Magazine over application lifecycle management Jaargang 3, mei 2011 3/4 interview IT-professional moet communiceren integratie ERP gekoppeld aan magazijnbeheer gadgets Werken met gadgets Ontwikkelen Slim programmeren is groen
12 MM X 16.5 MM (WERKELIJK FORMAAT) CODEMETER/C DE KLEINSTE DRM OPLOSSING TER WERELD BECAUSE SIZE MATTERS 6.000 LICENTIES PRIVATE KEYS EN/OF PKCS#11/CSP CERTIFICATEN VEILIG OPGESLAGEN ÉN BESCHERMD MET DE KLEINSTE EN MEEST GEAVANCEERDE OPLOSSING OOIT ONTWIKKELD VOOR SOFTWAREBESCHERMING EN LICENTIËRING. MAAR GELOOF ONS NIET ZOMAAR. GA NAAR WIBU-SYSTEMS.NL/SIZE EN OVERTUIG UZELF OF BEL ONS! 074 75 01 495
redactioneel in dit nummer Korte berichten 4 Omslagverhaal Slim programmeren is 'groen' 10 Groen schrijven Hoe minder vaak een programma een beroep hoeft te doen op de processor, het werkgeheugen of opslag, hoe zuiniger de applicatie. Dan heb ik het niet over die Hollandse zuinigheid van één kaakje bij de thee, maar over effi ciënt energieverbruik. Met als doel de vermindering van de uitstoot van koolstofdioxide. Want elk stroompje dat een programma gebruikt, komt grotendeels uit vervuilende energiecentrales (kolen, gas, kernenergie het is een fabeltje dat kernenergie geen koolstofdioxide-uitstoot kent, want bij de winning van uranium en het transport van de op te werken staven of radioactief afval komt CO 2 vrij). Pas als een computer (of een heel rekencentrum) op vernieuwbare energie draait, hoef je je niet extra in te spannen om de applicatie duurzaam te maken. Niettemin is het dan ook een verheven kunst om groen te schrijven. De elegantie om met minder nullen en enen dezelfde uitkomst te krijgen, moet in zichzelf al voldoende uitdaging hebben. Een manco van gesloten software is dat anderen nooit kunnen zien hoe je je stinkende best hebt gedaan om echt diep donkergroen te programmeren. Die elegantie sterft in schoonheid. Wie deze AppWorks doorbladert, zal wederom moeten erkennen dat ontwikkelaars (en testers) uitdagingen te over hebben. Is het niet om een steentje bij te dragen aan vermindering van de klimaatverandering, dan wel om bijvoorbeeld applicaties aan apps te koppelen. Of om datgene te ontwikkelen waar de gebruikersorganisatie echt behoefte aan heeft. En dan blijkt dat het métier zich veel verder strekt: je moet niet alleen aan mooischrijverij doen, maar ook aan mooipraterij: communiceren en nog eens communiceren. Wij proberen ons steentje daaraan bij te dragen door de onderwerpen te belichten die voor u van belang zijn. TEUS MOLENAAR HOOFDREDACTEUR APPWORKS T E U S@AP P W O R K S.NL ERP en magazijnbeheer stroomlijnen 14 Moderne IT-professional communiceert 16 De mooiste cloud-applicatie 19 Danone naar Enterprise 2.0 20 In zes stappen naar betere UI s (deel 1) 22 Boeken en zo 25 Kersverse Java Champion 26 Werken met gadgets 28 Unieke kennis is niet gratis 34 Legal Look 37 Cloud gemangeld tussen open en gesloten 38 Webrichtlijnen 2 40 Column Warmerdam 42 appworks mei 2011 3
kort Holograf sche chats over vijf jaar De ontwikkeling van 3D-films, -tv en holografische camera s zal er binnen vijf jaar toe leiden dat je kunt chatten met een hologram van de gesprekspartner. Dit is de verwachting van IBM die nog vier andere innovaties op ons af ziet komen die de manier van werken veranderen. Wetenschappers bij Big Blue werken aan nieuwe technieken om 3-D data te visualiseren. Ze werken aan een manier die het voor ingenieurs mogelijk maakt in hun ontwerpen te stappen; van gebouwen tot softwareprogramma s. Real-time kunnen ze dan nagaan wat de effecten van aanpassingen zijn. De onderzoekers zetten eveneens hun pogingen voort om batterijen kleiner te maken en een langer leven te gunnen. Zij menen zelfs dat kleine apparaten, zoals mobiele telefoons, helemaal geen batterij meer nodig hebben. Zij laden zichzelf op door de bewegingen die de gebruiker maakt, terwijl hij loopt. Sommige polshorloges werken tegenwoordig al volgens dit principe. Sensoren in de telefoon, auto, laptop, of zelfs de portemonnee verzamelen zoveel informatie dat wetenschappers een speciale groep: stadswetenschappers ermee uit de voeten kunnen om klimaatverandering te bestrijden of te voorkomen dat diersoorten uitsterven. Alle informatie van alle inwoners bij elkaar geeft een goed beeld. De vierde ontwikkeling betreft het kunnen geven van aanbevelingen voor routes woon/werk-verkeer die op de persoon zijn afgestemd. Met informatie van sensoren, gps-data en software om die gegevens slim te verwerken, hoef je over vijf jaar nooit meer in de fi le te staan. Ten slotte zullen computers, uitgerust met een watergekoelde chip waaraan IBM nu werkt, steden gaan verwarmen. Vooral als al die computers bij elkaar staan in een rekencentrum. Benelux vecht samen tegen cybercrime Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie, de Belgische minister van Justitie De Clerck en de Luxemburgse minister van Justitie Biltgen hebben in Maastricht een intentieverklaring getekend voor samenwerking op het gebied van Cyber Security.. Nederland gaat samen met België en Luxemburg de mogelijkheden van het systeem Honey Spider Network verkennen en dit gezamenlijk uitwerken in een proef. Het Honey Spider Network kan actief veel websites scannen op eventuele virussen. Tevens delen de landen ervaringen over bijvoorbeeld de aanpak van botnets, het beter zicht krijgen op aard en omvang van cyber incidenten, en het stimuleren van informatieuitwisseling tussen publieke en private partijen. De partijen spraken af in het vervolg regelmatig met elkaar te spreken over de aanpak van cybercrime. 4 appworks mei 2011
Tablets overspoelen markt Marktonderzoekers van IDC verwachten dat er in 2011 in de EMEAregio ongeveer 22 miljoen tablets over de toonbank zullen gaan. Vorig jaar waren dit er nog maar 6 miljoen. Dit komt neer op een verdrievoudiging. De meeste zullen in West-Europa worden verkocht. Volgens IDC zijn het vooral consumenten die de apparaten kopen, maar zien bedrijven in toenemende mate het nut in van de draagbare computers. Vooral voor productiviteitverhoging en promotionele doeleinden. De onderzoekers menen dat de Windows-tablets aantrekkelijk zijn voor bedrijven, omdat ze goed zijn te integreren in een bedrijfsomgeving. Apple is nog steeds koploper en zal dat Android loopt behoorlijk in Aan het eind van 2011 is Android het populairste besturingssysteem op mobiele telefoons, zo verwacht Gartner. Het onderzoeksbureau meent voorts dat mensen een tablet pc gaan kopen dat hetzelfde OS heeft als de De prijzen van telefoons met een open OS (zoals Android, Windows Phone, Blackberry OS en Linux) zullen tegen 2015 300 dollar of minder gaan kosten, waarmee ze volgens Gartner een echt consumentenartikel zijn geworden. Apple s ios zal tot aan 2014 de nummer 2 positie volgens IDC in 2011 wel blijven. In Nederland is Acer evenwel een offensief begonnen. Bij de presentatie van de Iconia-series tablets liet Acer weten een belangrijke speler op de Nederlandse markt te willen zijn. De Iconia W500 komt met een volledig Windows7 Home Premiumbesturingssysteem. Twee andere modellen zijn gebaseerd op Android en meer voor de consumentenmarkt bedoeld. smart phone waarmee ze werken. innemen, ondanks een geringe daling na 2011. Gartner verwacht dat de producten van Apple duur zullen blijven en dat dit zeker in de opkomende markten een nadeel zal blijken. Dankzij de samenwerking tussen Nokia en Microsoft zal Windows Phone fl inke wind in de rug geven. Worldwide Mobile Communications Device Open OS Sales to End Users by OS (Thousands of Units) OS 2010 2011 2012 2015 Symbian 111,577 89,930 32,666 661 Market Share (%) 376 192 52 1 Android 