een waardig levenseinde

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "een waardig levenseinde"

Transcriptie

1 De Bogaard 28 januari 2010 Sint Truiden 6 oktober 2011 een waardig levenseinde Wim Distelmans Leerstoel Waardig Levenseinde demens.nu aan de VUB

2 zorg rond het levenseinde

3 zorg rond het levenseinde hele evolutie

4 zorg rond het levenseinde hele evolutie halve eeuw medische spitstechnologie

5 zorg rond het levenseinde hele evolutie halve eeuw medische spitstechnologie veel leed vermijden (bv. levensverlenging, -kwaliteit)

6 zorg rond het levenseinde hele evolutie halve eeuw medische spitstechnologie veel leed vermijden (bv. levensverlenging, -kwaliteit) maar nieuw leed creëren

7 zorg rond het levenseinde hele evolutie halve eeuw medische spitstechnologie veel leed vermijden (bv. levensverlenging, -kwaliteit) maar nieuw leed creëren (bv. stervensverlenging)

8 zorg rond het levenseinde

9 zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie

10 zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie toenemende vergrijzing

11 zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie toenemende vergrijzing maatschappelijk debat

12 zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie toenemende vergrijzing maatschappelijk debat therapeutische hardnekkigheid

13 zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie toenemende vergrijzing maatschappelijk debat therapeutische hardnekkigheid palliatieve zorg

14 zorg rond het levenseinde halve eeuw medische spitstechnologie toenemende vergrijzing maatschappelijk debat therapeutische hardnekkigheid palliatieve zorg beslissingen bij het levenseinde (inclusief euthanasie)

15 zorg rond het levenseinde

16 zorg rond het levenseinde grensverleggende

17 zorg rond het levenseinde grensverleggende & levensverlengende behandelingen

18 zorg rond het levenseinde grensverleggende & levensverlengende behandelingen ethisch reflecteren

19 overlijdens in Vlaanderen

20 overlijdens in Vlaanderen bijna 50 %: beslissing bij het levenseinde Bilsen et al., 2009

21 overlijdens in Vlaanderen bijna 50 %: medisch begeleid levenseinde Bilsen et al., 2009

22 overlijdens in Vlaanderen bijna 50 %: gestuurd levenseinde Bilsen et al., 2009

23 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen)

24 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling

25 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling

26 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling

27 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve palliatieve sedatie

28 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek

29 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding

30 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

31 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie levensbeëindiging door een arts op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt

32 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie Bilsen et al, 2009

33 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie Bilsen et al, 2009

34 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 1.8% 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie Bilsen et al, 2009

35 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 1.8% 4. levensbeëindiging zonder verzoek 2% 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie Bilsen et al, 2009

36 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 1.8% 4. levensbeëindiging zonder verzoek 2% 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie 1.9% Bilsen et al, 2009

37 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 1.8% 4. levensbeëindiging zonder verzoek 2% 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie 1.9% = 1900 Belgen per jaar Bilsen et al, 2009

38 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 1.8% 4. levensbeëindiging zonder verzoek 2% 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie Bilsen et al, 2009

39 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 44% 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 1.8% 4. levensbeëindiging zonder verzoek 2% 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie Bilsen et al, 2009

40 44% 2% beslissingen rond het levenseinde 1.8% (bijna 50 % van alle sterfgevallen) verzaken aan therapeutische hardnekkigheid 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

41 44% 2% beslissingen rond het levenseinde 1.8% (bijna 50 % van alle sterfgevallen) verzaken aan therapeutische hardnekkigheid 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

42 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 44% zelfd palliatieve zorg % 4. levensbeëindiging zonder verzoek 2% 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

43 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) zelfd levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie 44% palliatieve zorg 1.8% 2% initiatief van patiënt

44 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

45 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie legitiem medisch handelen Orde van Geneesheren

46 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie cave: eenzijdige beslissingen

47 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie passief handelen

48 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie passieve euthanasie

49 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

50 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie passief

51 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie passief versus actief

52 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie intentie primeert niet techniek

