Disclosure belangen Jos van Erp Geen belangenverstrengeling d.m.v. Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere vergoeding Aandeelhouder Of anders Disclosure belangen spreker
Bewegen én berusten: Stressmanagement in beweging 1. Acute stress 2. Chronische psychologische stress 3. Stress gedurende het aanpassingsproces 4. Claudicatio: Strijd én berusting 5. Begeleiding bij het omgaan met draaglast en draagkracht 6. Probleem- en doelgerichte benadering Jos van Erp erpjos@gmail.om
Acute stress
Het stressmechanisme is een overlevingsmechanisme dat reageert op bedreiging
Fysiologische stressrespons Hartslag gaat omhoog Extra bloed naar de spieren Snellere ademhaling Extra zuurstof naar de hersenen Vernauwing bloedvaten in de huid Bloed stolt eerder Er komt extra glucose vrij Er komen endorfines vrij Fysiologisch mechanisme aangestuurd door centraal zenuwstelsel en stresshormonen
Fysiologische stressrespons mobiliseert het lichaam voor het ondernemen van actie
De gemobiliseerde energie wordt ingezet voor de uitvoer van automatische gedragspatronen
Acute stressreactie: De spanning neemt af na het verdwijnen van de bedreiging
Chronische, psychologische, stress
Dieren kennen geen langdurige psychologische stress
Een chronische stressrespons bij mensen door psychologische factoren
Bij chronische stress is er sprake van langdurige geestelijke en lichamelijke spanning
Chronische stress draagt bij aan het ontstaan van HVZ
Dagelijkse confrontatie met de aandoening Beperkingen in het dagelijks leven (pijn, vermoeidheid) Soms onbegrip vanuit de omgeving (familie, vrienden, werk) Confrontatie met blijvende beperkingen Een gevecht om weer helemaal de oude te worden Een opeenstapeling van ingrijpende gebeurtenissen Een gevoel van controleverlies Problemen met aanpassingen in het dagelijks leven Dreiging van incidenten; ischemie, aneurysma, amputatie Een HVZ kan een aanleiding zijn voor het ontstaan van chronische stress
Twee routes naar chronische stress: 1. fysiologisch stressmechanisme en 2. gedrag
Stress gedurende het aanpassingsproces
Het aanpassingsproces: groei in verschillende fases
1. Herstelfase
Taken Medische therapie Revalidatie Aanpassen leefstijl Nieuwe lichamelijke grenzen Doelen Lichamelijk zelfbehoud Weer De oude worden Bestrijden lichamelijke gevolgen Streven naar veiligheid Problemen Aanpassingsproblemen m.b.t. leefstijl en zelfmanagement Frustratie door streven naar onhaalbare doelen
2. Verwerkingsfase
Taken Confrontatie met blijvende gevolgen Opgeven hoop op volledig herstel Emotionele verwerking Bestrijden lichamelijke terugval Doelen Psychisch zelfbehoud Leren kennen van grenzen en beperkingen Zoeken naar (h)erkenning Dagelijks leven vormgeven door rekening te houden met beperkingen Vormgeven zelfmanagement Problemen Acceptatieproblematiek Gebrek aan vaardigheden m.b.t. zelfmanagement
3. Aanpassingsfase
Taken Herwaarderen / bijstellen van levensgebieden en persoonlijke doelen Openstaan voor waardevolle momenten en ervaringen Lichamelijke terugval voorkomen Doelen Vinden van nieuwe mogelijkheden, ondanks de beperkingen Dagelijks leven vormgeven met oog op de mogelijkheden Problemen Naar verhouding teveel aandacht voor beperkingen en te weinig voor mogelijkheden Openstaan voor waardevolle momenten en ervaringen lukt niet door problemen met ontspanning
Tijd Diagnose/Incident Start revalidatie Einde revalidatie Zorgfase Acute fase Revalidatie fase Chronische fase Focus Disease management Bestrijden (gevolgen) aandoening Probleemgerichte coping Disability management Omgaan met beperkingen Emotiegerichte coping Psychologische aanpassingsfase Herstel Energie en aandacht gericht op het gevecht tegen de lichamelijke gevolgen van de aandoening Verwerking Confrontatie met- en acceptatie van blijvende beperkingen Aanpassing Inpassen van beperkingen in het dagelijks leven. Zoeken naar mogelijkheden Samenvatting aanpassingsfasen
Claudicatio: Strijd én berusting