67,225 179,873 310,088 539,318 Market Share (%) 227 385 492 488 Research in Motion 47,452 62,600 79,335 122,864 Market Share (%) 160 134 126 111 ios 46,598 90,560 118,848 189,924 Market Share (%) 157 194 189 172 Microsoft 12,378 26,346 68,156 215,998 Market Share (%) 42 56 108 195 Other Operating Systems 11,417 18,392 21,384 36,134 Market Share (%) 38 39 34 33 Total Market 296,647 467,701 630,476 1,104,898 Source: Gartner (April 2011) AppCircus is in town Tijdens de vierde Mobile Unconference, ditmaal in Rotterdam, vindt voor het eerst in Nederland het AppCircus plaats. Ontwikkelaars van mobiele apps komen bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en kennis te delen. De Unconference is een internationaal evenement. De naam Unconference is gekozen, omdat er geen lijst met sprekers is, maar dat de agenda wordt ingevuld door de bezoekers. Tijdens de Unconference op 16 mei 2011 in De Machinist te Rotterdam bespreken ontwikkelaars, ondernemers, start-ups en bedrijven op een laagdrempelige manier de trends op het gebied van mobiele software. Dit evenement is een initiatief van een aantal enthousiaste professionals uit de interactieve media- en gamingsector: Mangrove, Codeglue en MobileGamesBlog.com. Zij krijgen ondersteunen van Syntens en de Rotterdam Media Commission, Nieuw dit jaar is de koppeling met het AppCircus. s Avonds presenteren ontwikkelaars in een 3-minuten pitch hun, door de online jury geselecteerde, mobiele applicatie. Een offl ine jury beoordeelt de apps. De winnaars maken kans om genomineerd te worden voor de jaarlijkse Mobile Premier Awards in Barcelona. De deadline voor het insturen van apps voor deelname aan het AppCircus is 6 mei. Meer informatie op www.mobileunconference. com en www.appcircus.com. appworks mei 2011 5
IT ers zoeken andere baan Intel nu ook bij OndernemersPC Intel is lid geworden van de Stichting OndernemersPC. Een ondernemerspc is een veilige pc met soft- en hardwarespecificaties die voldoen aan de eisen van de kleinzakelijke markt. De stichting en het bijbehorende keurmerk zijn twee jaar geleden officieel geïntroduceerd. Henk van den Eeckhout, director business-tobusiness bij Intel Benelux stelt dat Intel vierkant achter de doelstellingen van de stichting staat. De kleinere bedrijven hebben vaak moeite bij het maken van de juiste keuzes op IT-gebied. Ze hebben weinig tot geen kennis in huis, maar het gaat wel over aanzienlijke investeringen. Daarom is het heel goed dat de Stichting OndernemersPC deze bedrijven zekerheid en helderheid biedt wanneer ze een zakelijke pc aanschaffen. Intels rol is vooral adviserend. Ook gezamenlijke marketingacties behoren tot de mogelijkheden. Eerder traden onder meer Acer, Dell, Microsoft en Toshiba toe tot de stichting. Inmiddels zijn er vijftien leden, waaronder hardware- en softwareleveranciers, retailers en system integrators. Uit gezamenlijk onderzoek van Automatisering Gids en IT Job Board blijkt dat ruim twintig van de IT ers liefst binnen nu en drie maanden van functie wil verwisselen. En 37 procent is van plan om binnen nu en een half jaar van baan te veranderen. Pete Healy, sales director van IT Job Board, verklaart die onrust onder IT ers uit de economische crisis van de afgelopen jaren. Velen zijn toen blijven zitten in een baan die ze eigenlijk niet zo prettig vinden, of tegen een salaris dat zij eigenlijk te laag vinden, maar zagen geen kansen daar verandering in aan te brengen. De vraag is overigens of hier niet de wens Dit blijkt uit een onderzoek dat Microsoft onlangs via MSN heeft gehouden onder 11.000 internetgebruikers in 21 landen. Een merkwaardige uitkomst is dat veiligheid dan wel bovenaan staat, dertig procent toegeeft bestanden te downloaden waarvan zij weten dat ze verdacht zijn. Ralf Becks, Windows Consumer business group lead bij Microsoft Nederland: Met het downloaden van onveilige bestanden neem je een enorm risico. Niet alleen jouw persoonlijke informatie loopt gevaar, maar jouw hele computer en alles wat erop staat. Om cyberaanvallen te voorkomen, zitten er bijvoorbeeld in de vader van de gedachte is, want er is dan wel sprake van licht herstel in de markt, dat wil nog niet zeggen dat de banen voor het opgrijpen liggen. Healy geeft aan dat de uitkomst van het onderzoek voor werkgevers aanleiding moet zijn om openhartig met het personeel om te gaan, om gevoelens van onvrede te vermijden of verminderen. Veiligheid online staat bovenaan Twee derde van de consumenten in 21 landen is bezorgd over veiligheid en virussen als zij online surfen. Andere punten van zorg zijn snelheid, gebruiksgemak en bescherming van persoonsgegevens. In Nederland is veiligheid voor zelfs bijna drie kwart de belangrijkste zorg. Internet Explorer 9 voorzieningen die consumenten helpen bepalen welke downloads veilig zijn. Becks zegt ook dat de studie eveneens uitwijst dat veel mensen meer tijd besteden aan het kiezen van hun wcpapier dan aan het kiezen van een internetbrowser. 6 appworks mei 2011
kort Barcode scanner voor zebra s Ooit gedacht dat de zwart-witte strepen van zebra s lijken op een biologische barcode? Welaan, een team van computerwetenschappers en biologen in de VS heeft een scanner ontwikkeld die elke zebra kan identificeren op een foto. De StripeSpotter, zoals het systeem is genoemd, behoeft slechts geringe menselijke invoer. Je hoeft alleen een rechthoek te tekenen op de zijkant van een zebra. Dit deel wordt dan omgezet in horizontale strepen waarbij elke pixel volledig zwart of wit wordt gemaakt. Elke streep wordt gecodeerd als een StripeString, het geheel vormt een Stripecode, het zebra-equivalent van de barcode. Als de zebra eenmaal in de database zit, kunnen onderzoekers meerdere StripeStrings van hetzelfde dier op andere lichaamsplaatsen met elkaar vergelijken. Op die manier is op een foto elk dier afzonderlijk te identifi ceren. Andere identifi catiemethoden zijn complexer, duurder en minder accuraat. De StripeSpotter is ook bruikbaar voor tijgers en giraffen. Meer informatie op http://code.google.com/p/stripespotter/. Nationale ICT~Awards van start Voor de twaalfde keer vinden dit jaar weer de Nationale ICT~Awards plaats. Doel is het beter en slimmer inzetten van ICT in het bedrijfsleven, bij de non-profit sector en de overheid te stimuleren. De uitreiking is op 23 juni in Hotel Huis ter Duin te Noordwijk. De wedstrijd is een initiatief van brancheorganisatie ICT~Offi ce, de ministeries van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie en Binnenlandse Zaken & Koninkrijkrelaties, en de Stichting ICT~Milieu. Er zijn drie categorieën. De Aanbesteding Award is voor de beste Europese aanbesteding door een overheidsinstelling op het gebied van ICT. De Innovatie Award beloont de persoon of organisatie die een pluim of aanmoeding verdient gezien zijn of haar strategische en leidende rol in een innovatietraject. De ICT~Milieu Award wordt toegekend aan de meest aansprekende ICT-oplossing voor vermindering van energieverbruik, bevordering van recycling of reductie op gebruik van schaarse grondstoffen. Meer informatie op www.ictawards.nl. Domotica zet door Domotica, ook wel huisautomatisering genoemd, blijkt in de zorgsector voet aan de grond te hebben gekregen. De ICT-oplossingen helpen ouderen langer zelfstandig te laten wonen, waardoor besparingen zijn te halen binnen de zorgsector. Volgens onderzoeksbureau MarketCap gebruikt een kwart van de zorgsector dergelijke oplossingen. MarketCap heeft het onderzoek uitgevoerd in opdracht van NEC Unifi ed Solutions. Nederlanders leven langer, terwijl er minder kinderen worden geboren. Er zijn simpelweg minder mensen beschikbaar om de ouderen te verzorgen. Door senioren de middelen te geven langer thuis te kunnen wonen, is de vraag naar betaalbare zorg bij te benen. ICT speelt hierin een belangrijke rol. Softwareprogramma s zijn en worden ontwikkeld om de signalen van veel sensoren te interpreteren en eventueel via sms of anderszins zorg in te schakelen als dat nodig is. Bij de zorginstelling voor verstandelijk beperkte mensen Novo in Groningen bijvoorbeeld is de Hanzehogeschool Groningen bezig een systeem te ontwikkelen om mensen te helpen op tijd op te staan, op tijd naar bed te gaan en ze te volgen als zij de bus naar hun werk nemen. Dit is bedoeld om mensen te helpen niet in de neerwaartse spiraal te belanden van niet op tijd op werk komen en uiteindelijk werkloos raken. appworks mei 2011 7
