gezondheidszorg jaarverslag 2008

Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg jaarverslag 2008 32687_BW.indd 1 20-05-2009 15:30:24

2 jaarplan EconomischE ontwikkeling RottERdamsE gezondheidszorg Eén van de meest waardevolle sectoren voor Rotterdam is de zorg. 32687_BW.indd 2 20-05-2009 15:30:30

32687_BW.indd 3 20-05-2009 15:30:33 3

4 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg voorwoord Eén van de meest waardevolle sectoren voor de stad is de Rotterdamse gezond heidszorg. Niet alleen vanwege het belang van de sector voor de bevolking, maar ook vanwege de werkgelegenheid en de economische waarde. Deze brede bedrijfstak strekt zich uit van wetenschappelijke ontdekkingen tot het begeleiden van gehandicapten en van medische wellness tot gecom pliceerde operaties in ziekenhuizen. De vraag is wat er moet gebeuren om te zorgen dat de economische spin-off van al die medische en zorgactiviteiten toeneemt. Het gaat dan niet alleen om de spin-off van fysieke zorglocaties, maar ook om nieuw ondernemerschap en kennisvalorisatie (het transformeren van kennis in bedrijvigheid). Daarnaast speelt de vraag of er wel voldoende gekwalificeerd personeel is om de groei van de sector te waarborgen. Op dit moment is het de op één na grootste sector van Rotterdam en de belang rijkste banenmotor van de stad met steeds meer marktinitiatieven. Voor de komende jaren wordt een sterke groei verwacht van zowel de markt voor gezondheids zorg als de markt voor welzijn en wellness. Er is dan ook steeds meer erkenning voor de economische meerwaarde van de sector voor de stad. Programma ER Naast deze economische waarde is het ook van belang om de zorg toegankelijk, kwalitatief goed en betaalbaar te houden. Dat kan door innovatie en onder nemerschap in de zorg te stimuleren. Belangrijke thema s daarbij zijn: stimuleren van kennisallianties en kennis valorisatie, arbeidsmarkt en scholing, gebieds ontwikkeling voor de gezondheidszorgeconomie en vergroten van zelfredzaamheid van burgers. Om dit 32687_BW.indd 4 20-05-2009 15:30:33

5 proces te ondersteunen is de gemeente in 2008 gestart met het programma Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg, kortweg programma ER. De centrale doelstelling van het programma is: De Rotterdamse zorgeconomie is een gezonde economische sector met veel bedrijvigheid en werkgelegenheid. Jaarverslag 2008 en jaarplan 2009 in één brochure Vanaf januari 2008 startte het Ontwikkellingsbedrijf Rotterdam (OBR) met de uitvoering van het programma ER. Welke resultaten zijn behaald in het afgelopen jaar, leest u in deze brochure in het deel Jaarverslag 2008. Welke doelen gesteld zijn voor 2009 en hoe het uitvoerings programma hiervoor er uitziet, leest u in het deel Jaarplan 2009. Jaarverslag en jaarplan zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Dat gene wat van belang was in 2008 vindt zonder meer zijn toekomst in 2009. En nieuwe ontwikkelingen die zich in 2009 aandienen, moeten op de een of andere manier wortelen in de basis van het programma ER, die gelegd is in 2008. Om die samenhang nog eens extra te onder strepen zijn het jaar verslag en het jaarplan samengevoegd in één brochure. Januari 2009 College van burgemeester en wethouders 32687_BW.indd 5 20-05-2009 15:30:34

6 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg inleiding De Rotterdamse gezondheidszorgeconomie is op dit moment, met 55.000 arbeidsplaatsen en een geschatte omzet van 2,5 miljard, een van de grootste economieën van Rotterdam. Daarnaast is het in regio Rijnmond de snelst groeiende economie met een groei tussen 1988 en 2006 van meer dan 50%. De gemeente Rotterdam maakt zich sterk voor een verdere stimulering van de Rotterdamse gezondheids zorg eco nomie. Daarmee speelt de gemeente in op een belangrijk knelpunt voor de toekomst, namelijk de toenemende zorgvraag in combinatie met een afnemende groei van het aantal benodigde arbeids krachten die deze zorg kunnen leveren. Om de zorg toegankelijk, kwalitatief goed en betaalbaar te houden is het noodzakelijk om te werken aan inno vatie en ondernemerschap in de zorg. Om dit proces te ondersteunen is de gemeente in 2008 gestart met het programma Economische ontwikkeling Rotterdamse gezond heids zorg, kortweg programma ER. In dit jaarverslag geven wij u een kort overzicht van de belangrijkste resultaten die in 2008 zijn behaald. Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam heeft in 2008 voldoende middelen gekregen om de resultaten die in dit jaarverslag staan, te realiseren. Voor het behalen van deze resultaten is nauw samen gewerkt met de diensten Jeugd Onderwijs en Samenleving (JOS), Sociale Zaken en Werkgelegen heid (SoZaWe), Gemeen telijke Gezond heidsdienst Rotterdam-Rijnmond (GGD), dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting (ds+v) en diverse deelgemeenten. Daarnaast wordt actief samen gewerkt met zorgaanbieders in de stad, kennis instellingen, bestaande samen werkingsverbanden en bedrijven. 32687_BW.indd 6 20-05-2009 15:30:34

7 Uitdaging voor programma ER Het programma ER is gericht op de onbalans tussen de toenemende zorgvraag en een achterblijvend zorgaanbod als gevolg van een tekort aan gekwalifi ceerde arbeidskrachten. De zorgvraag neemt toe door meer chronisch zieken, meer kansen om te overleven na een ernstige aan doening en een steeds ouder wordende bevolking. De zorgvraag is in de periode 2000 tot 2006 met 27% gestegen. Als de zorgvraag in dit tempo blijft groeien en we op dezelfde wijze zorg blijven verlenen, moet in 2025 ongeveer 50% van het Bruto Nationaal Product ter beschikking komen van zorg, welzijn en preventie. Dit geeft een macro-economische uitdaging voor Nederland en zeker voor Rotterdam, omdat uit onder zoek van het Erasmus Medisch Centrum blijkt dat Rotterdam de meest ongezonde stad van Nederland is (gemeten naar de levensverwachting). Daarnaast is de komende jaren de kwantitatieve en kwalitatieve mismatch op de arbeidsmarkt voor de zorg blijvend. Kwalitatief omdat de competenties van medewerkers onvoldoende aansluiten bij de vraag van zorgaanbieders en consumenten. Kwantitatief omdat het aantal beschikbare zorg verleners (binnen bepaalde beroepen) niet toereikend is. Op dit moment werkt één op tien arbeids krachten in de zorg. De verwachting is dat dit in 2020 gestegen is tot vier op de tien. De uit gaven voor zorg stijgen daarmee navenant. Deze uitgaven stijging voor zorg geeft een macro-economisch probleem. De gehele problematiek op het gebied van vraag en aanbod is als een weegschaal die uit balans raakt. De dreigende onbalans van de zorgmarkt vraagt om nieuwe benaderingen in de zorg. Juist die 32687_BW.indd 7 20-05-2009 15:30:34

