15 november 2016 Duurzaamheid onderdoorgang Noordelijke Randweg Voorhout 1. Context De gemeente Teylingen werkt aan de voorbereiding van de aanleg van de Noordelijke Randweg Voorhout. Met de aanleg van de randweg ontstaat een nieuwe verbinding ten noordwesten van Voorhout, waarmee de bereikbaarheid van Voorhout en de leefbaarheid en verkeersveiligheid in het centrum van Voorhout sterk verbeteren. De randweg heeft daarnaast positieve effecten op de regionale bereikbaarheid. Met de aanleg van de randweg ontstaat een nieuwe verbinding tussen de provinciale wegen N444 en N443, ten gunste van het verkeer tussen de kernen in de regio, er ontstaan nieuwe regionale fietsverbindingen en de randweg wordt een schakel in de HOV-corridor Noordwijk-Schiphol. De onderdoorgang (ongelijkvloerse kruising) onder het spoor Leiden-Haarlem is een belangrijk onderdeel van het project Noordelijke Randweg Voorhout. De onderdoorgang wordt in opdracht van de gemeente Teylingen voorbereid en gerealiseerd. De onderdoorgang zal door ProRail worden gerealiseerd binnen de TunnelAlliantie (TA); een raamcontract van ProRail met 4 aannemers voor het realiseren van onderdoorgangen in Nederland de komende jaren. Tot de scope van het realiseren van de onderdoorgang Voorhout, behoren een ongelijkvloerse kruising van het spoor voor (vracht)autoverkeer, fiets en voetgangers, van maaiveld tot maaiveld, en een fietsbrug parallel aan het spoor over de Randweg en de bak van de onderdoorgang ten behoeve van de kruising van het fietsverkeer. 1
Ten behoeve van deze aanbesteding wordt door de gemeente Teylingen en ProRail het contract voorbereid, op basis waarvan de aanbesteding (binnen de TunnelAlliantie) zal plaatsvinden. Een belangrijk onderdeel in het contract is het borgen van wensen, eisen en ambities op het gebied van duurzaamheid. In voorliggende notitie is uitgewerkt op welke wijze duurzaamheid een plaats krijgt in het dossier voor de onderdoorgang Voorhout. 2. Duurzaamheidsbeleid Teylingen De gemeente Teylingen is initiator en opdrachtgever voor de onderdoorgang (als onderdeel van de Noordelijke Randweg Voorhout). De onderdoorgang wordt de ProRail in opdracht van de gemeente Teylingen gerealiseerd. In het bepalen van de wijze waarop duurzaamheid een plek moet krijgen in het project (in ontwerpen, CRS, vraagspecificatie, aanbesteding en realisatie) is dus eerst de vraag wat het beleid van de gemeente Teylingen is ten aanzien van duurzaamheid. Duurzaamheid is een speerpunt voor de gemeente Teylingen. In het collegeprogramma zijn drie speerpunten benoemd, waarvan samen werken aan een duurzaam Teylingen er één is. Het feit dat duurzaamheid zo nadrukkelijk als één van drie speerpunten is benoemd, geeft duidelijk aan dat de gemeente een hoge ambitie heeft ten aanzien van duurzaamheid. Vervolgens is in het collegeprogramma beschreven: Teylingen wil een duurzame gemeente zijn in een duurzame regio. Bij alle maatregelen die we als gemeente nemen geldt duurzaamheid als een integraal toetsingscriterium. Zowel bij beleidsvorming als bij uitvoering. ( ) Een belangrijke uitdaging deze collegeperiode is het vormgeven van duurzaamheid in de betekenis van houdbaarheid. Hieronder verstaan wij dat wij zowel in beleidsprocessen als bij uitvoering van werkzaamheden aan willen sluiten op de behoeften van het heden, zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Conclusie: gemeente Teylingen wil een duurzame gemeente zijn en zet dit hoog op de agenda. Er wordt aangegeven dat dit dient te worden vertaald in voorbereiding en uitvoering van projecten. Duurzaamheid gaat daarbij niet alleen over energiebesparing en materiaalgebruik maar over duurzaamheid in de brede zin. In de volgende paragrafen wordt ingegaan op de wijze waarop duurzaamheid in project Noordelijke Randweg Voorhout en specifiek ten aanzien van de onderdoorgang, een plaats krijgt. Daarin is sprake van een aantal lagen, of dimensies in duurzaamheid: - Intrinsieke duurzaamheidaspecten in het project Noordelijke Randweg Voorhout (par. 3) - Duurzaamheid binnen het beleid van ProRail (par. 4) - Kansen specifiek voor de onderdoorgang Voorhout (par. 5) Deze verschillende lagen worden in paragraaf 6 vertaald naar de concrete doorwerking in het dossier voor de onderdoorgang. 3. Intrinsieke duurzaamheidsaspecten De onderdoorgang Voorhout, is onderdeel van het project Noordelijke Randweg Voorhout. Het project Noordelijke Randweg Voorhout heeft intrinsiek (in zichzelf) een behoorlijk aantal duurzaamheidsaspecten in zich, los van verdere specifieke keuzes die voor de onderdoorgang worden gemaakt. Het betreft de volgende. - Een duurzame verkeersstructuur: met de aanleg van de randweg wordt veel verkeer dat nu door het centrum van Voorhout rijdt, om de kern heen geleid. Op dit moment is de 2
