Eindrapportage KoppieCopy versie datum 1 / 10 Eindrapportage KoppieCopy Auteur(s) : Martijn Arnoldus (Kennisland) Versienummer : 1.0(definitief) 31 maart 2010 Kennisnet.nl
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 2 / 10 1 Inleiding 3 2 Behaalde resultaten 4 2.1 Resultaten per product 4 2.2 Resultaten per activiteit 6 2.3 Doelstellingen Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3 Knelpunten en aanbevelingen 8 3.1 Knelpunten en oplossingen 8 3.2 Aanbevelingen 9 4 Succespunten en vervolg 10 4.1 Succespunten 10 4.2 Vervolg 10
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 3 / 10 1 Inleiding Jongeren worden tegenwoordig wel de let s-mix-together-generation genoemd. Uitwisselen, delen en hergebruiken van digitale content is voor jongeren de normaalste zaak van de wereld. Hoe auteursrecht daarbij grenzen stelt of juist mogelijkheden schept, houdt jongeren vaak niet bezig. Auteursrecht is voor hen geen aansprekend onderwerp. Toch is het van groot belang dat jongeren kennis hebben van de rechten, maar ook leren ontdekken welke mogelijkheden er binnen de grenzen van de wet wél bestaan om gezamenlijk content te (her)gebruiken. Dat probleem pakt KoppieCopy aan. Anders dan de gebruikelijke nadruk op restricties, start KoppieCopy bij de gebruikersvrijheden die auteursrecht biedt. In het project KoppieCopy ging een groep jongeren actief aan de slag om een voor hun leeftijdsgenoten aansprekend product te maken, waarmee kennisoverdracht over auteursrecht kan worden gerealiseerd. Het product kreeg uiteindelijk de vorm van voorlichtingsfilmpjes of minidocumentaires, door de jongeren zelf gemaakt aan de hand van bestaande content en zelf geproduceerd videomateriaal. Het materiaal is onder Creative Commons licentie vrij voor hergebruik beschikbaar via koppiecopy.net, een social networking omgeving (Ning) die specifiek voor KoppieCopy is gecreëerd.
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 4 / 10 2 Behaalde resultaten 2.1 Doelstelling De doelstelling van KoppieCopy werd in het projectplan als volgt gedefinieerd: realisatie van een innovatief, interactief ontwerpproces, waarbij minimaal één demonstrator van een voor jongeren aansprekend product voor kennisoverdracht over auteursrecht wordt gemaakt. Het interactieve proces is een vorm van samenwerkend leren, als reactie op topdown lesgeven. We zoeken een permanent bètaproject, waarbij de motivatie van jongeren voortdurend wordt verkend en gefaciliteerd. Aan het eind van het project kan worden geconstateerd dat de doelstelling is bereikt, en de bijhorende resultaten zijn gerealiseerd. KoppieCopy had het karakter van een pilotproject. Er bestond al wel het een en ander aan voorlichtingsmateriaal over auteursrecht voor jongeren, maar alleen versnipperd, en meestal in de vorm van een (tijdelijke) voorlichtingscampagne. Een methodiek om kennis over auteursrecht op een aansprekende manier aan jongeren over te brengen ontbrak nog geheel. In dat opzicht startte KoppieCopy met een blanco vel en slechts 2 uitgangspunten: (1) we wilden starten vanuit het perspectief van wat er binnen de grenzen van de wet allemaal wél mag (in plaats van het meer gebruikelijke wat mag er allemaal niet ), en (2) we wilden dat jongeren zelf konden aangeven en uitwerken wat voor hun leeftijdsgenoten een aansprekende manier is om met het thema auteursrecht aan de slag te gaan. Het project had daardoor een open karakter, wat in de praktijk tot een wat zoekende benadering bleek te leiden, en een vrij lang aanlooptraject: het gros van de activiteiten (zie onder) werd uiteindelijk pas in de laatste maanden van het project uitgevoerd. Maar KoppieCopy heeft een interactief ontwerpproces opgeleverd, waarin een aantal demonstrators is gerealiseerd en een online netwerkomgeving die op grote schaal kan worden gebruikt in onderwijs en bibliotheekwezen. In dat opzicht is de doelstelling zelfs overtroffen. 