nederlandse internisten vereniging programma 27 e Internistendagen 22 t/m 24 april 2015 MECC Maastricht

nederlandse internisten vereniging programma 27 e Internistendagen 22 t/m 24 april 2015 MECC Maastricht

Ik werk onregelmatige uren, ben 5 dagen per week onderweg... dus eenmaal per week BYDUREON past perfect in mijn leven Erik, 49 jaar, koerier, diabetes type 2 1 injectie per week met 2% HbA1c verlaging en 4 kg gewichtsverlies na 1 jaar. 1,2 Productinformatie en referenties elders in deze uitgave 670802.011Exp01/02/17

Inhoudsopgave Inleiding Pagina 2 Commissie en deelnemende verenigingen Pagina 3 Sponsors Pagina 4 Praktische informatie Pagina 5 Programma - Woensdag 22 april 2015 Pagina 8 - Donderdag 23 april 2015 Pagina 13 - Vrijdag 24 april 2015 Pagina 19 Plattegrond Expofoyer (sponsorexpositie) Pagina 22 Plattegronden MECC Congrescentrum Pagina 28 Programma in 1 oogopslag Omslag 1

Inleiding Geachte collegae, Dit jaar zullen de 27e Internistendagen traditioneel in het zuiden van Nederland plaatsvinden. Het jaarlijkse moment waar internisten (i.o.) elkaar ontmoeten, kennis kunnen opdoen en bijpraten. Ook dit jaar zal op woensdag gestart worden met meet-the-expert sessies. Elke dag zal er ten minste één meet-the-expert sessie plaatsvinden, maar de inhoud varieert. De internisten van de toekomst krijgen de gelegenheid om op diverse momenten voor het voetlicht te treden: tijdens de research- en casuïstiekpresentaties op woensdag, af en toe als voorzitter van een sessie en als panelleden bij de Grand Rounds op vrijdag. Op woensdag is een pro-contra debat over de screening naar coloncarcinomen georganiseerd. Wij zijn erg benieuwd naar uw mening! De NIV-loop zal aansluitend plaatsvinden, waarna de avond naar eigen inzicht ingevuld kan worden. Op donderdag zullen twee plenaire sessies plaatsvinden. Terwijl in onze ziekenhuizen geoefend wordt hoe om te gaan met mensen die Ebola besmet zijn, zijn er collega s die in Afrika dagelijks met deze ziekte geconfronteerd worden. Een update van deze actualiteit zal gegeven worden door Marlies van Wolfswinkel en Kees Stijnis. Andrea Maier zal uitleggen wat wij kunnen leren van Elie Mechnikov, de Nobelprijswinnaar voor geneeskunde in 1908. Veiligheid is een thema waar wij in ons werk dagelijks mee te maken hebben. Cees Jan Meeuwis zal vanuit zijn achtergrond als verkeersvlieger vertellen hoe we de patiëntveiligheid verder kunnen verbeteren. Centraal staan verslaving aan suiker en overgevoeligheid voor gluten aan het einde van donderdag. Dit jaar hebben we de secties en onze deelspecialistische verenigingen gevraagd niet zelf met een programma te komen, maar ideeën rondom zes thema s waar elke internist mee te maken heeft te genereren. Dankzij de geweldige input zullen deze thema s donderdag aan bod komen. Zoals u gewend bent, zal donderdag afgesloten worden met diner, cabaret (verzorgd door regio Maastricht) en feest! Vrijdagochtend verwachten we u weer op tijd voor de Heilige huisjes. Wat hoeven we vanaf deze Internistendagen niet meer te doen in de dagelijkse praktijk? Voorafgaand aan de Grand Rounds zullen we handvaten krijgen hoe een behandelbeperking met onze patiënten te bespreken. Kortom, we hopen dat u allen een fijne, leerzame tijd zult hebben en ontmoeten u graag tijdens de Internistendagen welke weer mede mogelijk zijn gemaakt door ondersteuning van farmaceutische bedrijven. Fijne dagen! Namens de Commissie Internistendagen, An Reyners, voorzitter 2

Commissie en deelnemende verenigingen Voorbereidingscommissie An Reyners, voorzitter Paul van Daele Kees Hovingh Harry Koene Robin Peeters Hilde Royen Patricia Stassen Roderick Tummers-de Lind van Wijngaarden (JNIV) Joost Wiersinga Deelnemende verenigingen Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) Internistisch Vasculair Genootschap Juniorafdeling Nederlandse Internisten Vereniging Nederlandse Federatie voor Nefrologie Nederlandse Vereniging voor Endocrinologie Nederlandse Vereniging voor Gastro-Enterologie Nederlandse Vereniging voor Haematologie Nederlandse Vereniging voor Klinische Farmacologie en Biofarmacie Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs NIV Sectie Acute Interne Geneeskunde NIV Sectie Allergologie/Klinische Immunologie NIV Sectie Intensive Care NIV Sectie Ouderengeneeskunde Vereniging voor Infectieziekten Organisatie Medicinae Internae B.V. (Nederlandse Internisten Vereniging) Postbus 20066 3502 LB Utrecht Tel. 030-282 32 29 www.internisten.nl / www.internistendagen.nl Congressecretariaat & sponsorwerving Congress Company Academy Postbus 2428 5202 CK s-hertogenbosch Tel. 073-700 35 00 E-mail: info@congresscompany.com 3

Sponsors Hoofdsponsors Sponsors Amgen Astellas Pharma Bayer Boehringer Ingelheim Cablon Medical Cook Medical Genzyme Gilead GlaxoSmithKline Ipsen Farmaceutica Janssen LEO Pharma Medix Publishers Merck Sharp & Dohme Novo Nordisk Farma Pfizer Prostrakan Pharma Schwa-medico Nederland Shire Pharmaceuticals Synageva Teleflex Vifor Pharma Nederland Voor de expositieplattegrond zie pagina 22-23 4

Praktische informatie Locatie MECC Maastricht Forum 100, 6229 GV Maastricht Tel. 043-383 38 38 Parkeren en betalen De parkeerkosten op de parkeerterreinen van het MECC bedragen 10,00 per dag. Bij het binnenrijden van de parkeergarage of parkeerplaats ontvangt u geen ticket. In de entreehal van MECC Maastricht bevinden zich parkeerautomaten waar u een uitrijkaart kunt kopen. Openbaar vervoer Op vertoon van uw naambadge kunt u gedurende de drie congresdagen gratis gebruik maken van het openbaar (bus)vervoer in Maastricht. Wifi In het gehele congrescentrum is gratis wifi beschikbaar Netwerk: NIV / Wachtwoord: niv@2015 (Indien u vorig jaar ook op het wifi netwerk was ingelogd, denkt u er dan aan om het wachtwoord aan te passen.) App (www.internistendagen-app.nl) Er is een mobiele App (responsive webapplicatie) beschikbaar voor de Internistendagen 2015, die compatibel is met alle smartphones, tablets, PC s en Apple computers. De app is niet beschikbaar via de AppStore of GooglePlay! De Mobiele App kunt u met uw browser op uw telefoon downloaden via de link www.internistendagen-app.nl en toevoegen aan uw beginscherm. Naambadge In het congrescentrum dient u in het bezit te zijn van een naambadge en deze zichtbaar te dragen. Op uw naambadge staat aangegeven voor welke dagen u zich geregistreerd heeft en ook of u zich heeft geregistreerd voor het diner & feest op donderdagavond. Wanneer u vragen heeft over uw naambadge kunt u zich wenden tot het personeel achter de registratiebalie. Registratiebalie Bij de registratiebalie kunt u terecht met al uw praktische vragen: de medewerkers helpen u graag! De medewerkers zijn herkenbaar aan het groene sjaaltje/stropdas. Openingstijden registratiebalie: Woensdag 22 april 2015 13.00-19.30 uur Donderdag 23 april 2015 07.00-18.30 uur Vrijdag 24 april 2015 07.45-15.00 uur 5