verkeersdruk in de Herenstraat in het centrum zeer hoog, terwijl dit de centrumwinkelstraat van het dorp is (zou verblijfsgebied moeten zijn). Als niets wordt gedaan neemt de verkeersdruk de komende jaren als gevolg van ruimtelijke ontwikkelingen verder toe. Met de aanleg van de randweg, zal de verkeersdruk in de Herenstaat sterk afnemen. Dit komt de verkeersveiligheid, leefbaarheid, luchtkwaliteit terplekke en verblijfskwaliteit sterk ten goede en leidt tot een meer duurzame verkeersstructuur. - Analyse van de effecten van de aanleg van de randweg laat zien, dat als gevolg hiervan in het onderzoeksgebied (het omliggende wegennet) het aantal autokilometers afneemt ten opzichte van de situatie waarin de randweg niet wordt aangelegd. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat voor een deel van het verkeer met de nieuwe verbinding een kortere route ontstaat. Cumulatief minder autokilometers betekent ook minder uitstoot. - Er wordt geluidsreducerend asfalt toegepast op de Noordelijke Randweg. Hierdoor is er geen sprake van een toename van de geluidsbelasting op de woningen rond het plangebied (Leidsevaart en Spoorlaan) en is de geluidshinder in de omgeving kleiner dan wanneer regulier asfalt zou worden toegepast. - Naast de Noordelijke Randweg, wordt in de zone tussen de weg en de Haarlemmertrekvaart een natuurzone (ecologische verbindingszone) ingericht. De aanleg van de weg wordt de gecombineerd met de aanleg van nieuwe natuur. Het betreft ca. 30.000 m2 nieuwe natuur, beheertype moeras, waarmee nieuw leefgebied ontstaat voor verschillende (beschermde) diersoorten en planten. - De natuurzone tussen de weg en de trekvaart (ca. 25 meter breed) wordt boezemgebied (nu polderpeil). Dit op verzoek van het Hoogheemraadschap Rijnland. Dit zorgt voor een meer robuust watersysteem aangezien neerslag in deze zone dan niet in de polder komt en hoeft te worden bemalen naar de boezem. Dit past in een watersysteem dat rekening houdt met klimaatverandering en toename van neerslag. - Met de aanleg van de Randweg worden ook nieuwe fietsverbindingen aangelegd. Hiermee wordt voorzien in nieuwe regionale verbindingen tussen Noordwijk, Noordwijkerhout en Voorhout (en verder naar Sassenheim). De (elektrische) fiets wordt hiermee een beter en meer concurrerend alternatief voor de auto tussen deze kernen. - De Randweg wordt een belangrijke schakel in het netwerk voor Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV). Hiermee worden betere, met betrouwbare verbindingen en aansluitingen op de treinen gerealiseerd (ketenmobiliteit). Dit past in een duurzaam vervoerssysteem met goede alternatieven voor de auto. 4. Duurzaamheid in het beleid van ProRail De onderdoorgang wordt door ProRail, in opdracht van de gemeente gerealiseerd. ProRail heeft een raamcontract met vier aannemers, waarbinnen de realisatie van onderdoorgangen in Nederland wordt gegund; de TunnelAlliantie. De TunnelAlliantie is door ProRail aanbesteed middels een Europese aanbesteding. In de aanbesteding van de TunnelAlliantie door ProRail is de CO2-Prestatieladder als beoordelingscriterium meegenomen. De CO2-Prestatieladder is een instrument dat bedrijven helpt bij het reduceren van CO2. De CO2- Prestatieladder heeft betrekking op de bedrijfsvoering, projecten en de keten en betreft energiebesparing, het efficiënt gebruik van materialen en duurzame energie. 3