8 jaarverslag EconomischE ontwikkeling RottERdamsE gezondheidszorg benadering biedt kansen voor ondernemerschap en economie. De aanpak van het programma ER helpt om de weegschaal voor de korte en de langere termijn in balans te houden. Nieuw evenwicht Een goede weegschaal heeft een stevige basis, die voorkomt dat de weegschaal bij het beladen van de schalen omvalt. Voor het programma ER is die basis innovatie en ondernemerschap binnen de cure, care, preventie en welzijn. Op een weegschaal kunnen gewichten worden geplaatst of weg genomen om de balans te herstellen. Voor het programma ER zijn de volgende vier kern thema s gedefi nieerd: stimuleren van kennisallianties en kennis valorisatie arbeidsmarkt en scholing gebiedsontwikkeling voor de gezondheids zorgeconomie vergroten van zelfredzaamheid van burgers. Deze thema s interacteren met elkaar, versterken de basis en/of dragen individueel hun gewicht bij aan de schalen van de weegschaal. Indien de zorgmarkt en Rotterdamse ondernemers de kansen rondom deze thema s grijpen, brengt het de weegschaal weer in balans. De thema s macro economisch vraagstuk mismatch arbeidskrachten toenemende zorgvraag innovatie en ondernemerschap kennisallianties en kennisvalorisatie arbeidsmarkt en scholing gebiedsontwikkeling zelfredzaamheid van burgers 32687_BW.indd 8 20-05-2009 15:30:37

9 dragen bovendien bij aan een economische spin-off voor Rotterdam: groeiende werkgelegenheid en meer ondernemerschap bij de ontwikkeling van nieuwe zorgproducten en het leveren van diensten. Aanpak programma ER De letters ER in de naam van het programma verwijzen naar het in de medische wereld en bij een breder publiek bekende begrip ER (Emergency Room). Het programma streeft naar een ER-aanpak met korte interventies gericht op het oplossen van knelpunten die ontstaan rondom de ambities. De bedoeling is dat zorgaanbieders, zorg verzekeraars, ondernemers de ambities zelf omzetten in acties. Daar waar meer begeleiding nodig is, worden projecten in samenwerking met partners opgezet. Indien nodig wordt aanvullende financiering gezocht bij gemeente, provincie, het Rijk, Europese fondsen en/of private financiers. Programma ER in 2008 In 2008 zijn belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling van en communicatie over het programma. Op 20 mei 2008 heeft het College van Burgemeester en Wethouders de visie en het uitvoerings programma Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg vastgesteld. Op 11 juni 2008 presenteerden wethouders Harbers en Kriens het programma in een gezamenlijke bijeen komst met de Economic Development Board Rotterdam (EDBR). De EBDR lichtte het advies Rotterdam: op kop in zorg toe. Tijdens het Zakenfestival 2008 (28 t/m 30 oktober) kregen de ambities uit de visie en het programma aandacht tijdens het openingsdiner en de opening van de tweede dag. De directeur Economie van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam presen teerde op 24 oktober het programma aan de directeur-generaal lang durige zorg met portefeuille ICT en een programmadirecteur ICT en Innovatie van het Ministerie van VWS. De commissie voor Economie, Sociale Zaken, Haven, Vervoer en Milieu (commissie ESMV) nam met instemming kennis van de visie en het uitvoeringsprogramma en besprak dit op 11 december. Leeswijzer Dit jaarverslag is opgebouwd aan de hand van de basis van de weeg schaal en de vier hoofdthema s. Elk hoofdstuk begint met een korte introductie. Daar onder volgen de resultaten van 2008 en de uitdagingen voor 2009 en 2010. 32687_BW.indd 9 20-05-2009 15:30:37

10 jaarverslag EconomischE ontwikkeling RottERdamsE gezondheidszorg De basis van het programma ER is het stimuleren van innovatie en ondernemerschap. 32687_BW.indd 10 20-05-2009 15:30:44

11 32687_BW.indd 11 20-05-2009 15:30:48

12 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg de basis: innovatie en onder nemerschap 32687_BW.indd 12 20-05-2009 15:30:48

13 De basis van het programma ER is innovatie en onder nemerschap in zowel de cure-, care-, preventie- als welzijns sector. Zorginnovatie biedt kansen voor zowel de traditionele zorgaanbieders, zorg verzekeraars als nieuwe partijen in deze sectoren. Het programma ER speelt in op de trend dat zorgondernemers en andere partijen elkaar opzoeken en gaan samenwerken. Het inspelen op de veranderde zorgvraag leidt tot nieuwe zorgconcepten, inno vatieve oplossingen en nieuwe producten en diensten. Ondernemersdesk Het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam ondersteunt ondernemers vanuit de Ondernemerswinkel bij de Kamer van Koophandel en in het Ondernemershuis Zuid. De voorbereidingen voor specifieke dienst verlening aan ondernemers in de zorg is in 2008 gestart. Zo zijn inmiddels de inhoudelijke gegevens over benodigde vergunningen, aan te vragen subsidies en mogelijkheden voor huisvesting beschikbaar. In eerste instantie bedient de Ondernemersdesk de medische onder nemers. Waar mogelijk wijst de desk ook onder nemers uit andere sectoren zoals de ICT en de creatieve sector op de kansen die de gezondheidszorg hen kan bieden. Subsidieregelingen Via de subsidieregeling Ondersteuning Ondernemers Rotterdam (OOR) kregen 13 zorgondernemers in 2008 subsidie voor de kosten van advies, ondersteunings- en scholingsactiviteiten. Zeven van deze zorgondernemers zijn starters. 32687_BW.indd 13 20-05-2009 15:30:48

14 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg Het project Kansenzones loopt tot en met 2008 en biedt ondernemers in delen van Charlois en Feijenoord de mogelijkheid om aanspraak te maken op maximaal 50% investeringspremie. In 2008 is 47 maal een beroep gedaan op de Kansenzone-regeling door een onderneming uit de zorg- en welzijnsector. De gemeente Rotterdam subsidieerde in 2008 een haalbaarheidsonderzoek voor de aansluiting op glasvezel en ICT-toepassingen in de zorg. Een glasvezelnetwerk is voor de gezondheidszorgsector van belang, omdat daarmee gegevens over zorgaanbieders en zorgvragers snel en veilig kunnen worden uitgewisseld. In 2008 is onder de tien grootste Rotterdamse zorginstellingen en ziekenhuizen een onderzoek gehouden naar de behoefte aan een ICT zorgdienstencentrum Rijnmond binnen de omgeving van de Rotterdam Internet exchange (RiX: de Rotterdamse internetportal). Vervolgacties Naar aanleiding van het onderzoek zijn de volgende vervolgacties georganiseerd: planuitwerking met Erasmus MC en Maasstad Ziekenhuis; aansluiting bij ontwikkeling EPD Rijnmond; aansluiting bij initiatief Zorgportal Rijnmond; ontwikkeling hardware zorgdienstencentrum in samenwerking met TCN en RiX in het datacentrum van gebouw De Spaanse Kubus op bedrijventerrein de Spaanse Polder. Zorgportal Rijnmond De EDBR adviseert in haar rapport Rotterdam: op kop in zorg de gemeente Rotterdam om te investeren in een zorgportal om daarmee de zelfstandigheid en regie van burgers over hun zorg te vergroten. Zorg aanbieders kregen vanuit de landelijke overheid de missie mee om te concurreren met elkaar. De Rotterdamse overheid moet zorgen dat de weg voor de burger naar gepaste zorg helder is. Zij heeft de verant woordelijkheid om het aanbod inzichtelijk te maken. Met een portal legt Rotterdam hiervoor de basis. Een zorgportal kan de ingang voor het zorgproces zijn en tevens een virtuele plaats waarop aanbieders en bedrijven verder kunnen bouwen aan hun dienstverlening. 32687_BW.indd 14 20-05-2009 15:30:48