Gevonden voorwerpen Gevonden voorwerpen kunt u afleveren bij de registratiebalie. Bewijs van deelname Er worden tijdens de Internistendagen geen bewijzen van deelname uitgegeven. Dit omdat de accreditatiepunten automatisch in het persoonlijk dossier bijgeschreven worden. Ook voor AIOS is er geen bewijs van deelname, omdat bij AIOS met een geactiveerd e-portfolio hun aanwezigheid daar in wordt toegevoegd. Heeft u toch behoefte aan een certificaat, dan kunt u dit na afloop opvragen door een mail te sturen aan: info@congresscompany.com. U krijgt het certificaat dan per mail toegestuurd. Accreditatie De Internistendagen zijn geaccrediteerd door: Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) 14 punten Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen (NVSHA) 13 punten Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG) 13 punten Nederlandse Vereniging voor Reumatologie (NVR) 14 punten Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) 14 punten Evaluatie Na afloop van de Internistendagen ontvangt u, per e-mail, een link naar een online evaluatieformulier. De vereniging zou het erg op prijs stellen wanneer u dit zou willen invullen. Dit kost 7-9 minuten van uw tijd. NIV-loop Op woensdagavond 22 april vindt wederom de NIV-loop plaats. Dit jaar voor het eerst één afstand, nl. 8 km. De loop start om 18.00 uur en u dient zich voorafgaand aan de loop aan te melden en uw loopchip/startbewijs op te halen bij de registratiebalie. Na afloop dient u de chip weer in te leveren bij de registratiebalie. Er zijn enkele hotelkamers beschikbaar waar u zich kunt omkleden. Meer informatie hierover ontvangt u bij uw NIV-loop-registratie. Diner & feest Voor het diner, cabaret en feest op donderdagavond dient u zich separaat te registreren. U kunt bij de registratiebalie informeren of er nog kaarten beschikbaar zijn. De kosten bedragen 55,00. Het diner/feest vindt plaats in de Zuidhal. Deelname alleen op vertoon van uw naambadge (incl. dinervermelding) + polsbandje. Busvervoer na afloop feest Tussen 00.30-01.30 uur rijdt er een bus-shuttle service van het MECC (NH zijde) naar de hotels in de binnenstad van Maastricht. 6

Garderobe Tijdens het congres is er een bewaakte garderobe aanwezig in het Congrescentrum. Het gebruik van deze garderobe is op eigen risico. Openingstijden garderobe: Woensdag 22 april 2015 Donderdag 23 april 2015 Vrijdag 24 april 2015 12.30-21.15 uur 07.00-02.00 uur 08.00-15.30 uur Koffie/thee & lunches Tijdens het congres wordt in de pauzes koffie, thee en lunch geserveerd in de Expofoyer. Hotelreserveringen Voor vragen omtrent uw hotelreservering kunt u terecht bij Maastricht Booking Service (tel. 043-38 38 361). 7

Programma Woensdag 22 april 2015 Woensdag 22 april 2015 In onderstaand programma treft u enkele O-nummers aan (O01 etc.). Deze nummers verwijzen naar de samenvatting van deze voordracht zoals opgenomen in het abstractboek welke u bij registratie separaat ontvangen heeft. 13.00-14.00 Ontvangst koffie/thee met broodje Expofoyer 14.00-14.45 MEET-THE-EXPERT SESSIES - RONDE 1 Zaal 0.1 Zaal 0.2/0.3 Zaal 0.4 Zaal 0.5 Zaal 0.6/0.7 Zaal 0.8 Zaal 0.9 Astma Prof. dr. G.J. Wesseling, MUMC+, Maastricht Dr. C. Nieuwhof, MUMC+, Maastricht ABCDE methodiek Prof. dr. H.A.H. Kaasjager, UMCU, Utrecht M.R. de Groot, Spaarne Ziekenhuis, Haarlem M. van Pelt-Sprangers, Erasmus MC, Rotterdam Dr. P.M. Stassen, MUMC+, Maastricht Acute nierinsufficiëntie Dr. C.F.M. Franssen, UMCG, Groningen Prof. dr. J. Kooman, MUMC+, Maastricht Vasculitis Dr. A.E. Hak, AMC, Amsterdam Dr. B.J.H. van den Born, AMC, Amsterdam Echo van de long M.J. Blans, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem J. Vergragt, Freelance, Utrecht Dr. H. Endeman, OLVG, Amsterdam S. Smolders, OLVG, Amsterdam Tuchtrecht in de praktijk: ervaring van beide zijden van het hekje Dr. G.E. Linthorst, AMC, Amsterdam Dr. R. Heijligenberg, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Prof. dr. J.B.L. Hoekstra, AMC, Amsterdam D.A. van Tellingen, Zaans Medisch Centrum, Zaandam Diagnostiek van bloedplaatjesafwijkingen Dr. R.E.G. Schutgens, UMCU, Utrecht Dr. R.T. Urbanus, UMCU, Utrecht 8

Programma Woensdag 22 april 2015 Zaal 0.11 Zaal 2.1 Zaal 2.7/2.8 Lactaat Dr. M. Brouwers, MUMC+, Maastricht Dr. T. Jansen, Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam What you always wanted to know about myeloma diagnostics Dr. M. van Gelder, MUMC+, Maastricht Erfelijke hyperammoniaemie J. Langendonk, Erasmus MC, Rotterdam Dr. M.C.A. Janssen, Radboudumc, Nijmegen 14.45-15.00 Wisseltijd 15.00-16.00 PARALLELSESSIES: ORALE PRESENTATIES RESEARCH ABSTRACTS EN CASE REPORTS 15.00-16.00 Parallelsessie 1: Case reports/research Auditorium 1 Voorzitters: Prof. dr. J.W. de Fijter, LUMC, Leiden & Dr. W.G. Meijer, WestFries Gasthuis, Hoorn O01 O02 O03 O04 O05 O06 Mucositis in a patient from the mediterrranean; More than just Behçet s disease. S.M.W. Koops, Ziekenhuis Groep Twente, Almelo Management of rectal cancer in octogenarians in a teaching hospital in the southern part of the Netherlands between 2008-2011 A.S.J. van Vuuren, Atrium-Orbis Heerlen, Heerlen Survival of patients with Her2 positive metastatic breast cancer after failure of adjuvant treatment with trastuzumab H.N. Rier, Albert Schweitzer Ziekenhuis, Dordrecht An unusual cause of hypokalaemia C.Y. Bruggeman, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein Stevens-Johnson syndrome as a complication of gemcitabine monotherapy S. Jainandunsing, Amphia Ziekenhuis, Breda A patient suffering from various immune-related adverse events following treatment with ipilimumab J. Rutgers, Medisch Spectrum Twente, Enschede 9

Programma Woensdag 22 april 2015 15.00-16.00 Parallelsessie 2: Case reports/research Auditorium 2 Voorzitters: Dr. H.R. Koene, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein & Dr. Y.W.J. Sijpkens, Bronovo Ziekenhuis, Den Haag O07 O08 O09 O10 O11 O12 Chemotherapy-induced peripheral neuropathy in multiple myeloma patients. Results from the PROFILES registry A.J.M. Beijers, Máxima Medisch Centrum, Veldhoven & Eindhoven Thrombocytopenia impairs host defense during murine Streptococcus pneumoniae pneumonia F.E. van den Boogaard, Tergooi Ziekenhuis, Hilversum Coombs positive haemolytic anaemia and thrombocytopenia, not always Evans syndrome? E.M. van Leeuwen-Segarceanu, UMCU, Utrecht Post-Transfusion Purpura a case report with fatal end I.E. de Kruijff, Amphia Ziekenhuis, Breda The beneficial effect of splenic irradiation in frail patients with chronic lymphocytic leukaemia A.M. Aalbers, Reinier de Graaf Gasthuis, Delft The role of PET-CT-scan in patients with elevated inflammatory markers without fever? S.J. Popma, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen 15.00-16.00 Parallelsessie 3: Case reports/research Zaal 0.4 Voorzitters: Prof. dr. M.M.E. Schneider, UMCU, Utrecht & Dr. L.J.M. de Heide, Medisch Centrum Leeuwarden, Leeuwarden O13 O14 O15 O16 O17 First episode of benign recurrent intrahepatic cholestasis type 2 after use of oral contraceptives G.P.M. Luiken, Erasmus MC, Rotterdam Adequate correction of substantial hyperglycaemia in patients with insulin-treated diabetes using a novel algorithm H.M. de Wit, AMC, Amsterdam In vivo evidence for chylomicrons as mediators of postprandial inflammation M.A. de Vries, Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam Ketoacodosis in pregnancy: normoglycemia does not rule out a ketoacodisis E.S. van der Valk, Amphia Ziekenhuis, Breda The story of the lost proteins S.E. van der Wiel, Amphia Ziekenhuis, Breda 10

