Learning History Ontwikkeling Aanpak cultuureducatie op maat Stichting SPOLT Conceptversie 1 29-03-16 1
Inhoud Inleiding p. 3 Learning History p. 7 Tijdlijn p. 17 Persoonlijke zienswijzen p. 18 Professionele zienswijzen p. 25 Bronnen p. 27 Bijlage 1: co-creaties p. 28 Bijlage 2: ontwikkelvragen p. 31 Bijlage 3: de plekken voor cultuureducatie p. 33 Bijlage 4: vragen met betrekking tot organisatie p. 34 2
Inleiding Deze Learning History gaat over de ontwikkeling Aanpak cultuureducatie op maat van Stichting SPOLT. De Stichting wilde graag af van een uniform kunstkeuzemenu en richting een programma cultuureducatie dat past bij elke SPOLT school. Om hier te komen startte SPOLT in samenwerking met SIEN (scholen in een netwerk) een cursus voor ICC ers (interne cultuur coördinatoren, leerkrachten). In de cursus werden ICC ers namens hun school begeleid in hun zoektocht naar een nieuwe plek en programma voor cultuureducatie op school. Het opstellen van een Learning History over deze ontwikkeling draagt bij tot meer inzicht in de werkwijze om de vakinhoudelijke deskundigheid van medewerkers te bevorderen. Inzicht in deze werkwijze is waardevol voor andere leden uit het netwerk van SIEN die een soortgelijke ontwikkeling willen starten. In deze inleiding vindt u informatie over de methode Learning history, de aanleiding van de ontwikkeling en voorafgaand aan de ontwikkeling bekende informatie. Vervolgens vindt u de Learning History zelf, die bestaat uit een tijdlijn (eenkorte weergave van de feitelijke gebeurtenissen), een weergave van persoonlijke ervaringen en een weergave van professionele kanttekeningen bij de ontwikkeling. De afzonderlijke onderdelen van de Learning History vindt u vervolgens apart terug, waarna een bronnenlijst volgt. Over Learning History Veranderingen en vernieuwingen vergen veel van de organisatie en mensen. Inzicht in hoe deze trajecten zijn verlopen en wat iedereen ervan heeft geleerd, kan houvast bieden voor de aanpak van nieuwe activiteiten. De Learning History wordt opgesteld om dit proces te ondersteunen. Een Learning History is een evaluatiemethode die gericht is op organisatieleren door middel van het bij elkaar brengen van verschillende perspectieven van deelnemers die bij de ontwikkeling betrokken zijn geweest. De Learning History bestaat uit een verhaal met een logisch tijdsverloop en verschillende persoonlijke en professionele zienswijzen bij elkaar gevoegd tot een zinnig geheel. Met de Learning History reconstrueren we het verloop van verschillende activiteiten binnen het programma op grond van documenten en diepte-interviews met de betrokkenen. Kader De ontwikkeling is geïnitieerd in het kader van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg. Het programma wordt uitgevoerd binnen SIEN, Scholen in een Netwerk, een netwerk van 23 Limburgse onderwijsstichtingen. Binnen het programma komt sinds 2013 de cultuureducatie in de Provincie Limburg samen1. De Learning History wordt opgemaakt om bij te dragen aan de evaluatie van het programma. Binnen de voornemens 1 en 3 en specifiek bij de activiteiten SIEN-lab en Co-creatie uit het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg, passen we de methode Learning History toe. Beknopte beschrijving Tijdens een SIEN ICC basiscursus is antwoord gezocht naar de vraag voor een op-maat aanpak cultuureducatie voor elke SPOLT school. Een SIEN ICC basiscursus biedt 1 Zie voor meer informatie de website http://www.bijsien.nl. 3
handreikingen om cultuureducatie te integreren in de school. Uitgangspunt is training van ICC'ers om deze rol op zich te nemen 2. Een focus wordt gelegd op de koppeling tussen cultuureducatie en (één van) de leergebieden taal, rekenen, engels, kunstzinnige oriëntatie, oriëntatie op jezelf en de wereld,mens en samenleving, natuur en techniek, de wereld in ruimte en tijd, bewegingsonderwijs en sport en/of vakoverstijgende leergebieden. De ontwikkeling is begin 2014 gestart en liep tot halverwege 2015. Doelstellingen Vanaf schooljaar 2015-2016 heeft iedere SPOLT school een aanpak voor cultuureducatie die bij de eigen school en ambitie past. Voorwaarden Aan deelname aan de SIEN ICC basiscursus zijn geen kosten verbonden. Voorwaarde voor deelname is dat er op school (directie) en stichting niveau draagvlak is voor het opleiden van de ICC-er en de consequenties van de training. Er wordt een verklaring van de stichting gevraagd dat de trainingsuren van de deelnemer gefaciliteerd zijn. Tijdens de ontwikkeling zijn co-creaties als middel ingezet. Voorwaarden voor een cocreatie: Het product geeft een antwoord op de vraag van de school Sluit aan bij de kerndoelen Past direct in het lesprogramma van de school Is ontwikkeld in relatie met de omgeving Is leerstof vervangend of les verrijkend Is beschikbaar, bruikbaar en betaalbaar voor meerdere scholen Is geëvalueerd door de school en na afloop gepubliceerd op www.bijsien.nl Doelgroep De scholen van Stichting SPOLT zijn primaire doelgroep van de ontwikkeling. Specifiek worden de scholen tijdens de ontwikkeling vertegenwoordigd door de ICC ers van de scholen, de clusterdirecteuren van de scholen, de BCC er (bovenschools cultuur coördinator) en de stichtingsbestuurder. In tweede instantie zijn alle andere scholen in het netwerk van SIEN doelgroep van de ontwikkeling, in die zin dat de ervaringen die tijdens deze ontwikkeling zijn opgedaan voorbeeld kunnen zijn voor elke school / stichting die eenzelfde soort ontwikkeling wilt starten. Ontwikkelvraag Hoe ontwikkelen we een aanpak voor cultuureducatie op maat van iedere afzonderlijke SPOLT-school? Vooraf geformuleerde resultaten De plek van cultuureducatie op school is bekend ICC-er en team weten hoe ze vorm geven aan deze aanpak ICC-er en team kunnen vragen stellen vanuit deze aanpak ICC-er en team weten de weg in het culturele veld Er is een lesactiviteit uitgewerkt met een culturele expert 2 zie ook: handboek SIEN ICC Cursussen (SIEN, november 2015). 4
