beleggingsvisie update Februari 2014 Maandelijkse nieuwsbrief Hogere groei van de wereldeconomie De economische groei in de Verenigde Staten bedroeg in het derde kwartaal van vorig jaar 4,1% op jaarbasis. Het vierde kwartaal zal naar schatting zijn uitgekomen op ongeveer 3,5%. Daarmee is het groeitempo nu bovengemiddeld, een trend die in 2014 kan worden voortgezet. De VS zijn gangmaker van aantrekkende wereldwijde groei. In Europa is de inflatie momenteel te laag, reden waarom de Europese Centrale Bank de geldmarktrente voorlopig niet zal verhogen. Marktomgeving> pagina 2 Omstandigheden zijn ideaal voor aandelen Te mooi om waar te zijn? De economie trekt aan, de rente blijft laag, en inflatiegevaar is er voorlopig niet of nauwelijks. Deze omstandigheden zijn uitzonderlijk gunstig voor aandelenmarkten, zo gunstig dat er vrijwel geen beleggingsstrateeg meer is die adviseert om terughoudend te zijn. Maar in hoeverre zijn de beurzen in 2013 al vooruitgelopen op deze situatie? Marktontwikkelingen en vooruitzichten > pagina 3 en 5 De Nederlandse economie groeit weer in 2014 De open Nederlandse economie is sterk afhankelijk van internationale ontwikkelingen. Nu zowel de eurozone, de VS als diverse Aziatische landen er beter voor staan, verbetert ook de orderpositie van het Nederlandse bedrijfsleven. De Nederlandse Purchasing Managers Index (PMI), een belangrijke vertrouwens indicator uit het bedrijfsleven, bevindt zich zelfs op het hoogste niveau van alle eurolanden. Special> pagina 4
marktomgeving De VS nemen het voortouw Nadat eerder al de vooruitkijkende indicatoren positief waren geworden, komt er nu bewijs dat de wereldeconomie ook daadwerkelijk aantrekt. Zowel het IMF als de Wereldbank hebben recent hun groeiramingen voor 2014 omhoog bijgesteld. De Amerikaanse economie neemt duidelijk het voortouw, getuige de meest recente groei-indicatoren over de laatste kwartalen van 2013. Zowel de huizenmarkt als de banenmarkt in de VS dragen het herstel, doordat consumenten dankzij herstel op beide markten weer meer te besteden krijgen. Bedrijven anticiperen daarop door voorraden aan te leggen. De voorraadvorming is voor een deel verantwoordelijk voor de groeiversnelling die zich aftekent in de VS. De factoren achter de opleving zijn echter duidelijk breder, en ook structureler van aard. Het herstel op de huizenmarkt heeft enorme spin-off effecten in de detailhandel en de toeleveringsindustrieën. Ook is het financiële stelsel in de VS ruim voldoende hersteld, waardoor de kredietverlening weer goed functioneert. De buitenlandse handel neemt toe. De beruchte twin deficits waar de Amerikanen al decennialang mee kampen het handelstekort en het begrotingstekort van de overheid nemen snel af, het handels tekort dankzij de schaliegasrevolutie in de energiesector en het overheidstekort dankzij prudent overheidsbeleid. In 2012 werd de Amerikaanse economie nog hard getroffen door de bezuinigingen bij de overheid, tot ongeveer 1,4% van het Bruto Nationaal Product, maar deze factor zal in 2014 grotendeels zijn verdwenen. De optelsom van al deze gunstige ontwikkelingen mondt uit in onze verwachting dat de Amerikaanse economie in 2014 en wellicht ook in 2015 sneller zal groeien dan gebruikelijk. Herstel in Europa, ook in de periferie Het Verenigd Koninkrijk toont al duidelijke tekenen van herstel, en ook continentaal Europa is het dieptepunt gepasseerd. De sentiments indicator van de Europese Commissie is voor de achtste opeenvolgende maal in december gestegen. Vooral in Spanje is sprake van een indrukwekkende ommekeer. De lopende rekening van het land heeft een record positief saldo opgeleverd over de eerste tien maanden van 2013, dankzij een sterk herstel van de concurrentiekracht. Met uitzondering van Cyprus en mogelijk Slovenië, zullen alle eurolanden in 2014 weer positieve econo mische groei laten zien. Duitsland neemt daarbij onbetwist de leidende rol op zich. Wel bestaan er nog zorgen over