LEERLABO VLUCHTELINGEN 5! مرحبا Goeiedag, bonjour en Positief omgaan met meertaligheid Pandora Versteden
WWW.CTENO.BE
OP HET PROGRAMMA 1. Reflectie meertaligheid Wat denk jij? Hoe gaan jullie er op school mee om? 2. Meertalige taalverwerving, hoe werkt dat? 3. Meertaligheid in de klas, werkt dat? Exploreren Exploiteren 4. Meertaligheid op school, werkt dat? Op de speelplaats Meertalige ouders
1. Reflectie MEERTALIGHEID Wat denk jij? Hoe gaan jullie er op school mee om?
REFLECTIE: VUISTREGELS Meertaligheid: wat denk jij? Bekijk samen de stellingen en ga voor jezelf na of je het er mee eens bent. Bespreek in je groepje.
DISCUSSIEPUNTEN/VRAGEN Thuistaal op informele momenten Hoe aanpakken? (<-> kliekjes) Waarom toelaten? Leeftijdgebonden? Afhankelijk van schooltype/ doelstellingen? Klassen samenstellen o.b.v. thuistalen? Handig/nodig om taalhomogene groepjes te maken?
1. Reflectie MEERTALIGHEID Wat denk jij? Hoe gaan jullie er op school mee om?
REFLECTIE: CONTINUÜM Meertaligheid: hoe gaan jullie er op school mee om? Bekijk het continuüm van een groeiproces voor je eigen school. Waar bevindt jouw school zich in dit continuüm? Kruis aan. Les kort uit aan je tafelgenoten waar jouw school zich bevindt in dit continuüm en waarom.
OVERTUIGINGEN VAN LK EN IN VLAAMSE SECUNDAIRE SCHOLEN OVER TAAL 72,1%: Door hun thuistaal te spreken op school, leren niet-ndltalige lln niet voldoende Ndl. 77,3%: Niet- Ndltalige lln mogen hun thuistaal niet gebruiken op school 29,1%: Het is in het belang van de leerlingen om gestraft te worden voor het gebruik van hun thuistaal op school 78,2%: De belangrijkste reden waarom niet- Ndltalige lln falen in het onderwijs is hun onvoldoende vaardigheid in het Ndl. Bron: The dynamics of teachers beliefs about language, citizenship and social interaction. Echoes of monolingualism in Flemish classrooms, Reinhilde Pulinx (2017)
DE MONOLINGUALE PARADOX VAN INTEGRATIE EN BURGERSCHAP Lk en met sterke monolinguale overtuigingen, leggen meer nadruk op de autoritaire dimensie van burgerschap. Sterke monolinguale overtuigingen hebben een negatieve impact op het vertrouwen van lk en en leidt tot lagere verwachtingen t.o.v. lln. Monolinguaal onderwijsbeleid, gericht op het optimaliseren van onderwijskansen voor alle lln, leidt mogelijks tot een daling van leerprestaties van lln met een migratieachtergrond. Bron: The dynamics of teachers beliefs about language, citizenship and social interaction. Echoes of monolingualism in Flemish classrooms, Reinhilde Pulinx (2017)
NOOD AAN EEN GEMEENSCHAPPELIJKE VISIE Via inzicht in Meertalige taalverwerving, hoe werkt dat? Meertaligheid op school, werkt dat? Meertaligheid in de klas Meertaligheid op de speelplaats Meertalige thuissituatie
2. MEERTALIGE TAALVERWERVING, hoe werkt dat?
SUCCESSIEVE MEERTALIGHEID eerste taal: de ontwikkeling verloopt zoals eentalige ontwikkeling tweede taal: eerste fases van normale ontwikkeling worden overgeslagen: basisstructuren van taal al geleerd bij het ontwikkelen van eerste taal kennis en vaardigheden in de eerste taal worden dan gebruikt bij het verwerven van de tweede taal (bv. overslaan eigennaamperiode ): positieve transfer belang van de moedertaal!