Er is een cultuurbeleidsplan met de onderdelen inleiding, onderwijs, omgeving, visie op cultuureducatie, plek van cultuureducatie, cultuureducatie doelen, programma cultuureducatie, cultureel netwerk, rollen, ontwikkelrichting Er is een alinea voor schoolplan/schoolontwikkelingsplan/schoolgids Er is een routing voor het organiseren van cultuureducatie Deelnemers Stichting SPOLT De scholen van Stichting SPOLT (Basisschool De Neerakker, Basisschool De Klink, Basisschool St. Lambertus, Basisschool De Schakel, Basisschool De Kwir, Antoniusschool, Basisschool De Heihorst, Basisschool De Zjwiek, Basisschool De Harlekijn, Basisschool Sint Luidina, Basisschool De Verrekijker, Basisschool De Leerlingst, Basisschool De Mussenberg, Basisschool De Wegwijzer, SBO Op de Tump) SIEN / Cultuurpad Cultureel partners Rolverdeling Stichting SPOLT is initiatiefnemer, faciliteert en volgt. De scholen onderzoeken welke aanpak past bij de gekozen ambitie en bij de school. Zij hebben verstand van de ontwikkeling van kinderen, de beginsituatie van de kinderen, de leerdoelen die behaald moeten worden en de praktische situatie op school. SIEN ondersteunt, faciliteert, begeleidt en inspireert. Cultureel partners hebben verstand van de mogelijkheden die cultuur biedt, zijn creatief en brengen artistieke ideeën in. Budget Er wordt budget uitgeschreven voor de 16 co-creaties die in het kader van de training worden gemaakt. Per deelnemer aan de training is een bedrag van 2.500,- beschikbaar voor het mee-ontwikkelen en uitvoeren van de les door culturele partner. Het totale budget is 40.000,-. Over de cursus Om een beter begrip te krijgen van de ICC basiscursus verwijzen we naar het handboek SIEN ICC Cursussen. Voor informatie over deze specifieke cursus verwijzen we naar de bijlagen. Totstandkoming van dit document Eerst is aangewezen welke deelnemers van de ontwikkeling betrokken moesten worden bij de Learning History, Daarna is een expert aangewezen en betrokken. Vervolgens is alle relevante voorafgaand aan de start van de Learning History bekende informatie over de ontwikkeling bij elkaar gezocht. Uit die informatie is een startdocument gemaakt. Vervolgens is dit startdocument besproken met de betrokken expert en zijn vragen en aandachtspunten voor de diepte-interviews met de betrokkenen geformuleerd. Hierop volgend hebben interviews met de betrokkenen plaatsgevonden. Follow up 5
Dit document is een conceptversie van de uiteindelijke Learning History. Deze conceptversie wordt teruggekoppeld met de geïnterviewde betrokkenen, de betrokken expert en SIEN. Op basis van op- en aanmerkingen en eventuele aanvullende vragen wordt het document nog aangepast tot ofwel een tweede conceptversie, ofwel een definitieve vorm. 6
Learning History Augustus - oktober 2013: gesprekken met SPOLT over de invulling van de cursus Expert Het is heel belangrijk dat het probleem of de aanleiding voor het starten van een training centraal blijft staan gedurende het verloop van het proces en dat hier steeds naar wordt terugverwezen. De drijfveren achter het starten van een training zijn leidend en belangrijk om op terug te komen. In dit geval is het van belang om een blijvende link te leggen tussen de ambitieniveaus van de scholen aan het begin van de training, dus de feitelijke beginsituatie, en elke stap in de ontwikkeling die elke school tijdens de training heeft doorgemaakt. Deelnemer We werken samen elk jaar hard aan een programma om cultuureducatie een plek te geven op school. De ervaring leert dat één SPOLT-breed programma niet overal de gewenste uitwerking heeft. Logisch als je bedenkt dat alle scholen uniek zijn in hun visie en aanpak. Dat bleek wel uit de resultaten van de SIEN nulmeting die alle SPOLT scholen hebben ingevuld! Om recht te doen aan de verschillen binnen SPOLT en om echt te kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van onze eigen school worden we in de training geholpen om de ambitie die we hebben ingevuld te onderzoeken. Wat betekent de ambitie? Om welke aanpak vraag die? We gaan vooral verkennen, ontwikkelen en uitproberen! Iedereen onderzoekt welke aanpak past bij de gekozen ambitie. Welke ontwikkeling vraagt de ambitie? Welke culturele activiteiten passen daarbij? Zijn dat de activiteiten die we nu al doen of zijn dat andere? Deelnemer Op het moment van de training was de link met onze ambities niet zo duidelijk. Achteraf, tijdens het praktisch bezig zijn viel dat wel. Deelnemer De vraag van onze kant was helder. Het was de vraag naar eigenaarschap. Deelnemer We hadden een mooi programma dat iedereen maar hoefde te volgen. Nu moesten mensen daar zelf over gaan nadenken. Hoe pas je cultuur als middel in? Dat haalt mensen uit hun comfort zone. Leerkrachten zijn geen methode schrijvers. Er had wellicht meer begeleiding mogen zijn hiervoor. Deelnemer Het is niet zo dat we begonnen zijn met een cursus waar iedereen letterlijk om heeft gevraagd. Dan moeten we er wel voor zorgen dat mensen goed begeleid worden. We hebben wel gezegd: je wordt eigenaar van je eigen cultuureducatie, maar dan? Wat betekent dat dan? Daar was misschien meer begeleiding gewenst. Deelnemer Werkt nu iedereen volgens zijn eigen ambitie? Deelnemer De link tussen de nulmeting en de ambities was niet heel duidelijk. 7
29 november 2013: eerste bijeenkomst met ICC-ers, presentatie van de training in grote lijnen Expert Een veranderproces vergt nogal wat van individuen en van organisaties. Het is daarom cruciaal om tijdens een dergelijk proces heel helder te communiceren over de inhoud van de training, maar ook over de praktische zaken die er rondom bij komen kijken. Deelnemer Het is voor nieuwe ICC ers volkomen onduidelijk waar subsidie te vinden is. Ik had verwacht dat we in de cursus wegwijs zouden worden gemaakt in het financiële verhaal. Het kost veel werk om dat alleen uit te zoeken en dat zou winst zijn. We pakken dit nu wel op in de netwerkvergadering. Deelnemer Er is niks op de communicatie over de cursus aan te merken. Alleen mochten de doelen per school duidelijker zijn. Deelnemer Ik had iets meer praktische tips verwacht, waar ik meteen mee aan de slag had gekund. Dat had wel iets meer mogen zijn. Deelnemer Het was niet heel duidelijk wat het plan van aanpak van de training was. Praktisch is er wel perfect gecommuniceerd. Deelnemer Zorg ervoor dat alle informatie op tijd is. Dat luistert heel nauw. De inhoud is al spannend genoeg, de rest moet dan perfect georganiseerd zijn. Deelnemer De planning was al heel lang van tevoren bekend en de groep ICC ers was altijd op tijd, maar de organisatie was soms te laat. Ik heb van verschillende mensen gehoord dat ze zich hieraan stoorden. Dat is niet nodig en zorgt voor een slechte sfeer bij het begin van een bijeenkomst. Zorg ervoor dat je altijd op tijd bent, ook voor de ontvangst. Deelnemer We kregen van tevoren een duidelijke datumplanning. Wat ik miste was een beschrijving van wat de inhoud zou gaan zijn van de cursus. Het bleek dat het de bedoeling was om ons te verrassen en mee te gaan in de flow van SPOLT maar het was prettig geweest om een paar vaste, herkenbare items te geven. Een idee van de inhoud, maar misschien erbij zeggen dat afwijken van de inhoud mogelijk, wenselijk is, omdat het op maat is. Ik had in ieder geval de behoefte om van tevoren een beetje te weten wat we gingen doen en duidelijke doelen te krijgen wat we gingen bereiken. Deelnemer De stukken vanuit de organisatie zagen er altijd leuk en creatief uit. Dat draagt bij aan creatief denken. Deelnemer Misschien zou je, als je iets wilt weten van een team of van een groep ICC ers, van tevoren vragen kunnen sturen waar ze voorafgaand aan een bijeenkomst al over na kunnen denken. Met een beetje inhoud over wat we gaan doen. Deelnemer Ik dacht: wat ga ik nou doen tijdens deze cursus???? 8
