Palliatieve Zorg en Euthanasie Symposium De arts van morgen 1 maart 2018 Karen Van Beek Radiotherapeut-oncoloog en Palliatief arts UZL
Palliatieve Zorg Verbetering van kwaliteit van leven van patiënten met een levensbedreigende aandoening en hun naasten - door het voorkomen en verlichten van lijden - door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. WHO 2006 http://www.who.int/cancer/palliative/definition/en/
Palliatieve Zorg Is gericht op het lenigen van Fysiek lijden Psychisch lijden Sociaal lijden Spiritueel lijden
Palliatieve Zorg Beschouwt de dood als een normaal proces Heeft noch de intentie het leven te verlengen noch het te verkorten Integreert de psychosociale en spirituele aspecten in de patiëntenzorg Zorgt voor ondersteuning van zowel de patiënt als zijn familie Maakt gebruik van een interdisciplinaire structuur (team) Heeft tot doel de levenskwaliteit te verbeteren Begint vroeg in het verloop van de ziekte, tezamen met therapieën die erop gericht zijn de ziekte te bestrijden of het leven te verlengen
Organisatie PZ Vlaanderen 15 Thuiszorgequipes Referenten PZ RVT FPZV 15 netwerken Palliatief support team 29 PZE
Euthanasie Euthanasie is het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een arts op duurzaam verzoek van de patiënt die ondraaglijk en uitzichtloos lijdt en dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening. Elke arts heeft het recht hier wel of niet op in te gaan, niet de plicht. Deontologische doorverwijsplicht (Orde der artsen 6 mei 2017)
Dogmatisch Vijanden, vrienden of buren? PZ verlengt nog verkort leven doden Programmatisch Absoluut respect voor de wil van de zieke Pragmatisch Zorgvuldige holistische omkadering voor zorgverleners, patiënt en naasten M. Desmet, Palliatief arts Jessa
Palliatieve filter Taak van het palliatief team Informatie geven over alle mogelijkheden inzake palliatieve zorg en palliatieve sedatie Nog verdere pijn- en symptoomcontrole en uitbreiding van het DNR beleid Holistische benadering Inschakelen van psycholoog Organiseren van familiegesprekken
Palliatieve sedatie Palliatieve sedatie is het toedienen van een slaapmiddel, op vraag van de terminale patiënt, waarbij het lichamelijk en/of psychisch lijden zo groot is en waarbij de palliatieve comforttherapie ontoereikend is Kan intermittent of continu worden gegeven De intentie is niet het stervensproces te bespoedigen, wel het comfort te verhogen.
Evolutie strategie in de tijd Curatieve setting Palliatieve therapie setting Palliatieve zorg setting Terminale zorg setting CURATIEVE THERAPIE PALLIATIEVE THERAPIE SUPPORTIEVE ZORG/THERAPIE PALLIATIEVE ZORG Tijd
ASCO 2012 en 2017 PZ vroegtijdig geïntegreerd met kankerbehandeling betere uitkomst voor patiënt en familie Verbetering in symptomen Betere levenskwaliteit Betere patient tevredenheid Verminderde belasting van mantelzorg Snellere verwijzing en gebruik van palliatieve zorgmogelijkheden (PST, PE, Pall thuiszorg) Minder onnodige opnames op intensieve zorgen ASCO guideline JCO 2017 Vanbutsele et al. Lancet Oncology 2018
Indicatie voor palliatief stadium PALLIATIEVE ZORG INDICATOR TOOL (PICT) STAP 1: BEVRAAG Zou ik verbaasd zijn indien deze patiënt zou sterven in de volgende 6-12 maanden? (Neen) STAP 2: ZIJN TWEE OF MEERDERE ALGEMENE KLINISCHE INDICATOREN AANWEZIG? - Slechte functionele toestand (beperkte zelfzorg; in bed of stoel voor 50% van de dag) of verslechterende functionele toestand - Progressief gewichtsverlies (> 10%) over de laatste 6 maanden - Twee of meer ongeplande ziekenhuisopnames in de laatste 6 maanden - Een nieuwe diagnose van een progressieve levensverkortende diagnose - Twee of meer vergevorderde of complexe aandoeningen (polipathologie) - Patiënt is in een woon- en zorgcentrum of heeft meer zorg thuis nodig
