Jaarverslag welstandscommissie 2017 februari 2018
Afbeelding omslag: woningbouw Suytkade Pagina 2 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Inhoud Voorwoord 4 Inleiding 5 Beleidsontwikkeling 6 De omvang en wijze van advisering 7 Werken met de welstandsnota 8 Pagina 3 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Voorwoord Dit jaarverslag bevat een beschrijving van de werkzaamheden van de Welstandscommissie Helmond over de periode 01-01-2017 t/m 31-12-2017. In deze periode heeft het herstel van de economie zich verder doorgezet. Het consumentenvertrouwen is gegroeid en de bouwsector draaide weer op volle toeren. Het aantal plannen dat aan de commissie werd voorgelegd is weer toegenomen. Dit betrof niet alleen verschillende grotere woningbouwprojecten, maar ook bedrijfsbebouwing. De commissie is verheugd te kunnen constateren, dat bij deze projecten de aandacht en zorg voor kwaliteit in het publieke domein onverminderd groot is gebleken. In het kader van de deregulering is in juni 2017 door de gemeenteraad een wijziging van de welstandsnota en APV vastgesteld, waarmee het reclamebeleid is aangepast. Veelvoorkomende reclames kunnen nu zonder vergunning of welstandstoets worden aangebracht. De wijziging was ambtelijk zorgvuldig voorbereid, in goed overleg met de betrokken wethouders, de welstands- en de raadscommissie. Het herziene reclamebeleid brengt meer duidelijkheid én meer vrijheid voor burgers en bedrijven, het zorgt voor minder bureaucratie en het betekent een verlichting van het werk van de welstandscommissie. Onder de woningbouwprojecten die aan de commissie werden voorgelegd waren verschillende grotere, zoals in Suytkade, de Groene Loper, Stiphout-zuid, omgeving Heistraat, Liverdonk, Stepekolk en De Veste. Voor meerdere van deze plannen stamt het vastgestelde kader nog van vóór de crisis. Tijdens de crisis is het gemeentebestuur steeds zo flexibel mogelijk met de gebiedsontwikkeling omgegaan. Ze heeft samen met de betrokken ontwikkelaars voortdurend, en met succes, naar passende oplossingen gezocht en daarvoor waar nodig te strakke kaders opgerekt. Nu de markt weer aantrekt is het zaak dat deze verworvenheid niet weer verloren gaat. Emeritushoogleraar Friso de Zeeuw adviseerde in zijn onlangs gehouden afscheidsrede aan de TU Delft, om bij de ontwikkeling van een gebied vooraf te bepalen welke delen een strakke regie nodig hebben en waar je gebruik kunt maken van een flexibeler ontwikkelingsstrategie. Hij noemt dat developing apart together. Zijn pleidooi is extra actueel nu in de komende decennia een aantal grote veranderingen hun beslag moeten krijgen. Als gevolg van de klimaatverandering, de energietransitie, de woningbehoefte, de gewenste circulariteit en hergebruik komen er een aantal nieuwe en complexe opgaven op ons af, die een integrale aanpak vragen. De Omgevingswet biedt hiervoor een passend kader, maar het accent zal op het proces zelf moeten liggen. De behoefte aan maatwerk groeit, en ook met betrekking tot de ruimtelijke kwaliteit zullen keuzes gemaakt moeten worden. De welstandscommissie pleit ervoor om in een vroeg stadium al te onderzoeken waar en hoe het kwaliteitsaspect in de veranderingsprocessen een plaats kan en moet krijgen. Zeker bij majeure complexe opgaven is een deskundige, onafhankelijke en transparante advisering van groot belang. Het pleidooi van De Zeeuw vormt ook een ondersteuning voor het streven van de gemeente Helmond om op het gebied van welstandszorg ruimte te laten waar dat kan en alleen te sturen waar dat nodig is. De