15 Ontwikkeling door RijnmondNet Stichting RijnmondNet ontwikkelt een aantal ICT-functionaliteiten om de zorgcommunicatie te bevorderen. Eén van deze functionaliteiten is een zorgportal voor zorgconsumenten, bestaande en nieuwe zorgaan bieders en ondernemers in de zorg. In 2008 ontwikkelde RijnmondNet de basisinfrastructuur voor Zorgportal Rijnmond, waaronder berichtenverkeer in woord en beeld en de beveiliging hiervan. Deze infrastructuur is vanaf eind 2008 in gebruik. Daarnaast startte een pilot in het Erasmus Medisch Centrum waarbij arts(en) en patiënt gegevens uitwisselen. Zorgportal Rijnmond wil uitgroeien tot hét communicatieknooppunt voor zorg, preventie en welzijn voor de regio Rijnmond, gericht op zowel zorgconsumenten als zorgaanbieders. Het gaat daarbij om diverse communicatiestromen. Ten eerste om de patiëntengegevens in woord en beeld, uit te wisselen tussen zorgaanbieders onderling en met de patiënt. Elektronisch patiëntendossier Een belangrijke ontwikkeling om een zorgportal mogelijk te maken is het elektronisch patiëntendossier (EPD) voor iedere burger in de regio Rijnmond. Het regionaal EPD wordt via de zorgportal ontsloten en door burgers zelf beheerd. Zorgaanbieders uit de regio Rijnmond en met name Rotterdam leveren automatisch de gegevens voor het EPD met een standaardindeling en -taal, CCR Tolven genaamd. Hiervoor maakt RijnmondNet koppelingen tussen het EPD van de zorgaanbieder en een regionale door burgers beheerde databank. Daarmee is het Rotter damse initiatief een aanvulling op het landelijke EPD. Het landelijke EPD is bedoeld voor zorgaanbieders die vanuit een landelijk schakelpunt in de patiënten dossiers van diverse zorgaanbieders kijken. Dit door het ministerie van VWS gestarte initiatief is nog niet bedoeld voor burgers c.q. patiënten. De initiatiefnemers van Zorgportal verwachten dat een landelijke overeen stemming over die minimale dataset jaren gaat duren. Lokaal is dit makkelijker te regelen, omdat er al vertrouwen tussen de verschillende partijen is. Informatievoorziening Een tweede communicatiestroom die op de zorgportal moet plaatsvinden is de informatievoorziening tussen burgers en zorg aanbieders, burgers onderling en zorgaanbieders onderling. Denk aan een zoekprogramma op 32687_BW.indd 15 20-05-2009 15:30:49

16 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg klacht, een verwijssysteem naar zorg aanbieders, een afspraaksysteem via internet en een online intakesysteem. Ook het beheren van gegevens en aansturen van de zorgverlening voor anderen bijvoorbeeld familieleden is daarmee mogelijk. Niet-medische communicatie Tenslotte ondersteunt de Zorgportal niet-medische commu nicatie voor burgers en zorgaanbieders, zoals een zelfdiagnose-instrument, ondersteuning bij de zelfredzaamheid voor zorgconsu menten en een aanbod van zorggerelateerde diensten en producten. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de digitale vraagwijzer voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), die samen met de GGD voor de zorgportal wordt ontwikkeld. Stichting RijnmondNet diende met financiële ondersteuning van het programma ER in november een subsidieaanvraag in bij Pieken in de Delta voor de ontwikkeling van overige functionaliteiten van Zorgportal Rijnmond. Gemeente Rotterdam heeft de cofinanciering toegezegd. Samenwerking De uitdaging in de eerste maanden van 2009 de komende maanden is om alle zorgaanbieders (cure, care, welzijn en preventie) en ondernemers in de medische sector in de regio Rijnmond actief betrokken te krijgen bij de ontwikkeling van de portal. Het programma ER nam het initiatief voor de ontwikkeling van een promotiefilm over Zorgportal Rijnmond. Deze film is begin 2009 gereed en ondersteunt de communicatie over Zorgportal Rijnmond met potentiële partners en gebruikers. In het eerste kwartaal 2009 zijn er met alle zorgaanbieders en ondernemers in de medische sector gesprekken over hun bijdrage aan de ontwikkeling van de Zorgportal Rijnmond. Op basis van de gespreks - ronde wordt vervolgens een projectplan geschreven voor de ontwi k ke - ling van Zorgportal Rijnmond. Onderdeel van dit projectplan is een convenant waarin beschreven staat wat de verschillende zorgaanbieders willen bijdragen (menskracht, middelen) aan én gebruiken van de portal. Het programma ER subsidieert zowel de gespreksronde als het schrijven van het projectplan. 32687_BW.indd 16 20-05-2009 15:30:49

17 Medical Delta De ontwikkeling van een Medical Delta voor de regio Zuidwest Nederland is geïnitieerd door twee universitaire zorgaanbieders (Erasmus Medisch Centrum en Leids Universitair Medisch Centrum) en drie universiteiten (Erasmus Universiteit Rotterdam, Technische Universiteit Delft, Universiteit Leiden). Zij streven naar doorbraken in de gezondheidszorg door nieuwe technologieën en onderwijscurricula te ontwikkelen en het benutten van economische kansen samen met het bedrijfsleven. In december spraken de hoogleraren en beleidsondersteuners van Medical Delta en de wethouders Economische Zaken en beleidsondersteuners van de gemeenten Rotterdam, Delft en Leiden over samenwerking. In dit overleg spraken de partijen af dat zij in 2009 en 2010 gezamenlijk werken aan vier actiepunten: 1. het aanpakken van arbeidstekorten (met name laboranten) en faciliteiten voor medewerkers (in het bijzonder expats) 2. stimuleren van kennisvalorisatie 3. verbinden van praktijk (zorgmedewerkers en burgers) aan innovaties 4. marketing, acquisitie en profilering Voor ieder actiepunt maakt men in 2009 met experts van de drie gemeenten en Medical Delta een actieplan. Rotterdam, in het bijzonder de programma manager ER, is verantwoordelijk voor het actieplan arbeidsmarkt. De kennisinstellingen van Medical Delta werken aan Research and Development voor de gezondheidszorg, maar niets werkt zo sterk motiverend en innovatiebevorderend als een locatie waar toekomstige gebruikers kennis kunnen nemen van de ontwikkeling. In het actiepunt verbinding met de praktijk streeft men naar demonstratieprojecten waarin de innovatieve zorgoplossingen werkelijk toegepast worden (denk aan innovaties voor het verhogen van de arbeidsproductiviteit, innovatieve oplossingen die leiden tot kwaliteitsverbetering of toename van patiënt veiligheid). De wens is uitgesproken om in alle drie de gemeenten een living lab te vestigen voor demonstratieprojecten. 32687_BW.indd 17 20-05-2009 15:30:49

