lichtblauw gekleurde vlak. Er wordt uitgegaan van de situatie dat er voldoende biogasproducenten zijn om de eindgebruikers van biogas te voorzien. Figuur 2-1 Proces productie en distributie CBG Biogas productie Agrarische sector Gasbehandeling Compressor Opslag CBG (250 bar) Distributie Biogas Deelrapport 1 (R-0025-01) Eindgebruiker Deelrapport 3 (R-0025-03 Levering biogas aan eindgebruikers Deelrapport 2 (R-0025-02) In de onderstaande figuur wordt het blauwe vlak zoals weergegeven in figuur 2.1 meer in detail weergegeven. Figuur 2-2 Logistieke keten LEVERING Locatie Ameland DISTRIBUTIE 2) Overladen CBG op trucks GEBRUIK Eindgebruiker Bussen, auto s of particulieren 3) Transport van CBG over de weg 4) Afleveren bij eindgebruiker Haalbaarheid Virtual Pipeline - 2 - R-0025-01

3 UITGANGSPUNTEN MODEL 3.1 Modules die gebruikt worden voor transport Voor het transport van biogas wordt gebruikt gemaakt van zogenaamde MAT modules van Galileo (zie figuur 3.1). Figuur 3-1 MAT modules van Galileo die gebruikt worden voor transport op vrachtwagens De specificaties van de modules zijn weergegeven in de onderstaande tabel: Tabel 3-1 Specificaties MAT modules van Galileo Inhoud 1500 Nm3 (*) bij 250 bar Restgas in module 10% Systeem om te laden en te lossen Aanwezig waarbij geen kraan nodig is Gemiddelde laad en los tijd Ca 0,5 uur Aantal modules die getransporteerd kunnen 3 MAT modules (**) worden (*) Volgens de specificatiebladen bedraagt de inhoud 1275 Nm3 bij 250 bar (5100 WL). Bij navraag bij de leverancier bleek dit niet correct te zijn maar is de inhoud 1500 Nm3 bij 250 bar. (**) In Argentinië kunnen trekkers met 4 modules uitgerust zijn. In Nederland is dit niet realistisch. Een voorbeeld van een transport is weergegeven in de onderstaande figuur. In Nederland is ervan uitgegaan dat er maximaal drie modules per vrachtwagen getransporteerd kunnen worden. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 3 - R-0025-01

Figuur 3-2 Voorbeeld transport MAT modules 3.2 Uitgangspunten transport van CBG Om inzicht te krijgen in de kosten met betrekking tot transport van de modules zijn verschillende offertes aangevraagd bij transporteurs van brandstof. Onderstaande tabel geeft een overzicht van deze uitgangspunten. Tabel 3-2 Uitgangspunten kosten met betrekking tot transport van de MAT modules op basis van offertes Prijs chauffeur 45 /uur KM prijs 0,38 /km Gemiddelde snelheid truck 57 km/u Laadtijd 0,5 uur Lostijd 0,5 uur Maandtoeslag trailer (*) 1.750 (*) Dit is de maandtoeslag voor de trailer die de transporteur moet aanschaffen (exclusief de modules) Er wordt uitgegaan dat een truck twee transporten op een dag kan ondernemen. Indien er meer dan twee transporten nodig zijn betekent dit meer vrachtwagens die ingezet moeten worden. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 4 - R-0025-01