2.2 Resultaten per product In het projectplan van KoppieCopy is een aantal producten gedefinieerd: Uitrolbare methodiek (inclusief webomgeving) om met jongeren samen tot aansprekende producten te komen voor kennisoverdracht over onderwerpen zoals auteursrecht. Rapport met do's en don'ts voor kennisoverdracht over auteursrecht aan jongeren. Minimaal één demonstrator van een bij de belevingswereld van jongeren aansluitend product rondom digitale content en auteursrecht. Productnaam: uitrolbare methodiek (incl. Webomgeving) Doel Resultaat Een uitrolbare methodiek als basis voor opschaling van de projectresultaten naar meer scholen/bibliotheken - De webomgeving (www.koppiecopy.net) heeft de vorm gekregen van een zogeheten Ning, een social networking platform dat weliswaar minder populair is dan Hyves onder jongeren, maar qua funtionaliteiten beter aansluit bij de eisen en wensen van KoppieCopy. De webomgeving levert de benodigde tools voor begeleiders/docenten en leerlingen om met het thema auteursrecht aan de slag te gaan. Koppiecopy.net gaat op 13 april live tijdens een presentatie van KoppieCopy bij DOK in Delft. De webomgeving is uiteindelijk uitgebreider geworden dan gepland en heeft een spilfunctie gekregen. Via Koppiecopy.net vinden jongeren
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 5 / 10 Conclusie bronnen over auteursrecht, over vraagstukken die spelen, en wordt bronmateriaal ontsloten dat jongeren vrij kunnen gebruiken voor het maken van eigen voorlichtingsfilmpjes/ minidocumentaires over auteursrecht. Deel van het materiaal is zelf geproduceerd (opnames van een workshopdag in Delft met leerlingen en experts op het gebied van auteursrecht). De Ning biedt verder mogelijkheden voor scholen/bibliotheken om eigen groepen en projectpagina s aan te maken en in dialoog te treden met andere deelnemende scholen/bibliotheken. - De filosofie achter de methodiek is beschreven in een kort document (auteur: ArijJan Verboon) en geeft een wat meer wetenschappelijke en didactische inbedding van de benadering van KoppieCopy. Product is gerealiseerd in een wat uitgebreidere vorm dan voorzien. Productnaam: Rapport met do s en don ts Doel Resultaat Conclusie Een handreiking voor docenten/mediacoaches en andere geïnteresseerden over wat goede manieren zijn om jongeren voor het thema auteursrecht te interesseren. De publicatie Mediawijs met auteursrecht met vijf uitgewerkte handvatten. De publicatie is vooralsnog als word/pdf-bestand beschikbaar, maar er wordt gewerkt aan een (gelimiteerde) gedrukte oplage. Het rapport is gerealiseerd en wordt o.m. via de netwerken van de projectpartners verspreid onder belangstellenden. Productnaam: Tenminste één demonstrator Doel Resultaat Tenminste één door participerende jongeren zelf geproduceerd product dat als voorbeeld dient van een voor hun leeftijdgenoten aansprekend product voor voorlichting over auteursrecht. Er zijn vier demonstrators gerealiseerd in de vorm van vier mini-voorlichtingsfilmpjes. Jongeren hebben zelf het subonderwerp gekozen (downloaden bleek een populair thema), de filmpjes zelf geproduceerd op basis van bestaand bronmateriaal (muziek, video) en opnames van een eerste KoppieCopy workshopdag waaraan zij zelf en experts op het gebied van auteursrecht deelnamen. Door zelf te remixen werden de jongeren gedwongen om na te denken over de manier waarop zij eigen content en content van anderen gebruiken. Er is alleen materiaal
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 6 / 10 Conclusie gebruikt waar voldoende toestemming voor was verleend. De filmpjes zijn onder CClicentie beschikbaar vanaf de KoppieCopy Ning en kunnen door andere leerlingen weer worden hergebruikt voor nieuwe producties. Product is gerealiseerd. 2.3 Resultaten per activiteit In het projectplan werden de volgende activiteiten opgenomen om tot de genoemde producten te komen: - Vijf ontwerpsessies (workshops) voor jongeren, waarin auteursrecht vanuit belevingswereld van de jongeren wordt benaderd, en waarin naar een concreet product wordt toegewerkt. - Een online projectomgeving waarin participerende jongeren mogelijkheid hebben om samen met de projectpartners te werken aan een demonstrator. - Een openbare presentatie van de demonstrator(s) georganiseerd in samenwerking met Creative Commons Nederland. Deze activiteiten zijn allemaal gerealiseerd, zij het in een soms wat afwijkende vorm: - Het project kende een wat lange aanlooptijd. Dat had enerzijds te maken met personele wisselingen (zie hoofdstuk 3) en anderzijds met de noodzaak om het project goed te structureren. Een interactief proces met jongeren vereiste van de kant van het projectteam een gedegen