De Vergrijzing Voorbij De ouderenzorg als markt

De Vergrijzing Voorbij De ouderenzorg als markt Breukelen 15 mei 2013 Wine te Meerman 1

De ouderenzorg transformeert van intra- naar extramuraal en van collectief naar individueel Chinese tekens voor Crisis bestaande uit het teken Gevaar en het teken Kans 2

GEVAAR 3

Ook in de gezondheidszorg groeiden in de jaren nul de bomen tot in de hemel Bron: De Vergrijzing Voorbij o.b.v. cijfers CBS, statline 2012 4

De voorgenomen stelselherziening komt dan ook niet geheel uit de lucht vallen Extramuraliseren ZZP 1 & 2 (2013) AWBZ Vervallen aanspraak PV < 6 maand (2014) Gemeenten Passend onderwijs Extramuraliseren ZZP 4 (2016) Extramuraliseren ZZP 3 (2014) Romp AWBZ (ZZP 5 en hoger) Vervallen aanspraak Dagbesteding (2014) - 25 % Persoonlijke Verzorging Begeleiding Jeugdwet HbH -40% i.p.v. -75% = geschrapt in zorgakkoord 2013 = deels geschrapt in zorgakkoord 2013 Zorgverzekeraars - Extramurale verpleging (2015) - Langdurige GGZ (2015) Participatiewet HbH = Hulp bij Huishouden ZZP = Zorgwaartepakket Bron: Bruggen slaan. Regeerakkoord 29 oktober 2012; Resultaten zorgoverleg 24 april 2013 Omvang toont verhouding budget m.u.v. participatiewet 5

De komende jaren vervalt 2,5 miljard euro intramurale omzet en 35% van de intramurale capaciteit Bron: De VVT in kaart. Actiz, 2012. 6

Deze extramuralisering raakt ongeveer 55.000 medewerkers Aantal intramurale plaatsen 158.000* Extramuralisering ZZP 1 t/m 3 en helft ZZP 4 betreft ca 35 % van de intramurale capaciteitsplaatsen Dit zijn ruim 55.000 capaciteitsplaatsen Per plaats vervallen voor nieuwe bewoners: 1. Huurvergoedingen: 800,- per maand (voor rekening bewoner) 2. Verblijfscomponenten: 900,- per maand (voor rekening bewoner) 3. Zorginkomsten (keukentafelgesprek)** In een intramurale setting is het aantal medewerkers gemiddeld ongeveer gelijk aan het aantal cliënten Wegvallende inkomsten veroorzaken een gat in de exploitatie van verzorgingshuizen *Technische briefing 2 e kamer 7 maart 2012. Cijfers 2010 **Bedrag is afhankelijk van de ZZP zwaarte. Bij ZZP 3 gaat het om ongeveer 1,5 uur persoonlijke verzorging per dag. Tegen een tarief van 50,- per uur is dit potentieel 2.250 per maand. 7

Daarbovenop komen de bezuinigingen in de Hulp bij Huishouden die ruim 28.000 medewerkers raken Budget HbH in 2013 ca 1,4 mrd Reductie van budget met 530 mln (40%) Gemiddeld tarief HbH ongeveer 23,- Opslag apparaatskosten gemeente: ca 30%* Een uur HbH kost dan 30,- 530 mln is een reductie van 17,66 mln uur HbH per jaar Gemiddelde contractomvang is ca 12 uur per week Dit is 624 uur per medewerker per jaar Bezuinigingen HbH raken ruim 28.000 duizend medewerkers * Aanname 8

Dit heeft gevolgen voor stenen en personeel 9

KANS 10

Nederland is echter, ondanks de crisis, nog steeds een zeer rijk land* Schulden NL Bedrag Bezittingen NL Bedrag Staatsschuld 422 mrd Huishoudens onroerend goed 1.321 mrd Hypotheekschuld 670 mrd Huishoudens financieel (spaargeld en beleggingen) 530 mrd Overige particuliere schulden Totale schuld 100 mrd 1.199 mrd Overige bezittingen huishoudens Pensioenreserves Aardgasvoorraad PM 831 mrd 458 mrd Saldo bezittingen schuld bedrijven PM (miljarden) Waarde infrastructuur PM (miljarden) Overige private en publieke bezittingen PM (miljarden) Totaal bezit >> 3.140 mrd Het netto bezit van Nederland is biljoenen euro s * Bron: CSB statline 2013 11

We hebben steeds meer (rijke) ouderen Aantal 65- en 80-plussers, 1950-2050* Rood: 65- plussers Groen: 80-plussers Vermogensopbouw als percentage van bruto jaarinkomen hoofdkostwinner Verdeling naar leeftijd Rood zijn schulden, blauw vermogen Donkerblauw is netto vermogen** *Bron: CBS. Bevolkingsprognose (2011) ** Bron: CBS en DNB 2012. Binnen de groep 65+ plussers hebben de 80-plussers gemiddeld relatief minder vermogen dan de mensen tussen de 65 en 80 12

De markt voor ouderenzorg groeit dan ook en bestaat onder meer uit: 1. Curatieve zorg 2. Medische hulpmiddelen en materialen 3. Medicatie 4. Mobiliteit 5. Woonzorg 6. Gemaksdiensten 7. Woningaanpassingen 8. Thuiszorg 9. De rest van de presentatie gaat over de markt voor thuiszorg Figuur: Breurer, G.S. ea 1992 13