Programma Woensdag 22 april 2015 O18 Effects of supra-physiological levothyroxine dosages on lipids, lipoproteins and liver parameters in healthy volunteers: A randomized controlled crossover study B. Sjouke, AMC/Tergooi Ziekenhuizen, Amsterdam/ Hilversum 15.00-16.00 Parallelsessie 4: Case reports/research Zaal 0.5 Voorzitters: Prof. dr. M.M.H. Kramer, VUmc, Amsterdam & Dr. C.G. Vermeij O19 O20 O21 O22 O23 O24 There s no smoke without a fire S.L. Gerritse, Amphia Ziekenhuis, Breda Survival of elderly renal patients choosing either conservative management or renal replacement therapy W.R. Verberne, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein A rare presentation of a rare complication of a rare disease S.G. Kuiper, Haga Ziekenhuis, Den Haag Development and evaluation of in vivo engineered vascular grafts in a porcine model T.C. Rothuizen, Rijnland Ziekenhuis, Leiderdorp First experience with chemotherapy administration in Alexander Monro Breast Cancer Hospital (AMZ): is it safe? E. Göker, Alexander Monro Borstkankerziekenhuis, Bilthoven Predicting mortality in acutely hospitalised older patients; the APOP study J. de Gelder, LUMC, Leiden 15.00-16.00 Parallelsessie 5: Case reports/research Zaal 2.1 Voorzitters: Prof. dr. R.P. Koopmans, MUMC+, Maastricht & Dr. C.J.A.M. Konings, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven O25 O26 O27 BCG-vaccination enhances immunogenicity of subsequent influenza vaccination in healthy volunteers: a randomized placebo-controlled doubleblind pilot study J. Leentjes, Radboudumc, Nijmegen The Student-run pharmacovigilance program, a winwin venture for medical education and pharmacovigilance centre Lareb T. Schutte, VUmc, Amsterdam The missing link in Austrian syndrome M.H.E. Vossen, Reinier de Graaf Gasthuis, Delft 11

Programma Woensdag 22 april 2015 O28 O29 O30 Continuous intravenous glucose measurements in Intensive and Medium Care patients, treated with Intensive Insulin Therapy (IIT) J. van Dam-Kastelein, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein Determinants of mortality in the first 90 days after admission to the Emergency Department in older patients: a retrospective follow-up study J.A. Lucke, LUMC, Leiden CYP2D6 metabolism in frail elderly compared to nonfrail elderly F.L. Opdam, LUMC, Leiden 16.00-16.30 Koffie/theepauze Expofoyer 16.30-17.30 PLENAIRE SESSIE Auditorium 1 Pro/Con debat: Zin en onzin van colonkankerscreening Moderator: Prof. dr. H.M.W. Verheul, VUmc, Amsterdam Dr. L. Bonneux, Stichting Groenhuysen, Roosendaal & Prof. dr. A. Masclee, MUMC+, Maastricht 17.30-19.00 Borrel Buiten (NH-zijde)/Expofoyer (afhankelijk van weer) 18.00-18.45 Start en finish NIV loop Buiten (NH-zijde)/Trajectum (afhankelijk van weer) 18.45-20.30 Lanceringssymposium Diabeteskamer Zaal 0.4 Voorzitter: Prof. dr. C.D.A. Stehouwer, MUMC+, Maastricht 18.45-19.15 Ontvangst met soep en broodjes 19.15-19.30 Introductie Diabeteskamer Dr. Th. van Bemmel, Gelre Ziekenhuizen, locatie Lucas, Apeldoorn & Dr. E.H. Serné, VUmc, Amsterdam namens de NVDO/NIV 19.30-20.00 Waarde van richtlijnen voor de individuele patiënt Prof. dr. Y.M. Smulders, VUmc, Amsterdam 20.00-20.30 Diabeteszorg: de NHG-richtlijn voorbij Prof. dr. C.J.J. Tack, Radboudumc, Nijmegen 12

Programma Donderdag 23 april 2015 Donderdag 23 april 2015 07.00-09.00 Inschrijving en koffie Trajectum & Expofoyer 07.30-08.30 Ontbijt Satellietsymposium Ipsen Zaal 0.4 (ontbijt vanaf 07.00 uur) (niet onder verantwoordelijkheid NIV) De oncologische behandeling van patiënten met neuro-endocriene tumoren Voorzitter: Prof. dr. W.W. de Herder, Erasmus MC, Rotterdam Prof. dr. M. Peeters, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Edegem, België Dr. M.E.T. Tesselaar, Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek, Amsterdam 07.30-08.30 Ontbijt Satellietsymposium Lilly Zaal 0.5 (ontbijt vanaf 07.00 uur) (niet onder verantwoordelijkheid NIV) A decade GLP-1 receptor agonists: a class overview 07.30-07.35 Welkom en introductie Prof. dr. B.H.R. Wolffenbuttel, UMCG, Groningen 07.35-08.00 Clinical development of GLP-1 receptor agonists: ten years of experience Dr. D. van Raalte, VUmc, Amsterdam 08.00-08.25 GLP-1 receptor agonists: current developments Prof. dr. B.H.R. Wolffenbuttel, UMCG, Groningen 08.25-08.30 Q&A 07.45-08.45 Algemene Ledenvergadering NIV Zaal 2.1 09.00-10.45 PLENAIRE SESSIE INTERNE GENEESKUNDE I Auditorium 1 Voorzitters: Dr. A.K.L. Reyners, UMCG, Groningen & Dr. W.J. Wiersinga, AMC, Amsterdam 09.00-09.15 Opening door voorzitter NIV 09.15-09.45 Ebola: update en ervaringen uit het veld M.E. van Wolfswinkel, Erasmus MC, Rotterdam C. Stijnis, AMC, Amsterdam & Ministerie van Defensie 09.45-10.15 Wat wij van Elie Mechnikov kunnen leren Prof. dr. A.B. Maier, VUmc, Amsterdam 13

Programma Donderdag 23 april 2015 10.15-10.45 Veiligheid in de zorg tijd voor een inhaalslag C.J. Meeuwis, Meeuwis Patient Safety, Rotterdam 10.45-11.15 Koffie/theepauze Expofoyer 11.15-12.45 EDUCATIEVE PARALLELSESSIES I 11.15-12.45 Interne geneeskunde en stolling Auditorium 1 Voorzitters: Dr. P.L.A. van Daele, Erasmus MC, Rotterdam & Dr. G.K. Hovingh, AMC, Amsterdam Zin en onzin van trombofilie-onderzoek Prof. dr. F.W.G. Leebeek, Erasmus MC, Rotterdam Hormonen, stolling en trombose S.C. Cannegieter, LUMC Leiden Het antifosfolipiden syndroom Prof. dr. R.H.W.M. Derksen, UMCU, Utrecht 11.15-12.45 Interne geneeskunde en overgewicht Auditorium 2 Voorzitters: Prof. dr. R.P. Peeters, Erasmus MC, Rotterdam Waarom overgewicht beschermt bij IC-opname Prof. dr. P. Pickkers, Radboudumc, Nijmegen Bruin vet, een lichaamseigen middel in de strijd tegen obesitas Dr. I.M. Jazet, LUMC, Leiden Dieetrestrictie als (co-)therapeuticum bij chemotherapie Dr. J.R. Kroep, LUMC, Leiden 11.15-12.45 Acute interne geneeskunde Zaal 0.4 Voorzitters: Dr. P.M. Stassen, MUMC+, Maastricht & Dr. R.F.A. Tummers-Lind van Wijngaarden, MUMC+, Maastricht Volumeresuscitatie bij maagdarmbloedingen A.J. Kooter, VUmc, Amsterdam Acute opname afdeling: Nut en noodzaak? Dr. P. Nanayakarra, VUmc Amsterdam Flash Mob Research J. Alsma, Erasmus MC, Rotterdam 14