welstandscommissie heeft hier ook in het verslagjaar weer verder invulling aan kunnen geven. Haar werkwijze is en blijft gericht op vroegtijdige advisering en participatie van commissie en ambtelijke organisatie samen. Door vroegtijdig de ontwikkeling van kwaliteit in een planproces te stimuleren, kan het op een vanzelfsprekende wijze deel uitmaken van het eindresultaat. De commissie verwacht met deze werkwijze ook in het jaar 2018 weer een positieve bijdrage te kunnen leveren aan het gemeentelijke streven naar een gezonde, duurzame en aantrekkelijke woon- en werkstad. Namens de Welstandscommissie Helmond, ir. Bert Oomen Voorzitter Pagina 4 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Inleiding De economie floreerde, het consumentenvertrouwen herstelde zich, de bouwsector draaide op volle toeren. Niet alleen woningen, maar ook bedrijfsgebouwen werden ontwikkeld en gerealiseerd. Het aantal projecten waarover een advies werd uitgebracht nam duidelijk toe. Verschillende grotere woningbouwprojecten werden aan de commissie werden voorgelegd. Het betrof woningbouw in Suytkade, de Groene Loper, Stiphout-zuid, omgeving Heistraat, Liverdonk, Stepekolk en De Veste. Relatief nieuw is de transformatie van bestaande gebouwen zoals kantoren en winkels tot woningen. Om deze panden geschikt te maken zijn aanpassingen in de gevel soms onvermijdelijk. Daarnaast werden villaontwerpen besproken voor onder meer de Groene Loper en Brandevoort. Ook verschillende nieuwe grootschalige bedrijfspanden passeerden de revue. Maar ook minder prominente bouwplannen konden rekenen op de zorg van de welstandscommissie. Onder het hoofdje De omvang en wijze van advisering wordt een beknopt kwantitatief overzicht gegeven van de werkzaamheden van de welstandscommissie. Woningbouw Suytkade In het kader van de deregulering is het reclamebeleid het afgelopen jaar aangepast. Onder de titel Beleidsontwikkeling wordt in een chronologisch overzicht de aanpassingen van het beleid weergegeven. In de paragraaf Werken met de welstandsnota wordt de rol en betekenis van de nota toegelicht. Aan de hand van enkele voorbeelden wil de commissie het gebruik van het toetsingskader van de Welstandsnota in dit jaarverslag nader toelichten. Vakcollege Helmond Pagina 5 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Beleidsontwikkeling De eerste welstandsnota in Helmond is in 2004 vastgesteld. In 2008 is de welstandsnota geactualiseerd en op 2 december 2008 door de gemeenteraad vastgesteld. Een belangrijke wijziging betrof het welstandsvrij verklaren van eenlaagse aan- en bijgebouwen aan de achterzijde van woningen (uitgezonderd gebieden met een beeldkwaliteitplan). Bij deze categorie bouwaanvragen verviel de welstandsadvisering. Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden. Centraal in de Wabo staat de integrale benadering. Dit betekent onder andere dat er voortaan één integrale vergunning voor plaatsgebonden projecten wordt afgegeven: de omgevingsvergunning. Ook zijn de mogelijkheden voor het realiseren van vergunningvrije aan- en bijgebouwen verruimd. Behoudens deze verruiming kon het welstandstoezicht ongewijzigd worden voortgezet. Voor de advisering door de Welstandscommissie waren de veranderingen vooralsnog beperkt. Wel zijn er minder bouwplannen aan de commissie voorgelegd. Mede in het licht van de veranderingen door de Wabo heeft het college besloten het welstandsbeleid in 2012 te evalueren. Dit heeft geresulteerd in de notitie Evaluatie Welstandsnota Helmond die in oktober 2012 aan de raadscommissie RF is