Hoofdstuk 32. Luchtkwaliteit Samenvatting De laatste jaren komt steeds vaker de luchtkwaliteit in het nieuws, vooral in stedelijk gebied. Bijna vier op de tien Leidenaren maakt zich hier wel eens zorgen over. Dit is minder dan in 2008. Deels gaat het om een algemene zorg, deels betreft het bepaalde delen van Leiden, waarbij het centrum, langs de snelweg/hoofdwegen/ringweg en enkele drukkere straten het meest worden genoemd. De genoemde gebieden worden met name gekozen vanwege het verkeer (veel verkeer, bussen, files). Om de verbetering van de luchtkwaliteit ook bij de inwoners onder de aandacht te brengen heeft de gemeente de campagne Leidse Luchtwerken opgezet. Van alle Leidenaren heeft 7% van de campagne gehoord. De specifieke onderdelen zijn beter bekend. Zo kent een derde de Uitlatenboom, een kwart het concert UnpLucht en twee op de tien de fotowedstrijd Leidse Luchten. Zeven op de tien Leidenaren denkt dat dit soort acties helpt bij de bewustwording van het belang van een goede luchtkwaliteit, een kwart denkt van niet. De gemeente heeft de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen om de luchtkwaliteit in de stad te verbeteren. De invoering van de milieuzone voor vrachtwagens is met 61% het best bekend, op afstand gevolgd door het stimuleren van aardgas of biogas als autobrandstof en het gebruik van schonere auto s in het gemeentelijk wagenpark, met allen rond de 30% bekendheid. Bijna vier op de tien Leidenaren denkt dat dit soort maatregelen inderdaad een verbetering van de luchtkwaliteit in de stad zal geven. Ook is de Leidenaren met een auto concreet gevraagd of zij willen helpen de luchtkwaliteit in de stad te verbeteren. Uit de antwoorden blijkt dat de wil er wel is. Vragenlijst Beoordeling Luchtkwaliteit De laatste jaren komt steeds vaker de luchtkwaliteit in het nieuws, met name in stedelijk gebied. 1. Maakt u zich ook wel eens zorgen om de luchtkwaliteit in Leiden? Ja Maakt u zich vaak of soms zorgen? Vaak Soms Geldt dit met name voor bepaalde delen van Leiden of in het algemeen? Bepaalde delen, zoals In het algemeen Bekendheid campagne en beleid 2. Om de verbetering van de luchtkwaliteit ook bij de inwoners onder de aandacht te brengen heeft de gemeente de campagne Leidse Luchtwerken opgezet. De gemeente vraagt daarbij Leidse culturele-, muzikale-, en maatschappelijke organisaties zich visueel te uiten over lucht. Heeft u hier in het afgelopen jaren ook gehoord? Ja Kunt u zo mogelijk met voorbeelden aangeven op welke manieren u van deze campagne heeft gehoord? 1
3. Kunt u ook maatregelen noemen die de gemeente de afgelopen jaren heeft genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren? Ja Op welk gebied? Invoering van een Milieuzone voor vrachtwagens (alleen schone vrachtwagens mogen de binnenstad van Leiden in) Aanpassen van het gemeentelijke wagenpark naar schonere auto s Stimuleren aardgas als autobrandstof Stimuleren van biogas als autobrandstof Anders, nl 4. De gemeente is bezig maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit in de stad te verbeteren. Ik noem u er een aantal. Kunt u aangeven of u hier van wist? a. Invoering van een Milieuzone voor vrachtwagens (alleen schone vrachtwagens mogen de binnenstad van Leiden in) b. Aanpassen van het gemeentelijke wagenpark naar schonere auto s c. Stimuleren aardgas als autobrandstof d. Stimuleren van biogas als autobrandstof Ja Nee 5. Heeft u het idee dat door de aanpak de situatie rond de luchtkwaliteit de goede kant op gaat, vergelijkbaar blijft of juist minder wordt? Situatie gaat goede kant op Geen verandering Situatie wordt minder Weet niet Wilt u dit toelichten? 6. Heeft u ook ideeën voor maatregelen die uzelf zou willen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren? Ja Waar denkt u aan? (ENQ: niet helpen, meerdere antwoorden mogelijk) Meer met OV/fiets ipv auto Schonere auto (lager verbruik, milieuvriendelijker brandstof) Het nieuwe rijden: zuiniger rijstijl Ventilatie in huis (meer ventileren voor schone lucht in huis) Geen/minder gebruik open haard Gebruik milieuvriendelijke producten (verf, schoonmaakmiddelen) Energiezuinige apparaten Anders: 7. Heeft u een auto? Ja a. Bent u bereid vanwege de luchtkwaliteit zelf vaker de auto te laten staan? Doe ik al 2