Programma Donderdag 23 april 2015 11.15-12.45 Interne Geneeskunde en infecties Zaal 0.5 Voorzitters: Dr. W.J. Wiersinga, AMC, Amsterdam & Dr. H.R. Koene, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein De diabetische voet: nog steeds een probleem? Dr. E.J.G. Peters, VUmc, Amsterdam Nieuwste behandelopties voor hepatitis C Dr. M. van der Valk, AMC, Amsterdam Late sterfte bij sepsis, immuunparalyse Prof. dr. P. Pickkers, Radboudumc, Nijmegen 11.15-12.45 NIV Kwaliteitscommissie - Hoe kiest u verstandig? Zaal 2.1 Verstandige Keuzes in de Interne Geneeskunde Dr. S.E. Geerlings, AMC, Amsterdam & Prof. dr. H.A.H. Kaasjager, UMCU, Utrecht & Dr. J.A. Schouten, CWZ, Nijmegen Antibiotica Stewardship voor de internist Prof. dr. J.M. Prins, AMC, Amsterdam 12.45-13.45 Lunch Expofoyer The Battle, Serious gaming in de acute interne geneeskunde DELIRIUM EXPERIENCE 12.45-13.45 Lunch Satellietsymposium - Amgen Zaal 0.4 (niet onder verantwoordelijkheid NIV) Metabolic bone disorders in patients with recent fractures and osteoporosis Prof. dr. J.P.W. van den Bergh, VieCuri Medisch Centrum/MUMC+/Universiteit Hasselt, Venlo/ Maastricht/Hasselt Long term efficacy and safety of treatments for osteoporosis Prof. dr. S.E. Papapoulos, Centre for Bone Quality, Leiden University Medical Center, Leiden 12.45-13.45 Lunch Satellietsymposium - Bayer Zaal 0.5 (niet onder verantwoordelijkheid NIV) Bloedingen & ingrepen onder NOAC s Voorzitter: Prof. dr. H. ten Cate, MUMC+, Maastricht 12.45-13.00 NOAC s: Waarom geven we ze? Prof. dr. S. Middeldorp, AMC, Amsterdam 15

Programma Donderdag 23 april 2015 13.00-13.15 Gastro-intestinale ingrepen en bloedingen onder antistolling Prof. dr. P. Fockens, AMC, Amsterdam 13.15-13.30 Chirurgische ingrepen onder antistolling Prof. dr. C. Wittens, MUMC+, Maastricht 13.30-13.45 Plenaire discussie 13.45-15.15 EDUCATIEVE PARALLELSESSIES II 13.45-15.15 Interne geneeskunde en zwangerschap Auditorium 1 Voorzitters: H.I.F. Royen, Isala Klinieken, Zwolle & Dr. F.E. van de Geijn, Erasmus MC, Rotterdam Immunosuppressiva tijdens de zwangerschap Dr. F.E. van de Geijn, Erasmus MC, Rotterdam Is er een rol voor metformine bij diabetes gravidarum? Dr. R.G. IJzerman, VUmc, Amsterdam Zwangerschap en DVT/PE Prof. dr. S. Middeldorp, AMC, Amsterdam 13.45-15.15 JNIV opiniesessie: Interne geneeskunde: Auditorium 2 totale leegverkoop? Moderators: Dr. W.J. Wiersinga, AMC, Amsterdam & Prof. dr. H.A.H. Kaasjager Panelleden: Prof. dr. J.B.L. Hoekstra, AMC, Amsterdam S. de Lange, Admiraal De Ruyter Ziekenhuis, Goes Prof. dr. C.D.A. Stehouwer, MUMC+, Maastricht R. van Valen, Erasmus MC, Rotterdam Dr. D.W.M. Verhagen, MC Jan van Goyen, Amsterdam 13.45-15.15 Interne geneeskunde en het levenseinde Zaal 0.11 Voorzitters: Dr. A.K.L. Reyners & Dr. C. van Zuylen De dokter en de dood Dr. C. van Zuylen, Erasmus MC, Rotterdam Hyperglykemie bij ouderen behoeft geen behandeling meer Dr. E.H. Serné, VUmc, Amsterdam Pneumococcen vaccinatie bij ouderen C.H. van Werkhoven, UMCU, Utrecht 16

Programma Donderdag 23 april 2015 13.45-15.15 Topproefschriften van 2014 Zaal 2.1 Voorzitters: Dr. I.M. Jazet & Dr. J.C. Roos Pathogenesis of type 2 diabetes and cardiovascular disease in South Asians Dr. L.E.H. Bakker, LUMC, Leiden Clostridium difficile infection: epidemiology, complications and recurrences Dr. M.P. Bauer, LUMC, Leiden Anal intraepithelial neoplasia in HIV+ men Dr. O. Richel, AMC/Slotervaart Ziekenhuis, Amsterdam 15.15-15.45 Koffie/theepauze Expofoyer 15.45-16.30 MEET-THE-EXPERT SESSIES - RONDE 2 Auditorium 2 Zaal 0.1 Zaal 0.2/0.3 Zaal 0.4 Zaal 0.5 Zaal 0.6/0.7 Interne huid Dr. H.B. Thio, Erasmus MC, Rotterdam Prof. dr. P.M. van Hagen, Erasmus MC, Rotterdam Astma Prof. dr. G.J. Wesseling, MUMC+, Maastricht Dr. C. Nieuwhof, MUMC+, Maastricht ABCDE methodiek Dr. P. Nanayakarra, VUmc Amsterdam Dr. H.S. Brink, Medisch Spectrum Twente, Enschede J. Alsma, Erasmus MC, Rotterdam B.E.L. Vrijsen, UMCU, Utrecht Acute nierinsufficiëntie Dr. C.F.M. Franssen, UMCG, Groningen Prof. dr. J. Kooman, MUMC+, Maastricht Vasculitis Dr. A.E. Hak, AMC, Amsterdam Dr. B.J.H. van den Born, AMC, Amsterdam Echo van de long M.J. Blans, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem J. Vergragt, Freelance, Utrecht Dr. H. Endeman, OLVG, Amsterdam S. Smolders, OLVG, Amsterdam 17

Programma Donderdag 23 april 2015 Zaal 0.8 Zaal 0.9 Zaal 0.11 Zaal 2.1 Zaal 2.7/2.8 Tuchtrecht in de praktijk: ervaring van beide zijden van het hekje Dr. G.E. Linthorst, AMC, Amsterdam Dr. R. Heijligenberg, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ede Prof. dr. J.B.L. Hoekstra, AMC, Amsterdam D.A. van Tellingen, Zaans Medisch Centrum, Zaandam Diagnostiek van bloedplaatjesafwijkingen Dr. R.E.G. Schutgens, UMCU, Utrecht Dr. R.T. Urbanus, UMCU, Utrecht Lactaat Dr. M. Brouwers, MUMC+, Maastricht Dr. T. Jansen, Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam What you always wanted to know about myeloma diagnostics Dr. M. van Gelder, MUMC+, Maastricht Erfelijke hyperammoniaemie J. Langendonk, Erasmus MC, Rotterdam Dr. M.C.A. Janssen, Radboud MC, Nijmegen 16.30-16.45 Wisseltijd 16.45-17.45 PLENAIRE SESSIE INTERNE GENEESKUNDE II Auditorium 1 Voorzitters: Dr. S. Sivapalaratnam, AMC, Amsterdam & Prof. dr. C.D.A. Stehouwer, MUMC+, Maastricht 16:45-17:15 Zijn we nu dus allemaal verslaafd aan suiker.? Prof. dr. A.J. van der Lely, Erasmus MC, Rotterdam 17:15-17:45 Glutenovergevoeligheid Dr. G. Bouma, VUmc, Amsterdam 17.45-19.30 Borrel Expofoyer 19.15-21.00 Internistencabaret & diner (op inschrijving) Zuidhal 21.00-01.00 Feest (op inschrijving) Zuidhal Vanaf 00.30 uur: shuttle service van MECC naar hotels binnenstad Maastricht 18