voorbereiding. Daarbij is hulp ingeschakeld van YoungWorks, een communicatiebureau dat gespecialiseerd is in jongerencommunicatie. Met hen zijn de stappen doorlopen die nodig waren om jongeren op een goede manier te benaderen (bijv. hoe formuleer je stellingen, wat is nodig om een workshop met jongeren te modereren). Het projectteam kwam met grote regelmaat (minimaal 1 keer per 2 weken) bijeen, en die samenwerking is het hele project soepel verlopen. - Gaandeweg de aanloopfase kwamen twee ideeën naar voren die hun stempel zouden gaan drukken op de uitvoering van het project: - Het inschakelen van auteursrechtexperts en ervaringsdeskundigen (ondernemers uit de creatieve industrie). Doel was tweeledig: (1) met experts in conclaaf gaan over wat jongeren precies van auteursrecht zouden moeten weten, en (2) experts met jongeren in gesprek laten gaan in een soort debat of Lagerhuissetting om de kloof tussen jongeren en experts te verkleinen. - Het op video opnemen van de eerste workshops, met de mogelijkheid dat materiaal later aan de jongeren ter beschikking te stellen bij het maken van hun demonstrator. - Er werd een eerste workshop georganiseerd met alleen de experts. Daarin stelden het projectteam en de experts samen vast welke onderdelen van auteursrecht voor jongeren relevant zijn (weerslag daarvan is terug te vinden in de publicatie Mediawijs met auteursrecht ) en werd een aantal stellingen en praktijkcasus uitgewerkt die in de eerste workshop met jongeren zijn gebruikt om het debat aan te zwengelen. - In de tussentijd werd gezocht naar een of meerdere scholen die mee wilden doen (zie hoofdstuk 3). Een eerste samenwerking liep helaas stuk op problemen met planning. Uiteindelijk werd een samenwerking gestart met het Stanislas College in Delft, dat leerlingen onder schooltijd (maar op vrijwillige basis) wilde laten meedoen. De groep participanten (ongeveer 15) was kleiner dan aanvankelijk in het projectplan gehoopt, maar dat werkte wel prettiger (zie aanbevelingen in hoofdstuk 3). Er werd gewerkt met HAVO/VWO-leerlingen omdat het geen haalbare kaart bleek om de volle breedte van het VO te bereiken met KoppieCopy. Voor VMBO is een duidelijk andere benadering noodzakelijk dan KoppieCopy nu kon bieden, met een grote nadruk op eigen meningvorming over auteursrecht. - Voor de participerende school verdiende het de voorkeur om de workshops zo veel mogelijk te concentreren. De vier workshops werden daarom over twee volle workshopdagen verdeeld. Tijdens de eerste workshopdag (bij DOK, Delft) gingen de jongeren s ochtends met elkaar in gesprek over hun eigen mediagebruik en opvattingen over delen, hergebruiken en beschermen van content. Via rollenspellen op basis van concrete, eerder met de experts vastgestelde, casus leerden zij zich in te leven in de standpunten van andere belanghebbende partijen. In de middag was een afwisselend plenair programma en break-out discussieronden waaraan ook zes auteursrechtexperts deelnamen. De hele dag werd door een ingehuurde cameraploeg op video vastgelegd.
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 7 / 10 Daar was trouwens wel een ondertekende quit claim voor nodig, waarin (ouders van) jongeren toestemming gaven voor het filmen. - De tweede workshopdag (Cocreatiedag, bij FabLab, Waag Society in Amsterdam) stond in het teken van het produceren van de demonstrators. De jongeren maakten een viertal filmpjes rond een zelf gekozen auteursrechtonderwerp. De jongeren werden daarbij begeleid door deskundige filmmakers. Bij die workshop werd de online omgeving voor het eerst ingezet. - Door de lange aanlooptijd kwam disseminatie en communicatie over het project later op gang dan gepland. De eindpresentatie van KoppieCopy is op 13 april bij DOK, later dan 1 april in verband met proefwerk- en examenperioden bij de deelnemende school. Voor de presentatie zijn onder meer alle mediacoaches van Nederland persoonlijk uitgenodigd. De aankondiging is ook via Mediawijzer.net uitgezet. KoppieCopy mag zich verheugen in grote belangstelling. Er is een bestand (stand 31/3/10) van tenminste 25 mediacoaches en docenten/scholen die interesse hebben om met KoppieCopy aan de slag te gaan. - Verdere noemenswaardige disseminatie die nog in de pijplijn zit: - Teleac heeft voor Leraar24 opnames gemaakt