4 RESULTATEN CASE BUSSEN OP CBG In dit hoofdstuk zal met behulp van het opgebouwde model de case doorgerekend worden waarbij de virtual pipeline zal worden ingezet ten behoeve van het voorzien van bussen van CBG. Vervolgens zal van enkele belangrijke variabelen de gevoeligheid in kaart worden gebracht. Deze case zal ingaan op een situatie waar meerdere bussen gebruik zullen maken van biogas. De gevoeligheid mbt het aantal bussen, de afstand tot het tankstation zal in hoofdstuk 4.2 behandeld worden. 4.1 Case busbedrijf of CBG Uitgangspunten Voor de berekening van deze case worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: - Voor een realistische situatie zal worden uitgegaan van één tankpunt op één locatie - Deze locatie heeft de beschikking over 80 streekbussen die op CBG rijden - De afstand tussen bron en de afnemer bedraagt 60 km - Verder gelden de uitgangspunten zoals beschreven in hoofdstuk 3 - De bussen rijden 70.000 kilometer per jaar en het verbruik is 53,8 kg CBG/100 km (HICAL) 1-1 truck kan maximaal twee ritten op een dag doen (dus twee keer afleveren). Dit betekent dus dat indien er meer dan 2 ritten op een dag nodig zijn, er meer vrachtwagens nodig zijn. - De calorische waarde van het aardgas op deze locatie is 35,2 MJ/Nm3. Dit in tegenstelling tot de onderwaarde van standaard Nederlands aardgas van 31,65 MJ/Nm3. - Het aardgas bevat 84.5% CH4 - Het laden en lossen van de MAT modules nemen ieder een half uur in beslag. Resultaat Het resultaat van de berekening is weergegeven in de onderstaande tabel Tabel 4-1 Modelresultaat transportkentallen mbt case bussen op CBG Verbruik CBG door de bussen 8254 kg/dag 3.012.800 kg/jaar Hoeveelheid CBG per transport 4500 NM3 bij 250 bar (3 modules x 1500) Hoeveelheid kg per transport 3374 kg (*) Aantal transporten 2,45 per dag, 893 per jaar Aantal trucks die ingezet worden 2 stuks (**) Aantal ritkilometers per jaar 107.165 kilometer Aantal keer laden en lossen 1.786 keer (***) Tijdsduur rit 1.880 uur/jaar (*) Rekening houdend met 10% restgas in module en de dichtheid aardgas = 0,833 kg/nm3 (**) Als uitgangspunt is gesteld dat bij meer dan 2 transporten per dag er meerdere trucks worden ingezet. Dit heeft enkel effect op de maandtoeslag van de trailer. (***) Hierbij wordt uitgegaan dat er per transport twee keer geladen en gelost moet worden (bij vertrek en bij aflevering) 1 REF "Erdgasbusse im OePNV sind wirtschaftlich!" Haalbaarheid Virtual Pipeline - 5 - R-0025-01

Uitgaande van de uitkomsten zoals weergegeven in de bovenstaande tabel en de uitgangspunten zoals beschreven in hoofdstuk 3.2 kunnen de volgende kosten toegewezen worden aan het transport van CBG. Tabel 4-2 Modelresultaat kosten mbt case bussen op CBG Kosten laden en lossen 80.373 /jaar Kosten trekker + chauffeur 84.604 /jaar Toeslag trailer(s) 42.000 /jaar (*) Totale kosten 247.700 /jaar Kilometer kostprijs 2,31 /km Vervoerskosten per kg CBG 0,082 /kg CBG 4.2 Gevoeligheid In het model zijn er een aantal variabelen die een sterk effect hebben op de gevoeligheid van de vervoerskosten per kg CBG en de kilometer kostprijs. De volgende variabelen zijn in dit kader nader onderzocht: - Aantal bussen - Afstand bron afnemer - Laad en lostijd 4.2.1 Gevoeligheid aantal bussen Onderstaande figuur geeft de gevoeligheid op de kostprijzen wanneer het aantal bussen varieert. Figuur 4-1 Gevoeligheidsanalyse case streekbussen, afhankelijkheid kostprijzen op aantal bussen 4,00 Case Streekbussen op CBG, gevoelgheidsanalyse aantal bussen Laadtijd: 0,5 uur; lostijd: 0,5 uur Afstand bron-afnemer: 60 km (enkele reis) Kilometrage bus: 70.000 km/jaar 0,180 kilometerkostprijs (euro/km) 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,150 0,120 0,090 0,060 0,030 vervoerskosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,00 10 20 30 40 50 60 80 100 200 400 1000 1200 Kilometerkostprijs (euro/km) 3,49 2,70 2,44 2,31 2,23 2,18 2,31 2,23 2,23 2,19 2,17 2,17 Vervoerkosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,124 0,096 0,087 0,082 0,079 0,078 0,082 0,079 0,079 0,078 0,077 0,077 Aantal streekbussen - Haalbaarheid Virtual Pipeline - 6 - R-0025-01

