Fysiotherapie na een rugoperatie

Transcriptie

1 Fysiotherapie na een rugoperatie U bent geopereerd aan uw rug en u herstelt nu van de operatie. In deze folder leest u belangrijke informatie over de rugoperatie en het herstel daarna. Daar horen ook een aantal adviezen bij die u goed moet opvolgen. Tot slot staan in deze folder oefeningen beschreven die u thuis kunt doen om uw herstel te bevorderen. Herstel Bij een rughernia (HNP) of een vernauwing (stenose) van het wervelkanaal is in de meeste gevallen een zenuw bekneld geraakt. Deze zenuw is tijdens de operatie weer vrijgemaakt. De orthopedisch chirurg heeft de uitpuiling van de tussenwervelschijf of de botwoekering die de vernauwing veroorzaakt, verwijderd. Bij deze ingreep worden delen van de wervels en/of omliggende weefsels verwijderd. Hierdoor kan irritatie optreden. Dit kan weer druk op de zenuw geven. Hierdoor is het mogelijk dat u het gevoel heeft dat u direct na de operatie nog steeds klachten heeft. Het is zelfs mogelijk dat u pijn of tintelingen in het andere been kunt voelen. Dit is een echter normaal gevolg van de ingreep en zal langzaamaan verdwijnen. Wanneer u langzamerhand uw activiteiten weer gaat opbouwen, zult u merken dat er rek op het littekenweefsel ontstaat. Zolang het geen pijn doet, is dit juist goed, omdat het nieuwe weefsel zich moet aanpassen aan uw bewegingen. Als u voor de operatie last had van spierzwakte in uw benen als gevolg van uw rugklachten, zal dit enige tijd nodig hebben om te herstellen. Belasting en belastbaarheid Om op een goede manier bezig te zijn met uw herstel zijn de volgende twee begrippen belangrijk: Belasting: dit is de mate waarin u uw lichaam belast met dagelijkse activiteiten. Belastbaarheid: dit is wat uw lichaam aan kan wat betreft activiteiten.

2 Wat u van uw lichaam vraagt (belasting) moet afgestemd zijn op wat uw lichaam aan kan (belastbaarheid). Wanneer de belasting in verhouding tot de belastbaarheid te hoog is, kan dit klachten tot gevolg hebben. De belastbaarheid kan soms door invloeden van buitenaf wat minder zijn dan normaal, bijvoorbeeld door stress of een operatie. Daarom is het van belang dat u uw lichaam nu tijdelijk minder belast dan voor de operatie. Wanneer u de belasting geleidelijk aan gaat opbouwen, zal uw belastbaarheid ook weer gaan toenemen. In alle activiteiten zult u een trainingsopbouw moeten aanhouden om zo uw lichaam weer te laten wennen aan normale dagelijkse inspanningen. Als u een keer teveel doet, kunt u klachten krijgen. Daar hoeft u overigens niet van te schrikken. Pas uw belasting op dat moment aan en probeer het een paar dagen later opnieuw. Zo bent u de komende tijd bezig met uw herstel: het opbouwen van activiteiten om uw lichaam weer te laten wennen aan uw normale dagelijkse activiteiten. In de eerste zes weken is pijn in uw rug een goede graadmeter voor wat u wél kunt en wanneer u teveel van uw lichaam vraagt. Gouden regel is en blijft dat u geleidelijk aan weer van alles mag gaan doen en uitproberen, zolang dit geen pijn doet en/of blijvende toename van klachten geeft. De belastbaarheid van de wond is in het begin immers nog laag. Hieronder staan een aantal activiteiten beschreven met daarbij adviezen hoe u er het beste mee om kunt gaan. In en uit bed gaan Bij het uit bed gaan, buigt u één knie en het been waarover u gaat draaien blijft gestrekt. Vervolgens draait u in één beweging in zijlig, waarbij u uw schouders en heupen in één lijn houdt (als een boomstam rolt u zich om). Er mag namelijk geen draaiing in de wervelkolom plaatsvinden. Met uw bovenliggende arm duwt u zich met één hand op het matras op. U mag hierbij gebruik maken van uw onderliggende elleboog. U beweegt beide onderbenen uit bed en duwt zich gelijktijdig met de hand die op het matras staat op tot zit. Ook hier mag geen draaiing in de wervelkolom plaatsvinden. Bij het in bed gaan, gaat u op het matras zitten. Met behulp van uw handen beweegt u van zit naar zijlig; gelijktijdig legt u uw onderbenen op bed. Vanuit hier draait u in één beweging naar ruglig, waarbij u uw schouders en heupen in één lijn houdt (wederom omrollen als een boomstam).

