Voorstel verlenging Project Broodnodig 2008 Stichting Kocon Katwijk, mei 2008
Colofon Auteurs: Contactpersonen: Nico van der Stel, Jacoline Stol en Thea Guijt Thea Guijt, e-mail : tsaguijt@xs4all.nl Uitgiftemaand: Mei 2008 Nico van der Stel, e-mail: steldat@casema.nl Uitgever: Bestellen: Stichting Kocon, Callaoweg 1, 2223 AS Katwijk Secretariaat Platform Kocon, Thea Guijt tsaguijt@xs4all.nl
Voorstel verlenging Project Broodnodig - Voor inwoners van de gemeente Katwijk in financiële nood - Het Project Broodnodig startte in juni 2007 als proef voor een jaar voor klanten van de Voedselbank Katwijk en andere inwoners van Katwijk die door financiële problemen in armoede leven en/of de bestaande wegen voor financiële ondersteuning niet kunnen vinden. De aanleiding voor deze proef was het vermoeden dat de voorgestelde werkwijze (directe en praktische hulp aanbieden bij financiële problemen) in een behoefte zou voorzien. Tegelijkertijd zou de gemeente Katwijk in het projectjaar op zoek gaan naar structurele oplossingen. De signalen vanuit Broodnodig zijn duidelijk; mensen weten niet/ onvoldoende waar zij recht op hebben, zijn veelal verlamd geraakt door de grote financiële problemen (en als gevolg daarvan de problemen op andere leefgebieden) en medewerkers van andere instanties (BIP, maatschappelijk werk, jeugdzorg, kerken, etc.) hebben onvoldoende mogelijkheden, kennis en/ of capaciteit om hiermee aan de slag te gaan. Het Project Broodnodig speelt een belangrijke rol om dit gat te dichten. De gemeente Katwijk nam in de afgelopen periode het initiatief tot de start van een Formulierenbrigade en een verbeterde werkwijze van het Budget Informatie Punt (BIP). Daarnaast zijn de wachttijden bij het BIP teruggedrongen en is het aanbod voor inwoners van de gemeente Katwijk sinds januari 2008 uitgebreid met diverse vormen van inkomensbeheer (ook wel budgetbeheer genoemd). Stichting Kocon waardeert de inzet van de gemeente Katwijk zeer. De gerealiseerde voorzieningen en de binnenkort te starten Formulierenbrigade, hebben bovendien als groot voordeel dat deze voorzieningen bereikbaar zijn voor alle inwoners, dus ook de mensen zonder financiële nood (doelgroep Broodnodig). Gezamenlijk met andere voorzieningen, zoals het Zorgloket, werkt de gemeente hard aan een goed dienstverlening. Bereik Project Broodnodig Na 11 maanden praktijkervaring stellen we vast dat het project Broodnodig voorziet in een duidelijke behoefte. 74 mensen/ huishoudens maakten gebruik van de hulp. Het aantal cliënten was geschat op 50 en het aantal uren, eveneens gebaseerd op 50 cliënten, ging uit van 32 uur per week. Dat veel meer mensen zijn geholpen, is vooral te danken aan het feit dat de projectmedewerkster bereid was om meer uren te werken (zonder dat hier een vergoeding tegenover stond) en de geboden ondersteuning vanuit Platform Kocon. Momenteel zijn er 37 cliënten/ huishoudens die actief gebruik maken van het Project Broodnodig (vervolghulp, nazorg en adviezen). Hierbij gaat het om 26 cliënten via de Voedselbank Katwijk en 11 mensen die via een andere weg zijn aangemeld. 14 cliënten ontvangen nog een voedselpakket en 12 cliënten zijn inmiddels ex-klant van de voedselbank. (Zie voor verdere informatie Bijlage 4) 1
Resultaten van de hulp Voor 90% van de betrokkenen is de financiële situatie verbeterd en/of opgelost. De overige 10% waren mensen die (zelf) voortijdig afhaakten om diverse redenen. Vooral op het gebied van belastingenteruggaven is veel winst behaald. Het gaat hierbij om duizenden euro s en het was onthutsend om te constateren dat een meerderheid zoveel geld laat liggen. Ook andere voorzieningen om het inkomen te vergroten waren slecht bekend of de aanvraag zelf vormden zonder begeleiding een te hoge drempel. Naast het verhogen van het inkomen (een direct effect van de hulpverlening) zijn veel mensen ook anderszins geholpen op allerlei leefgebieden. Ongeveer de helft van de mensen is doorverwezen naar verdere hulpverlening. De hulp vanuit het Project Broodnodig is een goede aanvulling op het vangnet voor kwetsbare inwoners in Katwijk. Om dit te verduidelijken en het pleidooi voor verlenging te onderbouwen geven wij een nadere uitleg over de hulp die geboden wordt in relatie tot de bestaande voorzieningen zoals de schuldbemiddeling vanuit het Budget Informatie Punt en de Formulierenbrigade. Schuldbemiddeling Nagenoeg alle huishoudens die in aanmerking komen voor de hulp vanuit het Project Broodnodig hebben schulden. Dat betekent dat veel mensen vanuit het Project Broodnodig begeleid worden naar schuldbemiddeling en inkomensbeheer. Dit