Actuele IT cursussen in 2011! Enterprise Application Integration (EAI) Enterprise Application Integration is zonder twijfel een van de belangrijkste IT-uitdagingen van dit moment. In deze professionele cursus - grotendeels geschreven door de werkgroep EAI van het NGI - leert u hoe u een integratiestrategie kunt opzetten, uit welke oplossingen u kunt kiezen en hoe u een integratieproject tot een succesvol einde kunt brengen Enterprise Architectuur (EA) Deze cursus geeft u inzicht in de ins en outs van EA. Wat is het? Wat kun je ermee? Hoe doe je het? Wat komt er bij kijken? Hoe voer je het in? Hoe verbeter je? Welke hulpmiddelen zijn er? Dit alles voorzien van vele praktijkcases! Projectmanagement De schriftelijke cursus Project Management is uitermate geschikt als u relatief weinig ervaring heeft met het werken in projecten en behoefte heeft aan basiskennis en -vaardigheden in dit vakgebied. De cursus is ook geschikt als een gedegen opfrisser van weggezakte kennis en kunde. Verandermanagement in (IT) organisaties Veranderen is in veel organisaties bijna een continu proces geworden. Informatiseren is veranderen en deze verandering heeft zijn weerslag op de hele organisatie. Wilt u ook inzicht krijgen in de complexe krachtenvelden en weerstanden binnen uw organisatie en hoe u hiermee effectief kunt omgaan, dan is deze cursus een absolute aanrader! Succesvol implementeren van IT Deze schriftelijke cursus is gebaseerd op Regatta, het denk- en werkmodel voor gestructureerd implementeren van Sogeti. De cursus is sterk op de praktijk gericht. U krijgt concrete handvatten voor het inrichten en professionaliseren van implementatietrajecten. Functioneel Beheer Modulaire leergang, mede gebaseerd op BiSL. Stel uw eigen leergang samen met tal van certificeringsmogelijkheden! SABSA Foundation SABSA is voor Security Management wat ITIL is voor Service Management en PRINCE2 voor Project Management. Het SABSA model sluit vrijwel naadloos aan op het Enterprise Architecture model van John A. Zachman. Laat u nu certificeren! Geachte AppWorks lezer, Op deze pagina treft u een overzicht aan van een aantal opleidingen op uw vakgebied. Een groot deel hiervan betreft schriftelijke cursussen. Een schriftelijke cursus heeft tal van voordelen, zoals: U studeert in uw eigen tempo, waar en wanneer ú dat wilt Geen out of pocket kosten: geen reistijd, geen reiskosten en belangrijker nog, u bent niet dagen van kantoor weg. U bespaart 40-60% op de kosten van een mondelinge cursus U kunt uw vragen rechtstreeks aan de auteurs stellen Na afloop van de cursus heeft u een gedegen en praktisch naslagwerk Wij nodigen u uit een kijkje te nemen op onze website www.imf-online.com/partner/works Startdata De schriftelijke cursussen starten elke derde donderdag van de maand. Kijk voor meer informatie op onze website www.imf-online.com/partner/works In-company Al vanaf 7 deelnemers kunnen wij deze cursussen tegen een zeer aantrekkelijke prijs in-company bij u organiseren. Neem contact met ons op voor de mogelijkheden via 040-246 02 20. TOGAF 9 Foundation Deze certificeringscursus behandelt de hele inhoud van TOGAF 9 èn ArchiMate en bereidt u voor op het officiële TOGAF 9 Foundation (level 1) examen. Voor meer informatie en inschrijven: www.imf-online.com/partner/works
kort Veel vertrouwen in ICT-personeel 35 Procent van de Nederlandse bedrijven in de financiële sector geeft disaster recovery een lage prioriteit, omdat ze tot dusver geen gevallen van gegevensverlies hebben meegemaakt. In vergelijking met andere landen stellen de Nederlandse financiële dienstverleners veel vertrouwen in het ICT-personeel en zijn vermogen effectief te reageren op uitval van systemen. In opdracht van Acronis, leverancier van backup- en hersteloplossingen, heeft het Amerikaanse Ponemon Institute onder meer dan drieduizend kleine en middelgrote ondernemingen in de fi nanciële sector in 13 landen onderzocht hoe het staat met de maatregelen om gegevensverlies tegen te gaan. Acronis zegt dat er een pijnlijk gebrek is aan een strategie voor het opslaan van backups op externe locaties. Meer dan een derde (37%) van de bedrijven beschikt niet over een externe backup- en disaster recovery strategie. Hierdoor worden ze in het geval van een natuurramp of diefstal aan aanzienlijke risico s blootgesteld. Bijna de helft (45%) maakt nog altijd aan het einde van de dag een backup naar een schijf of tape, die vervolgens op een externe locatie wordt ondergebracht. De meeste fi nanciële instellingen voorspellen dat 20 procent van hun ICT-infrastructuur tegen het einde van het jaar binnen de cloud zal zijn ondergebracht. ICT-managers noemen snelheid van herstel, naleving van wet- en regelgeving en beperking van beveiligingsrisico s als de belangrijkste drie uitdagingen die met de overstap naar de cloud gepaard gaan. Hack de Overheid levert wat op De derde editie van Hack de Overheid in Amsterdam heeft leuke apps opgeleverd voor de hoofdstad. Programmeurs zijn levenslustig aan de slag gegaan en hebben hun eigen ideeën vlot uitgewerkt. Wat bijvoorbeeld te denken van de WC-vinder die laat zien waar de openbare toiletten zijn in de stad? De honger naar elektronische apparatuur leidt tot een wedloop op grondstoffen. Sommige waarvan de meesten nog nooit hebben gehoord. Koper is allen wel bekend, maar mineralen als tungsten, neodysium, dysprosium, coltan en terbium vinden eveneens hun weg naar de felbegeerde tablet pc s, telefoons of pc s. De meeste van de grondstoffen komen uit het oosten van de Democratische Republiek Congo, bij de grens met Rwanda. Hoewel oorlogen in deze regio offi cieel per 2003 beëindigd zouden zijn, gaan de confl icten nog steeds door. Onder druk van activisten, bewuste consumenten heeft een groep van producenten, overheid en non-profi t organisaties vorig jaar december het Confl ict- Free Smelter (CFS)-programma gelanceerd. De CFS bepaalt welke grondstoffen zijn te betitelen als confl ict-mineralen. De Congo valt hieronder en Apple en Intel hebben nu besloten deze regio te mijden. Voordat de activisten zich op de borst kloppen: de twee bedrijven hebben eigenlijk geen keus. Afgelopen juli heeft de Amerikaanse senaat de Dodd-Frank Wall Street Reform Act aangenomen. Ergens begraven in die wet staat dat met ingang van april 2011 geen confl ict-mineralen mogen worden gekocht. De SEC (Securities and Exchange Commission) gaat hierop toezien. Lex Slaghuis, directeur van Wikiwise, is initiator succes/. Zo noemen we de gemeente-loket van Hack de Overheid. Hij meldt dat meer dan inchecker waardoor je niet meer in de rij hoeft te honderd coders, ambtenaren en journalisten op het staan voor een ambtenaar die er eigenlijk ook niet evenement zijn afgekomen. De gebeurtenis stond wil zijn, maar kun je vanuit de luie stoel thuis een geheel in het teken van Apps for Amsterdam. De