Strijd tegen terugval Regelmatig trainen en rekening houden met leefstijl Gevecht tegen pijn en vermoeidheid Berusting in definitieve beperkingen Het wordt nooit meer helemaal beter Erkennen dat bepaalde activiteiten niet meer mogelijk zijn Claudicatio: Strijd (tegen terugval) én Berusting (in definitieve gevolgen)
Strijd Actieve, strijdbare houding Gericht op overwinnen van een (externe) vijand Gericht op het aanpassen van omstandigheden aan doelen en overtuigingen Overwinnen van beperkingen Waar een wil is, is een weg Berusting Passieve, reflecterende houding Gericht op erkennen van blijvende beperkingen/ veranderingen Gericht op het aanpassen van doelen en overtuigingen aan veranderde omstandigheden Stilstaan bij beperkingen Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan Strijd en berusting: Aan elkaar tegengestelde houdingen
Bewustzijn vernauwende strijd Slechts oog voor de strijd tegen beperkingen Frustratie door een gevecht tegen de bierkaai Spanning, irritatie Bewustzijn vernauwende berusting Slechts oog voor beperkingen Apathie door een gebrek aan toekomstperspectief Passiviteit, somberheid Bewustzijnsvernauwing door het toepassen van een éénzijdige strategie
Begeleiding bij omgaan met draaglast en draagkracht
3. Vergroten draagkracht 1. Bestrijden draaglast 2. (H)erkennen blijvende draaglast
Afstemmen op: Persoonlijke achtergrond Aanpassingsfase Problemen en doelen Begeleiding: Afstemmen op beleving. Eerst contact, dan richting
Bestrijden draaglast (Herstel) Lichamelijk zelfbehoud Probleemgericht Strijd Standhouden Begeleiding Ondersteunen lichamelijk zelfbehoud Voorlichting leefstijl Lichamelijke training en revalidatie (H)erkennen blijvende draaglast (Verwerking) Psychisch zelfbehoud Emotiegericht Reflectie Jezelf opnieuw uitvinden Begeleiding Stilstaan bij blijvende beperkingen, luisteren Psycho-educatie verwerking Ontspanningsinstructie, mindfulness, cognitieve gedragstherapie Vergroten draagkracht (Aanpassing) Nieuwe perspectieven Doelgericht / Oplossingsgericht Nieuw evenwicht Opnieuw om je heen kijken Begeleiding Aandacht sturen naar waardevolle momenten Integreren van training én nieuwe doelen in dagelijks leven
Voortdurende strijd vergroot de draaglast
Aandacht voor waardevolle momenten vergroot de draagkracht
Probleem en doelgerichte benadering
Diagnose / incident Start revalidatie Einde revalidatie Tijd Acute zorg Revalidatie Disease management 1. Herstelfase Chronische zorg Disability management 2. Verwerkingsfase 3. Aanpassingsfase Bestrijden van problemen Zoeken naar nieuwe mogelijkheden Verhouding probleem- en doelgericht veranderd tijdens het aanpassingsproces
Probleemgericht (Draaglast) Gericht op oorzaak Verleden Wat is moeilijk? Waar wil ik vanaf? Focus op wat niet werkt (klacht) Het probleem is er altijd De zorgverlener is de expert over de situatie De zorgverlener stelt de doelen De zorgverlener lost de problemen op Ziekte staat centraal Doelgericht (Draagkracht) Gericht op doel Toekomst Wat is mogelijk? Waar wil ik naartoe? Focus op wat werkt (kracht) Het probleem is er niet altijd Patient is expert over eigen leven en ervaringen Patient stelt doelen De zorgverlener is coach De persoon staat centraal Probleem versus doelgericht
Bezoeker: Heeft geen probleem. Is gestuurd Reactie: Complimenten met het ondernemen van actie t.b.v. degene die hem gestuurd heeft Klager: Heeft een probleem. Oorzaken liggen buiten hem. Hij is zelf geen onderdeel van het probleem. Reactie: Probleemgericht. Hoe heeft hij het ondanks alles tot nu toe volgehouden? Hoe zorgt hij ervoor dat hij het vol blijft houden. Klant: Heeft een probleem. Is daar zelf onderdeel van. Zoekt naar mogelijkheden, naar doelen waarop hij zich kan richten Reactie: Doelgericht. Zoeken naar uitzonderingen: wanneer gaat het beter? Zoeken naar doelen: Wat zou hij willen binnen de mogelijkheden/beperkingen
Geef mij kalmte om te aanvaarden Wat ik niet kan veranderen Moed om te veranderen wat ik kan veranderen En wijsheid om tussen deze twee Onderscheid te maken