Programma Vrijdag 24 april 2015 Vrijdag 24 april 2015 08.00-08.30 Inschrijving en koffie Trajectum & Expofoyer 08.30-09.30 PLENAIRE SESSIE Auditorium 1 Schop de Heilige Huisjes omver! Moderator: Prof. dr. H.A.H. Kaasjager, UMCU, Utrecht 09.30-09.45 Wisseltijd Jury: W.E.M. Schouten, OLVG, Amsterdam Prof. dr. F.L.J. Visseren, UMCU, Utrecht Dr. P.C. Oldenburg, Meander MC, Amersfoort 09.45-10.30 MEET-THE-EXPERT SESSIES - RONDE 3 Zaal 0.2/0.3 Zaal 0.4 Zaal 0.5 Zaal 0.6/0.7 Zaal 0.8 Zaal 0.9 Zaal 0.11 ABCDE methodiek Dr. S.C.E. Klein Nagelvoort, Erasmus MC, Rotterdam M. Al-Dulaimy, VUmc, Amsterdam T.J. Olgers, UMCG, Groningen A.A. Roest, MUMC+, Maastricht Effectiviteit van en problemen na bariatrische chirurgie Dr. E.O. Aarts, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem Radiologie: focus op acute buik Dr. F.H. Berger, VUmc, Amsterdam Dr. S. Oei, Utrecht Echo van de long M.J. Blans, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem J. Vergragt, Freelance, Utrecht Dr. H. Endeman, OLVG, Amsterdam S. Smolders, OLVG, Amsterdam Interne huid Dr. H.B. Thio, Erasmus MC, Rotterdam Prof. dr. P.M. van Hagen, Erasmus MC, Rotterdam Moeilijk te reguleren Diabetes Mellitus J. van der Linden, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam M. Brugts, Ikazia Ziekenhuis Rotterdam Lactaat Dr. M. Brouwers, MUMC+, Maastricht Dr. T. Jansen, Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam 19

Programma Vrijdag 24 april 2015 Zaal 2.1 What you always wanted to know about myeloma diagnostics Dr. M. van Gelder, MUMC+, Maastricht 10.30-11.00 Koffie/theepauze Expofoyer 11.00-11.45 MEET-THE-EXPERT SESSIES - RONDE 4 Zaal 0.2/0.3 Zaal 0.4 Zaal 0.5 Zaal 0.6/0.7 Zaal 0.8 Zaal 0.9 Zaal 0.11 Zaal 2.1 ABCDE methodiek Dr. S.C.E. Klein Nagelvoort, Erasmus MC, Rotterdam M. Al-Dulaimy, VUmc, Amsterdam T.J. Olgers, UMCG, Groningen A.A. Roest, MUMC+, Maastricht Effectiviteit van en problemen na bariatrische chirurgie Dr. E.O. Aarts, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem Radiologie: focus op acute buik Dr. F.H. Berger, VUmc, Amsterdam Dr. S. Oei, Utrecht Echo van de long M.J. Blans, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem J. Vergragt, Freelance, Utrecht Dr. H. Endeman, OLVG, Amsterdam S. Smolders, OLVG, Amsterdam Interne huid Dr. H.B. Thio, Erasmus MC, Rotterdam Prof. dr. P.M. van Hagen, Erasmus MC, Rotterdam Moeilijk te reguleren Diabetes Mellitus J. van der Linden, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam M. Brugts, Ikazia Ziekenhuis Rotterdam Lactaat Dr. M. Brouwers, MUMC+, Maastricht Dr. T. Jansen, Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam What you always wanted to know about myeloma diagnostics Dr. M. van Gelder, MUMC+, Maastricht 11.45-12.00 Wisseltijd 20

Programma Vrijdag 24 april 2015 12.00-14.00 PLENAIRE SESSIE 12.00-13.00 Behandelbeperking - Hoe zeg je zoiets? Auditorium 1 Dr. F.H. Bosch, Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem Prof. dr. Y.M. Smulders, VUmc, Amsterdam 13.00-14.00 Grand Rounds Auditorium 1 Moderator: dr. P.L.A. van Daele, Erasmus MC, Rotterdam Panelleden: Prof. dr. Y.M. Smulders, VUmc, Amsterdam Prof. dr. C.D.A. Stehouwer, MUMC+, Maastricht A. Dielis, MUMC+, Maastricht A. Kerckhoffs, Radboudumc, Nijmegen E. Meijer, UMCG, Groningen 14.00-14.30 Lunch en einde Expofoyer 21

