Adviezen na een wervelfractuur
U bent opgenomen in het Radboudumc voor de behandeling van een wervelfractuur. In deze folder vindt u adviezen en richtlijnen voor het bewegen. Deze gelden in ieder geval gedurende de eerste drie maanden. De arts bespreekt met u of ze langer nodig zijn. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, stel deze dan gerust aan de fysiotherapeut. Deze is bereikbaar via de telefoonnum mers op de achterzijde van deze folder. Behandeling wervelfractuur Bij een stabiele wervelfractuur is er geen sprake van kans op beschadiging van het ruggenmerg. Deze breuk wordt meestal behandeld met een aantal dagen bedrust. Hoeveel dagen hangt af van het advies van de arts en de ernst van de pijnklachten. De bedrust zorgt ervoor dat de bloeduitstorting bij de gebroken wervel afneemt. Daarna wordt gestart met mobiliseren onder begeleiding van een fysiotherapeut. Eventueel krijgt u een korset aangemeten. Bij een instabiele wervelfractuur is een stabiliserende operatie of een periode van bedrust noodzakelijk. Dit om het ontstaan of het verergeren van zenuwbeschadigingen en scheefstand van de wervelkolom te voorkomen. U mag pas uit bed als de fractuur stabiel is. Eventueel krijgt u een korset aangemeten. 1
Stabiliserende operatie De operatie waarbij de wervels gestabiliseerd worden heet een spondylodese. Hierbij worden een aantal wervels vastgezet. Bij een spondylodese wordt via de rugzijde of via de borst of buikzijde een snee (= incisie) gemaakt. De lengte van de incisie is per persoon verschillend. Er wordt bot bij de wervels gelegd en de wervels worden aan elkaar vastgemaakt met titanium fixatiemateriaal (schroeven en platen of staven). De constructie zorgt voor onbeweeglijkheid zodat de wervels kunnen vastgroeien. Dit duurt ongeveer drie maanden tot een jaar, zodat daarna de fixatie eigenlijk niet meer nodig is. De schroeven worden echter zelden of nooit meer verwijderd. De operatie duurt ongeveer drie uur. Het bot wat bij deze operaties gebruikt wordt, is afkomstig van de botbank. Wanneer dit niet mogelijk is, kan eigen bot uit de bekkenkam worden gebruikt. Het verschilt per patiënt voor wat voor type operatie gekozen wordt. Meestal worden twee wervels vastgezet maar soms ook meerdere. 2
Korset De behandelend arts beoordeelt of een korset nodig is. Het korset stimuleert het lichaam om tijdens het zitten, staan en lopen een gestrekte of rechtopstaande positie te handhaven of de druk van een bepaald deel van de wervel te verminderen. Het korset wordt meestal van (kunst)gips gemaakt door de gipskamer. Het is meestal niet afneembaar. De arts bespreekt ook met u welk type korset nodig is, wanneer en hoe lang u het korset moet dragen. Als u het korset alleen in belaste posities (zitten, staan en lopen) hoeft te dragen doet u het korset aan terwijl u ligt en komt u pas daarna via zijlig tot zit. Bedrust Het kan zijn dat de wervelfractuur wordt behandeld met een periode bedrust. Ook na de operatie volgen meestal een aantal dagen van bedrust. Door de arts wordt afgesproken of u nog plat in bed moet blijven of dat u wat meer rechtop mag zitten. Als u nog plat moet blijven liggen mag u alleen draaien als een boomstam. U draait met hulp van de verpleegkundige op uw zij waarbij uw schouders en heupen tegelijk draaien, zodat uw rug recht blijft. Deze manier van draaien wordt met u geoefend totdat u het zelf kunt. Gebruik geen grijpstang (papegaai) boven of naast uw bed. De fysiotherapeut komt bij u langs voor oefeningen in ruglig. Mobiliseren Als u uit bed mag, leert de fysiotherapeut u hoe u uit bed komt: u moet eerst op uw