Frankrijk en Italië, vooral door een tekort aan noodzakelijke hervormingen in deze twee landen. Banken in de perifere landen betalen op grote schaal de liquiditeitssteun terug die zij in de moeilijke jaren van de Europese Centrale Bank hebben ontvangen. Mede doordat de inflatie in de eurozone al enkele maanden achtereen beneden 1% is uitgekomen, heeft de ECB een tweetal kopzorgen. Verdwijnt er niet te veel liquiditeit uit het financiële stelsel, waardoor de krediet verlening niet op gang komt, en is het gevaar van deflatie niet te groot? Om beide risico s tegen te gaan zal de ECB, langer dan de Fed in de VS, blijven doorgaan met haar zeer expansieve monetaire beleid en zullen de rentetarieven op de geldmarkt in Europa nog langere tijd zeer laag blijven. De Europese sentimentsindicator stijgt weer 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ESI Bron: Datastream De Economische sentimentsindicator is een combinatie van producentenvertrouwen en consumentenvertrouwen en vormt een indicatie voor de toekomstige investerings en consumptiegeneigdheid. De recente stijging geeft behoorlijk overtuigend weer dat de bestedingen binnenkort verder zullen stijgen. pagina 2
marktontwikkelingen Risk on Beleggers hadden in 2013 het nodige te vrezen van de perikelen rond de Amerikaanse overheidsbegroting, de trage hervormingen in de eurozone en de geopolitieke ontwikkelingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Ook het financieel-economische experiment van de regering-abe in Japan en de mogelijke groeivertraging in China hielden de gemoederen bezig. De meeste onzekerheid werd echter veroorzaakt door de aankondiging in mei van de toenmalige Fedvoorzitter Bernanke, dat de centrale bank zou beginnen met het afbouwen van het opkoopprogramma van obligaties. Sterk positief daarentegen waren de afnemende risico s in de eurozone alsook in het financiële stelsel, en ook de verminderende druk van overheidsbezuinigingen. Doordat geleidelijk een economisch herstel begon te gloren aan de horizon, keerde het beleggersvertrouwen terug en kenden vooral de westerse aandelenmarkten een uitstekend jaar. De alomvattende MSCI-wereldindex steeg vorig jaar met ruim 15% in euro s, daarbij nog gehinderd door een verlies van gemiddeld 9% in opkomende markten. Obligatiebeleggers kregen te maken met enige rentestijging in de zomermaanden, waardoor kwaliteitsobligaties over het hele jaar nauwelijks rendement opleverden. Door te beleggen in obligaties van bedrijven met lagere kredietwaardigheid, in landen van de Europese periferie en in zogeheten high yield obligaties, kwam er toch nog een redelijk resultaat uit de obligatieportefeuille. Trends uit 2013 duren voort in 2014 winstmarges op hoog niveau blijven, mede door de licht dalende grondstofprijzen en de achterblijvende loonkostenontwikkeling, zullen de bedrijfsresultaten dit jaar in het algemeen een behoorlijke groei laten zien. De lange rente zal onder invloed van de hogere groei dit jaar wat verder oplopen, terwijl de korte rente gestuurd door centrale banken onverminderd zeer laag zal blijven. Het renteverschil tussen lang en kort geld wordt daarmee bijzonder groot, hetgeen in het verleden altijd een zeer betrouwbare en traditionele indicator is geweest van aanstaand herstel. In Amerika wordt voor aandelen ongeveer 18 keer de gemiddelde winst per aandeel betaald, hetgeen op of iets boven het historische gemiddelde ligt. In Duitsland en andere kwaliteitsmarkten is het beeld niet veel anders. De vraag is dan ook of de gunstige verwachtingen inmiddels niet ruimschoots in de huidige koersen zijn verdisconteerd. Aandelen blijven favoriet Zoals we zagen, geeft het verschil tussen lange en korte rente aan dat we aan het begin staan van het economische herstel. Daarbij blijft de rente relatief laag, hetgeen aandelen extra aantrekkelijk maakt in vergelijking tot obligaties en spaarrekeningen. Toenemende groei en verder afnemende risico s zullen