53 beslissingen rond het levenseinde (bijna 50 % van alle sterfgevallen) 1. stoppen van behandeling 2. niet opstarten van behandeling 3. opdrijven pijnstilling/palliatieve palliatieve sedatie 4. levensbeëindiging zonder verzoek 5. hulp bij zelfdoding 6. euthanasie

54 euthanasiewet

55 euthanasiewet meerderjarig

56 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam

57 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam

58 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam

59 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek)

60 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) ongeneeslijke, ernstige aandoening door ziekte / ongeval

61 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos

62 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden

63 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal

64 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal 2 de arts

65 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal 2 de arts (bv. LEIFarts)

66 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal 2 de arts (bv. LEIFarts) niet-terminaal terminaal 2 de en 3 de arts (bv. LEIFarts)

67 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal 2 de arts (bv. LEIFarts) niet-terminaal terminaal 2 de en 3 de arts (bv. LEIFarts) 1 maand wachttijd

68 euthanasiewet meerderjarig handelingsbekwaam/wilsbekwaam vrijwillig, herhaald, duurzaam (schriftelijk verzoek) medisch uitzichtloos ondraaglijk lijden terminaal 2 de arts (bv. LEIFarts) niet-terminaal terminaal 2 de en 3 de arts (bv. LEIFarts) 1 maand wachttijd wilsverklaring euthanasie (voorafgaand)

69 wilsverklaring euthanasie

70 wilsverklaring euthanasie niet meer bij bewustzijn

71 wilsverklaring euthanasie bewusteloos

72 wilsverklaring euthanasie niet meer bij bewustzijn

73 wilsverklaring euthanasie niet meer bij bewustzijn onomkeerbaar

74 wilsverklaring euthanasie niet meer bij bewustzijn onomkeerbaar COMA.

75 wilsverklaring euthanasie niet meer bij bewustzijn onomkeerbaar COMA euthanasie

76 wilsverklaring euthanasie bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar

77 wilsverklaring euthanasie bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar hersentumoren, hersenmetastasen, carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie,

78 wilsverklaring euthanasie bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar hersentumoren, hersenmetastasen, carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie, géén euthanasie

79 wilsverklaring euthanasie bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar hersentumoren, hersenmetastasen, carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie, géén euthanasie

80 wet patiëntenrechten

81 wet patiëntenrechten levenstestament

82 wet patiëntenrechten negatieve wilsverklaring (voorafgaand)

83 wet patiëntenrechten negatieve wilsverklaring (voorafgaand) bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar

84 wet patiëntenrechten negatieve wilsverklaring (voorafgaand) bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar hersentumoren, hersenmetastasen carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie,

85 wet patiëntenrechten negatieve wilsverklaring (voorafgaand) bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar hersentumoren, hersenmetastasen carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie, wél behandeling weigeren

86 wet patiëntenrechten negatieve wilsverklaring (voorafgaand) bij aangetast bewustzijn onomkeerbaar hersentumoren, hersenmetastasen carcinomateuze meningitis, recidiverende hersenbloedingen, HIV encephalopathie, lever- en nierfalen, (Alzheimer) dementie, wél behandeling weigeren voedsel en vocht

87 wettelijk kader

88 wettelijk kader niet evident

89 wettelijk kader niet evident collectieve onwetendheid

90 LEIF

91 LEIF LevensEinde InformatieForum

92 LEIF LevensEinde InformatieForum opgericht in februari 2003

93 LEIF LevensEinde InformatieForum opgericht in februari 2003 n.a.v. 3 wetten (eind 2002) patiëntenrechten palliatieve zorg euthanasie

94 LEIF LevensEinde InformatieForum

95 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners

96 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad)

97 Belgie meer dan 300 Vlaanderen Wallonie Vlaanderen Oostende Brugge Roeselare 20 km Kortrijk Gent LEIFartsen in Vlaanderen centraal nummer Antwerpen Turnhout Mechelen Leuven Brussel Hasselt Maaseik

98 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad)

99 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad) LEIFnurses

100 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad) LEIFnurses, LEIFopleiding (apothekers, )

101 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad) LEIFnurses, LEIFopleiding (apothekers, ) LEIFlijn (telefonische hulplijn; )