Doordat de onderdoorgang Voorhout binnen de TunnelAlliantie wordt aanbesteed, is dus automatisch geborgd dat de realisatie wordt gegund binnen een raamcontract waarin duurzaamheid, in de vorm van de CO2-prestatieladder, is meegewogen. 5. Kansrijke mogelijkheden in duurzaamheid, specifiek ten aanzien van de onderdoorgang In een sessie met gemeente Teylingen, ProRail en RoyalHaskoningDHV is het Ambitieweb Duurzame GWW ingevuld. In het Ambitieweb is aan de hand van zeven thema s ingevuld waar voor dit project de mogelijkheden, kans en ambities liggen. De mogelijkheden om invulling te geven aan duurzaamheid kunnen per project sterk verschillen. De resultaten, per thema, staan hieronder samengevat. Voor de duidelijkheid: onderstaande betreft de resultaten van de brainstorm over de mogelijkheden en kansen. Op basis hiervan is in paragraaf 6 de doorvertaling gemaakt naar het advies over de wijze waarop duurzaamheid in het vervolg (contract) wordt meegenomen. Energie en klimaat - Tijdens de aanbesteding: CO2-prestatieladder. - Energie (gebruiksfase); de voor de onderdoorgang benodigde energie wordt opgewekt binnen het project (project Noordelijke Randweg), bijvoorbeeld door toepassing van zonnepanelen. Energieverbruik betreft met name verlichting en pompkelder. - Toepassen speciaal antivries asfalt fietsbrug (over de onderdoorgang) zodat hier niet of veel minder hoef te worden gestrooid (referentie: fietsbrug N213 Westland). - Wegdekverwarming toepassen op helingbanen van de onderdoorgang zodat hier niet hoeft te worden gestrooid? Is deze techniek voldoende ontwikkeld en beproefd? Twijfels. - Verlichting: energiezuinige led-verlichting toepassen. Materialen en grondstoffen - Aanbesteding: MKI-reductie door alternatieven- en variantenonderzoeken en ontwerpkeuze as EMVI meenemen. - Hergebruik vrijkomende grond en zand: grond als afdeklaag op het perceel van de voormalige vuilstort en als ophoging op nabijgelegen agrarisch land. Zand as ophoog- en/of bouwzand voor het project Randweg in z n geheel en/of met het oog op woningbouw in de naastgelegen polder. Vrijkomende grond/zand niet afvoeren maar opslaan in het plangebied. - Afval: gescheiden afvalstromen uit het bouwproces, recycling. - Fietsbrug over de onderdoorgang mogelijk uitvoering in VVK/Composiet: licht, minder uitstoot bij de productie en minder uitstoot bij transport en plaatsing. Natuur en milieu - Generiek: aanleg van nieuwe natuur in combinatie met de aanleg van de weg en de onderdoorgang. - Maatregelen zoals beschreven in het compensatie- en mitigatieplan, om negatieve gevolgen op (beschermde) dier- en plantensoorten zoveel mogelijk te voorkomen en te compenseren. - Omzetten deel poldergebied naar boezemgebied is meer klimaatbestendig. - Met aanleg onderdoorgang en opruimen ballastbed ter plaatse van de onderdoorgang sanering van aanwezige kopervervuiling. Leefomgeving - Sterke verbetering leefomgeving centrum Voorhout door aanleg van de Randweg. - Bouwlogistiek: geen bouwverkeer via het centrum van Voorhout (Herenstraat, Spoorlaan). - Ruimtelijke kwaliteit en inpassing: er wordt voor de Randweg een inpassingsplan opgesteld en een vormgevingsvisie voor de kunstwerken. Er wordt als onderdeel hiervan ook een vormgevingsvisie voor de onderdoorgang opgesteld. - Veiligheid: minder verkeer via overwegen en meer verkeer via de onderdoorgang (ongelijkvloers) betekent een verbetering voor autoverkeer, fietsers en voetgangers. 4
Reizigers - Sterke reductie van intensiteiten kruisend autoverkeer op de overweg Herenstraat (centrum Voorhout) en N443 s-gravendamseweg door aanleg van de randweg met onderdoorgang. Daardoor kleinere kans op ongevallen tussen treinverkeer en autoverkeer ter hoogte van die overwegen. Veiliger en betrouwbaarder spoorsysteem. Werknemers - Gemeente Teylingen heeft medio 2016 een besluit genomen over de invoering van SROIbeleid (social return on investment). Komt neer op het aanbieden van arbeidsplaatsen/werkplaatsen/stageplaatsen voor mensen met een achterstand op arbeidsmarkt. De onderdoorgang is hiervoor kansrijk want een groot project met een looptijd van minstens anderhalf jaar. Dit kan als eis of beoordelingscriterium in de aanbesteding worden meegenomen. - Voldoen aan arbeidsomstandigheden en wetgeving: geen aanvullende eisen. Maatschappelijke waarde - Energieneutraal project als voorbeeld en leerproject voor andere projecten. - Opbrengsten en economische effecten: betere regionale bereikbaarheid als gevolg van de aanleg van de randweg. Beter verblijfs-, winkel- en vestigingsklimaat door verluwing centrum Voorhout (Herenstraat). - Betere bereikbaarheid van Voorhout en de nieuwe woongebieden in Voorhout en daarmee bijdrage van de grotere ruimtelijke doelen (woningbouw in de regio). Ambitieweb Bovenstaand benoemde kansen ambities op de zeven thema s van het Ambitieweb kunnen dan als volgt visueel worden gemaakt. 5