3 Zitten Zorg dat u de eerste tijd na de operatie niet te lang stil zit. Zitten is namelijk erg belastend voor de rug. De druk op de wervels is dan maximaal. Maak er een gewoonte van ieder uur even rond te lopen. Bouw de tijd van het zitten heel rustig op. Het zitcomfort is hierbij erg belangrijk. Het is raadzaam om op een stoel te zitten met een hoge rugleuning, die zowel hoog als laag in de rug steun geeft. Daarnaast moet u voldoende zithoogte hebben, waardoor de benen naar uw gevoel op een natuurlijke wijze op de grond rusten. Na de operatie mag u hooguit 5 minuten aan één stuk zitten. Dit mag u maximaal vier keer verspreid over de dag doen. Van daaruit mag u het langzaam opbouwen. De tijd mag echter niet in één keer verdubbeld worden. Iedere dag mag u één minuut langer achter elkaar zitten. Wanneer u later eventueel pijn heeft, vanwege het te lang zitten, is dat een teken dat u over uw eigen grens bent heen gegaan. Wees daar dus alert op. Liggen Neem de eerste zes weken regelmatig rust door te gaan liggen. Dit is ontspannend voor uw rug en spieren. Wissel rust en activiteit steeds af, waarbij u geleidelijk aan steeds actiever wordt en minder hoeft te rusten. Tijdens het slapen moet uw rug voldoende steun krijgen van een stevig bed en matras, dat niet mag doorzakken. Na een nacht slapen, kan het zijn dat uw rug wat stijf is. Dit verdwijnt na een aantal maanden. Het is een goede gewoonte om s ochtends eerst even te oefenen, voordat u aan verdere activiteiten begint. Het is verstandig om gedurende de eerste maanden ook overdag minstens één keer een uurtje te rusten. Lopen Lopen is goed om uw conditie weer wat te verbeteren. U mag onbeperkt lopen zolang u geen klachten heeft. Daarnaast is het ook goed om rust te houden door te gaan liggen. Wissel lopen en rusten daarom goed af. Tillen Beperk het tillen in de herstelfase: til niet te vaak en til vooral niet te zwaar. Mocht u toch iets willen tillen of oprapen, let dan bij het tillen goed op uw houding. Zorg er voor dat uw rug recht is. Tijdens het tillen moet u goed door de knieën gaan. Algemene aandachtspunten bij het tillen zijn: Til rustig. Ga recht voor het object staan wat u wilt gaan tillen. Til de last zo dicht mogelijk bij het lichaam, ook al is het maar een krant.

4 Til niet boven schouderhoogte. Vermijd een maximaal voorovergebogen houding van de romp. Vermijd draaien en zijwaarts buigen van de romp. Til met twee handen. Oefeningen Bij het uitvoeren van de oefeningen is het belangrijk dat u binnen de pijngrens oefent. Het doel van deze oefeningen is voornamelijk om de zenuwwortel te rekken en de beweeglijkheid van uw rug en benen te vergroten. Oefening 1: Enkel beweging Ga recht in bed liggen en houd de benen gestrekt. Trek de voet naar u toe. Probeer in de eindstand 3 seconden vast te houden. Duw de voet weer van u af. Probeer weer 3 seconden vast te houden. De benen blijven stil liggen. Herhaal dit 10 keer afwisselend met uw linker- en rechterbeen. Deze oefening doet u 5 keer per dag. Oefening 2: Knie buigen Ga recht in bed liggen en houd uw rug recht. Schuif de hak over de onderlaag in de richting van uw billen en trek uw knie op. Schuif het been vervolgens weer langzaam terug over de onderlaag. Herhaal dit 10 keer afwisselend met uw linker- en rechterbeen.