Plattegrond Expofoyer (sponsorexpositie) 22

23

24

Belangrijke productinformatie Fosrenol Fosrenol is geïndiceerd bij volwassen patiënten als een fosfaatbinder voor gebruik bij het onder controle houden van hyperfosfatemie bij patiënten met chronisch nierfalen die hemodialyse of continue ambulante peritoneaal dialyse (CAPD) ondergaan. Fosrenol is ook geïndiceerd bij volwassen patiënten met een chronische nieraandoening die geen dialyse ondergaan, met een serumfosfaatspiegel van 1,78 mmol/l, waarbij een fosfaatarm dieet op zich niet volstaat om de serumfosfaatspiegel te controleren. Raadpleeg de bijsluiter voordat u dit geneesmiddel voorschrijft. Met name in relatie tot bijzondere waarschuwingen, voorzorgmaatregelen bij gebruik en ongewenste effecten. Fosrenol is gecontraïndiceerd in patiënten die overgevoelig zijn voor lanthaancarbonaat-hydraat of voor een van de hulpstoffen, en in patiënten met hypofosfatemie. Het gebruik van Fosrenol wordt niet aanbevolen bij kinderen, adolescenten en tijdens zwangerschap. Een beslissing over het voortzetten/stoppen van de borstvoeding of het voortzetten/stoppen van de behandeling met Fosrenol moet zorgvuldig overwogen worden. Het gebruik van Fosrenol bij klinische studies die langer dan twee jaar duurden is beperkt. Behandeling van proefpersonen met Fosrenol gedurende tot aan maximaal 6 jaar heeft geen verandering in de baten/risicoverhouding aangetoond. Een verhoogde lanthaanspiegel werd waargenomen in botbiopsies bij patiënten die met Fosrenol behandeld werden. Gepaarde botbiopsies bij patiënten die in één studie willekeurig Fosrenol of calciumcarbonaat toegewezen kregen en bij patiënten die in een tweede studie willekeurig Fosrenol of een alternatieve behandeling toegewezen kregen, vertoonden bij de groepen geen verschillen in de ontwikkeling van mineralisatiestoornissen. Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van Fosrenol bij patiënten met acute maagzweer, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, darmobstructie (b.v. eerdere buikchirurgie, peritonitis) en leverfunctiestoornis. Het wordt aanbevolen om regelmatig leverfunctietesten uit te voeren en serumcalciumspiegels te controleren. Röntgenfoto s van de buik van patiënten die Fosrenol gebruiken, kunnen een radioopaak aanzien hebben dat typerend is voor een contrastmiddel. Patiënten met zeldzame glucose-galactose malabsorptie dienen dit geneesmiddel niet te gebruiken. Zeer vaak voorkomende reacties ( 1/10): Hoofdpijn, buikpijn, diarree, misselijkheid, braken, allergische huidreacties (inclusief huiduitslag, netelroos en pruritus). Vaak voorkomende reacties ( 1/100, <1/10): Hypocalciëmie, constipatie, dyspepsie, flatulentie. Verkorte versie van de samenvatting van de productkenmerken Fosrenol 750 mg en 1000 mg, poeder voor oraal gebruik en Fosrenol 250 mg, 500 mg, 750 mg en 1000 mg kauwtabletten. (raadpleeg de volledige Samenvatting van de Productkenmerken alvorens het product voor te schrijven). KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING: Elk sachet van 750 mg bevat 750 mg lanthaan (als lanthaancarbonaathydraat) en bevat tevens 641,7 mg dextraten, die glucose bevatten. Elk sachet van 1000 mg bevat 1000 mg lanthaan (als lanthaancarbonaathydraat) en bevat tevens 855,6 mg dextraten, die glucose bevatten. Elke 250/500/750/1000 mg kauwtablet bevat lanthaancarbonaathydraat overeenkomend met 250/500/750/1000 mg lanthaan. Elke tablet bevat bovendien ook gemiddeld 533/1066/1599/2132 mg dextraten die glucose bevatten. De volledige lijst van hulpstoffen: Dextraten (gehydrateerd), Colloïdaal watervrij silica, Magnesiumstearaat. THERAPEUTISCHE INDICATIES: Fosrenol is geïndiceerd als een fosfaatbinder voor gebruik bij het onder controle houden van hyperfosfatemie bij patiënten met chronisch nierfalen die hemodialyse of continue ambulante peritoneale dialyse (CAPD) ondergaan. Fosrenol is ook geïndiceerd bij volwassen patiënten met een chronische nieraandoening die geen dialyse ondergaan, met een serumfosfaatspiegel van 1,78 mmol/l, waarbij een fosfaatarm dieet op zich niet volstaat om de serumfosfaatspiegel te controleren. DOSERING EN WIJZE VAN TOEDIENING: Fosrenol is voor orale toediening. Tabletten moeten worden gekauwd en niet in hun geheel worden doorgeslikt. Om het slikken makkelijker te maken, mogen de tabletten worden fijngestampt. Fosrenol poeder voor oraal gebruik moet gemengd worden met een kleine hoeveelheid zacht voedsel (bijv. appelmoes of een gelijkaardig voedingsmiddel) en moet onmiddellijk worden ingenomen (binnen de 15 minuten). Het sachet mag pas net voor het gebruik worden geopend. Zodra Fosrenol poeder voor oraal gebruik met voedsel is gemengd, mag het niet meer worden bewaard voor later gebruik. Fosrenol poeder voor oraal gebruik is niet oplosbaar en mag bijgevolg niet in een vloeistof worden opgelost voor toediening. Volwassenen, inclusief ouderen (> 65 jaar) Fosrenol dient bij of onmiddellijk na de maaltijd worden ingenomen, waarbij de dagelijkse dosis over de maaltijden moet worden verdeeld. Patiënten moeten zich houden aan hun aanbevolen dieet om de inname van fosfaten en vloeistof onder controle te houden.fosrenol is beschikbaar als een kauwtablet, zodat het niet nodig is om deze met extra vloeistof in te nemen of Fosrenol is beschikbaar als een poeder voor oraal gebruik dat met zacht voedsel moet worden gemengd, waardoor er geen bijkomende vloeistoffen moeten worden ingenomen. Om de 2-3 weken moeten de serumfosfaatspiegels gecontroleerd worden en de dosis Fosrenol aangepast worden, totdat aanvaardbare serumfosfaatspiegels zijn bereikt, met daarna regelmatige controle. De dosis kan worden aangepast met de Fosrenol kauwtabletten, die in een aantal sterktes beschikbaar zijn, waardoor men de dosis in kleinere stappen kan verhogen. Controle van de serumfosfaatspiegel is aangetoond bij doses vanaf 750 mg per dag. De maximale dosis onderzocht in klinische onderzoeken bij een beperkt aantal patiënten, is 3750 mg. Patiënten die op een behandeling met lanthaan reageren, bereiken doorgaans aanvaardbare serumfosfaatspiegels bij doses van 1500 3000 mg lanthaan per dag. Pediatrische populatie: De veiligheid en werkzaamheid van Fosrenol is niet vastgesteld bij kinderen en adolescenten onder de 18 jaar (zie rubriek 4.4). Leverfunctiestoornis: Het effect van leverinsufficiëntie op de farmacokinetiek van Fosrenol is niet vastgesteld. Vanwege het werkingsmechanisme en het gebrek aan levermetabolisme moeten de doseringen bij leverinsufficiëntie niet worden aangepast, maar patiënten moeten wel zorgvuldig gecontroleerd worden (zie rubriek 4.4 en 5.2). CONTRA-INDICATIES: Overgevoeligheid voor lanthaancarbonaathydraat of voor één van de hulpstoffen. Hypofosfatemie. BIJZONDERE WAARSCHUWINGEN EN VOORZORGEN BIJ GEBRUIK Bij dierproeven met Fosrenol is ophoping van lanthaan in weefsels aangetoond. In 105 botbiopsies van patiënten die met Fosrenol werden behandeld, waarvan sommige gedurende maximaal 4,5 jaar, werd er na verloop van tijd een verhoogde lanthaanspiegel waargenomen (zie rubriek 5.1). Er zijn geen klinische gegevens beschikbaar over ophoping van lanthaan in andere menselijke weefsels. De toepassing van Fosrenol bij klinisch studies die langer dan twee jaar duurden beperkt. Behandeling van proefpersonen met Fosrenol gedurende tot aan maximaal 6 jaar heeft geen verandering in de baten/risicoverhouding aangetoond. Patiënten met acute maagzweer, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn of darmobstructie waren niet opgenomen in klinische onderzoeken met Fosrenol. Toediening van Fosrenol aan deze patiënten dient te geschieden na zorgvuldige afweging van de voordelen en de risico s. Het is bekend dat Fosrenol constipatie kan veroorzaken (zie rubriek 4.8) en daarom is voorzichtigheid geboden bij patiënten met een aanleg voor darmobstructies (bijv. geschiedenis van buikoperatie, peritonitis). Patiënten met nierinsufficiëntie kunnen hypocalciëmie ontwikkelen. Fosrenol bevat geen calcium. Serumcalciumspiegels dienen daarom met regelmatige tussenpozen voor deze patiëntenpopulatie gecontroleerd te worden en er dienen geschikte supplementen te worden gegeven. Lanthaan wordt niet door leverenzymen gemetaboliseerd maar wordt hoogstwaarschijnlijk uitgescheiden in de gal. Aandoeningen die resulteren in een belangrijke vermindering van de galstroom zouden in verband gebracht kunnen worden met een accumulerend vertraagde klaring van lanthaan welke kan resulteren in hogere plasmaniveaus en verhoogde ophoping van lanthaan in weefsels (zie rubrieken 5.2 en 5.3). Omdat geabsorbeerd lanthaan voornamelijk door de lever wordt geëlimineerd, wordt aanbevolen om regelmatig leverfunctietesten uit te voeren. De veiligheid en werkzaamheid van Fosrenol werd niet vastgesteld bij kinderen en adolescenten; het gebruik bij kinderen en adolescenten wordt niet aanbevolen (zie rubriek 4.2). De behandeling met Fosrenol moet gestaakt worden indien hypofosfatemie optreedt. Röntgenfoto s van de buik van patiënten die lanthaancarbonaat gebruiken, kunnen een radio-opaak aanzien hebben dat typerend is voor een contrastmiddel. Patiënten met zeldzame glucosegalactose malabsorptie dienen dit geneesmiddel niet te gebruiken. BIJWERKINGEN: De meest gerapporteerde bijwerkingen, met uitzondering van hoofdpijn en allergische huidreacties, hebben betrekking op het maagdarmstelsel. Deze kunnen tot een minimum beperkt worden door het innemen van Fosrenol met voedsel en nemen over het algemeen na verloop van tijd af bij voortgezette dosering (zie rubriek 4.2). De volgende rangschikking werd gebruikt voor de frequentie van bijwerkingen: Zeer vaak ( 1/10); Vaak ( 1/100, <1/10); Soms ( 1/1.000, <1/100); Zelden ( 1/10.000, < 1/1.000); Zeer zelden (<1/10.000), niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald). Infecties en parasitaire aandoeningen: Soms: Gastro-enteritis, laryngitis; Bloed- en lymfestelselaandoeningen: Soms: Eosinofilie; Endocriene aandoeningen: Soms: Hyperparathyroïdie; Voedings- en stofwisselingsstoornissen: Vaak: Hypocalciëmie; Soms: Hypercalciëmie, hyperglycemie, hyperfosfatemie, hypofosfatemie, anorexie, verhoogde eetlust; Zenuwstelselaandoeningen: Zeer vaak: Hoofdpijn; Soms: Duizeligheid, smaakverandering; Evenwichtsorgaan- en ooraandoeningen: Soms: Vertigo; Maagdarmstelselaandoeningen: Zeer vaak: Abdominale pijn, diarree, nausea, braken; Vaak: Constipatie, dyspepsie, flatulentie; Soms: Oprisping, indigestie, prikkelbare darmsyndrom, droge mond, oesofagitis, stomatitis, losse stoelgang, tandaandoening, gastro-intestinale aandoening NAO*; Huiden onderhuidaandoeningen: Soms: Alopecia, zweten toegenomen; Skeletspierstelsel- en bindweefselaandoeningen: Soms: Artralgie, myalgie, osteoporose; Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen: Soms: Asthenie, borstkaspijn, vermoeidheid, malaise, perifeer oedeem, pijn, dorst; Onderzoeken: Soms: Bloed aluminium verhoogd, GGT verhoogd, hepatische transaminasen verhoogd, alkalische fosfatase verhoogd, gewicht verlaagd. *Niet nader gespecificeerd. Post-marketing-ervaring: Bij gebruik van Fosrenol na het in de handel brengen zijn gevallen gemeld van allergische huidreacties (inclusief huiduitslag, urticaria en pruritus) wat een nauwe tijdgebonden relatie met lanthaancarbonaattherapie aantoont. Zowel bij de groepen met Fosrenol als bij de groepen met placebo/actieve comparator werden in klinisch onderzoek allergische huidreacties met de frequentie zeer vaak ( 1/10) waargenomen. Hoewel er nog een aantal geïsoleerde reacties zijn gemeld, worden geen van deze reacties bij deze patiëntenpopulatie gezien als onverwacht. QT-veranderingen van voorbijgaande aard zijn opgemerkt maar deze werden niet in verband gebracht met een verhoging van hartbijwerkingen. AFLEVERSTATUS: UR. HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: Shire Pharmaceutical Contracts Ltd, Hampshire International Business Park, Chineham, Basingstoke Hampshire, RG24 8EP, Verenigd Koninkrijk. NUMMER(S) VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: Kauwtabletten: 250 mg: RVG 31927; 500 mg: RVG 31928; 750 mg: RVG 31929; 1000 mg: RVG 31930: poeder voor oraal gebruik: 750 mg: RVG 109377; 1000 mg: RVG 109379 DATUM VAN HERZIENING VAN DE TEKST: kauwtabletten: Laatste wijziging betreft: maart 2013; orale poeders: oktober 2012.Bijwerkingen dienen te worden gerapporteerd. Bijwerkingen dienen ook te worden gerapporteerd aan Shire Benelux via e-mail: globalpharmacovigilance@shire.com of via telefoon: +32-2-711.02.30 NL/LO/FOS/14/0007 Shire Benelux, 2014 September 2014 Verantwoordelijke uitgever: Shire SIL BV, Strawinskylaan 659, Toren C, Level 6, 1077, XX Amsterdam, Nederland