Conclusie De conclusie die hieruit getrokken kan worden is als volgt. Voor een acceptabele kostprijs per kg CBG is het een voorwaarde dat er voldoende afname is. Zoals blijkt uit Figuur 4-1 neemt de gevoeligheid in de kostprijs pas bij meer dan 30 bussen af. Dit betekent dat voor een goede business case er minimaal 30 bussen in deze situatie (zoals omschreven in de uitgangspunten in hst 4.1) gebruik zouden moeten maken van CBG. Bij 100 bussen of meer heeft het aantal bussen geen effect meer op de kostprijs voor transport van CBG. De reden voor de knik in de grafiek bij 80 bussen is het omslagpunt van 1 truck benodigd voor transport naar twee trucks benodigd voor transport. De extra kosten voor de toeslag van de extra trailer drukken dan op de kostprijs voor het transport van CBG. 4.2.2 Gevoeligheid afstand bron - afnemer Onderstaande figuur geeft de gevoeligheid op de kostprijzen wanneer de afstand tussen de bron en de afnemer gevarieerd wordt. Figuur 4-2 Gevoeligheidsanalyse case streekbussen, afhankelijkheid kostprijzen op afstand bron - afnemer Case Streekbussen op CBG, gevoelgheidsanalyse afstand bron/afnemer Laadtijd: 0,5 uur; lostijd: 0,5 uur Aantal streekbussen: 80 Kilometrage bus: 70.000 km/jaar 9,00 0,20 kilometerkostprijs (euro/km) 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,18 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 vervoerskosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,00 10 20 30 40 50 60 80 100 200 Kilometerkostprijs (euro/km) 8,02 4,60 3,45 2,88 2,54 2,31 2,03 1,85 1,51 Vervoerkosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,05 0,05 0,06 0,07 0,08 0,08 0,10 0,11 0,18 Afstand bron-afnemer (km), enkele reis - Conclusie Zoals te zien is in de bovenstaand figuur is de gevoeligheid op de kostprijs voor CBG transport voor de afstand tussen de bron en de afnemer groot. De afstand bron afnemer dient dus zo veel mogelijk geminimaliseerd te worden. Zoals te zien is in Figuur 4-2 neemt de kostprijs per kilometer transport wel sterk toe bij een korte afstand van de bron naar de afnemer, maar de kostprijs per kg vervoerd CBG neemt sterk af. Het verband tussen de kostprijs en de afstand is vrijwel lineair. Dit betekent dus dat er geen optimum in afstand is waarop de business case gedimensioneerd zou kunnen worden. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 7 - R-0025-01

4.2.3 Gevoeligheid laad - lostijd Onderstaande figuur geeft de gevoeligheid op de kostprijzen wanneer de laad- en lostijd van de MAT modules gevarieerd wordt. De transporteurs hebben aangegeven dat dit een belangrijke variabele is in de berekening van de kostprijs en dat er flink in de kosten gereduceerd kan worden als de laad- en lostijd geminimaliseerd kan worden. Figuur 4-3 en lostijd Gevoeligheidsanalyse case streekbussen, afhankelijkheid kostprijzen op een variërende laad- kilometerkostprijs (euro/km) 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 Case Streekbussen op CBG, gevoelgheidsanalyse laad-lostijd Afstand bron-afnemer: 60 km (enkele reis) Aantal streekbussen: 80 Kilometrage bus: 70.000 km/jaar 0,18 0,15 0,12 0,09 0,06 0,03 vervoerskosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,00 0,5 1 1,5 2 Kilometerkostprijs (euro/km) 2,31 3,06 3,81 4,56 Vervoerkosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,08 0,11 0,14 0,16 laad/lostijd (uur) 0,00 Conclusie Zoals te zien is in is de gevoeligheid van de laad- en lostijd van de MAT modules zijn deze van grote invloed op de kostprijs voor het transport van CBG. Door de leverancier wordt opgegeven dat een laad- en lostijd van 4 modules op een truck (in Nederland zijn dit er 3) maximaal een half uur bedraagt. Bij ervaren chauffeurs kan de laad- en lostijd duidelijk afnemen. Het is dus belangrijk de laad- en lostijd sterk in de gaten te houden. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 8 - R-0025-01