volgnummer trekken. Of neem het snelste pontje. dag begon met een presentatie van Toby Barnes, Deze app is bedoeld voor mensen die in Noord eigenaar van het Britse Mudlark dat applicaties wonen en in de rest van Amsterdam werken/ maakt op het snijvlak van ontwerp, spel en naar school gaan (of andersom) en willen weten technologie. Hij vertelde over het spel Chromaroma welke pont ze moeten nemen om het snels ter waarin informatie van het openbaar vervoer wordt bestermder plekke te komen. gebruikt om het gedrag van reizigers te beïnvloeden. Jouw kennis van Amsterdam kun je voortaan De dag heeft een aantal apps voortgebracht, die controleren via de Amsterdam Quiz. Deze app zijn te vinden op http://www.hackdeoverheid. gebruikt historische foto s en beelden van de stad nl/2011/03/hackdeoverheid-wederom-een- en vraagt in een spelletje of je ze herkent. Intel en Apple zonder conffl ictmineralen De twee computergiganten Intel en Apple hebben besloten geen conflict-mineralen meer te gebruiken in hun producten. Dat zijn mineralen die komen uit oorlogsgevoelige gebieden en waarvan de opbrengst vaak dient om nieuwe wapens te kopen. appworks mei 2011 9
ontwikkelen Slim programmeren is groen Applicatiebeheer en softwareontwikkeling kunnen een substantiële bijdrage leveren aan verduurzaming van het gebruik van IT middelen. Bij softwareontwikkeling gaat het om effi ciënter programmeren en gebruik van de mogelijkheden die open source biedt. Voor applicatiebeheer liggen er vooral kansen bij goed lifecycle management en het opschonen van het applicatielandschap. Voorwaarde is aansluiting op het MVO-beleid van de organisatie om mogelijke weerstanden te overwinnen. RENÉ VISSER De focus van Green IT ligt tot nu toe primair op verduurzaming van de IT-infrastructuur. Zo baseert Wikepedia haar defi nitie van Green IT op het artikel Harnessing Green IT: Principles and Practices, geschreven door de Australische consultant San Murugesan. Hij beschrijft green computing als: The study and practice of designing, manufacturing, using, and disposing of computers, servers, and associated subsystems such as monitors, printers, storage devices, and networking and communications systems effi ciently and effectively with minimal or no impact on the environment. Ook uit de ICT Barameter over Green ICT (22 juni 2010) komt het beeld naar voren dat er veel aandacht is voor zaken als uitzetten van apparaten, effi ciënt gebruik van printers en dergelijke, maar betrekkelijk weinig aandacht voor de inzet van duurzame software. Toch valt juist aan de kant van de software ontwikkelings en applicatiemanagement heel veel te winnen als het gaat om duurzame inzet en gebruik van IT middelen. De ICT Barometer is een onderzoek van Ernst & Young dat regelmatig sinds december 2001 wordt gehouden onder gemiddeld zeshonderd Nederlandse directeuren, managers en professionals uit het bedrijfsleven, onderverdeeld naar productie/industrie, handel/distributie en dienstverlening/fi nanciële instellingen en de (semi)overheid. De ondervraagde groep wordt online geënquêteerd over wisselende onderwerpen. Brundtland-commissie Het begrip Green IT duikt voor het eerst op in 2006 tegen de achtergrond van toenemende zorg over CO 2 -uitstoot, klimaatverandering en de noodzaak van een meer duurzame samenleving. Het begrip duurzaamheid heeft vooral bekendheid gekregen door het werk van World Commission on Environment and Development (WCED). Deze commissie is in 1982 in Nairobi tijdens een door de VN georganiseerde milieuconferentie ingesteld met als voorzitter de Noorse premier Gro Harlem Brundtland. Deze commissie is vervolgens bekend geworden als de de Brundtland-commissie. In 1987 leverde de Brundtland-commissie haar rapport af, getiteld Our Common Future, beter bekend als het Brundtland-rapport. De Brundtland-commissie concludeert in haar rapport dat wereldvraagstukken als milieu, ontwikkeling en vrede onderling sterk samenhangen Het meest geciteerde deel van het Brundtland-rapport is de omschrijving van duurzame ontwikkeling: Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs. Bosbouw Voordat de Brundtland-commissie het begrip duurzaamheid weer nieuw leven inblies, had dit idee echter al een lange geschiedenis achter de rug. Voor het auteursrecht van het begrip duurzaamheid in onze betekenis moeten we volgens de historicus Van Zon niet bij de Brundtland-commissie in 1987 zijn, maar bij Hans Carl von Carlowitz, een Duitse mijnbouwkundige. Hij 10 appworks mei 2011
hield zich ook bezig met bosbouw en gebruikte in 1713 het begrip nachhaltige Entwicklung (nachhaltig betekent duurzaam) in zijn Sylvicultura Oeconomica (Economische Bosbouw). Er dreigde in die periode een tekort aan hout in Duitsland en andere Europese landen door afnemende houtvoorraden en een toenemende bevolking. Hout was in die tijd de voornaamste bron voor verwarming (brandhout) en energie (houtskool) voor industriële processen. Bovendien was hout een belangrijke grondstof voor de vervaardiging van gereedschappen en een onmisbaar materiaal voor de bouw van huizen, gebouwen en schepen. Bij sommigen bestond daarom de vrees dat de grondslag van het bestaan werd bedreigd. De visie van Von Carlowitz (die we nu zouden duiden als duurzaamheidsdenken ) berust op drie punten: Economische vooruitgang dient de gemeenschap ten goede te komen. De arme onderdanen hebben recht op voldoende voeding en onderhoud. Datzelfde recht komt ook het nageslacht toe. Daartoe moet men voorzichtig met de natuur omgaan en heeft men ook een soort verantwoording aan toekomstige generaties af te leggen. Vertaald naar de bosbouwkundige praktijk betekende dit: streven naar een evenwicht tussen de aanwas en kap van bomen. Op die manier viel in principe een voortdurende exploitatie (nachhaltende Nutzung) tot stand te brengen. Het idee van nachhaltige Entwicklung werd in de 18de eeuwse Duitse bosbouw gestimuleerd en de maatregelen die daarbij zijn uitgewerkt, vormden de grondslag voor de bosbouw in de 19e en een deel van de 20ste eeuw (Van Zon, 2002: 19-20, Duurzame ontwikkeling in historisch perspectief). Slim programmeren kan bijdragen aan natuurbehoud. Overbodige applicaties Het woord nachhaltend betekent zoveel als blijvend, iets in stand houden. Een bos op een goede wijze in stand houden, betekent zorg en aandacht voor aanwas, onderhoud en kap. Deze manier van denken doorgetrokken naar softwareontwikkeling en applicatiemanagement betekent: denken vanuit de levenscyclus van applicaties en daarmee het plegen van appworks mei 2011 11
