Formatieve evaluatie: leerlingen helpen de regie te nemen over eigen leren SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VO-raad congres Jeroen Spek (Calvijn, CS de Hoven) & Gerdineke van Silfhout (SLO) Ter introductie: een kijkje in 4 vmbo-tl Leerdoel: De leerling presenteert op een overtuigende manier aan een bekend publiek over een onderwerp dat dicht bij hem/haar staat. Leeractiviteit: boekenpitch om jouw gelezen boek te laten verfilmen 1
Het ging zo... Nu gaat het zo... 2
Schrijf op wat je goed vindt aan de pitch Goed aan deze boekpitch vind ik: Pitch 1 Pitch 2 Pitch 3 Pitch 4 3
De vervolgaanpak... onderdeel: bijv. houding, inhoud, taalgebruik Waar moet de pitch aan voldoen? Aantal pnt/ weging Uiteindelijke resultaat... 4
Formatieve evaluatie Wat levert deze wijze van leren op? voor de docent voor de leerling voor de medeleerling THINK PAIR SHARE Veel aandacht voor: Terug naar het grote plaatje brede doelen van het onderwijs en leren Het meetbare én het merkbare Veel aandacht voor toetsing passend bij het leren: Valide toetsing Toetsing ingebed in het leren: eigenaarschap en motivatie 5
Wat is formatieve evaluatie volgens u? In tweetallen Ga naar www.menti.com Noteer in 3 kernwoorden / frases wat formatieve evaluatie volgens u inhoudt. 6
Het gaat om drie vragen... Waar werkt de leerling naartoe? (Feed up) Waar staat hij nu? (Feedback) Hoe komt hij op de gewenste situatie? (Feed forward)... en om drie belangrijke actoren: - Docent - Leerling - Medeleerling En één groot idee 7
Wat is formatieve evaluatie? Leraar Medeleerling Leerling Waar werkt de leerling naartoe? 1. Verhelderen van leerdoelen en delen van criteria voor succes Begrijpen en delen van leerdoelen en criteria voor succes Begrijpen van leerdoelen en criteria voor succes Waar is de leerling nu? 2. Realiseren van effectieve discussies, taken en activiteiten die bewijs leveren voor leren Hoe komt de leerling naar de gewenste situatie? 3. Feedback geven gericht op verder leren 4. Activeren van leerlingen als belangrijke informatiebronnen voor elkaar 5. Activeren van leerlingen in het stimuleren van eigenaarschap over het eigen leren Figuur 1: Vijf strategieën van formatief evalueren (Leahy, Lyon, Thompson & Wiliam, 2005). Wat gebeurt er in de praktijk? Feed up feedback feed forward? Feed up: vaak overgeslagen of niet goed uitgevoerd vraagt van docent vakspecifieke domeinkennis + vertaling naar de klas Feedback: feedback geven is complex, vaak niet gerelateerd aan doelen en succescriteria, doelgericht inzetten van variatie aan (in)formele activiteiten Feed forward: weinig handelingsrepetoire (vertragen, herhalen), ruimte om daadwerkelijk te verwerken, weinig afwijken van het lesplan + leerlingen zelfregulerende activiteiten aan te bieden 8
Wat gebeurt er in de praktijk? Nu zien we vaak losse technieken, maar dat is nog geen formatieve evaluatie Cruciale rol voor docent in het leerproces van leerlingen Cruciale rol voor schoolleider van docenten Schoolbrede implementatie Casus Calvijn De onderwijskundige thema's Project een laptop per leerling Persoonlijke vorming Techniekhavo Differentiatie Formatief evalueren (ondersteund door SLO) 9
Waarom formatief evalueren? Formatief toetsen vormt eenheid met OGW en differentiatie: OGW: waar staan mijn leerlingen nu, waar wil ik dat ze over een maand staan, wat ga ik doen en hoe ga ik dat meten? Formatief toetsen: tussentijds evalueren met leerlingen waar ze staan (feed-up, feedback en feed-forward) Differentiatie: recht doen aan verschillen om aan het einddoel te komen Hoe hebben we dit project gerealiseerd? Projectleider formatief evalueren Secties van de kernvakken zijn betrokken sinds 2015-2016 Vanaf 2016-2017 doen alle secties mee Secties: doen lesbezoeken bij elkaar ontwikkelen nieuw lesmateriaal (waaronder toetsen) reflecteren onder begeleiding van SLO 10