Ja, zeker } Kunt u vb n noemen in welke gevallen u dat wil gaan doen? Ja, misschien } b. Bent u bereid vanwege de luchtkwaliteit zelf op aardgas te gaan rijden? Doe ik al Ja, zeker } Onder welke voorwaarden? Ja, misschien } Nee c. Bent u bereid vanwege de luchtkwaliteit zelf elektrisch te gaan rijden? Doe ik al Ja, zeker } Onder welke voorwaarden? Ja, misschien } Leidse Luchtwerken 8. Ik wil nog even terugkomen op de campagne Leidse Luchtwerken. De gemeente Leiden heeft met een aantal creatieve uitingen aandacht voor de luchtkwaliteit willen vragen. We noemen er drie. Kunt u aangeven of u hier van hebt gehoord? a. De Fotowedstrijd Leidse Luchten (febr-apr 2010) b. UnpLucht concert door K&G in Pieterskerk* (dec 2009) c. De Uitlatenboom in de Hortus Botanicus (boom gemaakt van auto-uitlaten) (jan-dec 2009) * K&G: bestaat uit 3 orkesten: de Show en Marchingband, Jong K&G en K&G 3 9. Deze campagne wordt onder andere gehouden om de Leidenaren bewust te maken van het belang van een goede luchtkwaliteit in de stad. Denkt u dat dergelijke acties hierbij zeker wel, een beetje of niet helpen? Zeker wel Een beetje Niet Wilt u uw antwoord toelichten? Ja Nee 10. Heeft u zelf nog andere ideeën of initiatieven om de luchtkwaliteit te verbeteren? Uitkomsten In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de luchtkwaliteit in Leiden. Allereerst wordt gekeken in hoeverre de Leidenaren zich hier zorgen over maken. De gemeente heeft diverse maatregelen genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Onderdeel 3
hiervan is de campagne Leidse Luchtwerken om de luchtkwaliteit onder de aandacht te brengen. Gekeken worden naar een aantal acties die in dit kader zijn gehouden en of Leidenaren denken dat dit soort acties het bedoelde effect hebben. Vervolgens worden voorgenomen maatregelen van de gemeente getoetst op hun bekendheid en mogelijke toekomstige maatregelen op hun geschiktheid. Tot slot is in het algemeen en voor drie specifieke maatregelen gekeken of de Leidenaren zelf bereid zijn een bijdrage te leveren aan de luchtkwaliteit. 32.1 Zorgen over luchtkwaliteit De laatste jaren is de luchtkwaliteit vaker in het nieuws, met name in stedelijk gebied. Van de Leidenaren maakt 38% zich hier wel eens zorgen over. Dit is minder dan in 2008 toen bijna de helft van de Leidenaren zich hier wel eens zorgen over maakte. Onderstaande grafiek laat zien dat inwoners uit Zuid zich relatief vaker zorgen maken over de luchtkwaliteit. Ongeveer de helft van de mensen die zich zorgen maken, geeft aan dat het een algemene zorg is, de andere helft maakt zich met name zorgen over bepaalde delen van Leiden. Hierbij worden met name genoemd: het centrum, langs de snelweg/hoofdwegen/ringweg en enkele drukkere straten zoals de Breestraat, Willem de Zwijgerlaan en de Morsweg. In het tabellenboek is een uitgebreid overzicht opgenomen van alle genoemde gebieden. Grafiek 32.1: % Leidenaren dat zich zorgen over luchtkwaliteit naar stadsdeel Totaal 2008 Totaal 2010 21% 20% 18% 25% M idden Noo rd Zuid 22% 24% 21% 13% 13% 25% West 12% 18% 0% 25% 50% 75% 100% over Leiden in het algemeen over bepaalde delen van Leiden 32.2 Campagne Leidse Luchtwerken Om de verbetering van de luchtkwaliteit ook bij de inwoners onder de aandacht te brengen heeft de gemeente de campagne Leidse