Uit de ICT Barometer over Green ICT blijkt dat 70% van de bedrijven kostenvoordeel van Groene ICT laat liggen. onderhoud op het applicatielandschap. Andy Kyte van Gartner heeft recent in zijn voordracht op Gartners ITxpo in Cannes aangegeven dat organisaties grote bedragen vergooien aan overbodige applicaties. Gartner schat achterstallig onderhoud wereldwijd op zo n 500 miljard dollar (AG, 18 februari 2011). Deze stelling wordt onderschreven in een white paper van Cap Gemini, Capgemini and HP help modernize your application landscape (2010), waarin de auteurs aangeven dat most companies don t have clear criteria for decommissioning a production system. Companies typically view the application lifecycle as a three step approach: build, deploy and maintain. But the fourth step retirement or end-of-life is an equally essential part of the lifecycle and requires its own building-blocks and careful asessesment. De link met duurzaamheid en Green IT is hier snel gelegd. Applicaties en de bijbehorende data leggen beslag op applicatie- en dataservers. Het archiveren van de data en uit gebruik nemen van de applicatie kan daardoor en fl inke besparing op de energierekening opleveren. Tevens levert dit grote besparingen op doordat ondersteunende staf veel minder tijd kwijt is met ondersteuning geven aan gearchiveerde systemen dan aan productiesystemen. snel in een mijnenveld terecht, waarin het saneringsproject en mogelijk ook de CIO zelf - vaak sneuvelt. Opvallend is dat noch Gartner, noch de auteurs van de Cap Gemini/HP-white paper het onderhoud op de applicatieportfolio in het kader en perspectief van duurzaamheid zetten. Aan de IT-kant valt veel winst te behalen in de vorm van besparingen en het vrij kunnen maken van schaarse specialisten voor diensten met een hogere toegevoegde waarde, maar aan de business-kant zit blijkbaar de nodige weerstand. Aansluiting vinden Een belangrijke succesfactor bij het invulling geven aan Green IT is het aansluiting vinden bij het MVO- beleid (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) van de eigen organisatie. In het afgelopen decennium hebben steeds meer organisaties maatschappelijk verantwoord ondernemen onderdeel gemaakt van hun visie en strategie. De ontwikkelingen aan dit front zijn de afgelopen 10 jaar bijzonder snel gegaan. In 2000 publiceerde de SER zijn advies De winst van waarden. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is volgens dit advies het bewust richten van ondernemingsactiviteiten op langere termijn in drie dimensies: people, planet en profi t. Sindsdien is maatschappelijk verantwoord ondernemen onderdeel gaan uitmaken van het overheidsbeleid, zijn steeds meer bedrijven met dit onderwerp aan de slag gegaan en moeten beursgenoteerde bedrijven sinds 2010 over hun MVO-beleid rapporteren. Veel bedrijven doen dat ondertussen op basis van de MVO-rapportage richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI). Op de website van de GRI (www.globalreporting.org) zijn 65 (merendeels grote) Nederlandse bedrijven te vinden die in 2010 een MVO-verslag hebben gepubliceerd. Hier liggen de aanknopingspunten om de business mee te krijgen in Green IT-initiatieven, zoals de opschoning van het applicatielandschap. Het milieu is erbij gebaat applicaties die niet bijdragen aan efficiënte bedrijfsvoering gecontroleerd weg te nemen. Mijnenveld Als hier zulke grote besparingen te realiseren zijn, waarom is hier in de praktijk veel te weinig aandacht voor? Andy Kyte stelt dat dat veel te maken heeft met het feit dat overleefde applicaties vaak felle en invloedrijke sponsors hebben binnen de organisatie. Applicaties zijn immers veelal nauw verbonden met een specifi eke inrichting van bedrijfsprocessen. En er zijn altijd functionarissen genoeg, die hun positie te danken hebben aan die specifi eke inrichting. Met voorstellen om applicaties te saneren of samen te voegen, kom je als IT manager als 12 appworks mei 2011
De natuurlijke bondgenoot van de CIO (of IT-manager) is het lid van de Raad van Bestuur, c.q. directielid met MVO in zijn of haar portefeuille. Uit de ICT Barometer over Green ICT blijkt dat 70% van de bedrijven kostenvoordeel van groene ICT laat liggen. Door de verbinding te leggen tussen groene ICT en maatschappelijk verantwoord ondernemen is een krachtige coalitie tussen de IT en business mogelijk, waarmee weerstanden tegen duurzaam onderhoud van het applicatielandschap zijn te overwinnen. Bijdrage softwareontwikkelaars parallelle, multiprocessor architecturen is het nodig slimmere software te ontwikkelen, die op een zo effi ciënt mogelijke wijze gebruik maakt van de hardware. Hierbij valt terug te grijpen op het ethos van de periode dat hardwareresources schaars waren en zo effi ciënt mogelijk moesten worden benut. Daarbij is het wel nodig het zogenoemde Y2K-probleem te vermijden. Dit slaat op het fenomeen waarbij programmeurs uit zuinigheidsoverwegingen jaartallen afkortten tot twee cijfers. Daarbij staan 1999 en 2000 ingegeven als 99 en 00, hetgeen notaties zijn die elders in de software tot grote problemen zouden leiden. Weglaten is dus goed, maar het moet wel doordacht gebeuren. Een zoekopdracht op Google verbruikt evenveel energie als een uur een spaarlamp laten branden. Dit energieverbruik is op een aantal manieren te verminderen. Softwareontwikkelaars kunnen echter ook een directe, eigen bijdrage leveren aan het verduurzamen van de inzet en gebruik van IT-middelen. Het Green IT-verhaal gaat immers voor een belangrijk deel over effi ciënter om gaan met energie. Iedere instructiebit verbruikt een heel klein beetje energie (via de processor, geheugen, Ethernetpoorten, etcetera). Een zoekopdracht op Google verbruikt evenveel energie als een uur een spaarlamp laten branden. Dit energieverbruik is op een aantal manieren te verminderen. Allereerst door gebruik te maken van meer effi - ciënte coderingsstrategieën. Een stimulans daarvoor zijn de ontwikkelingen in high performance computing. Om gebruik te kunnen maken van Literatuur Open source Een andere positieve ontwikkeling is het gebruik van open source software. Open Source gebruikt over het algemeen minder resources en is daardoor ook energie-effi ciënter. Open source ontwikkelaars hechten er over het algemeen waarde aan om zo effi ciënt mogelijk te programmeren, waardoor open source software over het algemeen minder resources verbruikt en daardoor ook energie-effi ciënter is. Open source software draait vaak op commodity hardware, waardoor bij de vervanging van een server gebruik is te maken van gerepareer Van Zon, Duurzame ontwikkeling in historisch perspectief (2002) Brundtland-commissie, Our Common Future (1982) Hoog tijd voor een grote schoonmaak in de applicatieportfolio, AG (18 februari 2011) R. Tolido, M. Aksu, E. Anderson-Smith, Capgemini and HP, Help modernize your application landscape (2010) SER-advies De winst van waarden, (2000) Onderzoeksresultaten ICT Barometer over Green ICT, Ernst & Young (22 juni 2010) Bij Green IT gaat het erom de CO 2 -uitstoot te verminderen. de of hergebruikte apparatuur. Distributie vindt meestal plaats via download mechanismen, waardoor geen verpakkingsmateriaal gebruikt hoeft te worden en geen transport (met de daaraan gerelateerde CO 2 -uitstoot) hoeft plaats te vinden. In dit licht is cloud computing eveneens een groene ontwikkeling. Alles in ogenschouw nemend, is de stelling gerechtvaardigd dat softwareontwikkeling én softwarebeheer een substantiële bijdrage kunnen leveren aan Groene IT. Slimmer programmeren en een beter beheer van de levenscycli van applicaties zijn de steekwoorden. Om eventuele weerstand binnen de organisatie te overwinnen, is het nodig aan te sluiten op de MVO-strategie van het bedrijf of overheidsorgaan. René Visser is consultant/trainer bij Rendabel Groen. appworks mei 2011 13