Verkorte productinformatie Bydureon (15 september 2014). Farmaceutische vorm en samenstelling: Bydureon 2 mg poeder en oplosmiddel voor suspensie met verlengde afgifte voor injectie, beschikbaar in injectieflacon en in voorgevulde pen. Elke injectieflacon of voorgevulde pen bevat 2 mg exenatide. Farmacotherapeutische groep: overige bloedglucoseverlagende geneesmiddelen, met uitzondering van insulines ATC-code: A10BX04. Indicaties: Bydureon is geïndiceerd voor de behandeling van diabetes mellitus type 2 in combinatie met: metformine, sulfonylureumderivaten, thiazolidinedionen, metformine en een sulfonylureumderivaat, metformine en een thiazolidinedion bij volwassenen bij wie geen adequate glykemische controle werd bereikt bij maximaal verdraagbare doseringen van deze orale behandelingen. Dosering: De aanbevolen dosering is 2 mg exenatide eenmaal per week. Bydureon moet wekelijks op dezelfde dag van de week worden toegediend. Bydureon kan op ieder moment van de dag worden toegediend, met of zonder maaltijden. Als er een dosis wordt gemist, moet die worden toegediend zodra dit praktisch mogelijk is. Echter, er mag maar één injectie worden toegediend binnen een periode van 24 uur. Als na discontinuering van Bydureon wordt begonnen met een andere antidiabetische behandeling, moet met de verlengde werking van Bydureon rekening worden gehouden. De veiligheid en werkzaamheid van Bydureon bij kinderen en adolescenten jonger dan 18 jaar zijn nog niet vastgesteld. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulpstoffen. Waarschuwingen en voorzorgen: Bydureon mag niet worden gebruikt door patiënten met type 1 diabetes mellitus of voor de behandeling van diabetische ketoacidose. Bydureon dient niet als intraveneuze of intramusculaire injectie te worden toegediend. Bydureon wordt niet aanbevolen voor gebruik door patiënten met terminale nierziekte of ernstige nierinsufficiëntie (creatinineklaring < 30 ml/min). De klinische ervaring bij patiënten met matige nierinsufficiëntie is erg beperkt en het gebruik van Bydureon wordt niet aanbevolen. Het gebruik van Bydureon wordt niet aanbevolen bij patiënten met ernstige gastro-intestinale ziekte. Er zijn zeldzame, spontaan gemelde voorvallen van acute pancreatitis geweest met Bydureon. Patiënten dienen geïnformeerd te worden over het kenmerkende symptoom hiervan: aanhoudende, ernstige abdominale pijn. Als er een vermoeden van pancreatitis is, dient het gebruik van Bydureon gestaakt te worden. Als een acute pancreatitis wordt vastgesteld, dient de behandeling met Bydureon niet hervat te worden. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met een geschiedenis van pancreatitis. Snel gewichtsverlies (>1,5 kg per week) is gerapporteerd bij patiënten die met exenatide zijn behandeld. Gewichtsverlies in deze mate kan ernstige consequenties hebben. Na discontinuering kan het effect van Bydureon voortduren omdat de plasmaspiegels van exenatide afnemen over een periode van 10 weken. De keuze van andere geneesmiddelen en de bepaling van de dosis dient in overeenstemming hiermee overwogen te worden: bijwerkingen kunnen voortduren en de werking kan, op zijn minst gedeeltelijk, voortduren tot de exenatide spiegels afnemen. Bydureon mag niet worden gebruikt tijdens de zwangerschap. Het gebruik van Bydureon dient minstens 3 maanden vόόr een geplande zwangerschap te worden gestaakt. Bydureon mag niet worden gebruikt in de periode waarin borstvoeding wordt gegeven. Interacties: HMG-CoAreductaseremmers, warfarine en/of cumarinederivaten. Gelijktijdig gebruik van Bydureon met insuline, derivaten van D-fenylalanine (meglitiniden), alfaglucosidaseremmers, dipetidyl peptidase 4-remmers of andere GLP-1-receptoragonisten is niet onderzocht. Gelijktijdig gebruik van Bydureon en exenatide tweemaal daags (Byetta) is niet onderzocht en wordt niet aanbevolen. Tijdens klinische onderzoeken is gebleken dat de kans op hypoglykemie verhoogd was bij gebruik van Bydureon in combinatie met een sulfonylureumderivaat. Bovendien hadden patiënten met lichte nierinsufficiëntie die een combinatie met een sulfonylureumderivaat kregen in klinische studies een verhoogd optreden van hypoglykemie, vergeleken met patiënten met een normale nierfunctie. Om het risico van hypoglykemie bij gebruik van een sulfonylureumderivaat te verlagen, dient verlaging van de dosis van het sulfonylureumderivaat te worden overwogen. Er is een verhoogd INR gerapporteerd bij gelijktijdig gebruik van warfarine en exenatide tweemaal daags. INR dient gecontroleerd te worden bij aanvang van de Bydureonbehandeling bij patiënten die warfarine en/of coumarinederivaten krijgen. Bijwerkingen: zeer vaak ( 1/10): hypoglykemie (met een sulfonylureumderivaat), misselijkheid, braken, diarree, obstipatie, jeuk op de injectieplaats; vaak ( 1/100, < 1/10): verminderde eetlust, hoofdpijn, duizeligheid, dyspepsie, buikpijn, gastro-oesofagale reflux, opzwelling van de buik, oprispingen, flatulentie, vermoeidheid, erytheem of huiduitslag op de injectieplaats, slaperigheid, hyperhidrose, asthenie, zich zenuwachtig voelen; soms ( 1/1.000, < 1/100): ingewandenobstructie, jeuk en/of urticaria, dysgeusie; zelden ( 1/10.000 tot < 1/1.000): dehydratie, gewoonlijk met misselijkheid, braken en/of diarree, alopecia, international normalised ratio (INR) verhoogd met gelijktijdig gebruik van warfarine, in sommige rapportages geassocieerd met bloedingen; niet bekend (kan met beschikbare gegevens niet worden bepaald): anafylactische reactie, acute pancreatitis, veranderde nierfunctie, inclusief acuut nierfalen, verslechterd chronisch nierfalen, nierinsufficiëntie, toegenomen serumcreatinine, maculaire en papulaire uitslag, angioneurotisch oedeem, abcessen en cellulitis op de injectieplaats. Aflevering: U.R., volledige vergoeding onder voorwaarden. Uitgebreide productinformatie: Voor de volledige productinformatie wordt verwezen naar de SPCtekst op www.astrazeneca.nl. Voor overige informatie en literatuurservice: AstraZeneca BV, Postbus 599, 2700 AN Zoetermeer. Tel. 079 363 2222. Referenties: 1. SPC Bydureon. 2. Buse JB, et al. Diabetes Care 2010;33:1255 61. 670802.011Exp01/02/17