18 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg In zo n living lab biedt de gemeente ondernemers de kans om hun innovatieve projecten die de kwaliteit van leven van burgers bevorderen te presenteren. Het bedrijfsleven krijgt een demonstratieruimte met prototypes, waar ze hun nieuwe klanten mee naar toe kunnen nemen. Burgers kunnen laagdrempelig de ontwikkelde technologie uitproberen. De wetenschappers zijn natuurlijk vooral geïnteresseerd in het research and development-traject dat de nieuwe technologie oplevert en vervolgens de onderzoeken naar het gebruik van die technologie en het effect op de gezondheidszorg. De Hogeschool Rotterdam heeft eveneens plannen voor een presentatieruimte voor innovatieve toepassingen voor hun studenten. Uitdagingen voor 2009 en 2010 Een volledig ingerichte ondernemersdesk, die medische ondernemers bereikt en bedient. Opstellen en uitvoeren plan van aanpak over stimuleren innovatie en ondernemerschap in de zorg. Een onderdeel hiervan is bijvoorbeeld een idee voor een health factory : huisartsen stimuleren in hun ondernemerschap en vestiging in Rotterdam, in samenwerking met Zorgimpuls. Oplevering van het projectplan voor de ontwikkeling van Zorgportal Rijnmond, inclusief een convenant met zorgaanbieders in de regio Rijnmond, in het eerste kwartaal van 2009. In 2010 is de Zorgportal in werking. Aansluiting van de gezondheidszorg op glasvezel stimuleren. De gemeentebrede businesscase voor glasvezel aanvullen samen met RijnmondNet. Opzetten van een samenwerkingsverband met de gemeenten Leiden, Delft en Medical Delta voor het uitvoeren van actieplannen. 32687_BW.indd 18 20-05-2009 15:30:49

19 32687_BW.indd 19 20-05-2009 15:30:50

20 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 32687_BW.indd 20 20-05-2009 15:30:56

21 Een gezonde economische sector met veel bedrijvigheid en werkgelegenheid. 32687_BW.indd 21 20-05-2009 15:31:00

22 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg kennisallianties en kennisvalorisatie 32687_BW.indd 22 20-05-2009 15:31:03

23 Nieuwe kennisallianties en netwerken tussen kennisinstituten, zorgaan bieders, zorgverzekeraars en het bedrijfsleven bevorderen de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Zo wordt innovatie en ondernemerschap gestimuleerd. Nieuwe producten en diensten die hieruit voortkomen, dragen bij aan het bewaren van de gewenste balans tussen zorgvraag en zorgaanbod. Daarnaast is binnen dit thema aandacht voor het stimuleren van kennis valorisatie vanuit de zorgaanbieders in de stad. Kennisvalorisatie is het proces waarin ontwikkelde patenten en innovaties worden aangegrepen voor het starten van nieuwe bedrijvigheid. Onder kennis valorisatie wordt ook verstaan het vertalen van patenten of innovaties uit andere bedrijfstakken naar de medische sector (bijvoorbeeld vanuit de TU Delft). Kennisvalorisatie draagt bij aan de vergroting van de zelfred zaam heid van burgers of het efficiënter benutten van het arbeids potentieel. Met name op het gebied van innovaties voor de care sector zijn er groei markten beschikbaar, te denken valt aan de ontwikkeling van nieuwe thuishulp middelen. Kennisvalorisatie leidt verder tot een toename van samenwerking tussen de verschillende sectoren met als doel het starten van nieuwe bedrijvigheid. De kennisalliantie In 2003 is de Kennisalliantie Z-H opgezet als netwerk van innovatie en ondernemerschap in de provincie Zuid-Holland. De belangrijkste spelers in de provincie; namelijk overheden, onderzoeks- en onderwijsinstellingen en bedrijfsleven, dragen de Kennisalliantie. 32687_BW.indd 23 20-05-2009 15:31:03

24 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg Het netwerk is actief in vier beeldbepalende clusters. Naast Health & Life Sciences zijn dit: Greenports, Transport & Logistiek en Water- & Deltatechnologie. De drie kernfunctionaliteiten van de Kennisalliantie zijn: 1. netwerkorganisatie de Kennisalliantie signaleert ontwikkelingen en brengt partijen samen waardoor de kenniseconomie in de provincie effectiever kan functioneren. 2. uitvoeringsorganisatie de Kennisalliantie voert projecten uit die bijdragen aan het versterken van innovatie en ondernemerschap in de provincie. 3. kennisorganisatie de Kennisalliantie ontwikkelt kennis en expertise met betrekking tot vraagstukken van innovatie en ondernemerschap. Ruim 20 partners hebben zitting in het bestuur van de Kennisalliantie, waarbij de provincie Zuid-Holland, gemeenten Den Haag en Rotterdam het leeuwen deel van de financiering op zich nemen. Daarnaast bestaan de partners uit: drie universiteiten, drie hogescholen, nog vijf andere gemeenten, Siemens, Shell, TNO, Syntens, Kamer van Koophandel Den Haag, VNO-NCW West, Deltalinqs, Stichting Nieuwe Bedrijvigheid, Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam en Stadsgewest Haaglanden. Ondersteuning bij innovatie In september 2008 introduceerde de Kennisalliantie in samenwerking met Syntens* het project Ondersteuning bij Innovatie. Het hoofddoel is het versterken van de internationale concurrentiepositie door middel van kennisontwikkeling en -overdracht, innovatiestimulering bij bedrijven en verbetering van het innovatieklimaat. Het project richt zich op het helpen van ondernemers in het overwinnen van obstakels, het realiseren van kansen en streeft ernaar om de verbindende activiteiten binnen de clusters op een hoger plan te tillen. Hiermee tracht Syntens de afstand, die helaas nog bestaat, tussen de werelden van onderzoek en ondernemerschap te overbruggen. Erasmus MC Incubator De Erasmus MC (Life Science) Incubator is opgericht in 2003 om ondernemerschap en jonge biomedisch technologische bedrijven in het Erasmus Medisch Centrum te stimuleren en te ondersteunen. De Incubator is opgericht * Syntens is een onafhankelijk klankbord voor MKB ondernemers en specialist in vernieuwing in alle bedrijfsaspecten. De veelal kosteloze activiteiten van Syntens worden mogelijk gemaakt door het Ministerie van Economische Zaken. 32687_BW.indd 24 20-05-2009 15:31:04