integratie ERP en magazijnbeheer stroomlijnen Fossil bij de meesten bekend van de retro-look horloges is sinds de oprichting in 1984 snel gegroeid. IT-technologie heeft een essentiële rol gespeeld in deze expansie. Om het ERP-systeem te integreren met het magazijnbeheersysteem is UC4 Software aan de slag gegaan. Nu is het mogelijk duizenden jobs per dag zorgvuldig op straffe van boetes af te handelen. Het logo van Fossil. HANS VANDAM Om de groei bij te benen en fl exibeler dienstverlening naar de klanten te kunnen leveren, heeft Fossil lang geleden SAP AFS (Apparel & Footwear) Industry Solution als ERP-systeem geïmplementeerd. Dit maakte het mogelijk verschillende productgroottes te leveren en meerdere orders van verschillende winkels tegelijkertijd te verwerken. Denk daarbij aan winkelketens als Nieman Marcus, Saks Fifth Avenue, Nordstrom, Dillard s, JCPenney, Kohl s en Sears. De automatisering van de back-offi ce was essentieel voor het behoud van het concurrentievoordeel. Handmatig SAP AFS draait op een IBM AIX-platform. De software voorziet de afdeling F&A van verkoopanalyses en beheermogelijkheden voor klantendiensten. Tegelijkertijd maakt Fossil ook nog steeds gebruik van een AS/400-gebaseerd warehouse management-systeem: PkMS van Manhattan Associates. Dit systeem zorgt voor het beheer van de orderverwerking, het verpakken van de producten en de distributie vanaf het distributiecentrum in de Verenigde Staten. Fossil krijgt orders via de website, EDI en via zijn retailnetwerk. Al deze verschillende bedrijfsprocessen lopen over meerdere applicaties en computerplatformen heen. Het beheer van dit geheel was nodig om de klanten via de magazijnen wereldwijd te voorzien van de bestelde producten. Om deze uitdaging aan te kunnen, had Fossil een aantal dagelijkse, handmatige procedures in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat de orders zouden binnen komen in SAP en worden verwerkt in PkMS. De jobs op de achtergrond ware handmatig gescheduled, zegt Andy Hess, Vice President of Wholesale Applications bij Fossil. Vertragingen waren ingebouwd in onze workload-plannen om er zeker van te zijn dat de ene taak niet startte voordat een andere was beëindigd. Hierdoor verloren we veel tijd. Toch was ik onder de indruk van de beheerprestaties van de IT-afdeling op het gebied van de coördinatie. Het was behelpen, maar de afdeling haalde het beste uit de situatie. Als de groei van de organisatie niet zo veel was toegenomen, zouden we op deze weg zijn doorgegaan, maar we haalden groeiniveaus van tien, twaalf en achttien procent per jaar. Dat was niet meer vol te houden. Parent/child relaties Fossil had behoefte aan een oplossing voor het automatiseren en integreren van de applicatie-workload binnen de SAP- en PkMS-applicaties. Na onderzoek bij verschillende leveranciers koos Fossil voor UC4. Lennaert de Jong, Sales Manager Benelux & Nordics bij UC4 Software: Wij bieden verschillende mogelijkheden, zoals het confi gureren en beheren van UNIX- en OS/400-jobs, het beheren van many-to-one- en parent/ child-relaties en het inzichtelijk maken van end-to-end-processen. Dit alles met één tool. Inzicht in processen Fossil heeft het UC4-platform geïmplementeerd om processen op het 14 appworks mei 2011
Voor we gebruik maakten van UC4 kregen we regelmatig boetes; nu komt dat nog zelden voor. gebied van wholesale-retail wereldwijd te automatiseren. De ontvangen orders worden ingeboekt in SAP AFS en doorgevoerd naar PkMS voor de verwerking en distributie. UC4 beheert de relaties tussen deze applicaties, zodat orders door PkMS worden verwerkt en de tracking-nummers terugkomen in SAP. Ook automatiseert UC4 veel van de interne achtergrondprocessen binnen de applicaties van SAP en PkMS. De batch scheduling wordt beheerd door de applicatie-teams, omdat wij uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor de afgeronde jobs, aldus Hess. Door UC4 zijn we nu minder afhankelijk van de kennis binnen dit team over batch streams. Ook beschikken we over optimaal inzicht in de organisatie en zien we precies hoe processen verlopen. Met één tool kunnen we nu alle job streams die plaatsvinden in de systemen van UNIX en OS/400 beheren. Iedere tien minuten staan er events gescheduled die ieder weborders sturen naar SAP. De ondersteuning van meerdere triggers biedt ons de mogelijkheid om many-to-one-afhankelijke - relaties waar we in vele jobs mee te maken krijgen - te beheren. Berichtgevingen Doordat Fossil in de Verenigde Staten de warehouse-processen beheert (met PkMS) is het tussen zeven uur s avonds en twee uur s ochtends (VS-tijd) erg druk. Dan worden namelijk de bestelorders van grote retailers verwerkt in SAP. Fossil produceert al voor twee uur s nachts per order Advanced Shipping Notices (ASNs) zodat klanten weten wanneer hun order zal arriveren. Dit moet zorgvuldig gebeuren, aangezien Fossil een geldboete moet betalen wanneer een berichtgeving (ASN) niet tijdig bij een klant aankomt. Door UC4 hebben we inzicht in parent/child jobs en dat is voor ons erg belangrijk, aldus Hess. Facturen van SAP zijn vaak niet representatief. Het kan zijn dat SAP rapporteert dat het factureringsproces is beëindigd, waardoor child-processen worden gestart, terwijl factuur-jobs nog steeds bezig zijn. UC4 biedt ons de mogelijkheid om meerdere jobs tegelijkertijd te draaien. We kunnen de end jobs van ASN tegenhouden om er zeker van te zijn dat ze tegelijkertijd starten. Ook is het mogelijk om de ASN-job handmatig te starten als een klantfactuur al is afgerond. Voor we gebruik maakten van UC4 kregen we regelmatig boetes; nu komt dat nog zelden voor. Geen tijd Lennaert de Jong van UC4: Het UC4-platform kan ruim tweeduizend jobs per dag schedulen bij Fossil. Alle procesgebieden zijn vertegenwoordigd, zoals orderbeheer (ook via internet), fi nance en accounting, procurement, warehouse-functies, distributie van productie een voorspellen van de vraag. Ook wordt het platform gebruikt voor onderhoudstaken. Zo worden Fossil is in eerste instantie bekend geraakt met zijn horloges, maar heeft inmiddels een lijn met veel andere assecoires. de AS/400-systemen en de transfers naar de vestiging in Hong Kong, die s nachts plaatsvinden, gemonitord. Behalve voor het SAP AFS-systeem wordt UC4 ingezet om jobs te draaien op verschillende HR- en retail-systemen. Dit helpt onnodige vertraging ook op die systemen uit te sluiten. Bovendien beheert het UC4-platform ook de automatisering van de vraagplanning-workload die wordt gegenereerd door SAP APO (Advance Planner & Optimizer) en SAP BI enterpriserapportages. Het grootste obstakel is tijd, we hebben geen tijd om te wachten, zegt Hess. Nu we geen vertragingen meer hebben en over verkorte runtimes beschikken, zijn er nauwelijks nog problemen bij de afhandeling van jobs. We hebben nu de schaalbaarheid en fl exibiliteit die nodig is om door te groeien. Wat is Fossil? Fossil richt zich op ontwerp, ontwikkeling, marketing en distributie van consumentenproducten. Tot het basisaanbod van het bedrijf behoort onder meer een uitgebreide productlijn van horloges. Deze horloges zijn te vinden in warenhuizen en speciaalzaken in meer dan honderd landen wereldwijd en via de website. Fossil levert daarnaast lederwaren, riemen, handtassen, zonnebrillen, sieraden en andere accessoires. In 1984 zette de toen 24-jarige Tom Kartsotis in Dallas, Texas, het bedrijf Fossil op. Aanvankelijk om horloges uit het Verre Oosten te importeren naar de VS. Al snel nam hij een ontwerper in dienst die horloges een retro-look gaf. Dit bleek een doorslaand succes en de basis van een snel groeiend bedrijf. Hans Vandam is freelance journalist. appworks mei 2011 15
Moderne IT-professional communiceert IT is de levensader van vrijwel elk bedrijf. Zeker bij een uitgeverij als Sdu moet de IT-functie innovatie in de bedrijfsvoering mogelijk maken en zorgen voor optimale fl exibiliteit. Ondertussen mag er geen twijfel zijn over de betrouwbaarheid en continuïteit van netwerken, systemen en toepassingen. Jos van Leeuwen, directeur Operations bij Sdu, praat over de parallel tussen een piloot en een IT er, de mindset van de nieuwe generatie IT ers en de schaalbaarheidsvoordelen van Jos van Leeuwen: Uiteindelijk zal in een bedrijf als Sdu de IT-strategie steeds verder vervlochten worden met de businessstrategie. outsourcing. HANS VANDAM 16 appworks mei 2011