wordt uitgevoerd door de Stichting Financiële Dienstverlening (SFD) in Noordwijkerhout (onderdeel van de GGZ Rivierduinen) en het BIP, uitgevoerd door Plangroep in opdracht van de gemeente Katwijk. Voor de medewerkers van het BIP geldt dat zij tijdens de aanloop naar inkomensbeheer en/of een minnelijk of wettelijk traject 1 een beperkte taak hebben in de begeleiding. Zij spreken zelf ook liever niet over schuldhulpverlening, maar over de schuldbemiddeling tussen schuldenaren en schuldeisers. Beiden worden beschouwd als gelijkwaardige klanten van het BIP. Het BIP werkt volgens de gedragscode van de NVVK 2, waarin onder meer bepaald is dat een schuldbemiddelingstraject een maximale duur mag hebben van 120 dagen 3. Een ander belangrijk uitgangspunt voor de hulp vanuit het BIP is dat het de individuele verantwoordelijkheid is van cliënten zelf om het voorbereidende werk uit te voeren. Vanuit het Project Broodnodig krijgen de mensen wel praktische hulp tijdens het voorbereidende traject omdat dit voortijdige uitval voorkomt. De cliënt zelf klopt veelal veel te laat aan en verwacht dan onterecht dat hij/ zij actief ondersteund wordt door de medewerkers van het SFD of het BIP bij de ordening van de financiën en het treffen van betalingsregelingen. Wanneer dit in de praktijk niet het geval blijkt te zijn haken veel mensen weer af, met alle gevolgen van dien. 1 Het wettelijk traject is de zogeheten WSNP: Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen. 2 NVVK: Nederlandse Vereniging Voor Volkskrediet. De NVVK komt op voor de belangen van mensen met schulden en schuldeisers. Zie de website: www.nvvk.eu 3 Een voortraject waarin de cliënt zoveel als mogelijk informatie en inzicht geeft aan het BIP is van belang om het gestelde termijn van 120 dagen te behalen. Een uitzondering op actieve ondersteuning geldt als er bijvoorbeeld sprake is van acute situaties, zoals dreigende huisuitzetting. 2
Formulierenbrigade Voor een aantal formulieren geldt dat de projectmedewerkster van Broodnodig vanaf het moment dat de Formulierenbrigade actief kan zijn een afspraak maakt voor het invullen hiervan via het secretariaat van de Formulierenbrigade. Het verwerken van formulieren voor bijvoorbeeld het BIP en de teruggave van belasting wordt niet uitgevoerd door de brigadiers en blijft een activiteit binnen het Project Broodnodig. Brigadiers van de Formulierenbrigade kunnen uiteraard ook doorverwijzen naar het Project Broodnodig. Het aantal nieuwe cliënten per week zal ten opzichte van de periode juni 2007- mei 2008 verminderen op basis van de verwachting dat een aantal mensen ofwel direct bij telefonisch contact of n.a.v. het intakegesprek doorverwezen kan worden naar de Formulierenbrigade. Totnogtoe hebben de meeste aanmeldingen voor de voedselbank echter als achtergrond dat er grote financiële problemen spelen. De verwachting dat dit aantal zal afnemen is er nog niet; hiertoe zijn maatregelen nodig die de oorzaken wegnemen. Vooral de multiprobleemgezinnen vergen meer tijd als nu beschikbaar is. Het op orde krijgen van de financiën vormt een groot probleem voor deze gezinnen en heeft ook gevolgen voor het werk van andere instanties zoals Bureau Jeugdzorg, MEE, het BIP en het Maatschappelijk Werk. Werkwijze Broodnodig Hoewel de begeleiding vanuit Broodnodig niet altijd voor directe oplossingen zorgt, schulden moeten immers gewoon betaald worden, biedt deze vorm van hulp veelal een laatste strohalm. Door het ordenen, het voorkomen van het oplopen van schulden èn het perspectief op een eindsituatie waarin mensen schuldenvrij zijn, biedt het project veel mensen weer hoop en veerkracht om hun situatie (weer) aan te pakken en op te lossen. Voor een deel van de mensen betekent dit ook dat zij het eerder kunnen redden zonder de hulp vanuit de Voedselbank! De bereidheid van de gemeente Katwijk om aan oplossingen te werken is groot, maar dit betekent niet dat er al voor alles structurele oplossingen gevonden zijn; dat vraagt meer tijd. De toegevoegde waarde van het project Broodnodig is tweeledig: 1. Er kan heel snel gehandeld worden als het gaat om het belang van de cliënt. 2. Het project maakt duidelijk dat verschillende institutionele/bureaucratische processen mede veroorzaken dat cliënten afhankelijk worden van de Voedselbank. Hierop zal moeten worden geïnvesteerd willen we de Voedselbank deels overbodig maken. Tegen deze achtergrond moet gekeken worden naar het vervolg van het Project Broodnodig. De werkwijze voorziet in een duidelijke behoefte en de vraag is groter dan verwacht. Een vervolg van het hulpaanbod is op zijn plaats, waarvoor wij het gemeentebestuur om financiering vragen. 3