5 RESULTATEN CASE PERSONENAUTO S In dit hoofdstuk zal met behulp van het opgebouwde model de case doorgerekend worden waarbij de virtual pipeline zal worden ingezet ten behoeve van het voorzien van personenauto s van CBG. Allereerst zal een realistische case behandeld worden naar aanleiding van het aantal voertuigen en tankinhoud. Vervolgens zal van enkele belangrijke variabelen de gevoeligheid in kaart worden gebracht. 5.1 Case personenauto s of CBG Uitgangspunten Voor de berekening van deze case worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: - Voor de personenauto die komen tanken gelden de volgende uitgangspunten: o 20% van de voertuigen rijdt op alternatieve brandstof o 50% daarvan rijdt op CBG o Een CBG tank in een personenauto kan 20 kg CBG opslaan - Een tankstation kan niet meer dan 400 personenauto s bedienen. Dit komt dus overeen met 40 CBG auto s. In deze case wordt uitgegaan van 800 auto s (=80 CBG auto s) die komen tanken. Dit betekent dat er twee tankstations bediend zullen worden. - De afstand tussen bron en de afnemers bedraagt 60 km - Verder gelden de uitgangspunten zoals beschreven in hoofdstuk 3-1 truck kan maximaal twee ritten op een dag doen (dus twee keer afleveren). Dit betekent dus dat indien er meer dan 2 ritten op een dag nodig zijn, er meer vrachtwagens nodig zijn. - De calorische waarde van het aardgas op deze locatie is 35,2 MJ/Nm3. Dit in tegenstelling tot de onderwaarde van standaard Nederlands aardgas van 31,65 MJ/Nm3. - Het aardgas bevat 84.5% CH4. - Het laden en lossen van de MAT modules nemen ieder een half uur in beslag. Resultaat Het resultaat van de berekening is weergegeven in de onderstaande tabel Tabel 5-1 Modelresultaat transportkentallen mbt case personenauto s op CBG Verbruik CBG door de personenauto s 1600 kg/dag 584.000 kg/jaar Hoeveelheid CBG per transport 4500 NM3 bij 250 bar (3 modules x 1500) Hoeveelheid kg per transport 3374 kg (*) Aantal transporten 0,47 per dag, 173 per jaar Aantal trucks die ingezet worden 1 stuks (**) Aantal ritkilometers per jaar 20.773 kilometer Aantal keer laden en lossen 346 keer (***) Tijdsduur rit 364 uur/jaar (*) Rekening houdend met 10% restgas in module en de dichtheid aardgas = 0,833 kg/nm3 (**) Als uitgangspunt is gesteld dat bij meer dan 2 transporten per dag er meerdere trucks worden ingezet. Dit heeft enkel effect op de maandtoeslag van de trailer. (***) Hierbij wordt uitgegaan dat er per transport twee keer geladen en gelost moet worden (bij vertrek en bij aflevering) Haalbaarheid Virtual Pipeline - 9 - R-0025-01

