MEERTALIGHEID IN ONDERWIJS

Transcriptie

1 STEUNPUNT DIVERSITEIT & LEREN MEERTALIGHEID IN ONDERWIJS Fauve De Backer Dag van de Migrant 15 december 2016

2

3 3

4 1. Talige diversiteit in onderwijs: 4 assumpties 2. Meertalige realiteit 3. Conclusie: Omgaan met meertaligheid in onderwijs, tijd voor nieuwe recepten? 4

5 1. Kinderen met een migratieachtergrond spreken buiten de school/klas uitsluitend of overwegend hun thuistaal. 2. De taal die thuis wordt gesproken is de belangrijkste verklarende variabele voor schoolsucces van kinderen met een migratieachtergrond. 3. Kennis van de dominante taal is de conditie tot schoolsucces. 4. Kinderen (en hun ouders) die thuis een andere taal spreken dan de dominante taal moeten worden ondergedompeld in die taal en liefst zo jong mogelijk. Dus, kinderen toelaten om hun thuistaal te gebruiken op school heeft een negatieve impact op het T2 leren en derhalve op hun schoolsucces. Antwoorden gebaseerd op internationaal en Vlaams onderzoek (thuistaalproject, VALIDIV, MARS, MULAE) 5

6 Mixed-method onderzoek (BaO en SO) Kwantitatief (secundaire analyses op VALIDIV data. Enkel data BaO): 4de leerjaar 67 vestigingsplaatsen (Bru, Gent, Mijn) 1727 leerlingen waarvan 1068 MT Kwalitatief (data SO en BaO): Klasobservaties in 12 scholen Interviews met leerkrachten uit 30 scholen Focusgroepen & taalpaspoorten met 100 leerlingen uit 12 scholen Interviews met directies uit 12 scholen 6

7 ASSUMPTIE 1: Kinderen met een migratieachtergrond spreken buiten de school/klas uitsluitend of overwegend hun thuistaal. Geen empirische evidentie, het tegendeel is waar Is meerlagig, dynamischer en complexer dan verondersteld 7

8 Structuur: mindmap op een A3 blad Proces: stap per stap elk eigen kleurcode instructies op een apart blad eerst individueel nadien bespreken in groep Peilt per taal naar: Taalgebruik: associaties, personen, plaatsen, onderwerpen en frequentie Functies taal: dromen, denken, geheimen vertellen, boos worden, rekenen, met dieren praten Voorkeuren en sterktes wat betreft spreken, luisteren, lezen en schrijven

9 9

10 Binnen het gezin Altijd Ned Meestal Ned Soms Ned, soms AT Meestal AT Altijd AT Papa Mama Broers/zussen Buiten het gezin Weinig meertalige leerkrachten op school Andere talen zijn toegelaten voor anderstalige nieuwkomers of kleuters Nederlands wordt sterk met school geassocieerd 10

11

12 Andere talen Nederlands Dromen Denken Geheim Boos Rekenen Dieren 12

13

14 Toont individuele verschillen en complexe talige realiteit van leerlingen. Is een laagdrempelige manier om over meertaligheid en multiculturaliteit te praten in de klas. Geeft zowel leerkrachten als leerlingen nieuwe inzichten in hun (eigen) taalgebruik. Geeft thuistalen een plaats in de school en verbetert zo het welbevinden van leerlingen.

15 Bezorgt scholen een grondiger begrip van hun leerlingen en laat zo toe dat het schoolbeleid en de ondersteuning voor meertalige leerlingen gericht kan worden aangepast.

16 ASSUMPTIE 2: De taal die thuis wordt gesproken is de belangrijkste verklarende variabele voor schoolsucces van kinderen met een migratieachtergrond. Wanneer gecontroleerd voor andere variabelen meestal geen significante correlatie tussen thuistaal en schoolsucces; En als het verband significant is, is de effectgrootte meestal (zeer) klein; Socio-economische achtergrond is de sterkst verklarende variabele voor schoolsucces; Een causale lezing van een correlatie is een beginnersfout; 16

17 Altijd een Meestal een Soms andere taal (1) andere taal (2) Nederlands, soms een andere taal (3) Meestal Nederlands (4) Altijd Nederlands (5) Bruto BL MT lln Netto BL MT lln Altijd een andere taal (1) Meestal een andere taal (2) Soms Nederlands, soms een andere taal (3) Meestal Nederlands (4) Altijd Nederlands (5) Bruto WO MT lln Netto WO MT lln Voor Wereldoriëntatie Voor Begrijpend Lezen 17