25 door het Erasmus Medisch Centrum, gemeente Rotterdam en het Ministerie van Economische Zaken. De Erasmus MC Incubator biedt (potentiële) ondernemers advies, coaching, training, toegang tot een netwerk van professionals, een documentatiecentrum, financieringsmogelijkheden en natuurlijk laben kantoorruimte. Tenslotte biedt de Incubator de mogelijkheid voor het starten van een spin-off bedrijf dat gebaseerd is op intellectueel eigendom van het Erasmus Medisch Centrum. Deze bedrijven krijgen een kredietfaciliteit van ongeveer 200.000,-. Van de ruim vijfendertig spin-off initiatieven die de Erasmus Medisch Centrum Incubator ondersteunt, wordt door enkelen gebruik gemaakt van de faciliteit om kantoor- of labruimte te huren. Therosteon Voorbeeld van een Incubator-bedrijf is Therosteon. Deze onderneming is in het voorjaar van 2008 opgericht door de Erasmus MC Holding BV en richt zich op het ontwikkelen van nieuwe therapieën voor botziekten. Therosteon heeft een Incubator-investering ontvangen en een eerste financiering van het Erasmus MC Biomedical Fund. Volgens de adjunct directeur van de Erasmus MC Holding is Therosteon een goed voorbeeld van een succesvolle valori satie strategie, waarin gekozen is voor een strikt intake-proces voor nieuwe ideeën, een eerste investering, het aantrekken van externe CEO s en nauw contact met durfkapitalisten. Erasmus Medisch Centrum Biomedical Fund Het Erasmus Medisch Centrum Biomedical Fund werd in 2007 opgericht op initiatief van de gemeente Rotterdam, Erasmus Medisch Centrum en de Rabobank ter stimulering van kennisvalorisatie. Dit fonds heeft een capaciteit van 11 miljoen en investeert in Erasmus MC spin-off bedrijven. In 2008 is het fonds twee participaties aangegaan, waarmee het totaal aantal participaties in het fonds op vijf komt. Het fonds bleef in 2008 kleiner dan begroot (het doel was extra geld aantrekken tot een totaal van 20 miljoen). Hierdoor zijn uiteindelijk minder investeringen gedaan. Als het fonds gemiddeld 1,5 miljoen per bedrijf investeert (zoals tot op heden is gebeurd), worden in totaal ongeveer zeven investeringen gedaan. In het komende jaar hoopt men 32687_BW.indd 25 20-05-2009 15:31:04

26 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg ondanks economisch zware tijden toch een waardestijging te laten zien van de portefeuille. Erasmus Borgstellingskrediet In oktober 2008 werd het Erasmus Borgstellingskrediet (EBK) van ABN Amro en Erasmus Medisch Centrum geïntroduceerd. Dit is een laagdrempelig borgstellingskrediet tot een maximum van 125.000,- voor het financieren van medische innovatieve startende onder nemingen, verbonden aan het Erasmus Medisch Centrum. Voor een periode van vier jaar kan het EBK aan maximaal veertig startende ondernemingen krediet verlenen. Het Erasmus MC wil met het borgstellingskrediet het delen van academische kennis met de maat schappij en het bedrijfsleven gemakkelijker maken. De verwachting is dat het EBK leidt tot een aanzienlijke versnelling van de valorisatie activiteiten van het Erasmus MC. Eén op de drie startende onder nemingen redt het volgens het Erasmus MC om winstgevend te worden. Rotterdam Werkt Ter verbetering van haar huidige valorisatiepraktijk startte het Eramus Medisch Centrum in januari 2008 het project Rotterdam Werkt. Gemeente Rotterdam is één van de partners. Dit project loopt tot en met december 2011 en richt zich op startende ondernemingen in de life sciences. Rotterdam Werkt biedt scouting en screening van commercieel interessante ontwikkelingen, licenseren van octrooien, gebruik van apparatuur, coaching en financiering. Subsidie & Pieken in de Delta Innovatieve biomedische bedrijven vormen één van de sectoren die subsidie kunnen aanvragen bij de subsidieregeling Pieken in de Delta van het ministerie van Economische Zaken. Het doel van de regeling is het versterken van de Nederlandse economie. Via Pieken in de Delta kunnen (samenwerkings verbanden van) bedrijven en onderzoeks instellingen subsidie aanvragen voor een groot aantal activiteiten die het ondernemersen vestigingsklimaat in zes Nederlandse regio s versterkt. Eén van die regio s is de Zuidvleugel van de Randstad: gericht op het life science cluster, de versterking van het haven- en industrie complex, de glastuinbouw en Den Haag internationaal. Het ministerie van Economische Zaken is in 2006 gestart met de uitvoering van Pieken in de Delta. Met ingang van 2008 wordt de regeling uitgevoerd door SenterNovem. 32687_BW.indd 26 20-05-2009 15:31:04

27 Het project Hart in Drie Dimensies, dat in november 2007 van start ging, heeft een Pieken in de Delta-subsidie ontvangen en co-financiering van de gemeente Rotterdam. Met dit project ontwikkelt een Medical Delta consortium van onderzoeksinstellingen en bedrijven een nieuwe technologie waarmee een bewegend hart driedimensionaal real-time zichtbaar is te maken. Een jaar na de start loopt het project voorspoedig. Het eerste patent is inmiddels ingediend. Eind 2009 zal een eerste prototype klaar zijn. Uiteindelijk moet uit dit onderzoek in november 2011 een bruikbare techniek voortkomen. Rotterdam is sinds 2008 ook co-financier van Business to Science Portal (B2SP). B2SP brengt ondernemers en wetenschappers bij elkaar met als doel de innovatie in het bedrijfsleven te vergroten. Voor de ontwikkeling van Zorgportal Rijnmond werd in 2008 bij Pieken in de Delta een subsidie aangevraagd. In 2007 en 2008 subsidieerde gemeente Rotterdam het project Snijdende lijnen in de COPD-zorg. COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease is een verzamelnaam voor de longaandoeningen chronische bronchitus en longemfyseem. Met deskundigheidsbevordering, samenwerking van een groot aantal partners in de eersteen tweedelijnszorg in Rotterdam en omstreken en de ontwikkeling van ondersteunende ICT, verbetert de zorg voor COPD-patiënten. Pressure Cooker Rotterdam telt een groot aantal kennisinstellingen en (creatieve) bedrijven dat kan bijdragen aan de ontwikkeling van gemeentelijke speerpunten zoals: een innovatieve medische en zorgsector, uitbouw van haven en industrie, de creatieve industrie, aandacht voor goed onderwijs en sociale integratie. In de praktijk komt een gezamenlijk optrekken van kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheden rondom dergelijke aandachtspunten zelden voor. Het project Pressure Cooker biedt een innovatieve oplossing voor deze problematiek. Pressure Cooker is een intensieve projectweek waarin dertig excellente studenten van de Hogeschool Rotterdam en excellente studenten van de Erasmus Universiteit in samenwerking met docenten en professionals uit het (creatieve) bedrijfsleven, de tanden zetten in een maatschappelijk relevante casus. Bijvoorbeeld als het gaat om de gezondheidszorgeconomie de casus van het macro economische vraagstuk met een toenemende zorgvraag en een afnemend arbeidspotentieel. 32687_BW.indd 27 20-05-2009 15:31:05