Uitgaande van de uitkomsten zoals weergegeven in de bovenstaande tabel en de uitgangspunten zoals beschreven in hoofdstuk 3.2 kunnen de volgende kosten toegewezen worden aan het transport van CBG Tabel 5-2 Modelresultaat kosten mbt case personenauto s op CBG Kosten laden en lossen 15.580 /jaar Kosten trekker + chauffeur 16.400 /jaar Toeslag trailer(s) 21.000 /jaar (*) Totale kosten transport CBG 60.873 /jaar Kilometer kostprijs 2,93 /km Vervoerskosten per kg CBG 0,10 /kg CBG 5.2 Gevoeligheid In het model zijn er een aantal variabelen die een sterk effect hebben op de gevoeligheid van de vervoerskosten per kg CBG en de kilometer kostprijs. De volgende variabelen zijn in dit kader nader onderzocht: - Aantal personenauto s op CBG - Afstand bron afnemer - Laad en lostijd 5.2.1 Gevoeligheid aantal personenauto s Onderstaande figuur geeft de gevoeligheid op de kostprijzen wanneer het aantal personenauto s varieert. Figuur 5-1 personenauto s Gevoeligheidsanalyse case streekbussen, afhankelijkheid kostprijzen op aantal Case Personenauto's op CBG, gevoeligheid totaal aantal CBG voertuigen Laadtijd: 0,5 uur; lostijd: 0,5 uur Afstand bron-afnemer: 60 km (enkele reis) 20 kg CNG per tank 12,00 0,30 kilometerkostprijs (euro/km) 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 vervoerskosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,00 10 20 30 40 50 60 80 100 200 400 1000 1200 Kilometerkostprijs (euro/km) 10,01 5,96 4,62 3,94 3,54 3,27 2,93 2,73 2,32 2,32 2,16 2,19 Vervoerkosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,36 0,21 0,16 0,14 0,13 0,12 0,10 0,10 0,08 0,08 0,08 0,08 Aantal CNG voertuigen - Haalbaarheid Virtual Pipeline - 10 - R-0025-01

Conclusie Voor een acceptabele kostprijs per kg CBG is het een voorwaarde dat er voldoende afname is. Een acceptabele kostprijs per kg vervoert CBG begint bij de inzet van 80 CBG personenauto s (= 800 auto s in totaal) of meer (zie Figuur 5-1). Er is uitgegaan van een maximale bediening van 400 voertuigen (= 40 CBG voertuigen) per tankstation. Dit zou betekenen dat de kostprijs acceptabel wordt voor 2 CBG tankstations of meer. De reden voor de knik in de grafiek bij 200 CBG personenauto s is het omslagpunt van 1 truck benodigd voor transport van CBG naar twee trucks benodigd voor transport (in het kader van de virtual pipeline). De extra kosten voor de toeslag van de extra trailer drukken dan op de kostprijs voor het transport van CBG. 5.2.2 Gevoeligheid afstand bron - afnemer Onderstaande figuur geeft de gevoeligheid op de kostprijzen wanneer de afstand tussen de bron en de afnemer gevarieerd wordt. De uitgangspunten zijn: - Een laad/lostijd van een half uur - 800 auto s die komen tanken waarvan 20% op alternatieve brandstof rijdt en 50% op CBG. Dit betekent 80 CBG voertuigen. - Er kan 20 kg CBG getankt worden. Figuur 5-2 Gevoeligheidsanalyse case streekbussen, afhankelijkheid kostprijzen op afstand bron - afnemer 14,00 Case Personenauto's op CBG, gevoeligheid afstand transport CBG Laadtijd: 0,5 uur; lostijd: 0,5 uur Aantal CNG auto's: 80 totaal 20 kg CNG per tank 0,25 kilometerkostprijs (euro/km) 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,20 0,15 0,10 0,05 vervoerskosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,00 10 20 30 40 50 60 80 100 200 Kilometerkostprijs (euro/km) 11,74 6,45 4,69 3,81 3,28 2,93 2,49 2,23 1,70 Vervoerkosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,07 0,08 0,08 0,09 0,10 0,10 0,12 0,13 0,20 Afstand bron-afnemer (km), enkele reis - Haalbaarheid Virtual Pipeline - 11 - R-0025-01