Tegelijkertijd moeten we constateren dat dit aanbod de oorzaken van de problemen niet wegneemt. De hulp vanuit het Project Broodnodig biedt, evenals de schuldhulpverlening, een oplossing aan de achterkant van het dienstverleningsproces. Stichting Kocon wil zich, in samenwerking met de gemeente Katwijk, inzetten om verbeteringen te vinden die een oplossing bieden aan de voorkant; het voorkomen van financiële problemen en het centraal stellen van de klant. Kocon pleit er dan ook voor dat er tijdens het vervolg van het Project Broodnodig een analyse plaats vindt van de achterliggende problemen (o.a. met behulp ervaringen en inzichten vanuit het Project Broodnodig) om daarmee de oorzaken op tafel te krijgen van niet werkende processen en het onbenut laten van bestaande mogelijkheden waardoor mensen in de problemen komen. Juist op dit punt is het bestuur van de gemeente aan zet en niet de hulpverleningsorganisaties. Stichting Kocon wil meewerken aan de analyse en de leerpunten uit het project op bestuurlijk niveau bespreken. Prognose voor de toekomst In de afgelopen periode is duidelijk geworden dat er een grote behoefte bestaat aan het hulpverlening die wordt geboden vanuit het Project Broodnodig. Het biedt een goed vangnet voor mensen die grote financiële problemen hebben en veelal daardoor genoodzaakt zijn een voedselpakket aan te vragen. In de afgelopen periode is op geen enkele manier reclame gemaakt voor het bestaande aanbod, de koppeling aan de voedselbank gaf immers voldoende instroom zo was de verwachting. Tijdens het projectjaar was de omvang van het aantal aanmeldingen voor Broodnodig de helft groter dan vooraf ingeschat. Naast de aanmeldingen via de voedselbank zijn er mensen aangemeld via medewerkers van instanties en kerken. Steeds meer mensen nemen ook zelf het initiatief om de hulp van Broodnodig in te schakelen, al dan niet vanwege de positieve mond-op-mond reclame van (ex)cliënten. Zie bijlage 5. Ondanks de hulp van 5 brigadiers voor het invullen van formulieren en een snellere toegang tot het BIP, verwachten wij niet dat dit een afname betekent voor het aantal mensen dat een beroep doet op de hulp vanuit Broodnodig. Het huidige aantal inwoners dat een beroep moet doen op de voedselbank is weliswaar afgenomen en gestabiliseerd 4, maar er zijn nog steeds nieuwe aanmeldingen. Wanneer de hulp vanuit Broodnodig stopt dan zal dit vrijwel zeker een onmiddellijke stijging tot gevolg hebben en ook de periode dat mensen een beroep moeten doen op de voedselbank zal toenemen. Hoewel we de aantallen en de problematiek zelf niet helemaal juist ingeschat hebben, zijn wij blij dat inwoners van Katwijk de weg naar het Project Broodnodig weten te vinden. Het is wat ons betreft duidelijk dat de gemeente Katwijk hiermee een vangnet heeft weten te creëren om deze mensen op te vangen. Ook mensen die geen beroep willen doen op de voedselbank kunnen op die manier toch een uitweg vinden om de financiële problemen het hoofd te bieden. 4 4 Bij vrijwel alle voedselbanken in Nederland is er de afgelopen periode een toename te zien van het aantal klanten. Bron: www.voedselbank.nl
Gelet op de behoefte en de geconstateerde toename vanuit aanmeldingen buiten de voedselbank verwachten wij dat er voor de periode juni 2008 t/m november 2008 minimaal 30 inwoners (d.w.z. de al aanwezige cliënten plus nieuwe cliënten) een beroep zullen doen op de hulpverlening van Broodnodig. Gemiddeld kunnen er per week 15 gesprekken en activiteiten plaats vinden met cliënten van Broodnodig en 1 nieuwe aanmelding per week voor de voedselbank. Urenuitbreiding De werkdruk als gevolg van het aantal inwoners dat een beroep deed op het Project Broodnodig was het afgelopen proefjaar erg hoog. Dit heeft vooral te maken met de onderschatting van het aantal huishoudens dat in financiële nood verkeert èn de onderschatting van de problematiek zelf die op verschillende leefgebieden ligt. Het is onverantwoord om deze manier van werken op dezelfde wijze voort te zetten. Tijdens het afgelopen jaar is vanwege de proef status en de onzekere situatie voor een vervolg afgezien van een aanvraag voor urenuitbreiding. In de urenberekening op basis van het komende half jaar is ook rekening gehouden met een gemiddelde afname van 5 cliënten per maand met kortdurende hulp als gevolg van het aanbod van de Formulierenbrigade; dat wil zeggen in plaats van het huidige aantal cliënten van 37 wordt rekening gehouden met een gemiddeld van 30 huishoudens. Vervolg Project Broodnodig Organisatorisch