5 Deze oefening doet u 5 keer per dag. Oefening 3: Knie strekken Ga recht in bed liggen en houd uw rug recht. Probeer het been zo gestrekt mogelijk te maken. Hierbij drukt u de knieholte naar beneden. Houd dit 3 seconden vast. Herhaal dit 10 keer afwisselend met uw linker- en rechterbeen. Deze oefening doet u 5 keer per dag. Oefening 4: Been verlengen Ga recht in bed liggen. Probeer uw bovenlichaam stil te houden. Houd uw benen gestrekt en strek afwisselend uw rechter- en linkerbeen weg zonder buiging in de knieën. Herhaal dit 5 keer afwisselend met uw linker- en rechterbeen. Deze oefening doet u 5 keer per dag. Oefening 5: Bekken kantelen

6 Ga recht in bed liggen. Buig uw knieën en zet de voeten plat op het bed. Kantel het bekken achterover door de buik- en bilspieren aan te spannen, zodat uw rug tegen de onderlaag wordt gedrukt. Houd dit 5 seconden vast. Kantel daarna het bekken voorover, door de buik te ontspannen en de rugspieren aan te spannen, zodat uw rug hol wordt. Houd dit ook 5 seconden vast. Uw romp en hoofd blijven stil liggen op de onderlaag. Blijf tijdens het oefenen goed doorademen. Herhaal afwisselend iedere beweging 5 keer. Deze oefening doet u 5 keer per dag. Oefening 6: Knie naar de borst Ga recht in bed liggen. Buig uw knieën en zet de voeten op de onderlaag. Met uw handen omvat u beide benen net onder de knie. De benen trekt u rustig met uw handen op in de richting van uw borst, totdat u een rekkend gevoel in uw onderrug voelt. Probeer dit 8 seconden vast te houden. Herhaal dit 3 keer. Deze oefening doet u 5 keer per dag.

7 Oefening 7: Been strekken in de lucht Ga recht in bed liggen. Trek één knie op tot uw bovenbeen verticaal staat. Probeer deze positie te handhaven met behulp van beide handen achter uw knie. Strek vervolgens langzaam uw opgetrokken knie tot u rek voelt aan de achterzijde van het bovenbeen. Houd deze positie 8 seconden vol en buig dan het been. Wissel vervolgens af met het andere been. Herhaal dit 5 keer afwisselend met het linker- en rechterbeen. Deze oefening doet u 5 keer per dag. Activiteiten na 6 weken Als u zich weer goed kunt redden met alle dagelijkse dingen, dan mag u zes weken na ontslag starten met lichte huishoudelijke activiteiten (zoals stoffen, afwassen, strijken). Let goed op met bukken en bij tillen. Breid deze activiteiten geleidelijk uit en let steeds goed op uw houding en de reactie van uw rug. Vooral werkzaamheden waarbij u steeds moet bukken en draaien (zoals stofzuigen, schrobben, dweilen) zijn belastend voor uw rug. Het is verstandig om dit soort activiteiten de eerste drie maanden achterwege te laten. Na drie maanden kunt u alle werkzaamheden weer uitvoeren. Fietsen De eerste zes weken na de operatie mag u nog niet fietsen. Oefen daarom, zo mogelijk, eerst op de hometrainer om uw kracht en uithoudingsvermogen te verbeteren. Bespreek de opbouw van de fietsduur met uw fysiotherapeut. Als u weer buiten mag gaan fietsen, begin dan rustig met kleine afstanden op een vlakke ondergrond (asfalt). Wees voorzichtig met op- en afstappen. Om dit eenvoudiger te maken,

