VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL HET MOZAIEK Locatie : basisschool Brinnr : 15OJ Plaats : Vlissingen Onderzoeksnummer : 880 Documentnummer : 508 Datum onderzoek : 1 mei 01 Datum vaststelling rapport : 0 augustus 01 Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 1 van 9
Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina van 9
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Vlissingen. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: http://www.onderwijsinspectie.nl/onderwijs/voor-+en+vroegschoolse+educatie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Vlissingen. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie: http://www.onderwijsinspectie.nl/onderwijs/voor-+en+vroegschoolse+educatie. Werkwijze onderzoek Basisschool is een van de (vroeg)scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere vroegscholen hiervan kunnen leren. Met een * wordt aangegeven dat de waardering van de inspectie afwijkt van de waardering in de zelfrapportage. Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina van 9
Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 1: 19, waarvan 4 doelgroepkleuters (volgens de gewichtentelling) Aantal kleuters in groep : 14, waarvan 4 doelgroepkleuters (volgens de gewichtentelling) Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 4 van 9
. HET TOTAALBEELD Basisschool (vroegschool) vormt formeel een VVE-cluster met drie andere vroegscholen en twee voorscholen in Oost Souburg (Vlissingen). Dit is conform het beleid van de gemeente Vlissingen. Binnen het cluster is er geen vaste koppeling tussen één voorschool en één vroegschool. De meeste kinderen die bezoeken, hebben de voorschool binnen hetzelfde cluster gevolgd. In de kleutergroepen heeft ongeveer veertig procent van de kinderen een extra leerlinggewicht. is sinds dit schooljaar samen met éen andere basisschool en een peuterspeelzaal gevestigd in een nieuwe brede school. Voorheen stonden deze scholen verspreid over de wijk. Basisschool valt onder het bevoegd gezag van Archipel Scholengroep. Het algemeen beeld van de kwaliteit van VVE op is dat het pedagogisch en educatief handelen van de leerkrachten overwegend op orde is, evenals de kwaliteit van de zorg. Binnen de aspecten ouderbetrokkenheid, kwaliteitszorg en doorgaande lijn zijn echter verbeteringen mogelijk. De school erkent dit en komt op grond van haar zelfrapportage overwegend tot dezelfde bevindingen. Omdat de gemeente geen prestatieafspraken in de zin van minimale opbrengsten met de VVEinstellingen heeft gemaakt, kan de inspectie op dit moment nog geen oordeel geven over de opbrengsten van het VVE-beleid. Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 5 van 9
. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool ja A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Piramide A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A5 Kwaliteit leerkrachten A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) Ongeveer veertig procent van de kinderen in de vroegschool is doelgroepkleuter. Twee maal in de week is er een half uur ondersteuning door de intern begeleider beschikbaar. Op basis van de OKE-wet is het wenselijk dat gedurende tenminste vier dagdelen of tien uur per week extra ondersteuning beschikbaar is (A). In de groepen wordt gewerkt met het VVE-programma Piramide. Eén leerkracht heeft begeleiding bij de invoering van deze methode gehad. Geen van de leerkrachten heeft scholing gevolgd voor het werken met Piramide (A5.4). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 4 B7 Rekening houden met de thuistaal - In het kader van dit onderzoek heeft de inspectie met een beperkt aantal ouders gesproken. Zij zijn tevreden over de school. Ze hebben gekozen voor basisschool vanwege de multiculturele samenstelling en de gemoedelijke sfeer binnen de school. De ouderbetrokkenheid wordt door de school als redelijk hoog ervaren. De school investeert hierin door de actieve inloop te stimuleren en door frequent koffieochtenden te organiseren. Hier wordt goed gebruik van gemaakt. Via de nieuwsbrief worden ouders gestimuleerd om thuis ontwikkelingsgerichte activiteiten met hun kind te doen. Omdat de algemene informatieavonden aan het begin van