EENTALIGE VS. MEERTALIGE ONTWIKKELING
MEERTALIGE TAALONTWIKKELING Boven het water: twee verschillende talen (wat je ziet) Onder het water: gemeenschappelijke basis ( Common Underlying Proficiency Cummins) 'Het leren van een tweede taal wordt sterk gefaciliteerd door de kennis en vaardigheden die leerlingen in een eerste taal verworven hebben.' (Cummins 1979)
RELATIE T1-T2
DUUR VERWERVINGSPROCES Meer tijd nodig vaak kennen kinderen in het begin minder woorden per taal dan eentalige kinderen elk begrip moeten ze van twee etiketten voorzien extra tijd: kritische massa ongeveer 2 jaar voor basis dagdagelijkse taal 5 à 7 jaar om schooltaal in de tweede taal volledig onder de knie te krijgen kan tot 10 jaar duren (bv. anderstalige nieuwkomers)
KRACHTIGE TAALLEEROMGEVING Positief, veilig en rijk leerklimaat Betekenisvolle taken Model voor onderwijs gebaseerd op optimale taalontwikkeling Meertaligheid heeft hier een plaats in Ondersteuning door interactie (Verhelst, 2006)
POSITIEF OMGAAN MET MEERTALIGHEID: WAAROM? Citaat van Prof. Jim Cummins: Wanneer kinderen impliciet of expliciet op school te horen krijgen dat ze hun taal en cultuur moeten achterlaten aan de schoolpoort, dan laten ze ook een essentieel deel van wie ze zijn hun identiteit achter aan de schoolpoort. Als ze deze afwijzing voelen, zijn ze ook minder geneigd om actief en vol vertrouwen te participeren aan het klasgebeuren. (Cummins, 2001 eigen vertaling)
3. Meertaligheid in de KLAS, werkt dat? Exploreren: talensensibilisering Exploiteren
MEERTALIGHEID IN DE KLAS: EXPLOREREN Respect tonen voor de thuistalen van leerlingen Thuistalen waarderen en gelijkwaardig maken aan het Ndl. Reguliere klas: Talensensibilisering (TS) Talensensibilisering staat voor het gevoelig maken voor en bewust maken van het bestaan van een veelheid aan talen, en daaraan onderliggend culturen en referentiekaders, in onze wereld en, dichterbij, in de eigen schoolomgeving (rapport, p. 101)
EFFECTEN They started to exist in the class, before they did not really exist. (Hélot, 2008, p. 376)
TAALSILHOUET Bruin = Arabisch Groen = Tamazight Waar zit Tamazight? Geel = Nederlands Hiere en hiere, hiere, hiere en hiere. Overal, bij de handen. Hiere, hiere, daar. Tamazight is oooooveral bij mij! Hiere, hiere. (5-jarige kleuter uit Antwerpen)
TAALSILHOUET Perspectief 1: Tamazight en Arabisch verbannen Perspectief 2: naar het kind kijken, en talen inzetten die dit kind nodig heeft om te groeien. Tekening is duidelijk: Tamazight maakt een wezenlijk deel uit van wie dit kind is.
TS: INSPIRATIE
TS: BELANGRIJKE TIPS Koppel de TS-activiteiten aan bestaande lessen, laat het een mooi geïntegreerd geheel zijn. Laat input indien mogelijk van de leerlingen komen, dan is de betrokkenheid groter. Je hoeft de taal zelf niet te spreken, leerlingen hoeven de andere talen niet aangeleerd te krijgen.
REFLECTIE: EXPLOREREN Bespreek jullie aanpak op school en bekijk samen waar nog kansen liggen voor jullie klaspraktijk. Worden de thuistalen van nieuwkomers/meertalige leerlingen gewaardeerd? Op welke manier? In de klas? Op school? Zo nee, wat belet je om dit te doen? Welke meertalige materialen zijn er in de klas of de school aanwezig? Waarvoor worden ze gebruikt? Wanneer zet je ze in? Met welk doel? Geen? Wat is er dan mogelijk en relevant voor jouw klas of school?
3. Meertaligheid in de KLAS, werkt dat? Exploreren Exploiteren: steiger tot leren
THUISTAAL ALS STEIGER TOT LEREN T1 als steiger voor leren van T2 én leren in T2 Cummins Common underlying proficiency Prof. dr. Van den Branden spreekt over tijdwinst: Er gaat minder tijd verloren omdat de leerlingen minder in lessen zitten waarvan ze onvoldoende begrijpen of waarin ze weinig kansen krijgen om volop mee te doen.
MEERTALIGHEID EXPLOITEREN STEIGER TOT LEREN Hoe zeg je da weer in t Nederlands, levure? Als ik het niet kan in het Nederlands, dan doe ik Turks en soms als ik Turks doe, dan helpt Nederlands. Betekenisonderhandeling bij het woord kaneelstokje
MEERTALIGHEID EXPLOITEREN STEIGER TOT LEREN Voorbeeldje uit WO: Nuran Wat betekent overleven? Mira Ölümden dönmek, ölümden dönüyorsun ya. (= terugkomen uit de doden) Nuran Mira Nuran Nasıl? Hiç mi yaşamıyorsun? (= Wat? Leef je helemaal niet?) Jawel. Ölüyorsun ama geri dönüyorsun (= je sterft, maar je komt terug) Ozan Jawel, bijvoorbeeld als je dood Iedereen gaat dood Als je niet dood gaat..
OPDRACHT Hoe zou je de thuistaal in de klas kunnen inzetten als extra ondersteuning bij het leren? Bespreek aan de hand van de strookjes. Dit doe ik al Dit wil ik wel eens proberen Dit zie ik niet zitten Zelf nog voorbeelden?
REFLECTIE: EXPLOITEREN Bespreek jullie aanpak op school en bekijk samen waar nog kansen liggen voor jullie klaspraktijk. Benutten we thuistalen in de klas of schoolwerking als ondersteuning? Op welke manier? Nog niet aan bod gekomen? Wat kan de meerwaarde zijn om thuistalen in te zetten bij instructie, visuele ondersteuning, begroeten van leerlingen, gebruiken van troostwoorden, gesprekken met ouders? Tijdens groepswerk mogen leerlingen thuistalen gebruiken ter ondersteuning van de opdracht? Zijn daar afspraken rond gemaakt? (in de klas/schoolbreed) Welke kansen laat je misschien liggen?