nieuwe beleggers naar de aandelenmarkten trekken. Vooral in Europa is er nog voldoende ruimte voor hogere waarderingen. Markten in herstel: Europa is wat achtergebleven bij vooral VS Index: 1 jan. 2007 = 100 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 2007 2008 Nikkei-225 S&P-500 2009 Eurotop-100 AEX 2010 2011 2012 2013 Opkomende markten Bron: Datastream Aandelenmarkten hebben in 2013 mooie rendementen opgeleverd. Amerikaanse aandelen zijn harder gestegen en zijn daardoor wat duurder dan Europese. Dat is een van de argumenten voor onze huidige overweging voor Europese aandelen. 2014 pagina 3
special De Nederlandse economie komt langzaam weer op gang Na een lange periode van moeizame economische ontwikkelingen komen voorzichtig de eerste tekenen van herstel naar voren. Na een krimp met 0,4% in het eerste kwartaal en stilstand in het tweede kwartaal van 2013, groeide onze economie met een herziene 0,2% in het derde kwartaal. Ook over het laatste kwartaal van 2013 wordt een klein positief cijfer verwacht. Het CPB verwacht dat onze economie in 2014 met 0,5% zal groeien. Daarbij zal de werkloosheid aanvankelijk nog verder oplopen tot 7,5% van de beroepsbevolking. De lichte groei van de economie is vooral te danken aan verder herstel van de uitvoer en van de investeringen. De particuliere consumptie zal dit jaar nog altijd onder druk staan. Wel neemt het consumentenvertrouwen nu weer toe, vermoedelijk vooral dankzij een kleine toename van de netto inkomens in 2014 en lagere premies voor de ziektekostenverzekering. het overheidstekort in 2014 3,3% van het bruto binnenlands product zal bedragen, nog altijd boven de algemeen geldende norm van 3% in de eurozone. Structurele hervormingen blijven noodzakelijk. In dat licht zijn de akkoorden bemoedigend die eind vorig jaar met sociale partners en politieke groeperingen werden gesloten over huisvesting en pensioenen. Samen met het uitbodemen van de huizenprijzen en het vertrouwensherstel bij zowel bedrijven als consumenten, zijn er voldoende redenen om weer wat optimistischer te worden over de Nederlandse economie. Sommige sectoren, zoals de bouw en de detailhandel, merken nog weinig van een verbetering. Traditiegetrouw, is het ook nu de exportsector die de economie op sleeptouw neemt. Exportbestemmingen nadelig voor Nederland Nederland profiteert van de sterk verbeterende situatie van de wereldeconomie. Driekwart van onze export gaat echter naar de andere landen in Europa, en dat is veel vergeleken met landen als Duitsland en België, die meer exporteren naar sterker groeiende regio s als Azië en de VS. Dat verklaart voor een deel waarom Nederland niet voorop loopt bij het herstel in de eurozone. Een ander deel van de verklaring wordt gevormd door het grote aantal huizen dat onder water staat. Industriële productie in Europese landen Niettemin laat het vertrouwen onder Nederlandse ondernemers een duidelijk herstel zien. Er tekent zich een voorzichtige kentering af in de bedrijfsinvesteringen. Als de AEX een graadmeter is voor de nabije toekomst, ziet 2014 er goed uit. Onze beursindex steeg vorig jaar met ruim 17%, waarbij nog geen rekening is gehouden met een gemiddeld dividendrendement van 3,5%. Structurele hervormingen blijven noodzakelijk De financiële huishouding van de overheid staat nog altijd onder druk. De opleving van de groei is te beperkt om op een substantiële verbetering te rekenen. Ondanks de BTWverhoging van ruim een jaar geleden staan de belastingopbrengsten onder druk. Tegelijkertijd nemen de werkloosheidsuitkeringen verder toe. Het CPB verwacht dat Bron: Eurostat De industriële productie is in Nederland in 2013 vrijwel constant gebleven, net als in o.a. het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. In Duitsland en Oost-Europa was er sprake van een duidelijke toename, terwijl in Frankrijk en de zuidelijke landen de productie juist afnam. pagina 4