16 januari 2014: SPOLT informeert haar scholen over het voornemen de cursus te starten Expert Heel belangrijk in het doorlopen van veranderprocessen is het juist doorlopen van een bepaalde volgorde, namelijk richting bepalen en doelen stellen, vaststellen wat daarvoor nodig is en vaststellen hoe we dit samen doen. Deelnemer Het was soms niet helemaal duidelijk wat nu de doelen en gewenste opbrengsten voor iedereen waren. Het was misschien fijn geweest om daarover meer uit te wisselen. Deelnemer Je moet wel beginnen bij de beginsituatie. Anders komt niemand tot een doel. Wat bleek was dat iedereen heel erg in de onzekerheid werd gegooid en uit de comfortzone werd gehaald. Nu was de inhoud van de cursus als erg buiten de comfort zone. Als de vorm dat dan ook is, dan is het misschien een beetje veel. Heb het met iedereen over de beginsituatie van diegene en welke doelen hij of zij zich stelt. Het zou goed zijn om met elke ICC er apart van gedachten te wisselen: je gaat in de onzekerheid worden gegooid. Waarom gaat dat gebeuren? Wat ga je doen? Leg alles wat er gebeurt vast. Vertel erover. Het zorgt uiteindelijk voor je eigen regie. Deelnemer Misschien zou je van tevoren een soort enquete kunnen houden om duidelijk te krijgen wat ieders doelen, behoeften, startsituatie is. Daar kan je dan iedere les even op terugkomen. Deelnemer Je zou elke keer de les even moeten evalueren. Soms zeiden mensen dat ze niets aan een bijeenkomst hebben gehad, maar die hebben zich niet gemeld bij de organisatie. Misschien kan je dat beter monitoren. Deelnemer Het was niet altijd duidelijk welke doelen de training had. Dat had van tevoren helderder mogen zijn en daar hadden we misschien geregeld op terug kunnen komen. Deze uitwisseling is waardevol. Hetzelfde geldt voor de plannen van aanpak. We hebben in het begin wel een uitdraai gehad van de ambitiescenario s. Ook hebben we wel veel inspiratie en ideeën gehad. Deelnemer We zijn vanuit het onderwijs gewend om doelen te stellen. Een plan te maken dat je stapsgewijs samen doorneemt en dat je dan uitvoert. Maar tijdens de cursus was dit heel vaag. We wisten steeds niet wat we de volgende keer gingen doen. Praktisch wel, maar de inhoud was één groot vraagteken. 13 maart 2014: sessie 1 Deelnemer Tijdens sommige sessies moesten we in kleine groepjes samenwerken. Ik kan me herinneren dat ik samen met een collega van een andere school heb gebrainstormd over een activiteit bij moederdag. Daar samen over brainstormen, dat vind ik waardevol. De een heeft toch een heel andere kijk dan de ander en samen kan je elkaar aanvullen. Deelnemer Het is belangrijk dat van iedere sessie een verslag wordt gemaakt. Je kan dat ook laten maken door deelnemers. 9
29 april 2014: de opdrachtbevestiging voor het uitwerken van 16 cocreaties wordt gestuurd Tussen maart en mei 2014 worden 16 co-creaties uitgewerkt 3 Deelnemer Ik werd tijdens de sessies steeds gemotiveerd, maar terug op school vond ik het moeilijk om te beginnen Deelnemer Sommige co-creaties op de scholen startten wat laat. Dat zorgde op sommige plekken voor een negatieve start. Dat was jammer. Deelnemer Er waren tijdens de co-creaties culturele partners bij die heel gemakkelijk hun geld verdienden, door te zeggen: als ik hier 2 woorden verander, dan kan ik dit zo bij een ander weer doen. Dat zorgde natuurlijk voor onrust. Deelnemer We zijn niet gewend om zelf over het geld te gaan, het efficiënt in te zetten en te onderhandelen. Deelnemer Er was veel geld beschikbaar en daarmee zijn veel leuke en zinvolle dingen op de scholen gebeurd. Op de helft van onze school is de co-creatie moeizaam verlopen. De communicatie met de cultureel expert ging moeizaam. 12 mei 2014: sessie 2 Deelnemer Er was veel onduidelijkheid over het budget voor de co-creatie. Uiteindelijk zorgde dit voor goede discussie, dus daar was niks mis mee. Een idee om verwarring over het budget in de toekomst te voorkomen: leg uit dat we nu ons eigen budget gaan inzetten en dat we daar zelf over moeten waken. Deelnemer Bij de co-creaties hadden we geen inzicht in de prijzen. Dat was wel een gemis. Het is goed om een beeld te hebben van het budget, anders kan je ook niet onderhandelen. Deelnemer Het uitwisselen met collega s beviel goed. We wisselen veel te weinig goede voorbeelden uit. Hopelijk gebeurt dat in de toekomst steeds meer. En dan van vraaggerichte activiteiten! Deelnemer Toen ik tijdens de tweede sessie hoorde wat sommigen met de co-creaties had gedaan, vond ik het wel jammer dat ik niet meer heb gedaan. Jammer dat ik niet wist wat het budget was. 3 Zie ook bijlage 1. 10
8 september 2014: elke school definieert een ontwikkelvraag voor de rest van de training 4 Deelnemer Je moet een duidelijk verhaal over de plek van cultuureducatie kunnen uitdragen. Als je dat kan dan krijg je het team ook mee oktober december 2014: sessie 3: gesprek met de directeur Expert Essentieel bij dit type processen is de draagvlak binnen de organisatie namens die de deelnemer de verandertraining heeft doorlopen. Op welke manieren is gewerkt aan draagvlak binnen de teams van de scholen namens wie de ICC ers de trainingen doorlopen? Deelnemer Het scheelt heel veel dat de directie tijd vrij maakt om met het onderwerp bezig te zijn Deelnemer Dit is een mooie kans voor samenwerken met andere scholen van het cluster Deelnemer Het was heel fijn dat het onder schooltijd kon worden gefaciliteerd. Ik zou dit altijd voorstellen bij het bestuur. Dat zorgt gewoon dat je het idee krijgt dat je gesteund wordt in het volgen van de cursus. Het is heel gevoelsmatig. Deelnemer Ik vond het heel positief dat we nu ook eens met een directeur om tafel zijn gaan zitten. Dat helpt zo veel met draagvlak! Als die erachter staat heb je al de helft gewonnen. Deelnemer Ik ben ook ICC er voor een andere school, waar ik het team niet goed ken. Daar heb ik aangegeven dat het volgend jaar anders moet. Je hebt daar toch niet zo n feeling mee als met collega s op je eigen school. Deelnemer Er is zeker genoeg gewerkt aan het krijgen van draagvlak. Het is ook aan jezelf hoe je dat op school terugkoppelt en de manier waarop. Maar we hebben er zeker handvaten voor gehad. Deelnemer Het is misschien een idee om van tevoren met directies te overleggen hoe het draagvlak geregeld is en welke faciliteiten ICC ers hebben. Wat is de plek die de ICC er inneemt in het team, welk draagvlak krijgt de ICC er van het team, welke rol krijgt de ICC er van de directie? Deelnemer Een gesprek met de directeur is noodzakelijk. De directeur moet achter de ICC er staan. Hierin zou nog kunnen worden meegenomen dat ICC er en directeur samen doelen opstellen. Deelnemer Het was heel fijn dat SPOLT het mogelijk heeft gemaakt dat de cursus mede onder schooltijd was. 4 Zie ook bijlage 2. 11
