Thema 9 Kinderspel 1 Inleiding Als zorghulp in de thuiszorg of in de kinderopvang krijg je te met kinderen. En kinderen spelen graag. Door te spelen ontwikkelen kinderen hun lichaam, verstand, taal, gedrag, gevoelens en fantasie. Door spelen, leren zij. Spelmaterialen, spelen en spelactiviteiten zijn daar hulpmiddelen bij. In dit thema gaan we kijken naar het spelen van kinderen. De inhoud van dit thema: 2 Functies van spel en spelvormen 3 Spel voor de lichamelijke ontwikkeling 4 Spel voor de verstandelijke ontwikkeling 5 Spel voor de sociaal-emotionele ontwikkeling 6 Creativiteit en expressie 1 7 Tips voor de praktijk 1
2 Functies van spel en spelvormen Kinderen spelen graag. Ze hebben er plezier door en ze ontspannen zich door te spelen. Dat zijn al twee belangrijke functies van spelen. Spelen heeft nog veel meer functies. Kinderen kunnen hun overtollige energie kwijt door te spelen. Ze kunnen ervaringen die ze hebben opgedaan verwerken. Ook oefenen ze van alles als ze spelen. Denk maar aan samenwerken, tellen, spelregels uitleggen. Door hun spel ontwikkelen kinderen zich op alle ontwikkelingsgebieden. We kennen de volgende spelvormen: bewegingingsspelen; exploratief spel; constructiespel; fantasiespel; sociaal spel. Bewegingsspelen zijn bijvoorbeeld sport en spel, dans en mime. Maar ook gewone lichamelijke activiteiten bij baby s en kleine kinderen als kruipen, lopen en klimmen. Exploratief spel is al het onderzoekende en verkennende spel. Bij baby s zijn dit vooral zintuiglijke activiteiten als proeven, voelen, kijken, ruiken en horen. Bij oudere kinderen zijn het alle experimenten die ze aangaan: onderzoeken van materialen, de omgeving, techniek en vaardigheden leren als timmeren. Constructiespel is het van iets nieuws of het samenvoegen van verschillende onderdelen; het bouwen met blokken bijvoorbeeld en lego, tekenen, puzzelen en kleien. Fantasiespel is al het spel waarbij kinderen hun fantasie gebruiken of de werkelijkheid imiteren. Bijvoorbeeld in poppenspel, door zich te verkleden, door verhaaltjes of liedjes te verzinnen. Sociaal spel is al het spel dat kinderen samen met andere kinderen spelen of met volwassenen zoals gezelschapsspelen, verstoppertje, vader en moedertje spelen, wedstrijdjes, speurtochten. 2 Zorghulp Digitale Content
Elke spelvorm past bij een onderdeel van de ontwikkeling: bij de lichamelijke ontwikkeling, de geestelijke ontwikkeling of de sociaal-emotionele ontwikkeling (ontwikkelen van een persoonlijkheid die kan omgaan met anderen). Als je een spel gaat doen met een kind of met een groepje kinderen, kijk je waar het kind in geïnteresseerd is. Je kijkt in welke fase een kind is. Houdt het kind van knutselen of van fantaseren? Wil het kind onderzoeken, of wil het graag een gezelschapsspel met anderen doen? Wil het kind bewegen of juist rustig zitten en aan iets werken? In de volgende paragrafen geven we ideeën wat je kunt doen. 3
3 Spel voor de lichamelijke ontwikkeling Bewegingsspel, exploratief spel en constructiespel zijn spelvormen voor de lichamelijke ontwikkeling. Hieronder zie je voorbeelden. baby s peuters exploratief spel bewegingsspel constructiespel wiegenhanger beweegspelletjes als blokken grijpspelletjes bal- en kruipspelletjes vormkubus muziek en geluiden trapeze zelf laten eten en loopauto drinken buitenspelen kleien, plakken water en zand schilderen kijkdoos kaleidoscoop houtbewerken sieraden schilderen fietsen, steppen, klimrek, ballen, gym, dansen trampoline, dansactiviteiten tafelvoetbal tafeltennis darten breakdance grote duplo puzzels lego bouwdozen hutten bouwen sleutelen aan de brommer kleding ontwerpen 4 Spel voor de verstandelijke ontwikkeling Onder spel voor de verstandelijke ontwikkeling valt exploratief spel, constructiespel en fantasiespel. baby s peuters exploratief spel constructiespel fantasiespel kiekeboe-spelletjes stapelbare kubussen met baby s kun je nog geluiden insteekkubussen geen fantasiespelletjes onderzoeken met de spelen handjes zand en water inlegplanken en puzzels vingerverf memorie muziekinstrumentjes chemische doos computerspelletjes elektrische apparaten uit elkaar halen en in elkaar zetten bouwdozen gereedschapsdozen constructiemateriaal meccano knexx technieken leren als lassen, elektriciteit modelvliegtuigen bouwen doktersset racebaan verkleedkleren tekenen gedichtjes verkleden schminken drama toneel dans 4 Zorghulp Digitale Content