Conclusie Zoals te zien is in de bovenstaand figuur is de gevoeligheid op de kostprijs voor CBG transport voor de afstand tussen de bron en de afnemer groot. De afstand bron afnemer dient dus zo veel mogelijk geminimaliseerd te worden. Zoals te zien is in Figuur 5-2 neemt de kostprijs per kilometer transport wel sterk toe bij een korte afstand van de bron naar de afnemer, maar de kostprijs per kg vervoert CBG neemt sterk af. Het verband tussen de kostprijs en de afstand is vrijwel lineair. Uitgaande van een acceptabele kostprijs 2 per vervoerde kg CBG zal de afstand tussen bron en afnemer niet meer moeten bedragen dan 60 kilometer bij de genoemde uitgangspunten. 5.2.3 Gevoeligheid laad - lostijd Onderstaande figuur geeft de gevoeligheid op de kostprijzen wanneer de laad- en lostijd van de MAT modules gevarieerd wordt. De transporteurs hebben aangegeven dat dit een belangrijke variabele is in de berekening van de kostprijs en dat er flink in de kosten gereduceerd kan worden als de laad- en lostijd geminimaliseerd kan worden. De uitgangspunten zijn: - 800 auto s die komen tanken waarvan 20% op alternatieve brandstof rijdt en 50% op CBG. Dit betekent 80 CBG voertuigen. - Er kan 20 kg CBG getankt worden. - Afstand bron-afnemer is 60 kilometer (enkele reis) Figuur 5-3 laad- en lostijd Gevoeligheidsanalyse case personenauto s, afhankelijkheid kostprijzen op een variërende 6,00 Case Personenauto's op CBG, gevoeligheid laad/lostijd Afstand bron-afnemer: 60 km (enkele reis) Aantal CNG auto's: 80 totaal 20 kg CNG per tank 0,30 kilometerkostprijs (euro/km) 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 vervoerskosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,00 0,25 0,5 1 2 Kilometerkostprijs (euro/km) 2,56 2,93 3,68 5,18 Vervoerkosten per kg CBG (euro/kg CBG) 0,09 0,10 0,13 0,18 laad/lostijd (uur) 0,00 2 Vooralsnog ligt deze bij de 0,10 per kg CBG of lager, maar zal definitief bepaald worden bij het definitieve winst en verlies overzicht. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 12 - R-0025-01

Conclusie Zoals te zien is in Figuur 5-3 is de gevoeligheid van de laad- en lostijd van de MAT modules van grote invloed op de kostprijs voor het transport van CBG. Door de leverancier wordt opgegeven dat een laad- en lostijd van 4 modules op een truck (in Nederland zijn dit er 3) maximaal een half uur bedraagt. Bij ervaren chauffeurs kan de laad- en lostijd duidelijk afnemen. Het is dus belangrijk de laad- en lostijd sterk in de gaten te houden. Naarmate de laad/lostijd langer wordt dan een half uur, wordt de gevoeligheid voor de kostprijs ook sterker. Naarmate de laad- en lostijd korter wordt dan een half uur neemt de kostprijs voor transport relatief minder af maar het levert wel een duidelijke besparing op. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 13 - R-0025-01