Deelnemer Ik zit nog steeds wel met draagvlak in het team. Loop je het hele jaar over cultuureducatie en de koppeling in het curriculum te praten, hoor je collega s aan het einde van het jaar zeggen dat ze het liever onder de noemer crea apart op het rooster zetten! Deelnemer Tijdens het gesprek met de directeur lijkt het alsof alles mogelijk is. Jammer dat dat op de werkvloer soms tegen valt. De directiesessie is wel heel waardevol! Je krijgt het idee dat de directie dan pas doorkrijgt wat er allemaal bij komt kijken. Deelnemer Ik vraag altijd spreektijd op de agenda van de teamoverleggen. Ik vind het een taak van de ICC er om collega s te inspireren en ervaringen uit te wisselen. Deelnemer Met en met komt het wel goed met het draagvlak. De aanvragen komen binnen. Ik denk dat collega s de tool uiteindelijk heel fijn gaan vinden. Deelnemer Het draagvlak in het team had tijdens de training wel meer aandacht mogen krijgen. Deelnemer De teaminspiratiedag werkte heel goed. Dat was echt een AHA moment! De ideeën en inspiratie van de kunstenaars die zijn betrokken maakten collega s echt enthousiast! Deelnemer Er is genoeg gewerkt aan draagvlak van het team. Leerkrachten konden in gesprek gaan met cultureel experts. Daarna kregen ze een AHA moment. November 2014: de keuzes van de clusters zijn bekend. Ook blijven er vragen open voor het vervolg van de training. 5 Expert als het goed is zorgt de nieuwe plek voor tijdsbesparing. Is dat niet het geval, dan is het niet de juiste plek. Evalueer daarom aan het einde van volgend schooljaar goed en kijk of het niet extra aanvoelt. Is dat toch het geval, dan klopt de plek niet en probeer je cultuureducatie ergens anders aan te haken. Deelnemer Een aandachtspunt voor besturen: als je een dergelijk traject ingaat, zorg dan voor een stabiele groep ICC ers, zonder wisselingen. Het is belangrijk dat alle ICC ers er ook echt elke keer zijn. 26 november 2014: de keuzes en openstaande vragen worden teruggekoppeld aan SPOLT. Deelnemer Kijk goed welke mensen geschikt zijn om ICC ers te begeleiden. Zo n onzeker proces moet goed worden begeleid. Begeleiders zouden dieper met de ICC ers op de implementatie in kunnen gaan, bijvoorbeeld door een vaste en constante begeleider aan een aantal ICC ers te koppelen. 5 Zie ook bijlage 3 en 4. 12
Deelnemer Je zou een coach moeten hebben die iedere ICC er individueel kan begeleiden. Als soort van vraagbaak, waar je tussendoor contact mee op kan nemen. 15 januari 2015: sessie 4 Deelnemer Tijdens de vierde sessie was er een aanbieder bij die heel boos werd. Dat vond ik wel wat ongemakkelijk. Deelnemer In de vierde sessie moesten we een schilderij maken. Dat vond ik minder. Het doel was niet zo duidelijk en het maken van een schilderij had niet echt meerwaarde. Deelnemer Van één van de lessen had ik me meer voorgesteld. Ik weet alleen niet meer welke het was. Het is ook best een tijdje geleden. Ik geloof de vierde sessie. Niet iedereen was even uitgedaagd kan ik me herinneren. Naar aanleiding van sessie 3 en 4 werken sommige ICC ers een teaminspiratie uit of zij doen een inventarisatie. Deelnemer Praktisch bezig zijn, met de boeken op tafel, was een goede ervaring Deelnemer Ik ben best trots. Eerst dacht ik maar, wat moet ik toch met het team? Nu is er wel wat gebeurd! Het ligt ook aan je eigen rol en de positie die je inneemt, je moet zelf de leiding pakken. 30 maart 2015 : sessie 5 Deelnemer Delen en meenemen is een goede ervaring Deelnemer We zien de doorgaande lijn nog niet, het kader. We hebben nu geen doorgaande leerlijn gemaakt. Expert Zie je de doorgaande lijn niet? Je kader zijn de kerndoelen, maar dat moet je wel volgen. De plek die je gekozen hebt zorgt ervoor dat het vakgebied waar je aanhaakt (WO, SOVA, alles-in-1) de doorgaande lijn is. De culturele activiteiten hangen daar aan vast, zijn ondersteunend voor het behandelen van leerstof uit lijnen uit het curriculum (lesstof verrijken en deels vervangen met cultuureducatie). Dit ga je bijhouden. De culturele activiteiten kan je gaan vastleggen in een online volgsysteem. Je geeft aan welke activiteit het was en welke doelen je hebt gehaald. Zo maak je vanzelf ook lijn in je cultuureducatie. Deelnemer Tijdens de laatste sessie hebben we super voorbeelden gekregen van activiteiten die door andere scholen zijn gedaan. Dat zorgde echt voor een klik: nu snapte we wat cultuureducatie integreren in het curriculum betekent en hoe het kan. Het was misschien prettig geweest om al eerder in de training deze inspiratie te hebben gekregen. Dat geeft namelijk een duidelijk verhaal, voor jezelf, maar zeker ook voor het team! Je had dan misschien gemakkelijker voor je eigen school kunnen omschrijven wat je concreet wilt bereiken en wat mogelijk is. 13