Luchtwerken opgezet. De gemeente vraagt daarbij Leidse culturele-, muzikale-, en maatschappelijke organisaties zich visueel te uiten over lucht. Van de campagne zelf heeft, vergelijkbaar met twee jaar geleden, slechts 7% van alle Leidenaren gehoord. Men heeft hier met name van gehoord via de (Stads)krant, borden langs de weg of via via. De specifieke onderdelen van de campagne blijken beter bekend. Zo is de uitlatenboom bij 34% van de Leidenaren bekend, het concert UnpLucht bij een kwart en de fotowedstrijd bij 21%. Inwoners uit stadsdeel Midden, 55-plussers en de lagere inkomens zijn relatief beter bekend met deze onderdelen van Leidse Luchtwerken. Jongeren tot 35 jaar zijn hier relatief minder bekend mee. 4
Grafiek 32.2a: Bekendheid drie creatieve uitingen Leidse Luchtwerken Uitlatenboom 34% UnpLucht concert 25% Fotowedstrijd Leidse Luchten 21% 0% 25% 50% 75% 100% Zeven op de tien Leidenaren denkt dat dit soort acties helpt bij de bewustwording van het belang van een goede luchtkwaliteit. Men merkt op dat de campagne mensen aan het denken zet en dat alle beetjes helpen. Wel vindt men aan dat het effect afhankelijk van de hoeveelheid aandacht die er aan wordt besteedt. Een kwart van de Leidenaren denkt dat de acties uit de campagne niet helpen. Dit komt omdat ze er niets van hebben gemerkt of men denkt dat mensen hun leven hierdoor niet drastisch gaan veranderen, dat de campagne vooral mensen bereikt die al milieubewust (bezig) zijn of dat de link met luchtkwaliteit niet duidelijk is. Grafiek 32.2b: Oordeel of campagne Leidse Luchtwerken bewustwording belang goede luchtkwaliteit ondersteunen Toelichting Zeker wel 21% Aandacht van burgers als ze het horen/zien zet ze aan het denken / bewustwording Een beetje 48% Bewustwording, mensen gaan nadenken, als er genoeg aandacht aan wordt besteed / op wordt gehamerd, alle beetjes helpen, bereikt dezelfde groep / alleen geïnteresseerden die zich er al mee bezig houden, wordt weinig mee gedaan / niet iedereen gaat drastische maatregelen nemen Niet 26% Te weinig bekendheid / nooit van gehoord, mensen veranderen hun gewoontes /leven niet drastisch, link met lucht is niet duidelijk, eenmalig, daarna vergeten ze het weer Weet niet 4% 100% 32.3 Maatregelen gemeente De gemeente heeft de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen om de luchtkwaliteit in Leiden te verbeteren. Van alle Leidenaren weet ruim twee op de tien spontaan één of meerdere van deze maatregelen te noemen. Veruit het best bekend is de milieuzone voor vrachtauto s, op afstand gevolgd door het stimuleren van aardgas en biogas als autobrandstof. Voor vier maatregelen is Leidenaren specifiek gevraagd of zij weten dat de gemeente hier mee bezig is. De milieuzone voor vrachtwagens blijkt het best bekend: zes op de tien weet hiervan. De andere drie maatregelen zijn bij gemiddeld drie op de tien Leidenaren bekend. Een kwart van de Leidenaren kent geen van de vier maatregelen. 5
Tabel 32.3a: Spontane en geholpen bekendheid maatregelen gemeente om luchtkwaliteit te verbeteren (in % alle Leidenaren) Spontaan Geholpen Ja, kent er minimaal 1 22% 75% - Invoering milieuzone voor vrachtwagens 12% 61% - Stimuleren aardgas als autobrandstof 2% 33% - Stimuleren biogas als autobrandstof 2% 29% - Aanpassen gemeentelijk wagenpark voor schonere auto s 1% 30% - Schonere bussen 1% - Auto vrije zondag 1% - (Veel) groen extra/beplanting 1% - Autoluw houden van stad 1% - Overig: 30 km zones, vuile fabrieken weg, schermen langs wegen, windmolens, minder vliegverkeer, meten fijnstof 2% Kent geen maatregel 78% 25% 100% 100% De gemeente Leiden neemt dit soort maatregelen om de luchtkwaliteit in de stad te verbeteren. Bijna vier op de tien Leidenaren (die een mening geven) verwacht inderdaad dat zulke maatregelen een