tijdens de workshopdag in Delft. Vermoedelijk is de productie half april klaar, maar Teleac kan niet beloven dat dat voor de 13 e zal zijn. - KoppieCopy wordt half april gepresenteerd tijdens een internationale workshop over Open Education van het Europese netwerk Communia. Daarin participeren bibliotheken, archieven, andere erfgoedinstellingen, onderwijsinstellingen en andere organisaties met een belang op het gebied van auteursrecht, en in het bijzonder het publiek domein, dat deel van de (digitale) content waarop geen auteursrecht (meer) rust. De workshop vindt plaats in Istanbul en geeft KoppieCopy een internationaal podium. De volgende experts zijn bij KoppieCopy betrokken geweest: Machiel Bolhuis (Ziggo, voorheen Google), Ot van Daalen (Bits of Freedom), Lucie Guibault (IViR, Universiteit van Amsterdam), Bauke Freiburg (Video Dock, voorheen Fabchannel), Hay Kranen (Wikimedia), Tim Kuik (Stichting Brein), Marco Raaphorst (Melodiefabriek, Stichting Copyright & Nieuwe Media), Jetse Spreij en Meta Kuyvenhoven (VWS Advocaten) en Mariska de Wit (Legal Visuals). 2.4 Gebruikerservaringen Uit de feedback van zowel jongeren als experts blijkt dat KoppieCopy als een nuttig en leuk project is ervaren. Voor de jongeren was het wel even zoeken naar wat precies de relevantie van het project is, maar dat werd snel genoeg duidelijk. De experts waren unaniem van mening dat een project als KoppieCopy zeer gewenst is en op het goede moment komt, omdat jongeren lastig te bereiken zijn met het thema auteursrecht. Voor een impressie van gebruikerservaringen wordt verwezen naar de minidocumentaire over KoppieCopy die door Teleac is geproduceerd voor Leraar24 (vermoedelijk half april online) en waarin experts, jongeren en de betrokken docent van het Stanislas College aan het woord komen. Marco Raaphorst, een van de experts schreef een korte blog met zijn impressie van de workshopdag in Delft. Die is terug te vinden op http://www.melodiefabriek.nl/2010/02/11/koppiecopy-een-interessante-debatsessie-voormiddelbare-scholieren/ en http://www.melodiefabriek.nl/2010/02/21/een-gift-is-pas-echtpriceless/#more-8186 Een andere impressie is te vinden op de blog van de vanuit Waag society betrokken stagiair: http://rc1985.blogspot.com/2010/02/koppiecopy.html In de blogosphere onder meer hier verder opgepakt: http://muziekbibliotheek.blogspot.com/2010/03/de-positieve-insteek-van-koppiecopy.html En ook door rechtenbeheersorganisaties zoals VOICE: http://www.voice-info.nl/voice/142153/
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 8 / 10 3 Knelpunten en aanbevelingen 3.1 Knelpunten en oplossingen In KoppieCopy zijn de projectpartners tegen een aantal knelpunten aangelopen. Die worden hieronder genoemd en kort uitgewerkt. Knelpunt Beschrijving Oplossing Participatie scholen/werving scholieren KoppieCopy was voor uitvoer afhankelijk van medewerking van een of meerdere scholen. Dat bleek een vrij lastige opgave omdat: - Meer directe voorlichting aan docenten over de relevantie van het thema auteursrecht; - het thema auteursrecht niet direct wel gezien als een belangrijk onderwerp. - Toekomstige oplossing: scholen voor de start van het project al betrekken - Scholen leerlingen op vrijwillige basis wilden i.p.v. tijdens het project op zoek gaan; laten deelnemen, maar communicatie met de leerlingen via de school liep. - Communicatie met leerlingen kan direct worden gemaakt door een lid van het projectteam Met een eerste school, die aanvankelijk mee wilde doen, bleek uiteindelijk geen haalbare planning voorlichting in de klas te laten geven over het project. vast te stellen. Het vinden van een school duurde langer dan gepland, waardoor de hele projectplanning in de tijd opschoof. Planning met scholen Scholen hebben hun eigen roosters en activiteiten, en KoppieCopy bleek daar niet altijd even goed in te passen. Wat geen knelpunt werd, maar wel had kunnen zijn: - Eerder afstemmen met scholen (bij voorkeur voor de start van het project, en voor de gehele looptijd); de tijdstippen waarop leerlingen beschikbaar zouden zijn. In KoppieCopy gingen we aanvankelijk uit van een buitenschoolse activiteit, maar uiteindelijk mochten de participerende leerlingen binnen schooltijd aan het project meedoen. - Navraag doen van roosters van de deelnemende school/scholen (niet alleen vakantieperioden, maar met name ook roostervrije dagen, proefwerkweken e.d. die per school verschillen) - Om mogelijk te maken dat leerlingen onder schooltijd mee konden doen, moesten workshops op 2 volle dagen worden gehouden i.p.v. 4x op een andere datum. - Eindevent moest noodzakelijkerwijs na 1 april plaatsvinden (i.v.m. examenactiviteiten)