vooruit zichten Kleine aanpassingen in de aandelenstrategie Ons advies blijft om aandelen een ruime plek te geven in de beleggingsportefeuille. Het is ook dit jaar de voornaamste beleggingscategorie om een aantrekkelijk beleggingsresultaat te kunnen behalen. Daarbij is de gemiddelde beurswaardering van Europese aandelen duidelijk lager dan die van Amerikaanse, terwijl de ruimte voor positieve verrassingen er het grootst is. Wij handhaven in de regionale aandelenallocatie dan ook een lichte voorkeur voor Europa boven de VS. Aandelenbeurzen in opkomende markten zijn niet goed onder één noemer te vangen. De veranderende kapitaalstromen in de wereld zijn vooral een bedreiging voor landen die met buitenlands kapitaal hun economische expansie hebben gefinancierd. Daaronder bevinden zich landen als Indonesië, India en Turkije. Ook grondstoffenproducenten zoals Zuid- Afrika, Rusland en Brazilië hebben het even wat minder. Anderzijds zijn er ook landen die dergelijke afhankelijkheden niet of veel minder hebben en die sterk profiteren van de economische opleving in de wereld. Daartoe behoren onder meer China, Zuid-Korea, Polen en Mexico. Per saldo is onze visie op de opkomende aandelenmarkten, evenals die op Japan,neutraal. Wij zien goede mogelijkheden in beleggingsfondsen die beleggen in aandelen van kleinere en middelgrote bedrijven in Europa en de VS. Tegelijkertijd zijn er, in allerlei sectoren van de economie zoals farmacie en energie, ook veel grote bedrijven die onder druk van aandeelhouders besluiten om extra dividenden uit te keren of zelfs bedrijfsonderdelen af te stoten. Na jaren van oppotten van de winsten, is voor deze bedrijven nu de tijd aangebroken om voor hun aandeelhouders met de contanten meer rendement te genereren. Obligaties van lagere kredietwaardigheid Obligaties blijven een belangrijke beleggingscategorie, enerzijds om stabiliteit en inkomen te genereren en anderzijds om het risico van de totale portefeuille te dempen. Wij blijven bij onze aanbeveling om in het huidige klimaat van licht stijgende rentes de langere looptijden te vermijden. Daarentegen is de financiële kracht van het bedrijfsleven zo groot, dat wij adviseren om vooral te beleggen in bedrijfsobligaties van lagere kredietwaardigheid en in zogeheten high-yield beleggingsfondsen. Ook is er nog altijd een aantrekkelijk extra rendement te behalen door te beleggen in overheidsleningen uit de periferie van de eurozone (vooral Spanje is aantrekkelijk). Gemengd beeld bij alternatieve beleggingscategorieën Onze visie op beursgenoteerd onroerend goed is neutraal. De categorie is aantrekkelijk door de dividenden die gebaseerd zijn op huuropbrengsten, maar de stijgende rente vormt een minpuntje. Ten aanzien van grondstoffen zijn wij per saldo terughoudend, vooral door verwachte prijsdruk op olie en edelmetalen. Hedgefondsen kunnen wel een aantrekkelijk alternatief vormen voor geïnteresseerde beleggers, vooral voor geïnteresseerde obligatiebeleggers. pagina 5
Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. ( ABN AMRO ) en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het kopen van beleggingsproducten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO aangeboden beleggingsproducten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO kunt u vinden in de Voorwaarden Beleggen ABN AMRO die verkrijgbaar zijn via www.abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO, of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer ABN AMRO Bank N.V. ( ABN AMRO ) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO, inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen ( US Persons in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving). Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen. Colofon Auteur: Wim Fonteine, Senior Investment Specialist and Advisory Delegate van ABN AMRO Private Banking Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze nieuwsbrief? Neem dan contact op met uw beleggingsadviseur of vermogensbeheerder.