Deelnemer Met de draagvlak in het team zit het goed. Ik heb gezegd: we gaan een en ander veranderen, we gaan zelf aanvragen doen. Wat heel goed werkte was dat ik toen het filmpje heb laten zien dat we bij sessie 5 ook hebben behandeld. Dat gaf echt een concreet beeld van wat mogelijk is. Deelnemer De voorbeelden op de website van SIEN, die werken echt heel handig! Deelnemer Ik vond het waardevol dat we aan het einde van de cursus extra aandacht voor cultureel erfgoed hebben gehad. We kregen toen inspirerende voorbeelden van leuke en laagdrempelige erfgoededucatie. Heel welkom! Deelnemer De laatste sessie was heel leuk. Erfgoededucatie, ijsjes, koffertjes met spulletjes, echt een feestelijke afsluiting! Dat moet ook vind ik. Mensen hebben er toch veel werk in gestoken. Deelnemer De cursus was best lang. Het had best iets korter gekund. In het begin was er een lange aanloop, die vaag was, terwijl er in de vijfde bijeenkomst ineens heel veel concrete info kwam die misschien wel iets eerder had gekund. Misschien eerder inventariseren wat mensen willen en verwachten. Het was fijn dat onze vragen voor de vijfde bijeenkomst meteen werden beantwoord en dat was misschien ook eerder fijn geweest. 23 april 2015: SPOLT herziet haar visie op cultuureducatie Expert Tijdens een veranderproces mag de aandacht van deelnemers niet verslappen. Tegelijk moeten zij genoeg tijd krijgen om in de training aangereikte handvaten te laten landen. Een keuze voor de duur van een training is daarom een precieze aangelegenheid. Deelnemer De tijd voor de cursus was oké. Juist omdat je veel tijd had kon je dingen ook echt laten bezinken. Dan blijft het misschien ook langer hangen. Deelnemer De evaluatie is wat laat, dat had wel eerder gekund. Deelnemer De training had in een iets korter tijdsbestek gemogen, binnen één schooljaar. Moet je iets praktisch uitvoeren, dan moet je daar wel de tijd voor krijgen. Past een co-creatie bij ons beter in een volgend thema, dan moet daar wel ruimte voor zijn. Deelnemer Het was niet erg dat het traject lang is uitgesmeerd. In de tussenpozen waren en huiswerkopdrachten. Die hadden misschien wat beter gevolgd moeten worden. Het moet immers blijven leven. Je kan ook kiezen voor een hele korte cursus maar je moet toch je team en directie meekrijgen. Dat kost ook tijd. Deelnemer Het resultaat is heel goed, er is een omkering geweest naar vraag gestuurd werken. 14
Deelnemer Het resultaat van de cursus is dat het kunstkeuzemenu weg is en je zelf kan kiezen naar aanleiding van alledaagse problemen en aanleidingen die op school en in de groep bestaan. Daar ben ik heel blij mee! Deelnemer De cursus op zich heeft wel verbeterpuntjes maar het heeft veel in gang gezet en dat was de bedoeling. Leerkrachten houden zich nu bezig met het koppelen van cultuureducatie aan leerdoelen en dat is een super resultaat. Deelnemer Het resultaat is heel positief! Het sluit aan bij het onderwijs. Deelnemer Het zou leuk zijn om volgend schooljaar een herhalingssessie te organiseren en die voor laten gaan met een enquête die betrekking heeft op de ambitieniveaus en de stand van zaken dan, en waarin het landelijk certificaat aan bod komt. mei 2015: de cultuurbeleidsplannen worden afgemaakt Deelnemer Cultuureducatie moet altijd in het schoolplan en in het schoolontwikkelingsplan worden meegenomen Deelnemer Gedrevenheid en uitvoering, praktische uitvoering, is veel belangrijker dan plannen schrijven die in de kast blijven liggen. We hebben niks aan papieren tijgers. Wat dat betreft heeft de cursus al een goede focus. Deelnemer Misschien is het een idee dat mensen die de ICC training hebben gedaan ludieke teamsessies goedkoop kunnen regelen. 11 juni 2015: de cultuureducatietool wordt getest Deelnemer We zijn heel blij met de database als concreet instrument Deelnemer Het kost nog wel wat finetuning, de tool. Nu moet je rekening houden met een periode van 2 à 3 maanden als je een aanvraag doet. We hebben eens gehad dat het thema waarin we een activiteit wilden al voorbij was en we nog steeds niets van de activiteit hebben gehoord. Deelnemer Bij ons zijn we zo bekend met geïntegreerd werken dat cultuur integreren vanzelf gaat. We zouden het nu alleen nog zelf moeten kunnen regelen. De lange lijn naar de BCC er werkt wat belemmerend. Deelnemer Nu doen we het zo: voor de herfst kijken collega s per cluster welke activiteiten ze willen. Ik help met suggesties als ze er niet uitkomen. Dan gaan we samen achter de computer om aanbieders te vinden. Die info gaat naar de BCC er. Die onderhandelt met de culturele aanbieder en linkt ons de leerkracht en de culturele aanbieder met elkaar. Dan spreken we af en kijken we hoe de activiteit eruit moet gaan zien. Dan maakt de aanbieder de activiteit en dan voeren we het uit in de klas! Deelnemer De tool die tegen het einde van de cursus ontwikkeld is had er van begin af aan bij moeten zijn. Dat hadden we meteen kunnen gebruiken. 15
Deelnemer De tool maakt het overzichtelijk. De ontwikkeling ervan heeft even aanloop gehad. Gelukkig begint het nu te lopen. De meesten gebruiken het ook om aanvragen te sturen. Sommigen doen het per klas, sommigen per bouw. 16
Tijdlijn Augustus - oktober 2013: gesprekken met SPOLT over de invulling van de cursus 29 november 2013: eerste bijeenkomst met ICC-ers, presentatie van de training in grote lijnen 16 januari 2014: SPOLT informeert haar scholen over het voornemen de cursus te starten 13 maart 2014: sessie 1 29 april 2014: de opdrachtbevestiging voor het uitwerken van 16 co-creaties wordt gestuurd Tussen maart en mei 2014 worden 16 co-creaties uitgewerkt 6 12 mei 2014: sessie 2 8 september 2014: elke school definieert een ontwikkelvraag voor de rest van de training 7 oktober december 2014: sessie 3: gesprek met de directeur November 2014: de keuzes van de clusters zijn bekend. Ook blijven er vragen open voor het vervolg van de training. 8 26 november 2014: de keuzes en openstaande vragen worden teruggekoppeld aan SPOLT. 15 januari 2015: sessie 4 Naar aanleiding van sessie 3 en 4 werken sommige ICC ers een teaminspiratie uit of zij doen een inventarisatie. 30 maart 2015 : sessie 5 23 april 2015: SPOLT herziet haar visie op cultuureducatie. mei 2015: de cultuurbeleidsplannen worden afgemaakt 11 juni 2015: de cultuureducatietool wordt getest 6 Zie ook bijlage 1. 7 Zie ook bijlage 2. 8 Zie ook bijlage 3 en 4. 17
Persoonlijke zienswijzen Deelnemer We werken samen elk jaar hard aan een programma om cultuureducatie een plek te geven op school. De ervaring leert dat één SPOLT-breed programma niet overal de gewenste uitwerking heeft. Logisch als je bedenkt dat alle scholen uniek zijn in hun visie en aanpak. Dat bleek wel uit de resultaten van de SIEN nulmeting die alle SPOLT scholen hebben ingevuld! Om recht te doen aan de verschillen binnen SPOLT en om echt te kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van onze eigen school worden we in de training geholpen om de ambitie die we hebben ingevuld te onderzoeken. Wat betekent de ambitie? Om welke aanpak vraag die? We gaan vooral verkennen, ontwikkelen en uitproberen! Iedereen onderzoekt welke aanpak past bij de gekozen ambitie. Welke ontwikkeling vraagt de ambitie? Welke culturele activiteiten passen daarbij? Zijn dat de activiteiten die we nu al doen of zijn dat andere? Deelnemer Ik werd tijdens de sessies steeds gemotiveerd, maar terug op school vond ik het moeilijk om te beginnen Deelnemer Je moet een duidelijk verhaal over de plek van cultuureducatie kunnen