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 9 / 10 Personele wissels Een intern knelpunt voor het projectteam was een aantal personele wissels aan de start van het project, waardoor het projectteam van samenstelling wisselde. Gevolg was enige vertraging in de projectuitvoering. Eén personele wissel is opgevangen door duidelijke afspraken tussen betreffende persoon en de betreffende projectpartner. In het andere geval was opnieuw inwerken de enige optie. 3.2 Aanbevelingen Aanbevelingen voor aanpak door anderen bij een soortgelijk project vloeien voort uit de bovengenoemde knelpunten. De volgende aanbevelingen willen we graag meegeven: - Betrek scholen (in geval die mee moeten doen) al in een vroeg stadium bij het project. Bij voorkeur al in de fase van formulering van het projectvoorstel; - Maak met scholen heldere afspraken over beschikbaarheid van leerlingen (mogen ze binnen schooltijd meedoen? Krijgen ze er vanuit school een bepaalde waardering voor?); - Maak met scholen duidelijke afspraken over planning. Plan het liefst meteen alle activiteiten in het hele project. Zorg dat je een overzicht krijgt van roosters/roostervrije dagen/proefwerkweken e.d. - Investeer in voorlichting aan betrokken leerkrachten. Als zij de relevantie van het project niet voldoende kunnen inschatten, dan wordt samenwerking lastig. - Wees realistisch in je doelstellingen. Workshops met jongeren kosten veel voorbereiding en vereisen goede begeleiding. Al bij relatief weinig deelnemende leerlingen zijn vaak al meerdere workshopbegeleiders nodig.
Eindrapportage KoppieCopy versie datum 10 / 10 4 Succespunten en vervolg 4.1 Succespunten Succespunt Workshopsdag DOK Delft Enthousiaste betrokkenheid experts KoppieCopy in de kijker bij collectieve rechtenorganisaties Succesvolle pitch vervolg KoppieCopy Online omgeving uitgebreider dan gepland Beschrijving De workshopdag in Delft was het eerste moment waarop KoppieCopy naar buiten toe een gezicht kreeg. De opzet van de workshop en de ambiance waren een experiment, maar buitengewoon geslaagd. De workshop vond plaats in de openbare ruimten van de bibliotheek. Het plenaire deel vond plaats in het leescafé, de break-out discussieronden vonden plaats tussen de boekenkasten, terwijl bezoekers van de bibliotheek daar gewoon rondliepen. De positieve en zelfs enthousiaste reactie van benaderde experts was een duidelijk succespunt voor KoppieCopy, omdat daarmee de relevantie van het project erkend werd door mensen die dagelijks met auteursrechtelijke vraagstukken te maken hebben. KoppieCopy is, zonder directe communicatie, in positieve zin in de kijker gekomen van onder meer VOICE (Vereniging van Organisaties die Intellectueel eigendom Collectief Exploiteren). Daarmee is KoppieCopy positief ontvangen bij organisaties die een invloedrijke positie hebben in de auteursrechtenlobby. KoppieCopy pitchte in januari succesvol voor een vervolgproject bij de regeling Mediawijsheid 2010. Daardoor kan het project nu worden opgeschaald en worden de kansen op succesvolle inbedding in het onderwijs aanmerkelijk vergroot. De KoppieCopy Ning is vollediger geworden dan was gepland. Met de omgeving staat nu het ons meest uitgebreide platform voor auteursrechtenvoorlichting aan jongeren (zowel nationaal als internationaal) klaar om live te gaan. 4.2 Vervolg KoppieCopy is, onder de noemer KoppieCopy The Remix een van de ingediende projectvoorstellen voor de regeling Mediawijsheid 2010. Met steun van de regeling wordt KoppieCopy in 2010 opgeschaald naar het HAVO/VWO en MBO, en wordt de doelgroep verbreed. Er komt meer nadruk te liggen op wat leerkrachten en mediacoaches nodig hebben om zelfstandig met de KoppieCopy methode en het KoppieCopy materiaal aan de slag te gaan. De projectpartners streven ernaar om begin 2011 tenminste 50 klassen te hebben bereikt en een even groot aantal leerkrachten/mediacoaches enthousiast te hebben gemaakt voor KoppieCopy.