zij draaien door met de schouders en de heupen tegelijkertijd te draaien. Dan kunt u gaan zitten door met een rechte rug overeind te komen en daarna pas uit bed te stappen. De afstand die u kunt lopen wordt steeds vergroot, u leert hoe u naar het toilet gaat en hoe u in en uit de stoel komt. U loopt eventueel met een hulpmiddel tijdens de eerste dagen. Het is belangrijk dat u geheel zelfstandig wordt bij het uitvoeren van alle bovengenoemde bewegingen. Voordat u naar huis gaat, leert u ook traplopen en krijgt u uitleg over alles wat u wel of niet mag doen. 3
Adviezen voor de eerste drie maanden Liggen Af en toe gaan rusten is ontspannend voor uw rug en spieren. Wissel rust en activiteit steeds af, waarbij u geleidelijk aan steeds actiever wordt en minder hoeft te rusten. U mag op uw rug en op de zij liggen. Plaats bij het op de zij liggen een dik kussen tussen de knieen. Vermijd buikligging. Zitten Zitten is belastend voor de rug. Het is verstandig om de tijd dat u zit rustig op te voeren, waarbij het zitcomfort belangrijk is. Zit rechtop met steun in de rug op een hoge stoel. Een goede stoel heeft een hoge rugleuning, helt licht achterover en geeft steun in de lendenen. De voeten moeten daarbij op de grond rusten. Een tuinstoel geeft vaak een prettige zithouding. Sokken en schoenen aantrekken Sokken en schoenen aantrekken kunt u het beste liggend op de rug op bed doen zodat u niet zittend voorover hoeft te buigen. Lopen Lopen is goed om uw conditie weer te verbeteren en u mag dit opvoeren naar kunnen. Wissel lopen en rusten goed af. Spierpijn mag, mits dit na een nachtrust weer verminderd is. U mag niet langdurig staan, slenteren of hardlopen. Tillen In de eerste zes weken is het af te raden iets te dragen of tillen dat zwaarder is dan twee kilo. Let bij het tillen of het oprapen van een object goed op uw houding; ga er dichtbij staan, houd het dicht bij uw lichaam. Let op, niet bukken, maar til met een rechte rug en gebogen knieën. Probeer zoveel mogelijk draaibewegingen van de romp te vermijden; draai heup en schouders tegelijk. 4
Seks Vrijen hoeft geen probleem te zijn. U kunt geleidelijk aan alles weer doen en uitproberen, zolang dit geen aanhoudende toename van klachten geeft. Roken Aangetoond is dat roken een slechte invloed heeft op de wond- en botgenezing. U wordt zeer nadrukkelijk geadviseerd te stoppen met roken. Roken tijdens de periode na een operatie kan ernstige complicaties geven zoals een chronische wondinfectie. Deze complicaties kunnen tot hernieuwde operaties leiden en blijvende beschadigingen van het bewegingsapparaat tot gevolg hebben. Fietsen Is niet toegestaan tot de eerste policontrole, daarna alleen na toestemming van uw orthopeed. Fietsen op een hometrainer mag wel maar alleen met een lichte weerstand. Autorijden Zelf autorijden is niet toegestaan tot de eerste policontrole, daarna alleen na toestemming van uw orthopeed. Meerijden mag wel als u het kunt. Bij langere afstanden kunt u zonodig onderweg stoppen om even te lopen en uit te strekken. Of u op grond van verzekeringstechnische gronden wel of niet mag autorijden is ter beoordeling van uw verzekeraar en niet van de behandelend arts. Huishoudelijke activiteiten Wanneer u zich weer goed kunt redden met alle dagelijkse dingen, dan mag u starten met lichte huishoudelijke activiteiten (bijvoorbeeld stoffen, afwassen, strijken); breid dit geleidelijk uit naar kunnen, waarbij u steeds goed let op uw houding en de reactie van uw rug. Vooral werkzaamheden waarbij u steeds moet bukken en draaien (bijvoorbeeld stofzuigen, schrobben, dweilen) zijn belastend voor uw rug. Het is verstandig om dit soort activiteiten de eerste drie maanden achterwege te laten. Blijf niet langdurig in een licht voorovergebogen positie staan, bijvoorbeeld bij het aanrecht, het fornuis of de wastafel. Gebruik een hoge kruk om half zittend/staand dit soort activiteiten te doen. 5