Indicatie voor palliatief stadium STAP 3: ZIJN ER TWEE OF MEER ZIEKTEGERELATEERDE INDICATOREN AANWEZIG? Hartaandoening Respiratoire aandoening Kanker - NYHA klasse III/IV hartfalen, ernstige klepziekte, of extensief coronair- veneus lijden - Ademnood of pijn in de borst bij rust of bij minimale inspanning - Persisterende symptomen ondanks optimale therapie - Systolische bloeddruk <100 mm Hg of / en polsslag > 100 - Nierbeperkingen (egfr<30ml/min) - Cardiale cachexie - Twee of meer acute episodes waarbij intraveneuze behandeling nodig was in de laatste 6 maanden - Ernstige luchtwegobstructie (FEV1<30%) of restrictief deficiet (vitale capaciteit <60%, transfer factor < 40%) - Voldoet aan criteria voor lange termijn zuurstof therapie (PaO2<7.3kPa) - Ademnood bij rust of bij minimale inspanning tussen de opstoten - Persisterende ernstige symptomen ondanks optimale therapie - Symptomen van rechter hartfalen - Lage BMI (<21) - Meer spoedopnames (> 3) voor infectueuze opstoten en/of respiratoir falen in het voorbije jaar - Functionele toestand verslechtert door metastasen en / of co-morbiditeiten - Persisterende symptomen ondanks optimale palliatieve oncologische behandeling of te zwak voor oncologische behandeling Neurologische aandoening - Progressieve verslechtering in fysiek en/of cognitief functioneren ondanks optimale therapie - Symptomen die complex zijn en moeilijk te controleren - Spraakproblemen met verhoogde moeilijkheid om te communiceren en/of progressieve dysfasie - Herhaalde aspiratiepneumonie; ademnood of respiratoir falen
Indicatie voor palliatief stadium Nierziekte Leverziekte Dementie - Stadium 4 of 5 chronische nierziekte (egfr < 30ml/min) - Conservatieve nierbehandeling omwille van polipathologie - Verslechtering ondanks nierfunctievervangende therapie met persisterende symptomen en / of verhoogde afhankelijkheid - Niet opstarten van dialyse omwille van mislukken van niertransplantatie - Nieuwe levensverkortende ziekte of nierfalen als een complicatie van een andere ziekte of behandeling - Gevorderde cirrhose met een of meerdere complicaties: (1) onhandelbare ascites, (2) hepatische encephalopathie, (3) hepatorenaal syndroom, (4) bacteriële peritonitis, (5) herhaalde variceale bloedingen - Serum albumine <25g/l en prothrombine tijd verhoogd of INR verlengd (INR>2) - Hepatocellulair carcinoom - Niet in aanmerking voor levertransplantatie - Onvermogen om zich te kleden, te stappen of te eten zonder hulp; onvermogen om betekenisvol te communiceren - Verslechtering van eetproblemen (dysfagie of dementiegerelateerd); nood aan gepureerd of zacht voedsel of supplementen - Herhaalde koortsepisodes of infecties; aspiratiepneumonie - Incontinentie voor urine of stoelgang STAP 4: GA DE NODEN VAN DE PATIËNT EN ZIJN/HAAR FAMILIE VOOR PALLIATIEVE EN SUPPORTIEVE ZORG NA. HERBEKIJK DE BEHANDELING/ MEDICATIE. PLAN ZORG. OVERWEEG INCLUSIE VAN PATIËNT IN PALLIATIEF ZORGREGISTER. Officiële versie: Supportive & Palliative Care Indicator Tool (SPICT) University of Edinburgh & NHS Officiële vertaling naar Nederlands: Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen
Triggers voor zorgplanning Scharniermomenten Verandering in de medische situatie - een nieuwe opname - een bijkomende diagnose - multidisciplinair consult - verandering van therapie - verandering in behandeldoelen - verlaagde functionaliteit - minder comfort - complicaties - Verandering in de ziektebeleving - patiënt kan niet meer thuis verzorgd worden - mantelzorger wordt zelf ziek - ingrijpende levensgebeurtenissen (overlijden van partner of kind; kan ook in positieve zin: vb. geboorte kleinkind, hernieuwde contacten) - verschuiving in kwaliteit van leven - verschuiving in de draagkracht van patiënt - uitingen van bekommernissen en zinsvermindering -
J. Pall Medicine 2018 Include Patient's Bucket List in End-of-Life Care Conversations Bucket List Common items on a Bucket list - Desire to travel - Desire to accomplish a personal goal - Desire to achieve specific milestones - Desire to spend quality time with friends and family - Desire to achieve financial stability - Desire to do a daring activity
Therapeutische hardnekkigheid Een onevenredige inzet van medische middelen in verhouding tot het te verwachten resultaat in termen van duur en kwaliteit van het verlengde leven De dood wordt op een zinloze wijze uitgesteld Verlengt of bemoeilijkt de doodstrijd van de patiënt
Terminale zorg Communicatie (team, patiënt, familie, huisarts) Stoppen onnodige medicatie, stop ICD Stop nemen parameters Geen labo onderzoeken meer Medicatie PO omzetten naar SC of IV Afscheidsritueel
Belang basiskennis PZ! Pijn- en symptoomcontrole Palliatieve zorgmogelijkheden Communicatie Vroegtijdige zorgplanning Levenseindebeslissingen Psychosociale en spirituele zorg Teamwerk Terminale zorg