het schooljaar slecht bezocht werden, heeft de school in het verleden besloten om deze te vervangen voor inloopavonden. Tijdens deze avonden kunnen ouders op intekening komen kennismaken met de nieuwe leerkracht. Het accent bij deze kennismaking ligt op de informatie die de ouders graag willen geven aan de nieuwe leerkracht over hun kind. In tegenstelling tot de algemene informatieavonden, worden deze kennismakingsavonden druk bezocht. Basisschool steekt veel energie in de ouderbetrokkenheid. Deze activiteiten zijn echter niet ingebed in een gericht ouderbeleid waarin vanuit een grondige analyse van de ouderkenmerken dit beleid gestalte krijgt (B1). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1. Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C.1 Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is respectvol C. De leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 6 van 9
C. De leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C.4 De leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leerkrachten is goed op elkaar - afgestemd C. Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leerkrachten met de kinderen is responsief C.7 De leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Tijdens de lesbezoeken door de inspectie was in beide kleutergroepen een werkles gaande. De inspectie heeft dan ook geen gerichte VVE- of taalactiviteiten kunnen observeren. De gegeven waarderingen voor het educatief handelen moeten dan ook met enige terughoudendheid geïnterpreteerd worden. Op basisschool wordt gewerkt met het programma Piramide. Dit programma wordt gepland over twee schooljaren, zodat alle kleuters met alle thema s in aanraking komen. Het programma biedt handreikingen voor het afstemmen van het aanbod naar leeftijd en ontwikkelingsniveau van kinderen. De planmatigheid waarmee deze uitgewerkt worden, verschilt per groep. Uit de week- en dagplanningen blijkt onvoldoende op welke wijze de afstemming in de dagelijkse praktijk gestalte krijgt. De leerkrachten kunnen maar beperkt gebruik maken van extra handen in de klas, terwijl een substantieel gedeelte van de leerlingen een doelgroepkind is. Het is dan ook van belang om gedurende de dag alle momenten aan te grijpen om gericht met individuele of groepjes kinderen te werken. Dit vraagt een strakke planning (C.7). Omdat er geen extra handen in de klas zijn, kan de inspectie geen uitspraak doen over de mate waarin het handelen van leidsters op elkaar is afgestemd (C.1). Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is op orde. De leidsters communiceren open met de kinderen, en stimuleren het taalgebruik van de kinderen. De inrichting van de lokalen is aangepast aan het thema en biedt veel talige ondersteuning. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1. De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep * en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D.1 leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben * die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D. leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- * resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D. De leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Basisschool volgt de ontwikkeling van kinderen aan de hand van gestructureerde observaties en toetsen. Alle kinderen worden in principe één maal per jaar uitgebreid Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 7 van 9
geobserveerd. De leerlingen van wie op alle gebieden de ontwikkeling conform hun leeftijdsbeeld verloopt, worden geen tweede maal geobserveerd. De overige leerlingen wel. Hiermee heeft de school voldoende zicht op leerlingen die extra aandacht nodig hebben. De zorg is ingebed in een duidelijke structuur van kindbesprekingen. Voor leerlingen die extra hulp krijgen wordt een duidelijk handelingsplan opgesteld, uitgevoerd en geëvalueerd. Wanneer de zorgvraag het vermogen van de school overstijgt, wordt contact gelegd met externe zorgpartners (IMW, GGD, JZ). Er lijken binnen Vlissingen geen vaste structuren te zijn. Zo is bijvoorbeeld onduidelijk of er Zorg en Advies Teams (ZAT) zijn en wie hier zitting in hebben. De intern begeleider heeft echter in de loop der jaren haar eigen netwerk opgebouwd. