Kansen grijpen en kansen creëren In het thema In elke hoek een boek! wordt gewerkt aan doelen rondom taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Om zo goed mogelijk te werken aan de ontwikkelingskansen van de kinderen werken we met hen aan de doelen in (betekenisvolle) activiteiten die per thema aangeboden worden. Op deze manier creëren we kansen. Maar ook buiten die activiteiten om doen zich tal van situaties voor waarin u aan de doelen van het desbetreffende thema kunt werken. Denk hierbij aan activiteiten die een vast onderdeel zijn van het dagprogramma, zoals naar buiten gaan in de vaste rij, voorlezen of eten en drinken. Dit zijn de routines (Goudswaard en Vergunst - Duijnhouwer, 2013). Bij elk thema geven wij suggesties voor de manier waarop u als leerkracht extra kansen kunt grijpen en creëren naast de geboden activiteiten uit het thema. Kansen grijpen Kansen grijpen betekent dat u de kansen benut om van gewone, dagelijkse situaties een leersituatie te maken. Bij gewone dagelijkse situaties kunt u denken aan vrij spel, binnenkomst, buitenspel, eet/drink moment, kring maken, naar binnen en naar buiten gaan en verjaardag vieren. In het thema In elke hoek een boek! kunt u in dagelijkse situaties ook aandacht besteden aan bijvoorbeeld de volgende doelen: - Begrijpt de betekenis van op tijd moeten zijn en te laat komen. Benoem, steeds als jullie ergens heen gaan, hoe laat het is en of jullie op tijd of te laat komen. - Kent het dagritme (ochtend, middag, avond, nacht) vanuit herkenbare gebeurtenissen (slapen, ontbijten, naar school gaan, avondeten, televisie kijken). Laat de kinderen de dagritmekaarten benoemen bij de overgang van de ene naar de andere activiteit. - Vertelt een idee aan een medeleerling (nieuw spel, activiteit). Geef de leerlingen een keuze of een dilemma, bijvoorbeeld een keuze uit verschillende activiteiten. Vraag aan de leerlingen of zij zelf kunnen bedenken wat ze gaan doen. - Laat zien dat hij naar een ander luistert en geeft gepaste feedback. Complimenteer de kinderen die dit doen. Geef zelf het goede voorbeeld door naar anderen te luisteren en gepaste feedback te geven. - Begrijpt de betekenis van veel voorkomende picto s en logo s. Wijs de kinderen steeds op picto s en logo s die bijvoorbeeld staan op producten (etenswaren, schoonmaakmiddelen) of die zij tegenkomen op de computer. Wat betekenen deze picto s en logo s? Zijn ze logisch? pagina 1 van 5
- Deelt uit zichzelf iets met een ander. Leg, bijvoorbeeld tijdens een knutselactiviteit, minder materialen zijn dan dat er kinderen zijn. Beloon kinderen die hun materialen delen met andere kinderen. Uiteraard bent u vrij om aan alle doelen te werken in de dagelijkse situaties die u tegenkomt. Kijk hierbij ook naar de doelen die extra aandacht behoeven in uw klas. Extra kansen creëren Extra kansen creëren betekent dat u extra activiteiten gaat aanbieden waarbij de kinderen nieuwe ervaringen kunnen opdoen die bijdragen aan het bereiken van de doelen uit het thema. Hieronder staan voorbeelden van het creëren van extra kansen bij Sil op School. - Begrijpt de betekenis van veel voorkomende picto s en logo s. Bekijk eens, als u met de kinderen in de bibliotheek bent, de pictogrammen die er zijn voor de verschillende soorten boeken (zoals kinderboeken, spannende boeken). - Schrijft tekens op die op letters (beginnen te) lijken. Kinderen die in de drukkerij spelen kunnen een (voorkant van een) boek maken, compleet met titel en naam van de auteur. - Begrijpt oorzaak/gevolg relaties en middel/doel relaties (oplossingen voor problemen). Kinderen die een boekenlegger vouwen kunnen zien of ervaren dat een (on)juiste vouw (g)een goede boekenlegger oplevert. - Zegt in een betekenisvolle (eventueel uitgespeelde) contextsituatie bij aantallen t/m 10 wat er gebeurt als één erbij komt en één eraf gaat (of één meer of één minder). Tel tijdens het voorleesontbijt het aantal producten dat op tafel staat. Laat de kinderen producten op de tafel plaatsen of juist producten weghalen. In de activiteiten van In elke hoek een boek! worden verschillende arrangementen (basis, verdiept en intensief) beschreven. Ook daarbinnen zijn er veel mogelijkheden voor het creëren van extra kansen. Basis arrangement Doel: Leesplezier en oriëntatie op boek en verhaal Bij ieder thema van Sil op School zit een prentenboek, met een activiteit. Wij adviseren om naast deze activiteit extra kansen te creëren en vaker voor te lezen. Dit kan met het prentenboek van het thema, maar ook met andere (prenten)boeken die betrekking hebben op het thema (zie hiervoor de button Inspiratie ). Op de site van de Nationale Voorleesdagen staan suggesties voor verschillende andere boeken. Hoe meer kinderen plezier hebben in (voor)lezen, hoe sneller ze geneigd zijn om zelf een boek te pakken. Kinderen die veel lezen, oefenen niet alleen technisch lezen maar breiden ook hun woordenschat uit. pagina 2 van 5