28 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg Pressure Cooker is een al beproefd concept. In 2007 en 2008 heeft Nieuwe Garde (netwerk van jonge creatieven) ruime ervaring opgedaan met het organiseren van een Pressure Cooker voor één dag. De Hogeschool Rotterdam sloot een partnerschap met Nieuwe Garde en het programma ER zorgt voor de realisatie van een Pressure Cooker van één week (6 tot en met 10 juli 2009). In deze week gaan studenten aan de slag met het ontwikkelen van innovatieve ideeën voor verlaging van de zorgvraag en verhoging van de arbeidsproductiviteit in de zorg. Uitdagingen voor 2009 en 2010: Samen met ziekenhuizen, medisch specialisten en hoogleraren internationale samenwerkingskansen onderzoeken. Totaal negen participaties van het Erasmus MC Biomedical Fund tot 1 december 2009. Pressure Cooker van één week op gebied van zorg samen met Hogeschool Rotterdam, Erasmus Universiteit, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en bedrijfsleven. Starten van een nieuwe Incubator voor alle zorgaanbieders in de gemeente Rotterdam. 32687_BW.indd 28 20-05-2009 15:31:05

29 32687_BW.indd 29 20-05-2009 15:31:05

30 jaarverslag EconomischE ontwikkeling RottERdamsE gezondheidszorg De dreigende onbalans van de zorgmarkt vraagt om nieuwe benaderingen in de zorg. 32687_BW.indd 30 20-05-2009 15:31:13

31 32687_BW.indd 31 20-05-2009 15:31:17

32 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg arbeidsmarkt en scholing 32687_BW.indd 32 20-05-2009 15:31:21

33 Het achterblijvende aanbod op de arbeidsmarkt en de toenemende zorgvraag daagt de zorgsector, betrokken opleidingsinstituten en bedrijven uit tot een andere inzet en opleiding van het arbeidspotentieel. Met het thema Arbeidsmarkt en scholing stimuleert het pro gramma ER een betere aansluiting tussen opleidingscurricula en de wensen van zorgaanbieders en bedrijfsleven en behoeften van patiënten zodat de weeg schaal beter in balans komt. Het gaat hier onder meer om het stimuleren van voldoende stageplaatsen, nieuwe scholings mogelijk heden (o.a. voor allochtone vrouwen), functiedifferentiatie, de ontwikkeling van e-learning tools en het stimuleren van functie differentiatie. Het doel hiervan is: enerzijds een doelmatige inzet van beschik bare zorgverleners en anderzijds de zorgvraag te beperken. Gezamenlijke probleemorïentatie Van belang bij het thema Arbeidsmarkt en scholing is een betere aansluiting tussen het medische en zorggerichte onderwijs en de arbeidsmarkt. Op dit moment ronden veel studenten een studie af waarmee zij niet de benodigde competenties hebben waar de zorgarbeidsmarkt om vraagt. Dit komt mede door de snelle tech nologische ontwikkelingen in de zorg. Daarnaast schiet de instroom van bepaalde beroepsopleidingen binnen de regio tekort, waardoor het aantal vacatures voor die beroepen stijgt. Met name aan laboratorium personeel en verpleegkundigen vanaf MBO 3 niveau en hoger bestaat nu al een tekort in de regio Rijnmond. 32687_BW.indd 33 20-05-2009 15:31:21

34 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg Om voldoende arbeidskrachten voor de zorg te werven en te behouden, is het nodig dat meer mensen geïnteresseerd raken om te werken in de medische en zorgsector (zowel hoog- als laagopgeleiden). De dienst Jeugd, Onderwijs en Samenleving (JOS) startte in samenwerking met het Albeda-college, Zadkine en LMC met de ontwikkeling van een arbeidsmarktbijsluiter voor beroepen in de zorg. Doel van deze arbeidsmarktbijsluiter is jongeren te informeren en te enthousiasmeren voor een toekomst in de zorgsector. Een ander aandachtspunt is het vasthouden van zorgverleners voor de sector (verlagen van de uitstroom). Ook moet gekeken worden naar de doorstroming van zorgverleners in het onderwijs (van MBO naar HBO naar WO). Samen met de dienst JOS werkt het programma ER aan deze thema s. Het werk van de zorgverleners kan ook anders/slimmer worden ingedeeld zodat het beter aansluit bij het totale aanbod van de arbeidsmarkt. Te denken valt aan taakdifferentiatie, het aanbieden van alternatieve zorgvoorzieningen en de inzet van hulpmiddelen waardoor lager opgeleide zorgverleners meer zorgtaken kunnen vervullen en hun werk interessanter wordt gemaakt. Er is er veel overleg tussen de opleidingen en werkgevers. Nu nog vooral op ad-hoc basis, maar wel gericht op nieuwe gezamenlijke initiatieven. Met het Erasmus MC overlegt de gemeente over waar beiden elkaar kunnen vinden bij de spanning op de arbeidsmarkt. In 2009 wordt veel aandacht geschonken aan het opzetten van een betere overlegstructuur. Onderkant arbeidsmarkt In het kader van Structuur DaadBeraad wordt in samenwerking met de diensten Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe), JOS en het Ontwikkellings bedrijf Rotterdam (OBR) bekeken hoe de doorstroming aan de onderkant van de arbeidsmarkt is te verbeteren. Het doel is om diverse groepen laag opgeleiden, waaronder vrouwen met een laag opleidingsniveau (o.a. ex-inburgeraars), toe te leiden naar banen in de zorg. Daarnaast wordt bekeken hoe door een permanente instroom en doorstroming continu arbeidsplaatsen gevuld kunnen worden. Voor een goede oriëntatie op de arbeidsmarktproblematiek heeft 32687_BW.indd 34 20-05-2009 15:31:21