6 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN 6.1 Case busbedrijf Kostprijs per kg getransporteerd CBG In deze situatie waarbij een virtual pipeline gebruikt wordt voor de levering van CBG aan een busbedrijf dient naar aanleiding van de gevoeligheidsanalyse vooral gelet te worden op de laad- en lostijd van de modules en de afstand van de bron tot aan de afnemer. Het aantal bussen is minder kritisch boven het reële aantal van ca. 30 bussen. Minder dan 30 bussen zorgt voor een sterk stijgende kostprijs voor het transport van CBG. Als uitgangspunt voor een gezonde businesscase met betrekking tot het leveren van CBG aan een busbedrijf via de virtual pipeline wordt het volgende aanbevolen. - Aantal bussen met CBG minimaal 30 (uitgaande van een jaarlijks kilometrage van 70.000 kilometer per bus) - Laad en lostijd minimaliseren tot een half uur of minder - De afstand bron afnemer minimaliseren waarbij de voorkeur uitgaat naar een afstand van 60 km of minder (enkele reis). 6.2 Case personenauto s Kostprijs per kg getransporteerd CBG In de situatie waarbij een virtual pipeline gebruikt wordt voor de levering van CBG aan personenauto s dient net zoals in de case van het busbedrijf gelet te worden op de laad- en lostijd van de modules en de afstand van de bron tot aan de afnemer. De gevoeligheid op de kostprijs per kg getransporteerd CBG is minder kritisch wanneer het aantal CBG personenauto s boven de 80 komt. Dit betekent 800 voertuigen dus twee tankstations uitgaande van de veronderstelling dat 20% van de voertuigen op alternatieve brandstof rijdt en 50% daarvan op CBG. Als uitgangspunt voor een gezonde businesscase met betrekking tot het leveren van CBG aan tanksstations voor personenauto s via de virtual pipeline wordt het volgende aanbevolen. - Aantal Aantal CBG personenauto s minimaal 80 (uitgaande van een gemiddelde tankinhoud voor CBG van 20 kg) - Laad en lostijd minimaliseren tot een half uur of minder - De afstand bron afnemer minimaliseren waarbij de voorkeur uitgaat naar een afstand van 60 km of minder (enkele reis). Haalbaarheid Virtual Pipeline - 14 - R-0025-01

Bijlage I. Kosten hardware/installatiekosten en onderhoud Haalbaarheid Virtual Pipeline - 15 - R-0025-01

HARDWARE VIRTUAL PIPELINE Scenario 2 7000 m³/dag Type Quantity Unit cost Total Compressor systeem Microbox 110-3-1500-5 1 159.350 159.350 Compressor systeem Microbox 110-3-1500-6 1 159.350 159.350 Laadplatform PA-C 5 6.225 31.125 Laad machine MST-3 2 45.650 91.300 MAT modules MAT-1500-250 8 66.815 534.520 Los platform PA-D 5 6.225 31.125 Booster en cascade systeem NX-15-2-1500-0-BB 2 92.950 185.900 met communicatie management unit type GDMB-01 voor CNG station Dispensers EMB-30-1-D 3 18.700 56.100 Aanbevolen reserve onderdelen, set 1 29.500 29.500 1.278.270 Dochter Station Aanleg bestrating 6.900 eenmalig Aanleg eiland incl betonafwerking 3.500 eenmalig plaatsen rampalen 650 eenmalig Voeding voor dispenser, terminal en datakabel 5.500 eenmalig plaatsen van de Microbox 1.200 eenmalig Aanbrengen betongoot met roosters van Microbox naar het eiland 12.000 eenmalig Aanbrengen RVS hogedrukleiding incl. voorbereiding 2e dispenser 7.500 eenmalig Onvoorzien 10.000 eenmalig Aanleg gasleiding 15.000 eenmalig Aanleg E-voeding 5.000 eenmalig 67.250 Onderhoud Bij start-up Bij start-up 40 uur controle door monteur 2.600 eenmalig Security start-up parts 1.200 eenmalig 3.800 Jaarlijks onderhoud Jaarlijks onderhoud 1.300 jaarlijks Onderdelen jaarlijkse kosten 8.000 jaarlijks Overige 500 jaarlijks 9.800 Overige kosten 24 uurs service desk 1.000 jaarlijks verzekering 5.000 jaarlijks betalingsverkeer 2.500 jaarlijks 8.500 Onvoorzien 7.500 Totaal 1.375.120 (*) Indien er meer dan 2 transporten per truck nodig zijn voor het vervoer van CBG dienen er meer vrachtwagens ingezet te worden. Dit betekent dat er 12 MAT modules nodig zijn in plaats van 6. Hiermee is in het exploitatiemodel rekening gehouden. Haalbaarheid Virtual Pipeline - 16 - R-0025-01