8 kunt u eventueel gebruik maken van een fiets met lage instap of een damesfiets. Begeef u niet meteen in het drukke verkeer. Geleidelijk aan kunt u de afstand uitbreiden. Autorijden In eerste instantie laat u zich rijden. Als u zes weken na ontslag in staat bent om zonder problemen een tijdje te zitten, mag u weer proberen auto te rijden. Uw zithouding in de auto is belangrijk. Begin met kleine stukjes op vlakke wegen in een rustige omgeving. Heeft u nog krachts- of gevoelsuitval in uw been? Dan mag u voorlopig niet autorijden. Vraag bij uw verzekeraar voor de zekerheid na of u de eerste tijd na de operatie verzekerd bent. Zwemmen Zodra de wond genezen is, mag u gaan zwemmen. Meestal is dat na ongeveer 2 weken. Het zwemmen is vooral goed om uw rug weer soepel en beweeglijk te maken. Begin rustig met ontspannen bewegen en lopen in het water. Bouw dit uit naar gewoon zwemmen. Rugzwemmen is over het algemeen minder belastend dan borstzwemmen. Let op de reacties van uw rug en pas de inspanning daarop aan. Vlinderslag wordt afgeraden. Werkhervatting Dit zal sterk afhangen van het soort werk dat u doet. In overleg met uw behandelend arts mag u lichte werkzaamheden (bijvoorbeeld werken aan een bureau) na zes weken hervatten. Het is verstandig om na een half uur zitten even rond te lopen. De zwaardere werkzaamheden (werk waarbij veel getild moet worden) mogen na ongeveer drie maanden worden hervat. Sporten Voordat u uw sport weer hervat, is het belangrijk dat de basisvoorwaarden daarvoor goed zijn. Dat wil zeggen dat alle dagelijkse dingen probleemloos lukken en uw basisconditie weer voldoende op peil is. Afhankelijk van de sport die u beoefent, zult u zich de specifieke eisen weer geleidelijk eigen moet maken in uw eigen tempo. Het kan zinvol zijn om deze sportspecifieke technieken onder begeleiding van een fysiotherapeut te trainen. Na ongeveer zes maanden kunnen alle sporten worden hervat, maar probeer wel rustig uit wat wel en niet goed gaat. Seks Seksuele gemeenschap hoeft u niet te vermijden. Probeer gewoon uit wat u het prettigst vindt. Na het ontslag

9 U mag naar huis als u zelfstandig in- en uit bed kunt komen, kleine functionele afstanden kunt lopen en eventueel kunt traplopen. Daarnaast moet u op de hoogte zijn van de leefregels en de opbouw van activiteiten tot aan de eerste controle. Zeven tot tien dagen na de rugoperatie komt u op de polikliniek fysiotherapie terug op controle. Bij ontslag krijgt u hiervoor een afspraak mee. De controle zal zich voornamelijk richten op de situatie thuis, het beoordelen van het looppatroon en op de gedoseerde opbouw van activiteiten. Eventueel worden ook de oefeningen herhaald die in de kliniek aan bod zijn gekomen. De poliklinische controle is in principe eenmalig. Tips voor thuis Het is handig om thuis een bed te hebben dat op goede hoogte staat (ter hoogte van de knieholte), zodat u er gemakkelijk in en uit komt. Een toiletverhoger kan prettig zijn. Deze kunt u zelf bij de thuiszorg lenen. Een goede stoel, waarin u prettig zit en die goede steun geeft, is ook erg belangrijk. De zitting van de stoel moet voldoende hoog zijn, zodat u niet te diep hoeft te zitten en goed overeind kunt komen. Armleuningen zijn onmisbaar. Controleafspraak bij de fysiotherapeut 10 tot 14 dagen na de operatie heeft u een afspraak bij de fysiotherapeut in het Maasziekenhuis. Tijdens deze afspraak controleert de fysiotherapeut of uw herstel naar verwachting verloopt. Deze controleafspraak valt niet binnen de basisverzekering. Als u aanvullend verzekerd bent, vergoedt uw zorgverzekeraar de kosten geheel of gedeeltelijk. Dit is afhankelijk van de polisvoorwaarden van uw zorgverzekering. Bent u niet aanvullend verzekerd? Dan moet u de kosten zelf betalen. Hiervoor krijgt u een rekening thuisgestuurd. Mocht u om deze reden geen gebruik willen maken van deze controleafspraak, meldt u dit dan bij de afdeling Fysiotherapie. Op werkdagen is de afdeling Fysiotherapie op telefoonnummer Vragen? Heeft u nog vragen? Schrijf ze op en stel ze gerust tijdens de behandeling.

10 Heeft u thuis nog vragen? Dan kunt u altijd contact opnemen met de afdeling fysiotherapie op telefoonnummer of via therapie@pantein.nl. November 2017 versie 2 FYS005