gezien zijn er verschillende mogelijkheden voor de voortzetting van het Project Broodnodig. Na overleg met de gemeente is er gekozen voor een verlenging van een half jaar. Hiervoor gelden de volgende argumenten: - het belang van de cliënt wordt op korte termijn veilig gesteld; - gedurende de 6 maanden verlenging kan het vervolgtraject, de overdracht naar het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW), verder uitgewerkt worden; - tegelijkertijd kan een traject gestart worden voor analyse en oplossingen waarmee het dienstverleningsproces verbeterd kan worden. Voor het vervolg van het Project Broodnodig stellen wij de volgende fasering voor: 1. Verlenging voor 6 maanden (1 juni t/m 30 november 2008) Stichting Kocon is inhoudelijk verantwoordelijk, uitvoering door Factor Welzijn Verlenging van een half jaar via detachering bij Factor Welzijn (= huidige organisatievorm voortzetten). Stichting Kocon legt inhoudelijke en financiële verantwoording af naar de gemeente Katwijk in september 2008 (evaluatieverslag Pr. Broodnodig over de periode juni 2007 t/m 31 mei 2008) en in januari 2009 met een aanvullend evaluatieverslag over de periode juni 2008 tot 30 november 2008. 2. Na ½ jaar: overhevelen verantwoordelijkheid en uitvoering naar het AMW Per 1 december 2008 wordt indien mogelijk het Project Broodnodig overgedragen aan het AMW. De voorbereidingen en afspraken zijn vooraf voldoende uitgewerkt, waaronder afspraken over de voortzetting van de ontwikkelde werkwijze (zie Bijlage 5), een analyse 5
ten behoeve van oplossingen (aan de voorkant) en structurele financiering. Uitgangspunt is dat de nu in dienst zijnde medewerker van het project Broodnodig haar werkzaamheden zal voortzetten en in dienst zal treden bij het AMW. Financiering Op basis van de prognose en de bijbehorende urenberekening (zie Bijlage 2) vraagt de Stichting Kocon de gemeente Katwijk een subsidie van 21.715,00. De bruto loonkosten worden geschat op 20.579,00 en de organisatiekosten op 1135,00 euro. De bedragen zijn gebaseerd op een 36-urige werkweek voor een periode van 6 maanden. De betrokken functionaris is bereid deze uitbreiding in te vullen, verspreid over 5 dagen, inclusief avonden. In Bijlage 1 is de projectbegroting gespecificeerd. Tot slot De praktijk heeft duidelijk laten zien dat deze vorm van hulpverlening een stimulerende werking heeft op inwoners van Katwijk die met (grote) financiële problemen kampen. De financiële chaos waarvan vaak sprake is (mensen durven geen enveloppen meer te openen, snappen het niet meer of zijn in paniek geraakt) wordt weer inzichtelijk en beheersbaar. Ook de medewerkers van organisaties zoals het BIP, het SFD en Stichting MEE zijn hierdoor in staat om sneller een hulpverleningstraject te starten en zijn positief over deze manier van werken. De waardering van de mensen die geholpen zijn vanuit het Project Broodnodig is enorm groot. De effecten op korte termijn zijn bemoedigend, immers velen zijn met een positief resultaat geholpen. Een interessante vraag is wel of en in hoeverre er na verloop van tijd nog steeds sprake is van zelfredzaamheid. De Stichting Kocon overweegt dan ook om, naast een analyse naar oorzaken tbv verbeteringen, ook te (laten) onderzoeken wat de effecten van deze aanpak zijn op de langere termijn. Bijlagen 1. Begroting Pr. Broodnodig voor 6 maanden 2. Urenberekening 3. Kenmerken werkwijze Broodnodig 4. Informatie Project Broodnodig en Voedselbank Katwijk 5. Aandachtspunten werkwijze bij voortzetting 6
BIJLAGE 1 Begroting Pr. Broodnodig voor 6 maanden Bruto loonkosten 36 uur per week 20.580,00 Organisatiekosten 1.135,00 TOTAAL 21.715,00 Specificaties: Functie: Projectmedewerker Project Broodnodig Periode: 1 juni 2008 t/m 30 november 2008 Aantal uur: 36 uur 5 Schaal: 8.3 (HBO Maatschappelijk Werk) Specificatie bruto loonkosten projectmedewerker 6 : Bruto Salariskosten 19.135,00 Stijging CAO (3%) 575,00 Totaal bruto salariskosten Subtotaal 19.709,00 Eenmalige uitkering (juni) 200,00 Verzuimverzekering (2,00 %) 395,00 Kosten salarisadministratie 63,00 Kosten arbodienst 63,00 Representatiekosten 25,00 Accountantskosten 25,00 Overhead administratie Factor Welzijn 100,00 Subtotaal 870,00 Totaal loonkosten 20.579,00 Specificatie organisatiekosten: Ordners, tabbladen, perforators en pennen voor cliënten 350,00 Kantoormaterialen (papier-, verzend- en kopieerkosten) 225,00 Telefoonkosten 360,00 Reiskosten 7 125,00 Consumpties, koffie, thee en frisdrank 8 - Vakliteratuur, Kleine Gids ed 25,00 Deskundigheidsbevordering 9 - Onvoorzien 50,00 Totaal organisatiekosten 1.135,00 5 6 7 8 9 