18 Elke dag (1) Elke week (2) Elke maand (3) Minder dan één keer per maand (4) Nooit (5) Bruto WO MT lln Netto WO MT lln Voor Wereldoriëntatie Elke dag (1) Elke week (2) Elke maand (3) Minder dan één keer per maand (4) Nooit (5) Voor Begrijpend Lezen Bruto BL MT lln Netto BL MT lln 18

19 Er is angst bij leerkrachten en directies dat meertaligheid toelaten op school ten koste gaat van het Nederlands en zal leiden tot controleverlies en kliekjesvorming Kennis over meertaligheid bij leerkrachten en directies is beperkt Meertalige leerkrachten worden gezien als een troef voor de school 19

20

21 Stelling % (Vol. ) akkoord Anderstalige leerlingen zouden op school onderling geen vreemde taal mogen spreken. 77.3% De belangrijkste reden van de schoolachterstand van anderstalige leerlingen is hun gebrekkige kennis van het Nederlands. De schoolbibliotheek (klasbibliotheek, mediatheek) dient ook boeken te bevatten in de moedertaal van de leerlingen. 78.2% 12.8% Anderstalige leerlingen moeten op school ook de mogelijkheid krijgen hun moedertaal te leren. 6.8% Door op school ook de eigen moedertaal te spreken, leren anderstalige leerlingen onvoldoende Nederlands. 72.1% Anderstalige leerlingen moeten ook reguliere vakken aangeboden krijgen in hun moedertaal. 3.2% Het is belangrijker dat anderstalige leerlingen goed Nederlands leren dan de kennis van de eigen moedertaal te behouden. Het is in het belang van de anderstalige leerlingen als er straffen worden toegekend voor het spreken van de moedertaal op school. 44.7% 29.1%

22 Prestaties in samenhang met de stelling: Mijn leerkrachten vinden alleen Nederlands belangrijk ,8 53,2 52,0 57,6 59,0 54,8 61,4 63,4 62,0 Helemaal akkoord (1) Akkoord (2) Tussenin (3) Niet akkoord (4) Helemaal niet akkoord (5) 55,2 BL WO 22

23 Eentalige ideologie heeft impact: Op taalbeleid op school; Op beliefs van leerkrachten; Op beeldvorming van leerkrachten over leerlingen; Op handelen 23

24 Thuistaal bestraffen, wat zeggen leerlingen?

25 ASSUMPTIE 3: Kennis van de dominante taal is de conditie tot schoolsucces. Kwaliteit interactie > frequentie Effect andere variabelen Taalrepertoire verworven in context 25

26 ASSUMPTIE 4: Kinderen (en hun ouders) die thuis een andere taal spreken dan de dominante taal moeten worden ondergedompeld in die taal en liefst zo jong mogelijk. Dus, kinderen toelaten om hun thuistaal te gebruiken op school heeft een negatieve impact op het T2 leren en derhalve op hun schoolsucces. Er is geen empirische evidentie voor een exclusief T2 taalbadmodel; T2 taalbadbeleid (h)erkent niet of nauwelijks de meertalige repertoires van kinderen. Men bant ze vaak; Er is geen empirische evidentie dat het toelaten van de thuistaal van kinderen op school een negatief effect zou hebben op hun T2 ontwikkeling en op schoolsucces 26

27 We zetten al meer dan 15 jaar in op taal (i.e. kennis van het Standaard Nederlands) als belangrijkste hefboom tot schoolsucces. Zie achtereenvolgende (taal)beleidsnota s van Vlaamse onderwijsministers Verschuiving van breed gelijkekansenbeleid naar sterke focus (bijna exclusief) op taal Voorwaarde wordt steeds prominenter in discours, beleid en praktijk Exclusief inzetten op taalbadmodel Remediëringsprogramma s; bijspijkerklassen; pull-out klassen; (taal)niveaugroepen; Bannen/verbieden van andere taalrepertoires (o.a. thuistalen) van jongeren 27

28 Uit (internationaal) onderzoek blijkt dat taalbadmodel weinig effectief is (ongelijkheidskloof neemt toe) Sociolinguïstisch onderzoek wijst op een complexiteit en dynamiek van meertalige praktijken van jongeren om te communiceren; kennis te construeren en te delen Onderwijssociologisch onderzoek wijst op een veelheid aan verklarende factoren voor ongelijkheid in onderwijs (onderwijsbaarheidscultuur; futiliteitscultuur; tracking; ) Onderwijskundig onderzoek eveneens (leiderschap; krachtige leeromgeving; hoge verwachtingen; co-teaching; feedback; ) Taalbadmodel gaat in tegen inzichten over processen van tweede taalverwerving van de laatste 20 jaar Negatieve effecten van eentalige percepties/beliefs 28