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen * E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE * gekeken Basisschool heeft geen concrete doelstellingen voor VVE geformuleerd. Zo is er geen VVE-meerjarenbeleid waarin bijvoorbeeld de beoogde competenties van de leerkrachten of de eisen waaraan het aanbod in de groep in relatie tot VVE moet voldoen, zijn opgenomen. Dit heeft als consequentie dat de kwaliteit van VVE niet planmatig en tenminste één keer per jaar geëvalueerd wordt. Met name het aanbod, de vaardigheden van de leerkrachten en de effecten van de extra begeleiding en zorg zouden op schoolniveau regelmatig geëvalueerd moeten worden. Op basis daarvan kunnen gerichte verbetermaatregelen opgesteld worden en kunnen bereikte resultaten geborgd worden (E, E4, E5). In de kwaliteitszorg van de vroegschool heeft VVE geen duidelijke positie. Het wordt volgens de school uitgevoerd zoals het al jaren gebeurt (E6). Noch op gemeentelijk niveau, noch op locatieniveau zijn afspraken gemaakt over de te bereiken doelen van VVE, op basis waarvan de voor- en vroegschool de opbrengsten van de kinderen evalueert (E). De inspectie komt tot de conclusie dat VVE op basisschool op beleidsniveau niet duidelijk herkenbaar is. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 4* F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd De voor- en vroegscholen in Vlissingen en Souburg zijn onderverdeeld in een aantal wijkgebonden clusters. Binnen de clusters wordt gewerkt met activiteitenplannen. Elk cluster heeft in principe een activiteitenplan voor ieder schooljaar dat voor de instellingen binnen het cluster geldt als een draaiboek. De samenwerking tussen de peuterspeelzalen en de basisscholen is in de activiteitenplannen uitgewerkt. Overleg binnen het cluster vindt plaats binnen het zogenoemde kerngroepoverleg. Hierin participeren de afgevaardigden namens de VVE-locaties. Het kerngroepoverleg heeft vooral een functie in het realiseren van een doorgaande lijn. Dit komt het Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 8 van 9
sterkst tot uiting bij het aspect warme overdracht. Op gemeentelijk niveau is afgesproken dat alle doelgroeppeuters gevolgd worden met behulp van KIJK en dat deze gegevens altijd worden overgedragen en mondeling toegelicht aan de vroegschool. Tegelijkertijd is afgesproken dat de vroegscholen een half jaar na plaatsing van een kind, een terugkoppeling geven naar de voorschool over hoe het kind zich in het eerste half jaar op de basisschool heeft ontwikkeld. Het Mozaïek is volgens Kinder Opvang Walcheren (KOW) de enige school in Vlissingen die deze afspraak nakomt. Hiermee is zij een voorbeeld voor anderen. Op andere punten is er niet of nauwelijks sprake van een doorgaande lijn, hoewel op dit moment wel gewerkt wordt aan een overzicht van de tussendoelen taal die als leidraad kan dienen bij het afstemmen van het taalaanbod. Dit is echter nog in een pril stadium en niet geïmplementeerd (F4 t/m F7). Basisschool is tevreden over het kerngroepoverleg. Met name de bespreking van knelpunten bij het invullen van KIJK en het uitwisselen van nieuwe ontwikkelingen leveren een belangrijke bijdrage. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken G De resultaten zijn van voldoende niveau G Verlengde kleuterperiode De inspectie doet geen uitspraak over de behaalde resultaten van VVE. De gemeente Vlissingen heeft namelijk geen afspraken met het scholenveld gemaakt over te behalen resultaten. Basisschool neemt twee maal per jaar de toetsen voor Taal en voor Rekenen uit het leerlingvolgsysteem af. De inspectie heeft met de school gesproken over het in beeld brengen van de leerwinst op groepsniveau. Om het effect van VVE te kunnen meten is het van belang om hierbij onderscheid te maken tussen doelgroepkinderen en niet-doelgroepkinderen, en kinderen die wel of juist geen voorschool gevolgd hebben (G1, G). Het percentage leerlingen dat in het afgelopen schooljaar in de groepen 1 en een verlenging van de kleuterperiode kreeg, is, gemeten over de afgelopen twee schooljaren, niet afwijkend van wat landelijk gebruikelijk is. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: 1711 Onderzoeksdatum: 1-05-01 Pagina 9 van 9