De berekening gebaseerd op 32 uur per week geeft een verschil van 2295 euro op het totaalbedrag. Op basis van de offerte van Factor Welzijn d.d. 14 mei gebaseerd op de CAO-Welzijn. Voor begeleiding cliënten en/of overleg bij organisaties buiten Katwijk, zoals het CWI, de Stichting Financiële Dienstverlening en Stichting MEE Tijdens gesprekken met deelnemers en medewerkers van organisaties in kantoorruimte Callao. De consumpties worden afgenomen bij en in rekening gebracht door de beheerder van het pand Callao: Stichting Factor Welzijn. Stichting Kocon betaalt de consumpties vanuit de overhead. Teneinde de financiële bijdrage van de gemeente Katwijk voor de verlenging zo laag als mogelijk te houden is de post deskundigheidsbevordering niet opgevoerd. 7
BIJLAGE 2 Urenberekening Werkzaamheden Gemiddeld aantal uren per week Totaal uren per half jaar (24 weken) Gesprekken en activiteiten met cliënten. De gesprekken vinden plaats bij de mensen thuis of elders bijvoorbeeld bij het CWI (Lisse), bij de St. Fin. Dienstverlening (Noordwijkerhout), bij Stichting MEE (Leiden) of bij het BIP of de kantoorruimte in Callao. Vanwege de aard en complexiteit van de problematiek (en wachttijden bij instanties) duurt een gesprek of een activiteit gemiddeld 1 ½ uur. Inclusief voorbereiding en registratie. Aanwezig in de Voedselbank Katwijk tijdens uitdelen van de voedselpakketten. Aanspreekpunt voor beantwoorden vragen, geven van adviezen, navraag en het maken van afspraken. Intakegesprekken bij de mensen thuis. Het gaat hier om nieuwe aanmeldingen voor de voedselbank, op eigen initiatief en op verwijzing van medewerkers van instanties. Tijdens het intakegesprek wordt bepaald of de cliënt/ het huishouden in aanmerking komt voor een voedselpakket. 15 cliënten per week, 1 ½ uur per cliënt + gemiddeld 7,5 minuten reistijd per afspraak. 1x per week 4 uur 1 cliënt per week van 1 uur per week + 7,5 minuten reistijd (heen en terug) 585 uur 96 uur 30 uur Uitzoekwerk, navraag en controle gegevens, overdracht/ uitwisseling en overleg gerelateerd aan problematiek van het cliëntenbestand. 4 uur per week 96 uur Voor een aantal cliënten geldt dat de medewerkster de benodigde kennis direct paraat heeft, voor anderen moet er erg veel nagevraagd/uitgezocht worden. Postverwerking, bijhouden vakliteratuur en regelgeving. Rapportage, vergaderingen voedselbank, werkbegeleiding. 1 uur per week 24 uur 2 uur per week 48 uur TOTAAL 879 uur 8
Toelichting urenberekening De gemiddelde caseload van de projectmedewerkster is gebaseerd op 30 cliënten (een verlaging van 5 cliënten met kortdurende hulp t.o.v. de voorafgaande periode). Omdat het niet mogelijk en nodig is om deze allemaal wekelijks te zien/ spreken is de beschikbare tijd verdeeld op basis van de ernst van de problemen of de situatie. Daarnaast is er altijd tijd voor acute zaken en nieuwe aanmeldingen. Iedere klant die zich aanmeldt voor de Voedselbank Katwijk krijgt een intakegesprek (aan huis) met als voornaamste doel om de in- en uitgaven te controleren en op basis daarvan te bepalen of de desbetreffende persoon in aanmerking komt voor een voedselpakket. Het afnemen van de intakegesprekken voor de voedselbank voorkomt dat mensen tweemaal hetzelfde verhaal moeten doen. Uit de praktijk blijkt dat de mensen die het betreft deze werkwijze zeer waarderen; het is al pijnlijk genoeg om een beroep te moeten doen op de voedselbank. Gemiddelde tijdsduur is 1 uur. Indien de klant dat wil en de financiële situatie daar aanleiding toe geeft volgt een vervolggesprek. Tijdens dit gesprek wordt hulp geboden bij de administratieve ordening (in ordners) en het oplossen van financiële problemen. De vervolgafspraken worden zo nodig ook gebruikt om de cliënt te begeleiden door mee te gaan naar zorg- en dienstverlenende instellingen (zoals het CWI, UWV, SFD, BIP en MEE). Het gemiddelde aantal mensen dat gebruik maakt van het hulpaanbod is 30. In de praktijk zijn de frequenties van afspraken zeer divers en afhankelijk van de situatie. Bij acute problematiek (huisuitzetting bijvoorbeeld) kan het ook voorkomen dat er diverse malen per week een afspraak is. Gemiddelde tijdsduur is 1 ½ uur. Voor alle cliënten die nog een voedselpakket van de Voedselbank krijgen is er nazorg en ook met de mensen waarmee het traject is afgesloten kunnen, indien nodig, een beroep doen op de hulp vanuit Broodnodig. Voor mensen met een afgesloten traject geldt dat: - Zij beschikken over een overzicht van alle in- en uitgaven. - Alle schulden geïnventariseerd zijn. - Zij begeleid zijn naar de schuldhulpverlening en/of inkomensheer. - Er betalingsregelingen zijn geregeld en - de financiën en administratie hiervan op orde zijn. Voor cliënten met een minimale begeleiding is een urenbesteding van 25 uur reëel. Dit betreft mensen waarbij de hulpverlening soepel verloopt. Voor mensen met verstandelijke beperkingen of verslaving en voor multiprobleemgezinnen is veel meer tijd nodig. 9