29 Interactie, interactie, interactie, Thuis en school: verschillende repertoires Krachtige leeromgeving Positief, veilig klasklimaat Betekenisvolle activiteiten/taken Ondersteuning door interactie Gecontextualiseerd Langdurige processen Individueel verschillend Grillig 29

30 Iedereen zit met vragen: Hoe ga ik om met de meertalige realiteit in de les? Verbieden? Functioneel benutten? Onderwijzen? Wat betekent verbieden/benutten voor leerlingen/cursisten: cognitief, socio-emotioneel? Wat adviseer ik aan anderstaligen mbt tot hun MT buiten de les? Wat adviseer ik aan anderstaligen mbt tot hun communicatie thuis, met kinderen, vrienden, buiten de les? 30

31 Meertalige repertoires als bron voor leren: Meertalige repertoires van leerlingen benutten, in de klas, om de kansen tot ontsluiten van kennis; om kansen om kennis te construeren te vergroten Repertoires van leerlingen benutten als didactisch kapitaal Setting: Talig gemengde klassen L2 is dominant, maar mogelijkheden om L1 te gebruiken in functie van leren worden benut De leerkracht hoeft de aanwezige L1 s niet te spreken Een meertalig sociaal interactiemodel voor leren als alternatief voor taalleermodel

32 Thuistalen in een krachtige leeromgeving 32

33 Thuistaalproject: Geen negatief effect op leren schoolse taalvaardigheid Nederlands Geen negatief effect op leren in het algemeen Positief effect op zelfvertrouwen Validiv -project: In context van open meertalig beleid voelen alle leerlingen zich beter thuis (en zeker ook de meertalige leerlingen) Positief effect op gemengde vriendschapsrelaties Positief effect op percepties van leerkrachten E-validiv (meertalige tool) overwegend gebruik Nederlands; switches naar ET is functioneel (bvb betekenis woord op te zoeken of te checken) 68% van interactietijd blijft Nederlands. Van de 32% in de thuistaal is 21% taakinhoud, 42% taak management, 27% off task, 10% rest Turks wordt evenzeer als Ned ingezet - voor uitwisseling van betekenissen in een schools kader als in een peer kader 33

34 In open beleid zijn leerkrachten zich meer bewust van interactionele dynamieken van lln en kunnen ze meer mogelijkheden creëren om in een krachtige leeromgeving meertaligheid te laten benutten in functie van leren en ze kunnen hierin een positievere mediërende rol opnemen In scholen met streng eentalig beleid of met vaag beleid zie je worsteling bij leerkrachten of directies. 34

35 Rarara, wat ben ik? 35

36 To reject a child s language in the school is to reject the child. When the message, implicit or explicit, communicated to children in the school is Leave your language and culture at the schoolhouse door, children also leave a central part of who they are - their identities - at the schoolhouse door. When they feel this rejection, they are much less likely to participate actively and confidently in classroom instruction (Cummins, 2001, p. 19). Fauve.debacker@ugent.be

37 Thuis spreek ik ook! Om iedereen die met kinderen werkt hierbij te inspireren, werkten het Kruispunt Migratie-Integratie, de Pedagogische Begeleidingsdienst Stad Gent, het Steunpunt Diversiteit en Leren en het Regionaal Integratiecentrum Foyer een nieuwe bundel Thuis spreek ik ook! uit. Een 15-tal activiteiten, gericht op kinderen van 5 tot 12 jaar, bieden je de mogelijkheid samen talen te beleven en te ontdekken. Kinderen ervaren doorheen de activiteiten de positieve benadering van al hun talen en worden uitgedaagd hun vaardigheden op dit vlak te delen.

38 Is die taal van ver of van hier? Deze wegwijzer is bedoeld voor leerkrachten, coördinatoren en directies in het basisonderwijs en het secundair onderwijs die op hun school talensensibliserend willen werken in de klas en in het talenbeleid van de school. Het boekje bevat een conceptueel kader, handzame tips, inspirerende praktijkvoorbeelden en referenties aan lesmaterialen.

39 Haal meer uit meertaligheid! In Haal meer uit meertaligheid stellen de auteurs de bevindingen van het interuniversitaire Validiv-project ( Valorising Linguistic Diversity in Multiple Contexts of Primary Education ) voor aan een breed onderwijspubliek.