voorgelegd. De voorgestelde beleidswijzigingen uit deze notitie zijn uitgewerkt in een concept welstandsnota die in december 2013 is voorgelegd aan de raadscommissie RF. Op 7 januari 2014 is de concept welstandsnota door de gemeenteraad vastgesteld en in werking getreden. In het kader van de deregulering is het reclamebeleid in 2017 aangepast. Veelvoorkomende reclames kunnen nu zonder vergunning of welstandstoets worden aangebracht. Op 27 juni is de wijziging van de welstandsnota en APV door de gemeenteraad vastgesteld. De welstandsnota is via de gemeentelijke website te raadplagen evenals de nieuwe reclamerichtlijnen. De inwerkingtreding van de Omgevingswet is uitgesteld tot 2021 maar zal zeker ook gevolgen hebben voor het ruimtelijk kwaliteitsbeleid waar de welstandszorg deel van uitmaakt. De wijze waarop zal de komende jaren duidelijk (moeten) worden. Woningbouw Groene Loper Pagina 6 Jaarverslag welstandscommissie 2017
De omvang en wijze van advisering Evenals voorgaande jaren is de welstandscommissie in 2017 tweewekelijks bijeen geweest om bouwplannen te toetsen aan redelijke eisen van welstand. In 25 zittingen zijn 283 formeel ingediende plannen behandeld (exclusief Brandevoort). Hierover heeft de commissie 343 maal een advies uitgebracht. Gemiddeld is dat ongeveer 1,2 advies per ingediend plan. Voorafgaand aan de formele indiening werd een bouwinitiatief soms ook informeel aan de welstandscommissie voorgelegd. Zo werden in 2017 door de commissie 65 informele adviezen uitgebracht. Deze vroegtijdige consultaties hebben bijgedragen aan het geringe aantal adviezen per plan. Veel plannen voldoen bij de eerste formele toetsing. Vergaderingen van de welstandscommissie zijn openbaar. De agenda werd vooraf gepubliceerd op de gemeentelijke website en lag ter inzage in de stadswinkel. In 2017 meldden zich voor 45 agendapunten betrokkenen zoals opdrachtgevers en architecten om een toelichting te geven, vragen te stellen of om met de commissie van gedachten te wisselen. In 2016 was dat voor 21 agendapunten. Als hulpmiddel bij de beoordeling van bouwplannen beschikte de commissie over een digitaal geografisch informatiesysteem, waarmee luchtfoto s en straatbeelden konden worden getoond. Door dit complete en tamelijk actuele fotobestand is locatiebezoek voor de commissie niet nodig. De commissie heeft uitvoering gegeven aan haar wettelijke taak de voorgelegde bouwplannen te toetsen aan de relevante welstandscriteria. Bij een negatief advies heeft de commissie, als dat mogelijk was, een oplossingsrichting aangegeven. Binnen enkele dagen na een vergadering werden de aanvragers per brief op de hoogte gebracht van het advies. Daarbij werd de geadresseerde gewezen op de mogelijkheid vragen te stellen over het advies. Zo nodig kon het advies worden toegelicht en konden eventuele oplossingsrichtingen worden doorgesproken. In 2017 hebben weinig aanvragers van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Mogelijk dat de schriftelijke advisering voldoende duidelijkheid bood. Vaak worden in een vroegtijdig stadium inlichtingen gevraagd over de haalbaarheid van een bouwinitiatief, ook wanneer het om welstandsaspecten gaat. Mogelijk dat hierdoor in een later stadium minder vragen overblijven. Welstandsadviezen over bouwinitiatieven in Brandevoort werden in 2017, overeenkomstig voorgaande jaren, voorbereid en opgesteld door de supervisor Brandevoort. In 2017 zijn in totaal 87 plannen behandeld. Daarover zijn 104 adviezen uitgebracht. Woningbouw Stepekolk Pagina 7 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Gemiddeld