verbetering geven en 5% verwacht een verslechtering. De overige Leidenaren denkt dat de luchtkwaliteit onveranderd blijft. De mensen die een verbetering verwachten, noemen schonere auto s, schonere bussen, de milieuzone en de aandacht die er aan wordt besteed in de media. Tabel 32.3b: Ontwikkeling luchtkwaliteit door aanpak gemeente Toelichting Beter 38% Effecten van genomen maatregelen, schonere auto s schonere bussen, veel aandacht in media helpt, mensen gaan er op lette, milieuzone Geen verandering 57% Slechter 5% 100% * Excl. de 35% van de mensen die op deze vraag geen antwoord kan geven Steeds meer auto s, verkeer, vervuiling, bebouwing, vliegtuigen 32.4 Bereidheid Leidenaren tot nemen maatregelen Bijna vier op de tien Leidenaren (38%) heeft ideeën voor maatregelen die ze zelf zouden willen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Zij denken hierbij met name aan het vaker laten staan van de auto, het aanschaffen van een schonere auto of het nieuwe rijden. Tabel 32.4: Ideeën voor maatregelen die Leidenaren zelf zouden willen nemen (in % Leidenaren met ideeën) Auto meer laten staan, meer met OV 22% Schonere auto (lager verbruik, milieuvriendelijke brandstof) 7% Het nieuwe rijden: zuiniger rijstijl 4% Groen in tuin/planten 2% Bereidheid tot nemen drie specifieke maatregelen Leidenaren met een auto kunnen meehelpen om de luchtkwaliteit in de stad te verbeteren. Ongeveer driekwart van de Leidenaren heeft een auto. Tweederde van de autobezitters geeft aan (nu al) soms hun auto te laten staan vanwege de luchtkwaliteit, 16% is hier (misschien) toe bereid, voor twee op de tien is dit zeker geen optie. De bereidheid om de auto vaker te laten staan hangt met name af van de lengte van de afstand, het weer, goede OV-alternatieven en de mate waarin de fiets een alternatief is. 6
Een andere manier om rekening te houden met de luchtkwaliteit is door op aardgas of elektrisch te rijden. Van alle Leidse autobezitters doet 1% dit al en ruim de helft is hier (misschien) toe bereid. De bereidheid om op aardgas of elektrisch te rijden, is vooral afhankelijk van de kosten, op afstand gevolgd door of er voldoende mogelijkheden zijn om te tanken/accu op te laden, het mogelijk is in de eigen auto, er geen nadelen zijn en of het echt beter is voor het milieu. Een paar keer wordt genoemd dat men wacht tot de aanschaf van een nieuwe auto of dat ze wel zullen moeten als de benzine op is. Vergeleken met twee jaar geleden geven de autobezitters aan vaker hun auto te laten staan en wordt in vergelijkbare mate op aardgas gereden. De bereidheid om op aardgas te rijden lijkt afgenomen. Grafiek 32.4a: Bereid tot maatregelen om luchtkwaliteit te verbeteren bereid auto vaker te laten staan (2008) 61% 12% 9% 19% bereid auto vaker te laten staan (2010) 66% 9% 7% 18% bereid op aardgas te rijden (2008) 2% 23% 42% 32% bereid op aardgas te rijden (2010) 1% 24% 32% 43% bereik elektrisch te rijden (2010) 1% 26% 28% 46% 0% 25% 50% 75% 100% doe ik al zeker bereid misschien nee, niet bereid Tot slot is de respondenten de mogelijkheid geboden om ideeën te noemen om de luchtkwaliteit in Leiden te verbeteren. Sommige onderwerpen zijn al eerder dit hoofdstuk aan de orde gekomen. Tabel 32.4b: Ideeën / initiatieven om de luchtkwaliteit in Leiden te verbeteren 1. Minder gebruik auto, auto wegdoen, autovrije zondag invoeren, 2 autovrije dagen per maand 30x 2. Gebruik fiets en lopen bevorderen 25x 3. Meer groen 24x 4. Meer aandacht geven / op iedereen goed overbrengen 18x 5. Milieuvriendelijke auto s, op gas/elektrisch 17x 6. Auto's uit binnenstad of autoluw maken 16x 7. OV stimuleren/ verbeteren / vaker rijden/ goedkoper / gratis 14x 8. Betere doorstroming verkeer 12x 9. Meer schone bussen 11x 10. (Laag) overvliegend vliegverkeer verminderen 9x 7