BIJLAGE 3 Kenmerken werkwijze Project Broodnodig Selectie Selectie vindt plaats op basis van de financiële armslag; het gaat om Katwijkers met grote financiële problemen. Maatwerk Selectief en een gerichte persoonlijke aanpak (op maat); het gaat om verschillende leefgebieden waarbij de financiën bij de start het voornaamste aandachtsgebied is. Kortdurend waar mogelijk en langdurig waar nodig; op eigen niveau en op basis van eigen kunnen. Ondersteunend en praktisch Het project biedt ondersteuning op de rechten en plichten van mensen en gaat daar praktisch mee om. Dit betekent dat drempels letterlijk verlaagd worden. De ondersteuning is flexibel en gericht op praten èn doen. Samen worden zaken aangepakt; formulieren invullen, de financiële administratie ordenen, etc. Daarnaast gaat de projectmedewerker mee naar afspraken. Bijvoorbeeld naar de schuldhulpverlening (het Budget Informatie Punt in Katwijk of de Stichting Financiële Dienstverlening in Noordwijkerhout). Gericht op zelfredzaamheid De inspanningen zijn gericht op de zelfredzaamheid van de mensen, bijvoorbeeld het stimuleren en toeleiden naar werk. Dat wat mensen zelf kunnen, pakken zij ook zelf aan. Moeilijke klussen worden samen aangepakt met het vertrekpunt dat dit een oefensituatie is met een motiverende werking voor zelfredzaamheid. Waar dit niet mogelijk is of verbeteringen (tijdelijk) uitblijven wordt gezocht naar oplossingen in samenspraak met de betrokkene, bijvoorbeeld door het toeleiden naar inkomensbeheer of voor mensen met een beperking bijvoorbeeld de inschakeling van Stichting MEE, BIP/ SFD, Philadelphia, gezinscoach (Bureau Jeugdzorg), gespecialiseerde thuiszorg (Valent) psychiatrische thuiszorg (GGZ), Maatschappelijke Werk, Kerken, Sociale Zaken, Brijder en de Brug (verslavingszorg). KOT en gebruik van netwerk Hoewel de financiële situatie veelal de eerste prioriteit heeft, betekent de werkwijze dat er veel aandacht is voor de andere leefgebieden. Hierbij komen vaak psychosociale problemen naar voren. De methode die hierbij wordt toegepast is veelal de KOT: Kortdurende Oplossingsgerichte Therapie. Deze methode gaat uit van de kracht van de cliënt en de benadering kijkt naar de oplossingen en niet naar het probleem. Dit betekent ook dat er zonder intake (uitgebreide analyse van het probleem) direct hulp geboden kan worden wat tijd bespaard. De mensen zelf ervaren deze praktische hulp vooral als overzicht en het geeft daarmee rust en perspectief. Wanneer hier aanleiding toe is wordt doorverwezen naar specifieke hulp zoals verslavingszorg, maatschappelijk werk en Bureau Jeugdzorg. 10
BIJLAGE 4 Informatie Project Broodnodig en Voedselbank Het Project Broodnodig startte op 1 juni 2007 voor inwoners met financiële problemen en lage inkomens 10. Zij hebben vaker financiële problemen met schulden en betalingsachterstanden dan huishoudens met een hoger inkomen 11. De geboden ondersteuning is onafhankelijk, laagdrempelig en gaat uit van de vraag van de cliënt. De voornaamste doelgroep wordt gevormd door de klanten van de Voedselbank Katwijk. In de evaluatie van het project (te verwachten in september 2008) gaan we nader in op de uitkomsten en geven we aanbevelingen voor verbeteringen. Hieronder alvast enkele gegevens over de periode juni 2007 tot en met maart 2008. Aantal cliënten- huishoudens 10 maanden: 67 Het totaal aantal cliënten was op 28 maart: 67 Hiervan hadden 9 huishoudens langdurige hulpverlening (langer dan een jaar), waaronder 3 multiprobleemgezinnen. Bij 12 huishoudens was een kortdurende begeleiding (tussen 2 maanden en een half jaar) toereikend. Zolang een schuldenregeling via het BIP nog niet is geregeld kunnen cliënten nog aanspraak maken op hulpverlening vanuit het project. 