Hardlopen / Zwemmen / Sporten / Tuinieren Tot de eerste policontrole is dit niet toegestaan en daarna alleen met toestemming van uw orthopeed. Hervatten van sport in de toekomst Het is belangrijk voordat u uw sport weer hervat dat de basisvoorwaarden daarvoor goed zijn: Alle dagelijkse dingen lukken probleemloos en uw basisconditie is weer voldoende op peil. De orthopeed heeft toestemming gegeven voor hervatting van uw sport. Afhankelijk van de soort sport die u beoefent zult u zich de specifieke eisen weer geleidelijk eigen moet maken in uw eigen tempo. Het kan zinvol zijn om deze sportspecifieke technieken onder begeleiding van een fysiotherapeut te trainen en in te slijpen. Werkhervatting Dit zal sterk afhangen van het soort werk dat u doet. In overleg met uw bedrijfsarts zal te zijner tijd een plan voor werkhervatting gemaakt worden. Als u hier vragen over hebt kunt u zich het beste tot hem wenden. Let op: bij onzekerheid over het wel of niet mogen uitvoeren van bepaalde niet genoemde activiteiten, raden wij u aan dit te bespreken op de eerste policontrole. Fysiotherapie Fysiotherapeutische behandeling thuis is in eerste instantie vaak niet nodig. U kunt bij een controle op de polikliniek samen met de arts bespreken of fysiotherapeutische begeleiding in een latere fase noodzakelijk is. Praktische tips voor thuis Het is handig om thuis een bed te hebben dat op de goede hoogte staat, zodat u er gemakkelijk in en uit komt (dus niet te hoog of te laag). Wanneer u geen bed heeft dat op de goede hoogte staat, dan is het eventueel mogelijk om tijdelijk een bed bij de thuiszorg te lenen. Een (losse) toiletverhoger is aan te bevelen. Deze kunt u zelf bij de thuiszorg lenen. 6
Een goede stoel waarin u prettig zit en die goede steun geeft, is ook erg belangrijk. De zitting van de stoel moet voldoende hoog zijn zodat u niet te diep hoeft te zitten en goed overeind kunt komen. Armleuningen zijn onmisbaar. Douchen is toegestaan. Na het douchen de wondjes droogdeppen. U mag de eerste week niet in bad. Droog houden van de wond bevordert een goede wondgenezing, dus kunt u beter ook geen afsluitende pleister op de wond plakken. Vermijd onverwachte bewegingen zoals slaan, stoten, trekken, duwen, vangen, werpen, springen, schoppen en dergelijke. Wissel rust en beweging goed met elkaar af. Het is zeker in het begin aan te raden minimaal drie keer per dag een half uur te rusten. U mag lopen, zitten, staan en liggen zoveel als uw lichaam toelaat. 7
Checklist Met behulp van deze lijst kunt u uw vorderingen bijhouden Röntgenfoto Gesprek met arts Bedrust ja/nee Duur: over het te volgen Operatie ja/nee beleid Korset ja/nee Draagtijd: 6 weken/ 3 maanden/ anders nl.* Korset Afneembaar ja/nee Dragen tijdens: Douchen Draaien in bed Start Oefeningen in bed Start Zitten op bedrand Start Zitten in de stoel Start Lopen op de afdeling Start Loophulpmiddel ja/nee Liggen / zitten/ staan/ lopen* met / zonder* Zelfstandig lopen op Start de afdeling Loophulpmiddel ja/nee Traplopen Start Wondcontrole Ontslaggesprek Controleafspraak *doorstrepen wat niet van toepassing is 8
05-2015-6845 Adres Fysiotherapie Centraal Ingang west Philips van Leydenlaan 15, route 388 6525 EX Nijmegen Contact 024 361 38 12 (bereikbaar van 8.00-12.00 uur) Radboud universitair medisch centrum