5 Spel voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Fantasiespel en sociaal spel bevorderen de sociaal-emotionele ontwikkeling. Je kunt de sociaal-emotionele ontwikkeling van baby s stimuleren, door: hen te betrekken bij het sociale leven en niet steeds in de wieg te laten liggen; hen te knuffelen; te reageren op de geluidjes die een baby maakt en door terug te praten ; spelletjes met de baby te doen en te zingen. Voor oudere kinderen gaat het om de volgende spelen. peuters en kleuters vanaf zes jaar fantasiespel gezelschapsspel verkleedhoek domino stad bouwen ganzenbord tekenen, kleien, plakken, balspelen verven wedstrijdjes verhalen vertellen en verzinnen feestvieren toneel, dans, mime woordraden fantaseren bijvoorbeeld over mens erger je niet wat ze later willen worden rummikub poppenkast sport- en spelactiviteiten tienertijdschriften risk beroepen uitbeelden kolonisten toneel, muziek, dans dropping sport en spel 5
6 Creativiteit en expressie Door spelenderwijs aandacht te geven aan de creatieve vorming en expressie van kinderen, leer je hen ontdekken waar zij goed in zijn en wat ze leuk vinden. baby s peuters muziekactiviteiten liedjes zingen muziek draaien geluiden zingen muziekinstrumentjes bewegen en zingen muziekgroepje songfestival liedjes instuderen bandje formeren muziekinstrumenten muziekles dansactiviteiten, bewegen, audiovisuele vorming, drama op de arm nemen en bewegingen laten voelen, variaties in ritme aanbrengen gekleurde platen ophangen met (zon)licht spelen dingen uitbeelden stemmingen en gevoelens uitbeelden of tekenen ritmes klappen soorten muziek laten horen ballet film mime poppenspel toneelvoorstelling zelf een dansvoorstelling toneel creatieve handvaardigheid stoepkrijt behangpapier schilderen vingerverf papier vouwen kleibeeldjes lappenpoppen vaasjes beplakken emailleren graffiti fiets beschilderen sieraden van blik 6 Zorghulp Digitale Content
7 Tips voor de praktijk Tip1 Kinderen kunnen mét en zonder spelmaterialen spelen. Is de ruimte zélf uitdagend genoeg, dan hebben kinderen niet veel nodig om zich te ver. De natuur heeft bijvoorbeeld van zichzelf al genoeg te bieden. Tip 2 Waar let je op bij het kiezen van materiaal? Denk aan de volgende zaken: Materiaal moet uitnodigen tot individueel spelen of tot samenspelen. Er is materiaal op alle ontwikkelingsterreinen: motorisch, verstandelijk en sociaal-emotioneel. De materialen lopen op in moeilijkheidsgraad zodat de kinderen nieuwe dingen kunnen leren. De kunst is om kinderen die materialen te geven die hun fantasie op gang brengen. Tip 3 Ruim af en toe op. Kinderen kunnen van alles uit de kast trekken. Zien ze iets interessants, dan stappen ze zo over van het ene naar het andere spel. Ruim af en toe op. Dan kan samen met het kind of de kinderen. Teveel speelgoed om je heen, leid af. Tip 4 Ingrijpen in spel Als een kind lekker aan het spelen is, kun je het het beste zijn gang laten gaan. Stoor het niet. Misschien stopt het kind dan wel. Komt een kind niet op gang,dan kun je helpen. Je kunt het kind aanmoedigen en positieve aandacht geven. Denk aan: Goh, heb jij zelf al die stukjes bij elkaar gevonden? Wat knap. Denk je dat je nog meer stukjes zelf kunt vinden? Tip 5 Bereid een activiteit voor Als je zelf een leuk idee hebt voor een activiteit, bereid die dan goed voor. Wat wil je gaan doen? Wat voor materialen heb je ervoor nodig? Wil je knutselen? Is er lijm? Wil je muziek? Zijn er instrumenten? Ga je koekjes baken? Moet je zelf eerst iets voorbereiden? Je kunt het beste de activiteit zelf thuis eerst uitvoeren. Dan zie je wat je nodig hebt. Je ziet ook wat moeilijk is en in welke volgorde je het beste kunt werken. 7