23 trajecten zijn succesvol afgerond. Daarna is er aandacht voor nazorg en adviezen. Overzicht hulp aan cliënten Project Broodnodig mbt Schuldhulpverlening Aantal cliënten aangemeld bij het BIP 28 Aantal cliënten met getroffen schuldregelingen zonder aanmelding BIP 8 Aantal cliënten toegeleid naar Inkomensbeheer bij het SFD (6x) en het BIP (2x) 8 Aantal cliënten die nog op de wachtlijst staan voor inkomensbeheer bij het SFD/ BIP 3 Aantal cliënten in de WSNP 2 Aantal cliënten failliet verklaard tijdens WSNP (waarvan 1x ondergebracht bij inkomensbeheer BIP) 2 Aantal cliënten met schuldregelingen via andere hulpverlenende organisaties 1 10 Een alleenstaande heeft een laag inkomen als hij of zij ongeveer 870 netto per maand heeft te besteden. Voor een gezin met twee kinderen houdt het CBS een bedrag van 1650 per maand aan. 11 Diverse rapporten melden de knelpunten waar inwoners van Nederland mee te maken krijgen als gevolg van bijvoorbeeld een bureaucratische en ingewikkelde samenleving. Recent verschenen de volgende rapportages die meer inzicht geven: - De Armoedemonitor 2007, Sociaal Cultureel Planbureau en Centraal Bureau Statistiek, januari 2008 - Rapport Nationale Ombudsman, maart 2008 - Mensen met schulden in de knel van de Land. Organisatie Sociale Raadslieden (LOSR), maart 2008 - Schulden in Nederland van de Nederlandse Vereniging Voor Kredietbanken (NVVK) januari 2008 - 'Kinderen in Tel 2008',Verwey-Jonker Instituut, maart 2008 11
Herkomst cliënten Project Broodnodig (Overzicht verwijzers) Voedselbank 12 35 Zelf aangemeld 7 Kerken 4 Huisarts 3 BIP 2 Maatschappelijk werk 3 Gezinscoach Bureau Jeugdzorg 3 Via aanbeveling van andere cliënten 3 Ver. Relaties van (ex) gedetineerden 3 Gespecialiseerde gezinszorg 1 De Brug 1 Brijder 1 Zorgloket 1 De Voedselbank Katwijk Op 28 maart 2008 maakten 35 huishoudens uit Katwijk gebruik van een voedselpakket. In onderstaand schema een verdere onderverdeling naar type huishoudens. Totaal 35 huishoudens: 16 x Alleenstaanden, waarvan: 9x een man en7x een vrouw 11 x Gezinnen, waarvan: 1x met 1 kind 3x met 2 kinderen 6x met 3 kinderen 1x met 6 kinderen 7 x Eenoudergezinnen, waarvan: 2 gezinnen met 1 kind 4 x met 2 kinderen 1 x met 5 kinderen 1 x Partners zonder kinderen. Totaal 91 personen, waaronder 45 kinderen. 35 huishoudens Voedselbank, ingedeeld naar bron van inkomen: 8 Huishoudens met een WWB-uitkering 6 Huishoudens met werk 4 Huishoudens met een WAO-uitkering 4 Huishoudens met een WW-uitkering 2 Huishoudens met werk en een WWB-uitkering 2 Huishoudens met een Ziektewetuitkering 2 Huishoudens met een WAO-uitkering en een WWB 2 Huishoudens met ziektegeld van werkgever 2 Nog niet bekend; intake moet nog plaats vinden (tijdelijk voedselpakket). 1 Huishouden zonder inkomen in afwachting van generaal pardon (in woning die de gemeente betaald) 1 Huishouden zonder inkomen 1 Huishouden met werk en (partner met) een zwangerschapsuitkering 12 12 De aanmeldingen voor de voedselbank vindt plaats door de mensen zelf, familie of via verwijzers zoals kerken, huisartsen, maatschappelijk werk, het BIP, sociale zaken, ed. Dit is nog niet nader uitgesplitst
BIJLAGE 5 Aandachtspunten werkwijze bij voortzetting Vooruitlopend op het Evaluatieverslag in september 2008 durven we nu al te stellen dat de ontwikkelde werkwijze vanuit het Project Broodnodig positieve effecten heeft: de cliënten krijgen (meer) inzicht in de eigen financiële situatie en de mogelijkheden voor het vergroten van het inkomen. De aanpak resulteert bij 90% in een daadwerkelijke inkomensverhoging. De behaalde effecten zijn een resultaat van de aanpak die in het afgelopen proefjaar is ontwikkeld èn het grote bereik van de doelgroep. Dat wil zeggen de directe koppeling aan de voedselbank. Hier zijn immers de mensen te vinden is die grote financiële problemen hebben. Om het positieve effect van het Project Broodnodig te behouden is het van groot belang om deze aanpak te behouden en de kans te geven op verdere ontwikkeling. De uitgebreide kennis, de eigengemaakte werkwijze en het netwerk van de huidige functionaris, een gekwalificeerde maatschappelijk werker (HBO), is reden om er nadrukkelijk voor te pleiten dat dit dienstverband wordt verlengd en wordt overgenomen door het maatschappelijk werk. Uitgangspunt is dan een vergelijkbare inschaling met een 36-urige werkweek. Hieronder volgen onderdelen die ervoor zorgen dat de werkwijze van het Project Broodnodig effect heeft en daarom van belang zijn om te behouden bij voortzetting: Flexibele werktijden De projectmedewerkster maakt zelf de afspraken met de mensen, ook s avonds. Hierbij wordt rekening gehouden met omstandigheden van de cliënten, zoals kinderen en werk. Flexibele werkplekken Het eerste gesprek vindt altijd bij de mensen thuis plaats met behulp van een laptop. Daarna (vanwege het invullen van formulieren via internet) ook in de kantoorruimte van Platform Kocon in Callao. Dit is een multifunctioneel gebouw en laagdrempelig. In het geval van complexe problematiek of drempelvrees gaat de projectmedewerkster samen met de cliënt naar afspraken met medewerkers