Verkorte productinformatie Forxiga 5 en 10 mg filmomhulde tabletten (24 juli 2014). Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden. Farmaceutische vorm en samenstelling: Elke tablet bevat dapagliflozine propaandiolmonohydraat, overeenkomend met respectievelijk 5 mg of 10 mg dapagliflozine. Farmacotherapeutische groep: Geneesmiddelen gebruikt bij diabetes, andere bloedglucoseverlagende geneesmiddelen, uitgezonderd insulines. ATC code: A10BX09. Indicatie: Forxiga is geïndiceerd bij volwassen patiënten, 18 jaar en ouder, met type 2 diabetes mellitus om de bloedglucoseregulatie te verbeteren als: Monotherapie: Wanneer enkel dieet en lichaamsbeweging geen adequate verbetering van de bloedglucoseregulatie geeft bij patiënten voor wie het gebruik van metformine ongeschikt wordt geacht wegens onverdraagbaarheid. Addon combinatietherapie: In combinatie met andere glucoseverlagende geneesmiddelen inclusief insuline, wanneer deze samen met dieet en lichaamsbeweging geen adequate verbetering van de bloedglucoseregulatie geven. Dosering: De aanbevolen dosering is 10 mg dapagliflozine eenmaal daags. Bij patiënten met een ernstige leverfunctiestoornis wordt een startdosis van 5 mg aangeraden, indien deze goed wordt verdragen kan de dosis worden verhoogd naar 10 mg. Contra indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulpstoffen. Waarschuwingen en voorzorgen: Forxiga dient niet gebruikt te worden bij patiënten met type 1 diabetes mellitus of voor de behandeling van diabetische ketoacidose. De werkzaamheid van Forxiga is afhankelijk van de nierfunctie. De werkzaamheid van Forxiga is verminderd bij patiënten met matige nierinsufficiëntie en naar verwachting afwezig bij patiënten met ernstige nierinsufficiëntie. Forxiga wordt niet aanbevolen voor gebruik bij patiënten met matige tot ernstige nierinsufficiëntie (CrCl < 60 ml/min of egfr < 60 ml/min/1,73 m 2 ). Forxiga is niet onderzocht bij patiënten met ernstige nierinsufficiëntie (CrCl < 30 ml/min of egfr < 30 ml/min/1,73 m 2 ) of end-stage nierfalen. Het wordt aanbevolen om regelmatig de nierfunctie te controleren. De blootstelling aan dapagliflozine is verhoogd bij patiënten met ernstige leverinsufficiëntie. De werking van dapagliflozine leidt tot een verhoging van de diurese. Dat gaat gepaard met een matige verlaging van de bloeddruk. Dapagliflozine wordt niet aanbevolen bij patiënten die lisdiuretica gebruiken. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten waarbij een door dapagliflozine geïnduceerde bloeddrukdaling mogelijk risicovol is. Dapagliflozine wordt niet aanbevolen bij patiënten met volumedepletie. Bij patiënten met gelijktijdige condities die kunnen leiden tot volumedepletie wordt een zorgvuldige controle van de volumestatus en elektrolyten aanbevolen. Bij patiënten die volumedepletie ontwikkelen dient een tijdelijke onderbreking van de behandeling met dapagliflozine te worden overwogen totdat de depletie is gecorrigeerd. Oudere patiënten kunnen een verhoogd risico hebben op volumedepletie en hebben een grotere kans om behandeld te worden met diuretica. De uitscheiding van glucose via de urine kan gepaard gaan met een verhoogd risico op urineweginfecties, daarom moet tijdens de behandeling van pyelonefritis of urosepsis worden overwogen om tijdelijk te stoppen met dapagliflozine. Onder proefpersonen van 65 jaar en ouder kwamen bijwerkingen gerelateerd aan nierfunctiestoornissen of nierfalen en volumedepletie vaker voor bij proefpersonen die werden behandeld met dapagliflozine dan bij placebo. De meest gemelde bijwerking gerelateerd aan de nierfunctie was een verhoogd serumcreatinine. Dit was meestal van voorbijgaande aard en omkeerbaar. De therapeutische ervaring bij patiënten van 75 jaar en ouder is beperkt en initiatie met dapagliflozine wordt bij deze populatie niet aanbevolen. De ervaring in NYHA-klasse I-II is beperkt en er is geen ervaring uit klinische studies met dapagliflozine in NYHA-klasse III-IV. Uit voorzorg wordt dapagliflozine niet aanbevolen voor gebruik bij patiënten die gelijktijdig worden behandeld met pioglitazon. Verhoogd hematocriet is waargenomen bij behandeling met dapagliflozine. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met een reeds aanwezig verhoogd hematocriet. Dapagliflozine is niet onderzocht in combinatie met glucagon-like peptide-1 (GLP-1) analogen. Als gevolg van het werkingsmechanisme zullen patiënten die Forxiga krijgen positief testen op glucose in hun urine. Patiënten met de zeldzame erfelijke aandoeningen galactose-intolerantie, Lapp-lactasedeficiëntie of glucose-galactosemalabsorptie dienen dit geneesmiddel niet te gebruiken. Wanneer een zwangerschap wordt vastgesteld, dient de behandeling met dapagliflozine te worden gestaakt. Dapagliflozine mag niet worden gebruikt in de periode dat borstvoeding wordt gegeven. Interacties: Dapagliflozine kan het diuretisch effect van thiazide en lisdiuretica versterken met mogelijk een verhoogd risico op dehydratatie en hypotensie. Bij gecombineerd gebruik met dapagliflozine kan een lagere dosering insuline of insuline-afscheidingsbevorderend middel zoals sulfonylureum nodig zijn om het risico op hypoglykemie te verkleinen. De effecten van roken, dieet, kruidenproducten en alcoholgebruik op de farmacokinetiek van dapagliflozine zijn niet bestudeerd. Bijwerkingen: Zeer vaak ( 1/10): hypoglykemie (bij gebruik met SU of insuline). Vaak ( 1/100, <1/10): vulvovaginitis, balanitis en gerelateerde genitale infecties, urineweginfectie, duizeligheid, rugpijn, dysurie, polyurie, verhoogd hematocriet, verminderde nierklaring creatinine, dyslipidemie. Soms ( 1/1.000, <1/100): schimmelinfectie, volumedepletie, dorst, obstipatie, droge mond, nycturie, nierfunctiestoornis, vulvovaginale pruritus, genitale pruritus, verhoogd bloedcreatinine, verhoogd bloedureum, gewichtsafname. Afleverstatus: U.R., volledige vergoeding onder voorwaarden. Uitgebreide productinformatie: Voor de volledige productinformatie wordt verwezen naar de SPC-tekst op www.astrazeneca.nl. Voor overige informatie en literatuurservice: AstraZeneca BV, Postbus 599, 2700 AN Zoetermeer. Tel. 079 363 2222. 670417.011Exp01/02/2017 Referenties: 1. SPC Forxiga.