6. Vertaling naar vervolg (contract en aanbesteding); overdracht aan ProRail Op basis van bovenstaande dienen de volgende duurzaamheidaspecten mee te worden genomen in het vervolg: de contractvorming en aanbesteding van de onderdoorgang Voorhout. De genoemde aspecten dienen in de contractvormingsfase nader te worden uitgewerkt. De in hoofdstuk 3 intrinsieke duurzaamheidaspecten van de Noordelijke Randweg als project blijven uiteraard overeind maar worden logischerwijs niet op deze wijze doorvertaald in het vervolg van het project. De genoemde duurzaamheidaspecten worden als eis in de aanbesteding van de onderdoorgang meegenomen (en niet als EMVI-criteria). Onderwerp Kans/ambitie Vervolg CO2- prestatieladder Duurzaamheidsaspecten, vertaald in de CO2-prestatieladder, meenemen in de aanbesteding. Reeds geborgd in de aanbesteding van de TunnelAlliantie, waarbinnen deze onderdoorgang wordt gerealiseerd. Energie Energiezuinige LED-verlichting toepassen. Opnemen in de vraagspecificatie. Materialen Slim omgaan met grond: bij de onderdoorgang komt grond vrij, in de rest van het project is grond nodig. Niet afvoeren en aanvoeren, maar opslaan in het plangebied. Voertuigbewegingen grondtransport minimaliseren. Uitwerken hoeveel oppervlakte nodig is voor opslag en bepalen waar dit kan plaatsvinden. Opnemen in de vraagspecificatie. Uitgangspunt voor aannemer onderdoorgang is dat hij grond niet hoeft af te voeren. Materialen Uiteindelijk overblijvende grond toepassen als afdeklaag stort Leidsevaart en/of afspraken met naastgelegen agrariërs over afname grond (ophoging land). Uitgangspunt voor de vraagspecificatie is dat de aannemer van de onderdoorgang vrijkomende grond neerlegt in de directe omgeving en niet hoeft af te voeren. Materialen Gescheiden afvalstromen bouwplaats. Opnemen in de vraagspecificatie. Materialen/MKI Voor de fietsverbinding over de onderdoorgang dient de aannemer uit te gaan van uitvoering in beton en een variant (met meer-/minderprijs) aan te bieden uitgaande van uitvoering in VVK, waarbij beide worden vergeleken op CO2-prestatie. Opnemen in de vraagspecificatie. Leefomgeving Geen bouwverkeer voor de onderdoorgang via het centrum van Voorhout. Eisen aan routering bouwverkeer, zoals beschreven in notitie bouwlogistiek opnemen in het contract. 6
Leefomgeving Inpassing en vormgeving van de onderdoorgang conform landschapsplan en vormgevingsvisie (i.o.m. Welstand) Vormgevingsvisie opnemen in de vraagspecificatie. Werknemers/ SROI In het project het nieuwe SROI-beleid van de gemeente vertalen; ruimte bieden in het project voor mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt. Gemeente vult SROI-beleid verder in. Bepalen hoeveel arbeidsplaatsen in dit project worden opgenomen. Uitwerken en opnemen in de vraagspecificatie. Raakvlak met c.q. doorvertaling naar het project Noordelijke Randweg Voorhout, buiten de onderdoorgang (dus: wel mee te nemen en verder uit te werken in het project maar valt buiten de scope van de realisatie van de onderdoorgang). Onderwerp Kans/ambitie toelichting Energie Energiegebruik van de onderdoorgang tijdens de gebruiksfase (pompkelder en verlichting) opwekkend in het plangebied van de Randweg ( project zonder stekker ) Mogelijkheden worden nader onderzocht in project Noordelijke Randweg. Meer kansrijk buiten systeemgrens onderdoorgang. Energie Energiezuinige LED-verlichting toepassen Op de rest van de Randweg. Materialen Antivriesasfalt op de fietsbruggen zodat niet/veel minder hoeft te worden gestrooid: minder uitspoeling naar de eco-zone en de trekvaart. Inmiddels aangetoond/beproefd. Aanbrengen deklagen valt buiten de scope van de aannemer van de onderdoorgang. 7