Om met dat laatste te beginnen: Sdu heeft een praktijkvoorbeeld om het belang van schaalbaarheid duidelijk te maken. Een van de activiteiten van het bedrijf is de jaarlijkse publicatie van de Rijksbegrotingen. Deze zijn toegankelijk via een door Sdu beheerde site waar elk jaar eenmalig een enorme piek optreedt in het aantal bezoekers. Zodra de documenten na de troonrede worden vrijgegeven, duiken journalisten, commentatoren en andere geïnteresseerden er in de uren daarna en masse bovenop. Van Leeuwen: En dan is het erg fi jn dat we de content voor enkele dagen in de cloud van Amazon hebben opgeslagen. Dan kun je de massale vraag eenvoudig aan, terwijl je dat in eigen beheer veel minder kosteneffi ciënt voor elkaar zou kunnen krijgen. De opschalingsmogelijkheden zijn voor Van Leeuwen een van de duidelijke voordelen van outsourcing. We hebben een paar jaar geleden het besluit genomen om de achterkant van de IT zoveel mogelijk bij derden neer te leggen. Dat past in ons streven om de kwetsbaarheid te verlagen en de eigen organisatie zoveel mogelijk te richten op de kerncompetenties. Met onze eigen producten kunnen we ons onderscheiden, met een datacenter niet. De outsourcing van het datacenter in combinatie met een herinrichting van processen heeft in 2010 plaatsgevonden met hulp van Qhuba. Van Leeuwen kijkt er tevreden op terug: Het project is binnen tijd en budget opgeleverd en dat is in de praktijk vaak heel anders. De migratie zelf verliep ook pijnloos. Fascinerend eigenlijk, dat zo n migratie naar een andere serverlocatie kan plaatsvinden zonder dat de winkel ook maar een minuut dicht hoeft. Het succes van de aanpak schuilt volgens mij vooral in de combinatie van een hoog werk- en denkniveau bij de mensen die het traject trekken en veel no-nonsense daadkracht. Wederzijdse afhankelijkheid Zo n pijnloze migratie is mooi, maar zij is eigenlijk ook niet meer dan een begin. Want daarna moet je leren samenwerken met de outsourcingpartner. Van Leeuwen: Er is sprake van een wederzijdse afhankelijkheid die veel verder gaat dan een klant-leverancierrelatie. Dit betekent dat je elkaar begrijpt, kennis van elkaars business hebt en ook vroegtijdig in gesprek gaat over ontwikkelingen en veranderingen. Daarbij komt dat je het over een zeer complexe technische omgeving hebt, waar voortdurend wijzigingen en uitbreidingen in plaatsvinden. Hier hebben we ons van beide kanten in het begin wat op verkeken en we hebben in het eerste jaar dan ook nog wel wat problemen moeten overwinnen. Een betrouwbare en stabiele backbone is van groot belang voor een uitgever als Sdu. Van Leeuwen: Qua hoeveelheid data zijn we vergelijkbaar met een kleine bank, naast de vele terabytes aan opslag wordt er het nodige doorzocht en rondgepompt. De achterkant moet dan ook staan als een huis. De inrichting van de achterkant kan dilemma s opleveren bijvoorbeeld omdat je bij de uitbesteding probeert om voor de contractperiode toekomstvaste en fl exibele constructies te bouwen. Dat levert bij de huidige technologische- en businessontwikkelingen nog wel eens een spanningsveld op, want de praktijk haalt je soms links en rechts in en dan blijk je minder toekomstvast of fl exibel dan gedacht. Meedenken met business Wat echter nog lastiger is, is om de IT-functie ook daadwerkelijk (strategische) waarde te laten genereren voor de business. De IT-specialist die alleen maar reactief de verzoeken van de business in behandeling neemt en vervolgens een applicatie gaat bouwen is niet meer van deze tijd. Een moderne IT-professional moet met de business meedenken over kansen en bedreigingen en voortdurend oog hebben voor verbeteringen. Sterker nog, IT zou de innovatie moeten aanjagen. Dat is mijn ideale wereld, zo stelt van Leeuwen vast, en ik realiseer me ook wel dat we die ideale Elke IT er moet voortdurend denken vanuit de klant en bijdragen aan een korte time-to-market met slimme toepassingen. wereld zeker nog niet helemaal hebben bereikt. Maar we zijn stappen aan het zetten, en daar gaat het om. Uiteindelijk zal in een bedrijf als Sdu de IT-strategie steeds verder vervlochten worden met de businessstrategie. Het succes in onze markten hangt voor een belangrijk deel af van de snelheid waarmee we kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen, die elkaar juist in de onlinemarkt een groeimarkt voor uitgevers in rap tempo opvolgen. Weinig zekerheden Sdu behaalt nu meer dan 40 procent van de inkomsten uit online-uitgaven en die markt is zeer onvoorspelbaar met trends en uitgeefconcepten die elkaar in snelle vaart opvolgen. Van Leeuwen: Er zijn maar weinig zekerheden in deze markt, behalve dan de wetenschap dat de groei zal komen uit onlinekanalen. In zekere zin dient onze strategie zich te richten op het creëren van een ultiem adaptief vermogen. Om de onlinekansen goed te benutten moeten IT en de business naadloos samenwerken. Daarom hebben we het projectmanagement voor onlineproducten gedecentraliseerd naar de bedrijfseenheden, zodat IT dichter op de business komt te zitten en we gezamenlijk externe IT-projecten opstarten en uitvoeren. Dat is goed voor de fl exibiliteit, maar levert ook onvermijdelijk dilemma s op. Want zodra je de business volledige vrijheid geeft, kan dat op gespannen voet komen te staan met de beheersbaarheid. Het is dan ook voortdurend zoeken naar het juiste evenwicht. Niets is voor eeuwig Sdu heeft enkele duidelijke keuzes gemaakt over de optimale inrichting van de IT-functie. Het projectmanagement ligt zoals gezegd bij de businessunits zelf; de achterkant van de IT wordt zoveel mogelijk uitbesteed en voor ontwikkeling van specifi eke (uitgeef)applicaties worden kleine appworks mei 2011 17
gespecialiseerde partijen ingeschakeld. Van Leeuwen: Voor ons blijft het lastig om die specialistische kennis in huis te halen. Getalenteerde IT-professionals hebben van Sdu nog weleens een verkeerd beeld. Ze associëren ons vooral met de Staatscourant en het Groene Boekje en denken dat er hier geen uitdagende omgeving is. De realiteit is heel anders: we zijn een multimediale uitgever van vakinformatie die we verspreiden via print tijdschriften, dagbladen en boeken maar vooral ook online websites, applicaties, databases, etcetera. Mooi voorbeeld is dat we onlangs een applicatie voor de ipad hebben gemaakt voor de toepassing van de kantonrechtersformule bij ontslag. We opereren in een dynamische omgeving en moeten keuzes uit het verleden dan ook regelmatig opnieuw tegen het licht houden. Niets is voor eeuwig. Zodra je de business volledige vrijheid geeft, kan dat op gespannen voet komen te staan met de beheersbaarheid. Het is dan ook voortdurend zoeken naar het juiste evenwicht. Vanuit de klant denken Bij een innovatief bedrijf als Sdu hoort een IT-specialist die zich goed kan inleven in de behoeften van de klant bijvoorbeeld een advocaat en feilloos aanvoelt wat er in de business speelt. Volgens Van Leeuwen gaat het om de juiste mindset van een IT-professional. We moeten voortdurend de dialoog met de business aangaan. Communiceren, communiceren, communiceren. Elke IT er moet voortdurend denken vanuit de klant en bijdragen aan een korte time-to-market met slimme toepassingen. De moderne IT er moet niet alleen verdiept zijn in zijn IT-werk, maar vooral veel communiceren met de business over dat werk. We moeten ons ook realiseren dat een onlineproduct eigenlijk nooit af is en continu in ontwikkeling blijft. Altijd in bèta. Google is er groot mee geworden en het past bij deze tijd om voortdurend te experimenteren en te leren. In de klassieke opvattingen over IT was dat allemaal heel anders. Je leverde aan het eind van je project een systeem op, droeg het over aan beheer en bleef er dan bij voorkeur zo lang mogelijk van af. Nu is dat volledig anders, dat vergt dus een fl inke omschakeling. Ik ben blij met de stappen die wij al gezet hebben. Maar ik realiseer me ook dat we nog midden in die kanteling zitten en ook moeten blijven leren. Informeren Overigens geldt ook voor de IT er die meer op de achtergrond opereert dat de mindset van vroeger echt niet meer kan. Van Leeuwen vergelijkt het met een vliegtuig waar alle passagiers al aan boord zijn en dat al een uur lang stilstaat bij de slurf van de gate vanwege een probleem. Natuurlijk, de piloot en de technici zijn zeer deskundig en moeten er dan alles aan doen om het probleem snel en goed op te lossen, maar ze moeten daarbij vooral ook helder aan de passagiers laten weten dat ze ermee bezig zijn. Dat dit probleem ook bij de NS speelt, is duidelijk geworden uit de Tweedekamerdebatten hierover. IT ers zijn in hun enthousiasme soms geneigd zich helemaal te richten op het zo snel mogelijk oplossen van een probleem. En ze vergeten dan soms om de getroffen gebruikers en klanten daarover te informeren. Hans Vandam is freelance journalist. Advertentie 18 appworks mei 2011