35 DaadBeraad in opvolging van een in december 2007 gehouden beraad Scholing en arbeidsmarkt in de zorg, op 7 juli 2008 een aantal vervolgbijeenkomst georganiseerd. Aan deze bijeenkomsten werd deelgenomen door de gemeentelijke diensten JOS en OBR, het samenwerkingscluster Pact op Zuid en het kenniscentrum voor leren in de praktijk Calibris. Daarnaast is in het Doorbraakdossier onderkant arbeidsmarkt Breekijzers en ijsbrekers een paragraaf met acties opgenomen om meer Rotterdamse werkzoekenden te laten toestromen naar regulier werk in de zorg. Actieprogramma Zorg De acties uit het Beraad Scholing en arbeidsmarkt in de zorg en het Doorbraakdossier onderkant arbeidsmarkt zijn samengevoegd in het Actieprogramma Zorg. Dit actieprogramma wordt aangestuurd door Bureau Arbeidsmarktmeester (voorheen DaadBeraad). In een gezamenlijk initiatief zijn Zorginstelling De Stromen, het Albedacollege en de gemeente gestart met een project dat zich richt op functiedifferentiatie en de instroom van niveau twee opgeleiden. Een ander project uit het actieprogramma is: Schoonmakers transformeren tot servicemedewerkers. Trends en ontwikkelingen die zich bij verschillende dienstverleners voordoen, is dat de grens tussen schoon maak dienstverlening, facilitaire dienstverlening en zorgtaken steeds meer vervaagt. Met als gevolg dat bedrijven die van origine een schoon maak of facilitaire dienst verzorgen, nu ook zorgtaken aanbieden. Zoals koffie serveren, technische klusjes uitvoeren, bedden opmaken, lampen vervangen en planten verzorgen. Door deze ontwikkeling kunnen verpleeg kundigen zich intensiever richten op de primaire zorgtaken rondom de patiënten. Met diverse dienstverleners zijn hierover gesprekken gestart. Instroom van allochtonen op zorg-arbeidsmarkt Allochtone vrouwen, die nog niet aan het arbeidsproces deelnemen, zijn een onbenut arbeidspotentieel. Allochtonen vrouwen vragen om andere scholingsmogelijkheden. Omdat zij bijvoorbeeld niet een opleidingstraject in de schoolbanken ambiëren, zijn voor deze doelgroep specifieke scholings- en imagocampagnes noodzakelijk. Om het arbeidspotentieel 32687_BW.indd 35 20-05-2009 15:31:21

36 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg van allochtone vrouwen te benutten is in 2008 een aantal initiatieven ontplooid. Zo heeft JOS met Humanitas in het kader van Rotterdam Idee samen met het Platform Buitenlanders Rijnmond onderzocht of inburgeraars ( Pavem-vrouwen ) pasten bij hun vacatures. Gezien de taalachterstand bleek dit toch vaak een te grote stap, met name voor analfabete Turkse en Marokkaanse vrouwen die al wat ouder zijn. JOS is voornemens om in 2009 duale trajecten te steunen met na het inburgeringsdiploma een combinatie van werken en werkgerelateerd Nederlands bijleren. De multiculturaliteit van zorgvragers en ouderen neemt weliswaar toe, maar met name onder Turken en Marokkanen passen verzorgings huizen niet in de cultuur, bij Surinamers iets meer. Hierdoor is er op dit zorgterrein binnen de eigen cultuur geen directe vraag naar of prikkel tot intreding van allochtone arbeidskrachten. Met name in de thuiszorg ontwikkelen migrantenpartijen zelf een aanbod en vinden in hun eigen culturele achterban makkelijker personeel. Soms fungeren ze als vaste onderaannemer van grotere zorgverleners. Betere voorzieningen voor medische- en zorgstudenten en expats Het Programma ER streeft ernaar dat scholieren en studenten bewust kiezen voor een loopbaan bij Rotterdamse zorgaanbieders en medische bedrijven en in Rotterdam een passende baan vinden. Dat lukt alleen als de stad aantrekkelijk is voor HBO- en WO-afgestudeerden en zij na hun opleiding in Rotterdam blijven wonen en werken. Om dit te rea liseren waren er in 2008 intensieve contacten met het gemeentelijk programma Student City en vindt afstemming plaats tussen beide programma s. Verder is de verwachting dat in de toekomst expats een (tijdelijke) rol zullen vervullen om de stijgende vraag naar arbeidskrachten op te lossen. Met name de faciliteiten voor medisch specialisten expats, zoals fellows, vragen nog de nodige aandacht. Denk bijvoorbeeld aan het regelen van huisvesting en het begeleiden van administratieve zaken die noodzakelijk zijn om zich hier te vestigen en onderdeel te worden van de maatschappij. Medical Delta Medical Delta is een samenwerkingsverband tussen kennisinstellingen en bedrijven in de Zuidvleugel van de Randstad (zie ook hoofdstuk 2). De ambitie van Medical Delta is om activiteiten, instellingen en bedrijven in de medisch/technologische sector binnen de Zuidvleugel te halen. 32687_BW.indd 36 20-05-2009 15:31:22

37 Met de wethouders Economische Zaken van Rotterdam, Leiden en Delft wordt bekeken hoe de drie gemeenten vanuit bestaande structuren ook op het gebied van onderwijs de Medical Delta kunnen ondersteunen. Een eerste bestuurdersoverleg tussen burgemeesters en wethouders Economische Zaken van Leiden, Rotterdam en Delft heeft in 2008 plaats gevonden op 10 oktober. Ook is er een bijeenkomst geweest met de hoogleraren en wethouders Economische Zaken op 18 december. Tijdens dit overleg is gekeken naar de mogelijkheid om als Leiden, Delft en Rotterdam een infrastructuur te maken voor het aanpakken van arbeidsmarkt- en scholinggerelateerde vraagstukken. In 2009 laat programma ER hiervoor een actieplan ontwikkelen. Uitdagingen voor 2009 en 2010 Acties uit het actieprogramma Zorg verder uitwerken, onder andere: met de zorginstellingen en onderwijsinstellingen zoeken naar initiatieven waarmee inburgeraars en laaggeletterden de taal kunnen leren en worden opgeleid voor zorgtaken; het vergroten van de instroom in opleidingen in de zorgsector; verhogen van het aantal Beroeps Begeleide Leerweg opleidingsplaatsen in de zorg; de onderwijsinstellingen en werkgevers stimuleren het imago van de zorg te verbeteren bijvoorbeeld door het ontwikkelen van innovatieve onderwijsvormen; opzetten van een gezamenlijke stageaanpak door de zorginstellingen, te beginnen in het Pact op Zuid (in samenwerking met onder andere het Maasstad Ziekenhuis en Zorgboulevard). Stimuleren van nieuwe opleidingen die gericht zijn op Zorg en ICT en Zorg en Techniek. Stimuleren van het ontstaan van bedrijvigheid op het gebied van e-learning voor laagopgeleiden (ten behoeve van het vergroten van de instroom in de zorg) en mantelzorgers. Stimuleren van nieuwe opleidingsmogelijkheden aangeboden door particuliere aanbieders. Makelen en schakelen tussen zorginstellingen en MBO, HBO en WO zodat de uitstroom past bij de vraag uit de zorginstellingen. Opstellen van een regionaal plan van aanpak voor specifieke opleidingen in samenwerking met Delft en Leiden. Van belang 32687_BW.indd 37 20-05-2009 15:31:22

38 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg daarbij is dat de steden afzonderlijk niet het hele zorgopleidingsspectrum hoeven aan te bieden, maar dat de drie steden gezamenlijk als regio wel het complete aanbod kunnen presenteren. Hierbij wordt rekening gehouden met de keuze van MBO studenten voor opleidingsinstellingen in hun eigen stad. Realiseren dat hoger opgeleiden in het algemeen en buitenlandse kenniswerkers in het bijzonder worden aangetrokken en voor de stad behouden blijven. De expatdesk die Leiden ontwikkelde (met subsidie van Pieken in de Delta), vertalen naar een expatdesk op de gemeentelijke website van Rotterdam. 32687_BW.indd 38 20-05-2009 15:31:22