van bijvoorbeeld het BIP, het CWI, Stichting MEE en de St. Financiële Dienstverlening. Praktische hulp De hulpverlening vindt plaats zonder uitgebreide analyse van problemen maar steekt in op de actuele en veelal acute financiële problemen, waaronder schulden. Dit wordt op een praktische manier aangepakt: ordenen van de papieren en het samen invullen van papieren en benaderen van bv. incassobureaus. Insteek voor de hulpverlening is de financiële problematiek zoals schulden en/ of een te laag inkomen. Door een beroep te doen op regelingen en toeslagen van overheden en hulp bij schulden is verbetering mogelijk. De hulp start altijd met het ordenen van de financiële administratie; in de meeste situaties zijn cliënten het overzicht hierin kwijt. 13
Emotionele en psychisch problemen zoals rouwverwerking, opvoedproblemen en relationele problemen (scheiding) worden doorverwezen naar maatschappelijk werk, GGZ, Bureau Jeugdzorg en dergelijke. Mensen met verslavingsproblemen en/ of andere specifieke problemen worden voor behandeling eveneens doorverwezen, maar de hulp op financieel gebied blijft tegelijkertijd doorgaan. In vrijwel alle situaties vindt afstemming/ overdracht plaats met de hulpverlener van andere zorg- en dienstinstellingen. Dit geldt ook voor de hulpverlening vanuit het BIP. Zie verder Bijlage 2: Kenmerken werkwijze Project Broodnodig. Geen wachttijden Er geldt geen wachttijd voor aanmelding; iedereen die zich aanmeldt voor hulp wordt binnen 5 werkdagen thuis bezocht. De projectmedewerkster heeft evenmin een maximaal aantal cliënten of een vooraf vastgestelde caseload. Het aantal is afhankelijk van de beschikbare tijd èn van de omvang van de te regelen zaken, waarbij de meest dringende zaken voorrang krijgen. Door de komst van de Formulierenbrigade (waarmee wordt samengewerkt) is de verwachting dat er meer tijd is voor deelnemers en de frequentie voor hulpverleningsgesprekken kan verbeteren. De aandacht voor cliënten en de frequentie van gesprekken/ activiteiten moet nu vanwege het grote cliëntenbestand noodzakelijkerwijs langer wachten dan wenselijk is. Uitvoeren intakes Voedselbank Katwijk De functionaris van Broodnodig neemt de intakes af van alle klanten die een beroep doen op de Voedselbank Katwijk, mits de potentiële klant nadrukkelijk aangeeft hier geen prijs op te stellen (een vrijwilliger van de voedselbank neemt dan de intake af). Hierdoor wordt direct een koppeling gemaakt met de hulp vanuit het Project Broodnodig en wordt voorkomen dat mensen tweemaal hetzelfde verhaal moeten vertellen (het is vaak al pijnlijk genoeg). Dit gebeurt bij de mensen thuis en m.b.v. het aanmeldingsformulier van de voedselbank. Tegelijkertijd wordt mbv een checklist beoordeeld of en van welke financiële regelingen mensen nog gebruik kunnen maken (belastingtoeslagen, bijzondere bijstand, kwijtschelding etc.) Aanwezig iedere vrijdagmiddag in de voedselbank De functionaris is iedere vrijdagmiddag aanwezig op de voedselbank in de magazijnruimte van het Kwadrant in de Hoornes. Op deze middag vindt het uitdelen van de voedselpakketten plaats en kunnen alle klanten van de voedselbank de functionaris direct aanspreken voor hulp, adviezen en afspraken. Overige aandachtspunten Vanwege de praktische manier van werken ontvangt iedere cliënt een ordner, perforator en tabbladen voor het ordenen van de financiële administratie. Een aantal mensen krijgt in het kader van budgetbegeleiding ook een mapje met maand- en weekoverzichten voor het inzicht van en het bijhouden van in- en uitgaven. Het verdient de voorkeur om het hulpaanbod onder de naam Project Broodnodig voort te zetten en niet onder de noemer Maatschappelijk Werk. Dit in verband met de drempelverhoging bij het gebruik van het begrip maatschappelijk werk en vanwege het opgebouwde netwerk onder de naam van Broodnodig. Daarnaast geeft de naamgeving project mensen houvast; er zit een begin en een eind aan. 14
Verdere informatie: Op de website www.kocon.nl zijn diverse documenten te vinden die te maken hebben met het Project Broodnodig, waaronder: Notitie 'Alle inwoners tellen mee' Hfst. 1.3.5 Ondersteuning vanuit de Voedselbank Katwijk Hfst. 1.3.6 Voorstel tijdelijk project financiële hulpverlening Februari 2007 Voorstel Project Broodnodig Maart 2007 Onderzoeksrapport Voedselbank Katwijk Juni 2007 Verslag Voortgang Project Broodnodig Oktober 2007 Callaoweg 1 2223 AS Katwijk Contactpersoon Kocon: Thea Guijt Telefoon 071-401 52 16 E-mail : tsaguijt@xs4all.nl Contactpersoon Project Broodnodig: Jacoline Stol Telefoon: 06-13919857 E-mail: projectbroodnodig@live.nl 15