Begeleiding en Persoonlijke Verzorging zijn qua volume de belangrijkste vormen van thuiszorg* Cliëntgroep Omschrijving Aantal geïndiceerde extramurale taken Persoonlijke verzorging Begeleiding O.a. hulp bij douchen, aankleden, scheren, pillen innemen, ogen druppelen of toiletbezoek Hulp bij het organiseren van praktische zaken in het dagelijks leven Gemiddelde omvang per taak per week in uren Aantal geïndiceerde extramurale taken* omvang taak 260.690 5,8 1.521.790 uren per week 157.075 (BGI) en 101.675 (BGG) 4,4 (BGI) en 19,2 (BGG) 692.585 (BGI) en 488.365 (BGG) uren per week Aantal geindiceerde extramurale functies maal de omvang van de functie op 1 oktober 2012 (Bron: CIZ) 1% 16% 23% 8% 2% 50% Persoonlijke verzorging Verpleging Behandeling Begeleiding individueel Begeleiding groep Kortdurend verblijf *Bron: CIZ. Aanspraak op AWBZ-zorg. Nederland. 1 oktober 2012 BGI: Begeleiding Individueel BGG: Begeleiding Groep 14

Toekomstige ouderen geven de voorkeur aan professionals als het gaat om Hulp bij Huishouden Bron: panelonderzoek De Vergrijzing Voorbij 15

Toekomstige ouderen geven ook de voorkeur aan professionals als het gaat om Persoonlijke Verzorging Bron: panelonderzoek De Vergrijzing Voorbij 16

De komende jaren daalt het aandeel collectief gefinancierde thuiszorg Het kabinet combineert bezuinigingen op intramurale zorg met bezuinigingen op thuiszorg In de media ontstaat het beeld dat (het kabinet verwacht dat) mantelzorgers deze zorg overnemen Berenschot verwacht op basis van haar onderzoek voor De Vergrijzing Voorbij echter dat ook het aandeel privaat gefinancierde thuiszorg sterk zal groeien Collectieve voorzieningen in de ouderenzorg blijven (uitsluitend?) beschikbaar voor kwetsbare ouderen : dit zijn ouderen met een zorgbehoefte zonder voldoende sociaal of economisch kapitaal 17

Er ontstaat in toenemende mate een uitruil tussen mantelzorg en privaat ingehuurde thuiszorg Dit is het gevolg van wat wij in De Vergrijzing Voorbij De comparatieve kosten van mantelzorg noemen Bron: pagina 55 van De Vergrijzing Voorbij 18

De markt voor (private) thuiszorg zal de komende jaren sterk groeien Wmo AWBZ Zvw VP Bestaande aanbieders van Hulp bij Huishouden Qua tarief en volume is PV een aantrekkelijke markt Bestaande aanbieders van Persoonlijke Verzorging en Verpleging HbH1 HbH2 HbH3 PV PVE PVSp HbH = Hulp bij Huishouden PV = Persoonlijke Verzorging PVE = Persoonlijke Verzorging Extra PVSp = Persoonlijke Verzorging Speciaal VP = Verpleging 19

(Nieuwe) partijen zullen thuiszorg gaan aanbieden Landelijke aanbieders: Asito-TSN Vebego T-zorg Axxicom Buurtzorg Leger des Heils Traditionele regionale aanbieders van AWBZ en Wmo-zorg Mogelijke nieuwe toetreders : (samenwerkende) ziekenhuizen, zoals Santeon Aanbieders afkomstig uit het buitenland, zoals Capio Aanbieders van particuliere thuiszorg 20

Net als eerder in de HbH ontstaat druk op de tarieven voor PV en VP 1. X 2. X 3. X 4. Inschaling FWG en periodiek Opslag vakantiedagen (8%) en eindejaarsuitkering (5,5%) Opslag sociale lasten Correctie productiviteit Inzet van het kwalitatief noodzakelijk niveau voor een zo laag mogelijk bruto uurloon Opslag vakantiedagen en eindejaarsuitkering Opslag sociale lasten en overige personele kosten Vakantiedagen, PLB uren, Ziekteverzuim, scholing, administratie en overleg, reistijd X 5. Overhead en overige kosten Opslag bestaande uit overheadkosten en overige kosten als huisvesting en verzekeringen De inschaling in de thuiszorg komt (verder) onder druk te staan. De productiviteit zal stijgen en de tarieven zullen dalen 21

Voorkomen dat kwetsbare ouderen tussen (collectief) wal en (privaat) schip vallen is de grootste uitdaging Foto: Fausto Podavini, serie Daily Life. Winnaar Word Press Photo 2013 22

Contactgegevens Berenschot Wine te Meerman w.temeerman@berenschot.nl www.winetemeerman.nl 0302916449 http://www.berenschot.nl/markten-sectoren/zorg-welzijn/ 23

Nadere informatie over het boek De Vergrijzing Voorbij "Het boek De Vergrijzing Voorbij wordt door ons als het document beschouwd waarin de komende problematiek helder, duidelijk en zeer leesbaar wordt verwoord. Daarom hebben wij het boek voor alle managers, Raad van Toezicht, OR en cliëntenraad besteld." (Raad van Bestuur Stichting Omring) Auteur(s): Eveline Castelijns, Annick van Kollenburg, Wine te Meerman Uitgave: Utrecht, Stichting Fundatie Berenschot, 2013 Uitgavedatum: 5 februari 2013 ISBN: 978-94-90314-15-6 Pagina's: 84 Prijs hardcopy in : 24,95 Bestellen hardcopy: www.berenschot.nl/devergrijzingvoorbij Prijs e-book in 16,95 Downloaden e-book (epub) via www.managementboek.nl 24

Berenschot Groep B.V. Europalaan 40, 3526 KS Utrecht T 030-2 916 916 25