DUIDELIJKHEID WAT ER KAN/NIET KAN? -> AFSPRAKEN/VISIE BINNEN HET TEAM NODIG!
4. Meertaligheid op SCHOOL, werkt dat? Op de speelplaats Meertalige ouders
WAAROM SPEELTIJD?
MEERTALIGHEID OP DE SPEELPLAATS Veel vragen: Gaan we de controle niet verliezen? Hoe gaan de leerlingen zich gedragen? Gaan er zo niet te veel kliekjes ontstaan? Mijn leuze is: thuis spreekt ge uw moedertaal. Hier is het compleet verboden. Als ze betrapt worden, krijgen ze een rode kaart. Dat wil zeggen drie speeltijden op de rode bol staan. (directrice van een basisschool in Evergem bij Gent) = dé oplossing?
MEERTALIGHEID WERKEN AAN TAALATTITUDES Laten we het eens omdenken: Wat zou je willen zien? Hoe gedragen leerlingen zich in de ideale situatie op de speelplaats binnen die meertalige context? Formuleer een aantal belangrijke taalattitudes. Doe de oefening opnieuw met de leerlingen.
MEERTALIGHEID OP SCHOOL BELANG VAN AFSPRAKEN Praktijkvoorbeeld: de vijf positieve taalattitudes van Sint-Salvator Gent 1. Praten met elkaar, hoe het gezellig! 2. Ik wil weten wie je bent! 3. Mijn thuistaal kan me helpen bij het leren van de taal op school. 4. Ik voel me fijn als mijn taal er mag zijn! 5. Welke taal je ook spreekt, iedereen hoort erbij!
4. Meertaligheid op SCHOOL, werkt dat? Op de speelplaats Meertalige ouders
Op school zeggen ze dat ik veel Nederlands met mijn kind moet spreken, maar mijn Nederlands is niet zo goed. Ik ben bang dat ik fouten ga maken, dus zeg ik beter niks. (een moeder)
TAALKEUZE VAN DE OUDERS Nederlands thuis vaak beschouwd als laatste reddingsboei, maar: Thuistaal is niet gelijk aan schooltaal Strijdig met eigen keuzes van ouders Strijdig met behoud van, en respect voor diversiteit Nog meer ongelijke onderwijskansen? Ook bij ouders leven vaak allerlei misvattingen over talen en het leren van (meerdere) talen. Angst dat thuistaal het schoolsucces in de weg zou staan Maximaliseren van interactie thuis tussen ouders en kind, in de taal die de ouders het best spreken
WETTELIJK KADER School = een openbare dienst. Communicatie mag dus enkel in het Nederlands. Uitzondering is mogelijk, als je je aan volgende 4 regels houdt: Je blijft duidelijk een Nederlandstalige school, geen twee- of meertalige. Je gebruikt andere talen niet systematisch. Alleen in uitzonderlijke gevallen of als overgangsmaatregel. Je hebt een goede reden om de vreemde taal te gebruiken, een bijzonder doel. Je gebruikt de vreemde taal altijd naast het Nederlands. Je anderstalige boodschap bevat niet méér informatie dan de Nederlandse. Ook geen andere informatie. Je vermeldt duidelijk dat het om een vertaling gaat. Je anderstalige communicatie is alleen bestemd voor het anderstalige publiek en niet voor de Nederlandstaligen. Zie ook Vertaalfiches (< Klasse): https://www.klasse.be/4472/
REFLECTIE: VUISTREGELS Meertaligheid: wat denk jij? Bekijk de vuistregels en ga voor jezelf na of je het er mee eens bent. Is er iets veranderd? Neem je werkpunten mee voor jezelf/je school?
INFO & MATERIALEN www.meertaligheid.be: achtergrondinfo, materialen, FAQ www.metrotaal.be: website die scholen, interne en externe begeleiders wil inspireren en professionaliseren bij het werken aan positief omgaan met talendiversiteit. http://evalidiv.classy.be: meertalige digitale leeromgeving die lln uit het vierde, vijfde en zesde leerjaar meeneemt op ontdekking in diverse thema s rond wereldoriëntatie. (Gratis voor lk en met KlasCement-profiel) www.delathoogvoortalen.be: lesmateriaal voor talensensibilisering in het kleuter- en lager onderwijs Talen op een kier Talensensibilisering voor het basisonderwijs (Plantyn): Een map met 40 uitgebreide en volledig uitgewerkte lesfiches, geordend per thema en steeds gekoppeld aan OD/ET.
OM OVER NA TE DENKEN
CONTACT Pandora Versteden Centrum voor Taal en Onderwijs - KU Leuven Blijde Inkomststraat 7 bus 3319 3000 Leuven www.cteno.be - 016 37 26 02 Pandora.Versteden@kuleuven.be