Grenzen van e behandelingen Corinne Ellemeet (GroenLinks): Grenzen van 1. Wat kán er allemaal? 2. Mág alles wat kan? 3. Móet alles wat mag? Paul Lieverse, anesthesioloog en bestuurslid van CMF Nederland privé paullieverse.nl CMF cmf-nederland.nl Welke niet-passende behandelingen kunnen we beter achterwege laten? Nota Lachend Tachtig op 23 april 2018 De dood is niet tegennatuurlijk Eens moeten mensen sterven en daarna volgt het oordeel. Hebreeën 9:27, HSV Zinloos of zinloos Stellingen Elke behandeling is van waarde, minder doen is de patiënt afschrijven Be zonder realistisch doel is bedrog, maakt misbruik van vertrouwen 1
Grenzen van e behandelingen Zinloos of zinloos Zinvol doel te bereiken? Gewenst of niet? Proportioneel? 2. 3. 4. 5. Gezin Huisvesting Huwelijk Inkomen 6. Lichamelijke gezondheid 7. Geloof 8. Vrienden en kennissen 9. Zinvolle tijdsbesteding 50000 45000 Betaalbaar? Visie op geneeskunde Visie op de mens Effectief of niet? Kansrijk of kansloos? Kan de patiënt het aan? Wat vinden ouderen zelf belangrijk? 1. Geestelijke gezondheid Zorgkosten naar leeftijd Totale kosten (miljoen ) 40000 35000 Kosten per inwoner ( ) 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 < 1 jaar 1-14 jr 15-24 jr 25-44 jr 45-64 jr 65-74 jr 75-84 jr 85-94 jr 95+ Zorg rond het levenseinde De praktijk De wens van de KNMG Langer willen leven Praten over het levenseinde gewoner Praten over doodgaan taboe Wensen worden verhelderd Thuis sterven steeds minder Beslissingen neem je samen De dood gemedicaliseerd Richtlijnen ook gericht op laten Advance Care Planning onbekend Zorgstelsel gericht op passendheid 2
Grenzen van e behandelingen Artsen nodigen te weinig uit om wensen rondom sterven te uiten Artsen dóen liever dingen dan dat ze práten Maar ook voldoening: Tot eind goed zorgen, dat voelt goed Hoe ACP starten: Praten, en oefenen Wat verwacht u van de toekomst met uw ziekte? Waar hoopt u op? Waar bent u bang voor? 75-plussers: 60% denkt na over toekomstige gewenste behandelingen Vooral euthanasie (19%) en reanimeren (16%) met huisarts besproken Wettelijke regels Wilsbekwame patiënt beslist over wel of niet be Dit geldt ook als een besluit niet redelijk lijkt Patiënt kan arts niet dwingen een behandeling te doen Indien niet wilsbekwaam, dan beslist wettelijk vertegenwoordiger 3
Grenzen van e behandelingen Leven beschermen Verder lijden voorkomen Basale zorg (voeding en vocht) Dood ook accepteren als gevolg van niet-be Geavanceerde zorg (nierdialyse) Men mag be met risico op eerder overlijden Reanimatie-poging passend? Welk ongemak erdoor te verwachten? Welke risico s zijn er op verslechtering of overlijden? Symptoombestrijding of werkelijk genezing? Is er voldoende fysiologische reserve? Is de aandoening reversibel Dood accepteren als gevolg van ziekte Welke gezondheidswinst ervan te verwachten? Kosten-baten analyse Surprise question Bij mono-orgaanfalen is technologie proportioneel Bij multi-orgaanfalen wordt het geleidelijk disproportioneel Daarom in samenhang bekijken in plaats van per orgaanstelsel Be zonder e rationale wordt mis 4
Grenzen van e behandelingen Genezing Palliatie van klachten Verslechtering voorkomen Conditie verbeteren Afhankelijk van zorg Gaan sterven Waar komt over-be vandaan? Arts in de behandelstand Levenseinde onverteerbaar Soort kansspel Angst voor de dood Onafhankelijk advies Advies senior collega Second opinion Moreel beraad We stoppen niet met zorgen Pijn Kortademigheid Verwardheid Wat doen bij conflict? Mediation Naar de rechter Iets niet doen is niet hetzelfde als niets doen 5