39 32687_BW.indd 39 20-05-2009 15:31:22

40 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg 32687_BW.indd 40 20-05-2009 15:31:28

41 Op dit moment werkt één op tien arbeidskrachten in de zorg. De verwachting is dat dit in 2020 gestegen is tot vier op de tien. 32687_BW.indd 41 20-05-2009 15:31:33

42 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg gebieds ontwikkeling 32687_BW.indd 42 20-05-2009 15:31:35

43 Grote gebiedsontwikkelingsprojecten in Rotterdam nemen een strategische positie in bij de versterking van de gezondheidszorgeconomie in Rotterdam. In principe zijn er vier gebieden primair aangewezen voor het medisch cluster die de gemeente het eerst wil ontwikkelen: Hoboken (Erasmus MC): R&D en Technologische innovaties gericht op medische economie (o.a. Incubator bedrijven, KNAW-instituten (Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen)) Lombardijen (Maasstad Ziekenhuis): Business to Consumer en MKB Business to Business bedrijvigheid (kleinschalige vernieuwing gedreven vanuit zorgaanbieders die participeren en bewezen niet verzekerbare zorgondernemingen) Rotterdam Science Tower: in Europoint IV op het Marconiplein is ruimte gefaciliteerd voor Biotech en Labfuncties Science Port Holland: een nieuw bedrijvenpark nabij vliegveld Rotterdam Airport met bedrijfsruimte voor onder meer zorggeoriënteerde economie. Rotterdam ontwikkelt dit terrein in samenwerking met Delft. De kansen voor economische spin-off in en rond de gebieden zijn groot. De locaties zijn of worden grote werkverschaffers, trekken ondernemers aan en bij de twee eerstgenoemde locaties zijn er tal van mogelijkheden voor synergie met andere functies (innovatie, onderwijs, wonen). We werken hieraan om de weegschaal beter in balans te krijgen. 32687_BW.indd 43 20-05-2009 15:31:35

44 jaarverslag Economische ontwikkeling Rotterdamse gezondheidszorg Hoboken (Erasmus MC) De binnenstad van Rotterdam is volop in beweging. Dat geldt zeker voor het gebied Hoboken (rondom het Erasmus Medisch Centrum). Dit gebied wordt in het noorden begrensd door de Nieuwe Binnenweg, in het zuiden door de Maas, in het westen door de Heemraadsingel/Pieter de Hoochweg/ Sint-Jobskade en in het oosten door de Westersingel. Vanuit de overtuiging dat het gebied veel mogelijkheden biedt, werkten diverse partijen sinds het voorjaar van 2008 samen aan een plan voor de toekomst; een gebiedsvisie waarvan het hele gebied én de omgeving beter worden. De gebiedsvisie werd in het najaar gemaakt tijdens een meerdaagse werkconferentie ofwel een Open Planproces. De visie is een product van een intensieve samenwerking tussen ondernemers, bewoners, medische instellingen, ontwikkelaars, educatieve instellingen, woning corporaties, musea en de gemeente Rotterdam: OBR en dienst Stedebouw en Volkshuisvesting (ds+v). Aan dit unieke proces namen deel: 36 betrokken partijen 75 atelierdeelnemers 62 deelnemers bewonersavonden 130 charrettedeelnemers 19 deelnemende bestuurders aan bestuurdersberaad Toekomst Het streefbeeld van de visie voor 2030 ziet er in hoofdlijnen als volgt uit: Over twintig jaar is Rotterdam Hoboken een internationaal topmilieu voor medisch onderzoek en bedrijvigheid, onderwijs en cultuur. Het investeringsklimaat heeft een belangrijke impuls gekregen door de ontwikkeling van aantrekkelijke verbindingen en verblijfplaatsen. Hoboken onderscheidt zich internationaal door een groene grootstedelijke omgeving, gericht op aandacht voor lichaam en geest. De aanwezige medische, onderwijs- en cultuurinstellingen in het gebied hebben hun locaties uitgebreid en hun programma s versterkt om op een hoog (inter)nationaal topniveau te kunnen functioneren. Dit is mede mogelijk doordat zij wederzijds van elkaars kernkwaliteiten profiteren. (Visieboek Hoboken, 2008) Uitvoeringsprogramma Centraal ankerpunt voor de gebiedsvisie is een economisch profiel van Biomedische Research & Development. Dit profiel is voortgekomen uit het onderzoek dat Ecorys Research and Consulting in opdracht van het 32687_BW.indd 44 20-05-2009 15:31:35

45 programma ER uitvoerde. Dit onderzoek geeft o.a. aan dat voor heel Rotterdam tot 2017 behoefte is aan 10.000 tot 25.000 m 2 geconditioneerde bedrijfsruimte. De gebiedsvisie wordt eind januari 2009 voorgelegd aan het bestuurders beraad. In de gebiedsvisie is een uitvoeringsprogramma opge nomen waar onder andere een economisch programma voor het gebied wordt voorgesteld. Het doel is de economische kansen van het medisch cluster maar ook cultuur, onderwijs en wijkeconomie zo goed mogelijk te benutten door in samenwerking met de partners concrete projecten op te starten. De regierol hiervan ligt bij het Ontwikkelings bedrijf Rotterdam. Daarnaast komt er een convenant met de diverse partijen waarin de intentie tot samenwerking formeel is vastgelegd. De gebiedsvisie Hoboken biedt voor de economie veel kansen, maar het gevaar dreigt dat de economische aspecten en voor programma ER: de aspecten van de gezondheidszorgeconomie ondergeschikt raken aan de complexe ruimtelijke discussies over het plangebied. De rol van programma ER was en is om met name deze economische aspecten centraal in het proces te plaatsen en te houden. Daarnaast stuurt het programma ER op een zo efficiënt en effectief mogelijke inzet van alle OBR Economie-activiteiten in het plangebied. Met uiteindelijk als doel om de economische impuls zo optimaal mogelijk te maken. Lombardijen (Maasstad Ziekenhuis) De locatie Lombardijen waar de nieuwbouw van het Maasstad Ziekenhuis gestalte krijgt, is een tweede belangrijke locatie voor de Rotterdamse gezondheidszorgeconomie. Pal naast NS-station Lombardijen op Rotterdam-Zuid opent begin 2011 Zorgboulevard Rotterdam. Samen met het Maasstad Ziekenhuis vormt de Medimall de kern van Zorgboulevard Rotterdam. Ook komen in dit gebied parkeergarages, winkel- en kantoorruimtes en een woontoren. In de Medimall starten o.a. Delta Psychiatrisch Centrum, De Stromen Opmaat Groep, Kraamzorg Rotterdam e.o. en de Centrale Huisartsen post Rijnmond een voorziening. Zorgboulevard Rotterdam De Zorgboulevard Rotterdam wordt een centraal punt voor gezondheid, zorg, welzijn en (zorggerelateerde) opleidingen, een levendige en 32687_BW.indd 45 20-05-2009 15:31:35