is dat ongeveer 1,2 advies per ingediend plan. Daarnaast bestond de mogelijkheid de supervisor Brandevoort rechtstreeks te benaderen met vragen; hiervan werd regelmatig gebruik gemaakt. Waar een minimum welstandsniveau van toepassing is, kunnen bouwplannen ook ambtelijk worden beoordeeld. In 2017 zijn op deze wijze 40 bouwplannen akkoord bevonden en afgehandeld. Wanneer een bouwplan geheel overeenkomstig eerdere adviezen werd aanpast of uitgewerkt, werd dit plan niet meer aan de voltallige commissie voorgelegd maar besproken in de kleine commissie en zo mogelijk geaccordeerd. Het totaal aantal welstandsadviezen voor 2017 komt daarmee op 552. Dat is 125 meer dan in 2016; toen werden 427 adviezen uitgebracht (een toename van ongeveer 30%). Werken met de welstandsnota In de Welstandsnota is het toetsingskader vastgelegd waarop de commissie haar adviezen moet baseren. De afgelopen jaren is de nota bij het opstellen van de adviezen als steun ervaren. Na de invoering van de Wabo op 1 oktober 2010 is het onderscheid tussen lichte en reguliere bouwvergunningen opgeheven. Er resteert slechts één vergunningtype: de omgevingsvergunning. De loketcriteria hebben hun betekenis bij de toetsing door de welstandscommissie echter niet verloren. Bij de advisering omtrent veel voorkomende kleine bouwwerken betrekt de commissie alle relevante criteria, ook de zogenoemde loket- of sneltoetscriteria. Afhankelijk van de aard en omvang van een bouwplan worden ook de criteria die aan de locatie verbonden zijn in de beoordeling betrokken. Deze criteria zijn afgeleid van de verschillende bebouwingstypen in de stad. Deze gebiedsafhankelijke criteria kunnen betrekking hebben op de relatie van de bebouwing met zijn omgeving, de bebouwing op zich en het materiaalen kleurgebruik en de detaillering. De locatie van het bouwplan is dus medebepalend voor de beoordeling. De eisen voor bouwen in een historisch bebouwingslint zijn nu eenmaal anders dan voor een bedrijventerrein. Verbouw voormalig UWV-kantoor Pagina 8 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Er is ook een verschil in welstandsniveau. Voor een historisch bebouwingslint is een specifiek welstandsniveau van toepassing, voor bedrijventerreinen meestal een minimum niveau. De welstandscommissie komt elke twee weken bijeen voor een plantoetsing en wordt daarbij ambtelijk ondersteund. De welstandsadvisering blijkt niet bepalend te zijn voor de doorlooptijd van een aanvraag. Met de vaststelling van de vernieuwde Welstandsnota in januari 2014 is voor veel voorkomende bouwwerken opnieuw de mogelijkheid geopend na een ambtelijke beoordeling aan de hand van de sneltoetscriteria tot vergunningverlening over te gaan. Ook voor bouwplannen in bebouwingstypen met een minimum welstandsniveau behoort een snelle ambtelijke toetsing tot de mogelijkheden. Het minimum welstandsniveau heeft betrekking op ongeveer 70% van het grondgebied van de gemeente. Na de inwerkingtreding van het nieuwe reclamebeleid eind juli 2017 is het aantal reclameaanvragen dat aan de welstandscommissie werd voorgelegd merkbaar afgenomen. Voor de inwerkingtreding van het nieuwe beleid bedroeg het aantal reclameaanvragen 20; daarna ging het om 5 aanvragen. Voor de reclameaanvragen die na juli beoordeeld moesten worden bood het nieuwe toetsingskader een geschikte basis. Transformatie Voor winkels en kantoorgebouwen die hun functie verloren hadden, werden soms nieuwe bestemmingen gezocht en gevonden. Vaak ging het om de transformatie tot woonruimte. Diverse verbouwplannen