applicaties De mooiste cloud-applicatie Samenwerken bleek de winnende strategie, zegt Floor Verheul, functioneel CRM-consultant bij Macaw. Zij behoort tot het winnende team dat onlangs de RAD-race won om de mooiste cloud-applicatie te maken. Daarbij ging het vooral om samenwerken tussen Business Intelligence, xrm (voortvloeiend uit CRM) en Systeem Integratie. TEUS MOLENAAR Zoals in ieder gespecialiseerd bedrijf zijn er verschillende afdelingen te onderscheiden bij Macaw. Een applicatie, met onder meer gebruikmaking van het cloud-applicatieplatform Azure van Microsoft, trekt zich evenwel niets aan van de scheidslijnen tussen de deze afdelingen. Daarom is tijdens de wedstrijd vooral de nadruk komen te liggen op de onderlinge samenwerken, meent Verheul. De overige teamleden zijn overigens Dave Ruijter, Erik Proost, Antoon Tuijl en Arjaan Meirink. Macaw had een bootcamp georganiseerd voor de eigen medewerkers om het gevoel van cloud in de vingers te krijgen. Om het leuk te maken, is er het wedstrijdelement aan toegevoegd. Zes teams streden om de eeuwige roem. De business case was om in teamverband een Microsoft Dynamics CRM-Online applicatie te ontwikkelen waarin registratie van telefoon, leaseauto s en pc s kan plaatsvinden. Of, zoals Verheul het zegt: We hebben bij Macaw een personeelsinformatiesysteem on-premise, met onder meer de urenregistratie van de medewerkers. Dat was eigenlijk het bronsysteem. We hebben een webservice van Microsoft CRM- Online gebruikt om de data uit het on-premise personeelsinformatiesysteem in te laden in de CRM-Online omgeving. Daarmee gaat onpremise data naar online-data. Op zichzelf is dat al mooi, want daarmee kun je in CRM-online in heel korte tijd voor elkaar krijgen dat je daar een aantal processen kunt ondersteunen, zoals het lease-auto-proces en het telefoonproces. Via de Microsoft CRM-Online webservice hebben we data geëxporteerd naar een SQL Azure operational datastore. En van daaruit konden we naar verschillende applicaties rapporteren. Kort en bondig Daarmee heeft Verheul meteen het geheim van de smid verklapt, want zij zat in het winnende team. Dat komt vooral door de goede samenwerking die wij in ons team hadden, onder leiding van projectmanager Erik Proost, meent zij. We wisten duidelijk wat we wilden gaan doen, zodat we niet veel tijd kwijt waren aan discussies. Natuurlijk hebben we gediscussieerd, maar dat was kort en bondig. We hebben veel van elkaar geleerd en dat was ook de bedoeling: om over de eigen grenzen heen te kijken. Halverwege de dag hebben we een gesprek met de fi ctieve opdrachtgever gehad en daarin hebben we achterhaald wat de achterliggende reden voor de applicatie was. Wat zij zelf heeft geleerd van deze eendaagse wedstrijd? Dat het mogelijk is in korte tijd een koppeling te maken tussen een on-premise applicatie en CRM-Online. En ik gemerkt dat wij in zeer korte tijd een hybride oplossing hebben kunnen neerzitten. Daarnaast vond ik het leuk om samen te werken met collega s die je eigenlijk nooit ziet. Belangrijk was dat collega s onderling meer inzicht krijgen in het werk van de ander. Daarom moet een BI er zich bezighouden met SI, en een CRM er weer met BI. Macaw gaat uiteindelijk deze applicatie in eigen bedrijf gebruiken. Teus Molenaar is hoofdredacteur van AppWorks. appworks mei 2011 19
migratie Danone naar Enterprise 2.0 Danone migreerde in samenwerking met e-offi ce een groot deel van de organisatie naar IBM Lotus Notes. Doel is dat alle landen waarbinnen het bedrijf opereert op één platform werken. Door overnames was dat niet het geval. Tegelijk heeft de multinational stappen gezet binnen de transformatie naar Enterprise 2.0 TEUS MOLENAAR Over de transitie van Danone hebben wij een gesprek met Berend-Jan Ros, Global Project Manager IS bij Danone Nederland, Rene Rietveld, verantwoordelijk voor IBM Lotus Notes bij e-offi ce en Arno Zwaag, consultant bij e-offi ce. Ros: Als Global Project Manager IS bij Danone ben ik verantwoordelijk voor de IT-projecten binnen Danone Nederland. Daarbij maak ik graag verbeterslagen in huidige processen. Groupe Danone is een internationale onderneming in de voedingsmiddelenindustrie en nam in 2007 de organisatie Numico over. Bij Groupe Danone werkte men al met Lotus Notes, de nieuwe divisies (afkomstig uit Numico) werkten toen nog met Microsoft Exchange. Vanuit het hoofdkantoor van Danone was de wens om met één platform te gaan werken. Daarom besloot de organisatie alle divisies te migreren naar Lotus Notes. e-offi ce is IBM businesspartner en voerde eerder een onderzoek voor ons uit die ons hielp bij de keuze tussen Microsoft Exchange en IBM Lotus Notes, vervolgt Ros. Ook voor het migratietraject voor Danone Nederland en het realiseren van de technische migratie strategie voor de globale migratie, maakten we graag gebruik van de expertise van e-offi ce als sparring partner in samenwerking met de interne compentence centers van Danone. Lotus loves Danone De migratie is inmiddels grotendeels afgerond. 12.000 Medewerkers uit 60 landen zijn gemigreerd. 98 Procent van de organisatie is daarmee over op Lotus Notes. De migratie zelf was een uitgebreid proces, waarbij de adoptie van het nieuwe platform onder de gebruikers veel aandacht kreeg. Rietveld: Via de registratietool van e-offi ce konden medewerkers van Danone zich aanmelden voor het migreren van hun e-mail naar Lotus Notes. Zij leverden hun laptop op kantoor in - op de Lotus Loves- stand die speciaal was ingezet voor dit project - gingen in training en na afl oop van de training haalden zij hun laptop weer bij de stand op. De rest van de dag waren specialisten van e-offi ce en Danone op de Lotus Loves-stand aanwezig voor vragen van medewerkers. Daarnaast verzorgden we ook gebruikershandleidingen en zijn de antwoorden op de meest gestelde vragen terug te vinden op het intranet. De extra aandacht die Danone gaf aan het adoptieproces wierp zijn vruchten af, zegt Ros. Na ongeveer een maand te werken met Lotus Notes, werden medewerkers steeds positiever over de nieuwe werkomgeving. Natuurlijk was het werken met Lotus Notes even wennen voor de medewerkers, omdat het anders is dan het werken met Exchange. Maar Lotus Notes heeft nagenoeg dezelfde mogelijkheden. Dancore applicatieplatform 20 Nu de migratie nagenoeg is voltooid, is men zich bij Danone steeds bewuster van de kracht van het Lotus Notes platform. Met Lotus Notes is meer mogelijk dan alleen e-mail en agendabeheer. Je kunt het inzetten als een applicatieplatform voor bijvoorbeeld workfl ow, fi nanappworks mei 2011