uitdragen. Als je dat kan dan krijg je het team ook mee Deelnemer Praktisch bezig zijn, met de boeken op tafel, was een goede ervaring Deelnemer Het scheelt heel veel dat de directie tijd vrij maakt om met het onderwerp bezig te zijn Deelnemer Ik ben best trots. Eerst dacht ik maar, wat moet ik toch met het team? Nu is er wel wat gebeurd! Het ligt ook aan je eigen rol en de positie die je inneemt, je moet zelf de leiding pakken. Deelnemer Delen en meenemen is een goede ervaring Deelnemer We zien de doorgaande lijn nog niet, het kader. We hebben nu geen doorgaande leerlijn gemaakt. Deelnemer We zijn heel blij met de database als concreet instrument Deelnemer Dit is een mooie kans voor samenwerken met andere scholen van het cluster Deelnemer Tijdens de laatste sessie hebben we super voorbeelden gekregen van activiteiten die door andere scholen zijn gedaan. Dat zorgde echt voor een klik: nu snapte we wat cultuureducatie integreren in het curriculum betekent en hoe het kan. Het was misschien prettig geweest om al eerder in de training deze inspiratie te hebben gekregen. Dat geeft namelijk een duidelijk verhaal, voor jezelf, maar zeker ook voor het team! Je had dan misschien gemakkelijker voor je eigen school kunnen omschrijven wat je concreet wilt bereiken en wat mogelijk is. Deelnemer Er was veel onduidelijkheid over het budget voor de co-creatie. Uiteindelijk zorgde dit voor goede discussie, dus daar was niks mis mee. Een idee om 18
verwarring over het budget in de toekomst te voorkomen: leg uit dat we nu ons eigen budget gaan inzetten en dat we daar zelf over moeten waken. Deelnemer Sommige co-creaties op de scholen startten wat laat. Dat zorgde op sommige plekken voor een negatieve start. Dat was jammer. Deelnemer Er waren tijdens de co-creaties culturele partners bij die heel gemakkelijk hun geld verdienden, door te zeggen: als ik hier 2 woorden verander, dan kan ik dit zo bij een ander weer doen. Dat zorgde natuurlijk voor onrust. Deelnemer Het was soms niet helemaal duidelijk wat nu de doelen en gewenste opbrengsten voor iedereen waren. Het was misschien fijn geweest om daarover meer uit te wisselen. Deelnemer Het resultaat van de cursus is dat het kunstkeuzemenu weg is en je zelf kan kiezen naar aanleiding van alledaagse problemen en aanleidingen die op school en in de groep bestaan. Daar ben ik heel blij mee! Deelnemer Het is voor nieuwe ICC ers volkomen onduidelijk waar subsidie te vinden is. Ik had verwacht dat we in de cursus wegwijs zouden worden gemaakt in het financiële verhaal. Het kost veel werk om dat alleen uit te zoeken en dat zou winst zijn. We pakken dit nu wel op in de netwerkvergadering. Deelnemer Het kost nog wel wat finetuning, de tool. Nu moet je rekening houden met een periode van 2 à 3 maanden als je een aanvraag doet. We hebben eens gehad dat het thema waarin we een activiteit wilden al voorbij was en we nog steeds niets van de activiteit hebben gehoord. Deelnemer Er is niks op de communicatie over de cursus aan te merken. Alleen mochten de doelen per school duidelijker zijn. Deelnemer De tijd voor de cursus was oké. Juist omdat je veel tijd had kon je dingen ook echt laten bezinken. Dan blijft het misschien ook langer hangen. Deelnemer Het was heel fijn dat het onder schooltijd kon worden gefaciliteerd. Ik zou dit altijd voorstellen bij het bestuur. Dat zorgt gewoon dat je het idee krijgt dat je gesteund wordt in het volgen van de cursus. Het is heel gevoelsmatig. Deelnemer Met de draagvlak in het team zit het goed. Ik heb gezegd: we gaan een en ander veranderen, we gaan zelf aanvragen doen. Wat heel goed werkte was dat ik toen het filmpje heb laten zien dat we bij sessie 5 ook hebben behandeld. Dat gaf echt een concreet beeld van wat mogelijk is. Deelnemer De voorbeelden op de website van SIEN, die werken echt heel handig! Deelnemer Bij ons zijn we zo bekend met geïntegreerd werken dat cultuur integreren vanzelf gaat. We zouden het nu alleen nog zelf moeten kunnen regelen. De lange lijn naar de BCC er werkt wat belemmerend. 19
Deelnemer Bij de co-creaties hadden we geen inzicht in de prijzen. Dat was wel een gemis. Het is goed om een beeld te hebben van het budget, anders kan je ook niet onderhandelen. Deelnemer Nu doen we het zo: voor de herfst kijken collega s per cluster welke activiteiten ze willen. Ik help met suggesties als ze er niet uitkomen. Dan gaan we samen achter de computer om aanbieders te vinden. Die info gaat naar de BCC er. Die onderhandelt met de culturele aanbieder en linkt ons de leerkracht en de culturele aanbieder met elkaar. Dan spreken we af en kijken we hoe de activiteit eruit moet gaan zien. Dan maakt de aanbieder de activiteit en dan voeren we het uit in de klas! Deelnemer De evaluatie is wat laat, dat had wel eerder gekund. Deelnemer Tijdens de vierde sessie was er een aanbieder bij die heel boos werd. Dat vond ik wel wat ongemakkelijk. Deelnemer Tijdens sommige sessies moesten we in kleine groepjes samenwerken. Ik kan me herinneren dat ik samen met een collega van een andere school heb gebrainstormd over een activiteit bij moederdag. Daar samen over brainstormen, dat vind ik waardevol. De een heeft toch een heel andere kijk dan de ander en samen kan je elkaar aanvullen. Deelnemer In de vierde sessie moesten we een schilderij maken. Dat vond ik minder. Het doel was niet zo duidelijk en het maken van een schilderij had niet echt meerwaarde. Deelnemer Ik vond het heel positief dat we nu ook eens met een directeur om tafel zijn gaan zitten. Dat helpt zo veel met draagvlak! Als die erachter staat heb je al de helft gewonnen. Deelnemer Ik ben ook ICC er voor een andere school, waar ik het team niet goed ken. Daar heb ik aangegeven dat het volgend jaar anders moet. Je hebt daar toch niet zo n feeling mee als met collega s op je eigen school. Deelnemer Op het moment van de training was de link met onze ambities niet zo duidelijk. Achteraf, tijdens het praktisch bezig zijn viel dat wel. Deelnemer Ik had iets meer praktische tips verwacht, waar ik meteen mee aan de slag had gekund. Dat had wel iets meer mogen zijn. Deelnemer Er is zeker genoeg gewerkt aan het krijgen van draagvlak. Het is ook aan jezelf hoe je dat op school terugkoppelt en de manier waarop. Maar we hebben er zeker handvaten voor gehad. Deelnemer Het was niet heel duidelijk wat het plan van aanpak van de training was. Praktisch is er wel perfect gecommuniceerd. Deelnemer De training had in een iets korter tijdsbestek gemogen, binnen één schooljaar. Moet je iets praktisch uitvoeren, dan moet je daar wel de tijd voor krijgen. 20