Doel: fonemisch bewustzijn In de activiteiten van In elke hoek een boek! wordt toegewerkt naar de SLO-doelen van taal. Hieronder valt ook fonemisch bewustzijn. Met de activiteiten alleen komt u echter niet aan de volledige verplichte leertijd voor taal. Daarom adviseren wij om voor dit onderdeel extra kansen te creëren, zodat u systematisch werkt aan het fonemisch bewustzijn. Bijvoorbeeld het herkennen van een klank in een reeks losse woorden (groep 1) of het onderscheiden van verschillende klanken binnen een woord kunnen op allerlei momenten van de dag geoefend worden. Noem bijvoorbeeld steeds twee woorden die op elkaar lijken en schrijf ze ook op. Bijvoorbeeld boek zoek, boek hoek, zee mee, boer voer. Welke klank is erbij gekomen in het tweede woord? Is de klank erbij gekomen aan het begin of aan het einde van het woord? De woordenschat die aangeboden wordt in de activiteiten van het thema is voldoende voor de kinderen in het basisarrangement. U kunt extra kansen creëren om te consolideren. Dit kan bijvoorbeeld door een consolideerspelletje te spelen zoals: Hoor de klank. Bedenk samen met de leerlingen een klank waarop gereageerd mag worden. Spreek vervolgens een signaal af, waarmee gereageerd mag worden; bijvoorbeeld een klap in de handen, stampen met een voet of JA roepen. Daarna worden vele klanken achter elkaar gezegd. Wordt de afgesproken klank gehoord, dan mag het afgesproken teken worden gegeven. Laat ook af en toe een van de leerlingen juf of meester zijn. Een ander spelletje is woordendomino. U schrijft een woord op het digibord en de kinderen bedenken een ander woord dat begint met de laatste letter van het vorige woord. Dit woord schrijft u erachter. In de activiteiten van In elke hoek een boek! wordt toegewerkt naar de SLO-doelen van rekenen. Hieronder valt ook omgaan met de telrij. Met de activiteiten alleen komt u echter niet aan de volledige verplichte leertijd voor rekenen. Daarom adviseren wij om voor dit onderdeel extra kansen te creëren, zodat u systematisch werkt aan het omgaan met de telrij. Dit kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van telliedjes en versjes. Doel: Omgaan met hoeveelheden Aan omgaan met hoeveelheden kan, net als omgaan met de telrij, extra aandacht besteed worden door extra kansen te creëren. Dit kan eigenlijk de hele dag door gedaan worden, bijvoorbeeld door tijdens activiteiten en spel in te zoomen op hoeveelheden. pagina 3 van 5
Verdiept arrangement Bij elke activiteit staan woorden vermeld. Bij een woord staan ook andere woorden die samen een samenhangend geheel vormen. Dit wordt een woordcluster genoemd. Voor de kinderen in het verdiepte arrangement kunt u een stap verder gaan en de kinderen zelf een woordspin laten maken. Zet een woord uit het aangeboden woordcluster centraal en laat de kinderen er zelf woorden bij bedenken. Hiermee krijgt u zicht op de woordenschatkennis van de betreffende kinderen. Voor kinderen in het verdiepte arrangement brengt u extra rekenproblemen aan in een betekenisvolle spelsituatie. Denk bijvoorbeeld aan het redeneren over de telrij/rangtelwoorden gekoppeld aan de paginanummering van de bladzijden van een boek. Zijn de bladzijdes op volgorde genummerd? Waarom zou dat zo zijn? Is het handig als de bladzijdes niet oplopend genummerd zijn? Doel: Omgaan met hoeveelheden Bij omgaan met hoeveelheden kunt u het arrangement verdiepen door het aantal voorwerpen dat Sil meeneemt op reis te tellen. Is het voor het pakken van een koffer alleen belangrijk om te weten hoeveel spullen je mee wilt nemen, of is ook nog iets anders belangrijk? Intensief arrangement Bij elke activiteit staan woorden vermeld. Bij een woord staan ook andere woorden die samen een samenhangend geheel vormen. Dit wordt ook wel een woordcluster genoemd. Voor kinderen met een kleine woordenschat en kinderen die het Nederlands als tweede taal leren is het belangrijk om de woorden uit dit cluster vooraf apart aangeboden te krijgen. Ook voor andere kinderen in het intensieve arrangement is dit belangrijk. Zo komen gedurende de dag de woorden terug in de activiteiten van het thema, in de hoeken en bij het creëren van kansen. Het apart aanbieden van de woorden uit het cluster zou een vast moment kunnen zijn tijdens de ochtendkring. Het aanleren van de woorden aan de kinderen gebeurt in vier stappen (4 Takt, Van den Nulft & Verhallen, 2009). Voor een beschrijving hiervan zie de algemene handleiding. Voor de kinderen van het intensieve arrangement kan er extra aandacht besteed worden aan het omgaan met de telrij door bijvoorbeeld boekjes te lezen waarin tellen centraal staat. pagina 4 van 5
Doel: Omgaan met hoeveelheden Omgaan met hoeveelheden kunt u intensiveren door de kinderen de tassen en koffers te laten ordenen. Hoeveel tassen zijn er, en hoeveel koffers? Hoeveel tassen zijn groen, hoeveel zijn blauw? Speelleeromgeving Een rijke speelleeromgeving geeft volop mogelijkheden om extra kansen te creëren. In elke hoek een boek! biedt bij inrichting van de speelleeromgeving suggesties voor deze extra kansen. Zie hiervoor de betreffende button. De kinderen kunnen met de suggesties zelfstandig aan de slag. pagina 5 van 5