Waarom doen secties mee? Eigen keuze, aansluitend bij eigen leervragen Engels: lage resultaten Nederlands: differentiatie Wiskunde: rekenvaardigheid Ze krijgen ruimte om zich te professionaliseren Uren voor professionalisering Extra uren Delen in de academie De vijf strategieën Leraar Medeleerling Leerling Waar werkt de leerling naartoe? 1. Verhelderen van leerdoelen en delen van criteria voor succes Begrijpen en delen van leerdoelen en criteria voor succes Begrijpen van leerdoelen en criteria voor succes Waar is de leerling nu? 2. Realiseren van effectieve discussies, taken en activiteiten die bewijs leveren voor leren Hoe komt de leerling naar de gewenste situatie? 3. Feedback geven gericht op verder leren 4. Activeren van leerlingen als belangrijke informatiebronnen voor elkaar 5. Activeren van leerlingen in het stimuleren van eigenaarschap over het eigen leren Figuur 1: Vijf strategieën van formatief evalueren (Leahy, Lyon, Thompson & Wiliam, 2005). 11
Wat werkte niet? 3 domeinen onder leiding van een domeinleider (LD-docent) Structuur op Calvijn Per jaar 4 Werkmiddagen Ieder domein bestaat uit een clustering van secties (talen, bèta en gamma) Thema s: Persoonlijke vorming en domeinonder werpen Domeinvergaderingen en werkmiddagen, vaste onderwerpen, docenten kiezen eigen onderwerpen, verbonden met de gesprekscyclus 3 onderwijskundige thema s ICT, differentiatie en formatief evalueren 12
Kortom Laat docenten zelf kiezen durf zelf te kiezen en zorg voor de verbinding. 13
Dilemma's op Calvijn Personele mutaties Veel ontwikkelingen (dus fasering en differentiatie) Cultuurverandering gaat traag Bestaande toetsbeleid Rol van DTT Wat levert het Calvijn op? Secties ontwikkelen lesmateriaal en ontwikkelen nieuwe didactiek Leerlingen leren reflecteren Secties ontwikkelen nieuw toetsbeleid en leggen dit vast in vakwerkplannen Impuls voor ontwikkeling naar een lerende organisatie 14
Schoolontwikkeling en feedbackcultuur Vijf fases van ontwikkeling: Fase 1: opruimen en kijken waar je staat Fase 2: leiding geven aan heroriëntatie Fase 3: leiding geven aan het experiment Fase 4: leiding geven aan herstructurering Fase 5: leiding geven aan verankering 6 bouwstenen voor groei en verandering 15
Opdracht In welke fase bevindt jouw school zich? Kies de kleur van de bij jou/jouw school best passende fase. Per groep: Welke positieve ontwikkeling op het gebied van formatief evalueren is er al op jouw school? Wat is er voor nodig om een volgende stap te maken? Maak eventueel gebruik van de zes bouwstenen van groei en ontwikkeling (Marcel Nieuwenhuis) 16
Afronding Wat is voor jou / jouw school het beste idee wat je hoorde? Wat is voor jou de eerstvolgende stap die je gaat zetten om te komen tot een feedbackcultuur op jouw school? Lees eens... Wiliam, D., Leahy, S. (2015). Embedding formative assessment. West Palm Beach, FL: Learning Sciences International. Key principles of learning-oriented assessment: http://www.cambridge.org/elt/blog/2014/09/key-principleslearning-oriented-assessment/ 17
Praktische bronnen Leerdoelen en succes criteria (incl. video's) Geven van feedback (incl. video's) Sluijsmans, D. & Kneyber, R. (2016). Toetsrevolutie. Culemborg: Phronese. www.toetsrevolutie.nl Literatuur, voorbeelden en schoolportretten op een rijtje: http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/projecten/formatieve-evaluatie 18