Past een co-creatie bij ons beter in een volgend thema, dan moet daar wel ruimte voor zijn. Deelnemer De vraag van onze kant was helder. Het was de vraag naar eigenaarschap. Deelnemer We hadden een mooi programma dat iedereen maar hoefde te volgen. Nu moesten mensen daar zelf over gaan nadenken. Hoe pas je cultuur als middel in? Dat haalt mensen uit hun comfort zone. Leerkrachten zijn geen methode schrijvers. Er had wellicht meer begeleiding mogen zijn hiervoor. Deelnemer Het is niet zo dat we begonnen zijn met een cursus waar iedereen letterlijk om heeft gevraagd. Dan moeten we er wel voor zorgen dat mensen goed begeleid worden. We hebben wel gezegd: je wordt eigenaar van je eigen cultuureducatie, maar dan? Wat betekent dat dan? Daar was misschien meer begeleiding gewenst. Deelnemer Het is misschien een idee om van tevoren met directies te overleggen hoe het draagvlak geregeld is en welke faciliteiten ICC ers hebben. Wat is de plek die de ICC er inneemt in het team, welk draagvlak krijgt de ICC er van het team, welke rol krijgt de ICC er van de directie? Deelnemer Je moet wel beginnen bij de beginsituatie. Anders komt niemand tot een doel. Wat bleek was dat iedereen heel erg in de onzekerheid werd gegooid en uit de comfortzone werd gehaald. Nu was de inhoud van de cursus als erg buiten de comfort zone. Als de vorm dat dan ook is, dan is het misschien een beetje veel. Heb het met iedereen over de beginsituatie van diegene en welke doelen hij of zij zich stelt. Het zou goed zijn om met elke ICC er apart van gedachten te wisselen: je gaat in de onzekerheid worden gegooid. Waarom gaat dat gebeuren? Wat ga je doen? Leg alles wat er gebeurt vast. Vertel erover. Het zorgt uiteindelijk voor je eigen regie. Deelnemer De tool die tegen het einde van de cursus ontwikkeld is had er van begin af aan bij moeten zijn. Dat hadden we meteen kunnen gebruiken. Deelnemer Kijk goed welke mensen geschikt zijn om ICC ers te begeleiden. Zo n onzeker proces moet goed worden begeleid. Begeleiders zouden dieper met de ICC ers op de implementatie in kunnen gaan, bijvoorbeeld door een vaste en constante begeleider aan een aantal ICC ers te koppelen. Deelnemer Een aandachtspunt voor besturen: als je een dergelijk traject ingaat, zorg dan voor een stabiele groep ICC ers, zonder wisselingen. Het is belangrijk dat alle ICC ers er ook echt elke keer zijn. Deelnemer Zorg ervoor dat alle informatie op tijd is. Dat luistert heel nauw. De inhoud is al spannend genoeg, de rest moet dan perfect georganiseerd zijn. Deelnemer Het was niet erg dat het traject lang is uitgesmeerd. In de tussenpozen waren en huiswerkopdrachten. Die hadden misschien wat beter gevolgd moeten worden. Het moet immers blijven leven. Je kan ook kiezen voor een hele korte cursus maar je moet toch je team en directie meekrijgen. Dat kost ook tijd. 21
Deelnemer Een gesprek met de directeur is noodzakelijk. De directeur moet achter de ICC er staan. Hierin zou nog kunnen worden meegenomen dat ICC er en directeur samen doelen opstellen. Deelnemer Je zou een coach moeten hebben die iedere ICC er individueel kan begeleiden. Als soort van vraagbaak, waar je tussendoor contact mee op kan nemen. Deelnemer We zijn niet gewend om zelf over het geld te gaan, het efficiënt in te zetten en te onderhandelen. Deelnemer Cultuureducatie moet altijd in het schoolplan en in het schoolontwikkelingsplan worden meegenomen Deelnemer Gedrevenheid en uitvoering, praktische uitvoering, is veel belangrijker dan plannen schrijven die in de kast blijven liggen. We hebben niks aan papieren tijgers. Wat dat betreft heeft de cursus al een goede focus. Deelnemer We kregen van tevoren een duidelijke datumplanning. Wat ik miste was een beschrijving van wat de inhoud zou gaan zijn van de cursus. Het bleek dat het de bedoeling was om ons te verrassen en mee te gaan in de flow van SPOLT maar het was prettig geweest om een paar vaste, herkenbare items te geven. Een idee van de inhoud, maar misschien erbij zeggen dat afwijken van de inhoud mogelijk, wenselijk is, omdat het op maat is. Ik had in ieder geval de behoefte om van tevoren een beetje te weten wat we gingen doen en duidelijke doelen te krijgen wat we gingen bereiken. Deelnemer Van één van de lessen had ik me meer voorgesteld. Ik weet alleen niet meer welke het was. Het is ook best een tijdje geleden. Ik geloof de vierde sessie. Niet iedereen was even uitgedaagd kan ik me herinneren. Deelnemer De planning was al heel lang van tevoren bekend en de groep ICC ers was altijd op tijd, maar de organisatie was soms te laat. Ik heb van verschillende mensen gehoord dat ze zich hieraan stoorden. Dat is niet nodig en zorgt voor een slechte sfeer bij het begin van een bijeenkomst. Zorg ervoor dat je altijd op tijd bent, ook voor de ontvangst. Deelnemer Het was heel fijn dat SPOLT het mogelijk heeft gemaakt dat de cursus mede onder schooltijd was. Deelnemer Misschien zou je van tevoren een soort enquete kunnen houden om duidelijk te krijgen wat ieders doelen, behoeften, startsituatie is. Daar kan je dan iedere les even op terugkomen. Deelnemer Je zou elke keer de les even moeten evalueren. Soms zeiden mensen dat ze niets aan een bijeenkomst hebben gehad, maar die hebben zich niet gemeld bij de organisatie. Misschien kan je dat beter monitoren. Deelnemer Het uitwisselen met collega s beviel goed. We wisselen veel te weinig goede voorbeelden uit. Hopelijk gebeurt dat in de toekomst steeds meer. En dan van vraaggerichte activiteiten! 22
Deelnemer De tool maakt het overzichtelijk. De ontwikkeling ervan heeft even aanloop gehad. Gelukkig begint het nu te lopen. De meesten gebruiken het ook om aanvragen te sturen. Sommigen doen het per klas, sommigen per bouw. Deelnemer De cursus op zich heeft wel verbeterpuntjes maar het heeft veel in gang gezet en dat was de bedoeling. Leerkrachten houden zich nu bezig met het koppelen van cultuureducatie aan leerdoelen en dat is een super resultaat. Deelnemer Er was veel geld beschikbaar en daarmee zijn veel leuke en zinvolle dingen op de scholen gebeurd. Op de helft van onze school is de co-creatie moeizaam verlopen. De communicatie met de cultureel expert ging moeizaam. Deelnemer Ik zit nog steeds wel met draagvlak in het team. Loop je het hele jaar over cultuureducatie en de koppeling in het curriculum te praten, hoor je collega s aan het einde van het jaar zeggen dat ze het liever onder de noemer crea apart op het rooster zetten! Deelnemer Ik vond het waardevol dat we aan het einde van de cursus extra aandacht voor cultureel erfgoed hebben