zijn aan de commissie voorgelegd. De invloed op het uiterlijk van de gebouwen was wisselend. Bij enkele grotere projecten zoals de transformatie van het voormalige UWVgebouw het GGZ-kantoor was een gedaanteverandering noodzakelijk. Bewoners hebben immers behoefte aan een buitenruimte en privacy. De hoge geluidsbelasting van het GGZ-kantoor aan de Traverse vroeg daarbij om rigoureuze maatregelen in de vorm van een glazen scherm. Om de bestaande geleding en massaopbouw te ondersteunen is een onderscheid gemaakt in licht en donker geschilderde geveldelen. Het bestaande materiaalverschil in de gevel is door het schilderwerk sterk afgezwakt. Het glazen scherm voegt een nieuwe laag aan de gevel toe. De gebouwentree is naar voren geplaatst en meer herkenbaar. Met deze transformatie is op passende wijze gebruik gemaakt van de bestaande massaopbouw en architectuur. Transformatie GGZ-kantoor Pagina 9 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Beeldkwaliteitsplannen Nadat de laatste actualisatie van de hele welstandsnota in januari 2014 door de gemeenteraad is bekrachtigd, zijn enkele nieuwe beeldkwaliteitsplannen toegevoegd. Op 4 februari 2014 is door de gemeenteraad het Beeldkwaliteitsplan Stiphout-Zuid vastgesteld. Het plan betreft verschillende woningbouwlocaties bij Stiphout. In 2017 is het bestaande CPO-project met enkele woningen uitgebreid. Daarnaast is een begin gemaakt met de planvorming voor zowel projectmatig als particulier ontwikkelde woningen. De commissie heeft dit beeldkwaliteitskader als basis voor haar adviezen gebruikt en waar nodig geïnterpreteerd of aan betrokkenen toegelicht. Op 22 september 2014 is het Beeldkwaliteitsplan de Hoefkens door de gemeenteraad vastgesteld. De locatie aan de oostzijde van de dr. Dreeslaan is onder meer bestemd voor de realisatie van woningen gecombineerd met bedrijfsruimten. In 2017 zijn enkele bouwplannen ter bespreking voorgelegd. De betreffende toetsingscriteria zijn duidelijk en goed hanteerbaar. In juni 2015 is het Uitwerkingsplan Brandevoort II Liverdonk Oost I vastgesteld. Onderdeel hiervan is een beeldkwaliteitsplan waarin de contouren worden geschetst van een nieuwe buurt met een landelijk en dorps woonmilieu in de stijl van Brandevoort. Zowel bij de projectmatige bouw als bij de particuliere woningbouwprojecten biedt het een duidelijk referentiekader. De beoogde landelijke architectuur van het deelplan Hazenwinkel lijkt sterk op die van Liverdonk. Het bijbehorende toetsingskader is vastgelegd in het uitwerkingsplan Brandevoort II Liverdonk West Hazenwinkel en in werking getreden in februari 2017. Voor Hazenwinkel zijn nog geen woningen ontworpen of getoetst. Uitbreiding CPO Stiphout-zuid Pagina 10 Jaarverslag welstandscommissie 2017
Overleg wethouders en welstandscommissie Het laatste overleg tussen de welstandscommissie en de wethouders Stienen en De Vries vond plaats in mei 2016. In 2017 was er geen aanleiding om een overleg in te plannen. De samenstelling van de welstandscommissie Uitgangspunt is een commissie die is samengesteld uit 4 deskundige en ervaren architecten. Bij een reguliere welstandszitting wordt de commissie gevormd door twee leden en de voorzitter. Deskundigheid en onafhankelijkheid zijn belangrijke voorwaarden om uitvoering te kunnen geven aan een goed en transparant welstandbeleid. De leden die in 2017 samen de commissie vormden waren: De heer ir. Bert Oomen (voorzitter) Mevrouw ir. Jacqueline Slagter De heer Ron Kuin De heer Rob Lanfermeijer Nieuwbouw MTA Pagina 11 Jaarverslag welstandscommissie 2017