gehad. We kregen toen inspirerende voorbeelden van leuke en laagdrempelige erfgoededucatie. Heel welkom! Deelnemer Het is belangrijk dat van iedere sessie een verslag wordt gemaakt. Je kan dat ook laten maken door deelnemers. Deelnemer Toen ik tijdens de tweede sessie hoorde wat sommigen met de co-creaties had gedaan, vond ik het wel jammer dat ik niet meer heb gedaan. Jammer dat ik niet wist wat het budget was. Deelnemer Tijdens het gesprek met de directeur lijkt het alsof alles mogelijk is. Jammer dat dat op de werkvloer soms tegen valt. De directiesessie is wel heel waardevol! Je krijgt het idee dat de directie dan pas doorkrijgt wat er allemaal bij komt kijken. Deelnemer De laatste sessie was heel leuk. Erfgoededucatie, ijsjes, koffertjes met spulletjes, echt een feestelijke afsluiting! Dat moet ook vind ik. Mensen hebben er toch veel werk in gestoken. Deelnemer Misschien is het een idee dat mensen die de ICC training hebben gedaan ludieke teamsessies goedkoop kunnen regelen. Deelnemer Het zou leuk zijn om volgend schooljaar een herhalingssessie te organiseren en die voor laten gaan met een enquête die betrekking heeft op de ambitieniveaus en de stand van zaken dan, en waarin het landelijk certificaat aan bod komt. Deelnemer Ik vraag altijd spreektijd op de agenda van de teamoverleggen. Ik vind het een taak van de ICC er om collega s te inspireren en ervaringen uit te wisselen. 23
Deelnemer Met en met komt het wel goed met het draagvlak. De aanvragen komen binnen. Ik denk dat collega s de tool uiteindelijk heel fijn gaan vinden. Deelnemer De stukken vanuit de organisatie zagen er altijd leuk en creatief uit. Dat draagt bij aan creatief denken. Deelnemer Het was niet altijd duidelijk welke doelen de training had. Dat had van tevoren helderder mogen zijn en daar hadden we misschien geregeld op terug kunnen komen. Deze uitwisseling is waardevol. Hetzelfde geldt voor de plannen van aanpak. We hebben in het begin wel een uitdraai gehad van de ambitiescenario s. Ook hebben we wel veel inspiratie en ideeën gehad. Deelnemer Werkt nu iedereen volgens zijn eigen ambitie? Deelnemer Het draagvlak in het team had tijdens de training wel meer aandacht mogen krijgen. Deelnemer De teaminspiratiedag werkte heel goed. Dat was echt een AHA moment! De ideeën en inspiratie van de kunstenaars die zijn betrokken maakten collega s echt enthousiast! Deelnemer Het resultaat is heel positief! Het sluit aan bij het onderwijs. Deelnemer De link tussen de nulmeting en de ambities was niet heel duidelijk. Deelnemer Het resultaat is heel goed, er is een omkering geweest naar vraag gestuurd werken. Deelnemer We zijn vanuit het onderwijs gewend om doelen te stellen. Een plan te maken dat je stapsgewijs samen doorneemt en dat je dan uitvoert. Maar tijdens de cursus was dit heel vaag. We wisten steeds niet wat we de volgende keer gingen doen. Praktisch wel, maar de inhoud was één groot vraagteken. Deelnemer Er is genoeg gewerkt aan draagvlak van het team. Leerkrachten konden in gesprek gaan met cultureel experts. Daarna kregen ze een AHA moment. Deelnemer Misschien zou je, als je iets wilt weten van een team of van een groep ICC ers, van tevoren vragen kunnen sturen waar ze voorafgaand aan een bijeenkomst al over na kunnen denken. Met een beetje inhoud over wat we gaan doen. Deelnemer De cursus was best lang. Het had best iets korter gekund. In het begin was er een lange aanloop, die vaag was, terwijl er in de vijfde bijeenkomst ineens heel veel concrete info kwam die misschien wel iets eerder had gekund. Misschien eerder inventariseren wat mensen willen en verwachten. Het was fijn dat onze vragen voor de vijfde bijeenkomst meteen werden beantwoord en dat was misschien ook eerder fijn geweest. Deelnemer Ik dacht: wat ga ik nou doen tijdens deze cursus???? 24
Professionele zienswijzen Expert als het goed is zorgt de nieuwe plek voor tijdsbesparing. Is dat niet het geval, dan is het niet de juiste plek. Evalueer daarom aan het einde van volgend schooljaar goed en kijk of het niet extra aanvoelt. Is dat toch het geval, dan klopt de plek niet en probeer je cultuureducatie ergens anders aan te haken. Expert Zie je de doorgaande lijn niet? Je kader zijn de kerndoelen, maar dat moet je wel volgen. De plek die je gekozen hebt zorgt ervoor dat het vakgebied waar je aanhaakt (WO, SOVA, alles-in-1) de doorgaande lijn is. De culturele activiteiten hangen daar aan vast, zijn ondersteunend voor het behandelen van leerstof uit lijnen uit het curriculum (lesstof verrijken en deels vervangen met cultuureducatie). Dit ga je bijhouden. De culturele activiteiten kan je gaan vastleggen in een online volgsysteem. Je geeft aan welke activiteit het was en welke doelen je hebt gehaald. Zo maak je vanzelf ook lijn in je cultuureducatie. Expert Het is heel belangrijk dat het probleem of de aanleiding voor het starten van een training centraal blijft staan gedurende het verloop van het proces en dat hier steeds naar wordt terugverwezen. De drijfveren achter het starten van een training zijn leidend en belangrijk om op terug te komen. In dit geval is het van belang om een blijvende link te leggen tussen de ambitieniveaus van de scholen aan het begin van de training, dus de feitelijke beginsituatie, en elke stap in de ontwikkeling die elke school tijdens de training heeft doorgemaakt. Expert Heel belangrijk in het doorlopen van veranderprocessen is het juist doorlopen van een bepaalde volgorde, namelijk richting bepalen en doelen stellen, vaststellen wat daarvoor nodig is en vaststellen hoe we dit samen doen. Expert Essentieel bij dit type processen is de draagvlak binnen de organisatie namens die de deelnemer de verandertraining heeft doorlopen. Op welke manieren is gewerkt aan draagvlak binnen de teams van de scholen namens wie de ICC ers de trainingen doorlopen? Expert Een veranderproces vergt nogal wat van individuen en van organisaties. Het is daarom cruciaal om tijdens een dergelijk proces heel helder te communiceren over de inhoud van de training, maar ook over de praktische zaken die er rondom bij komen kijken. Expert Tijdens een veranderproces mag de aandacht van deelnemers niet verslappen. Tegelijk moeten zij genoeg tijd krijgen om in de training aangereikte handvaten te laten landen. Een keuze voor de duur van een training is daarom een precieze aangelegenheid. Thema s voor de interviews met de deelnemers: Was de link tussen de ambitieniveaus van de scholen aan het begin van de training en de stappen die elke school in zijn ontwikkeling zette tijdens de training duidelijk? 25