102 LEIF LevensEinde InformatieForum competente, objectieve hulpverleners LEIFartsen (LEIFdraad) LEIFnurses, LEIFopleiding (apothekers, ) LEIFlijn (telefonische hulplijn; ) LEIFblad (educatieve brochure)

103 LEIF

104 LEIF juni ste druk gelanceerd

105 LEIF juni ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers

106 LEIF juni ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers september 2008

107 LEIF juni ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers september exemplaren verdeeld

108 LEIF juni ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers september exemplaren verdeeld 2de druk

109 LEIF juni ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers september exemplaren verdeeld 2de druk september exemplaren verdeeld

110 LEIF juni ste druk gelanceerd naar huisartsen, apothekers september exemplaren verdeeld 2de druk september exemplaren verdeeld september exemplaren verdeeld!

111 LEIF

112 LEIF gratis verkrijgbaar

113 LEIF gratis verkrijgbaar apotheker

114 LEIF gratis verkrijgbaar apotheker openbare bibliotheek

115 LEIF gratis verkrijgbaar apotheker openbare bibliotheek gemeente

116 het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten

117 het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament )

118 het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie

119 het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie

120 het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling

121 het LEIFblad bevat àlle wettelijke documenten 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

122 hiermee: voorafgaande zorgplanning 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

123 wat doen met deze documenten? 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

124 wat doen met deze documenten? kopie aan huisarts, vertrouwenspersoon, familieleden, 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

125 wat doen met deze documenten? welke zijn ook registreerbaar op de gemeente? 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

126 wat doen met deze documenten? welke zijn ook registreerbaar op de gemeente? 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

127 wat doen met deze documenten? welke zijn ook registreerbaar op de gemeente? 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) NIET 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap NIET

128 wat doen met deze documenten? alle registreerbaar bij Recht op Waardig Sterven 1. negatieve wilsverklaring ( levenstestament ) 2. wilsverklaring euthanasie 3. verklaring voor orgaandonatie 4. verklaring inzake de wijze van teraardebestelling + document + document 5. lichaam schenken aan de wetenschap

129 LEIF een waardig levenseinde

130 LEIF een waardig levenseinde voor iedereen

131 LEIF een waardig levenseinde voor iedereen met respect voor de wil van iedereen

132

13 november 2009. palliatieve geneeskunde VUB

13 november 2009. palliatieve geneeskunde VUB 13 november 2009 Het wettelijk kader van de levenseindebeslissingen Wim Distelmans MD MPH PhD palliatieve geneeskunde VUB zorg rond het levenseinde hele evolutie halve eeuw medische spitstechnologie veel

Nadere informatie

EUTHANASIE standpunten & producten Wim Distelmans MD

EUTHANASIE standpunten & producten Wim Distelmans MD Ter Elst 6 november 2007 EUTHANASIE standpunten & producten Wim Distelmans MD MD PhD palliatieve geneeskunde VUB zorg rond het levenseinde palliatieve zorg goed alternatief voor therapeutische hardnekkigheid

Nadere informatie

wat breng ik in orde voor mijn euthanasie? Wim Distelmans leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB

wat breng ik in orde voor mijn euthanasie? Wim Distelmans leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB wat breng ik in orde voor mijn euthanasie? Wim Distelmans leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB sinds 2002: 3 unieke wetten wet patiëntenrechten wet palliatieve zorg euthanasiewet sinds

Nadere informatie

tien jaar controversiële euthanasiewet?

tien jaar controversiële euthanasiewet? tien jaar controversiële euthanasiewet? tien jaar aanloop naar meer inspraak en zelfbeschikking van ernstig zieken Wim Distelmans sinds 2002: België sinds 2002: België enige land ter wereld met 3 wetten

Nadere informatie

De LEIFarts (en médecin EOL) is de Belgische SCENarts

De LEIFarts (en médecin EOL) is de Belgische SCENarts De LEIFarts (en médecin EOL) is de Belgische SCENarts Wim Distelmans MD PhD voorzitter LEIF leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de Vrije Universiteit Brussel Nederland en België uniek wereldwijd

Nadere informatie

Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE

Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie SEL Zuid-West-Vlaanderen Lokale Steunpunten Thuiszorg 18 mei, 15 juni en 27 juni 2017 VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE Halve eeuw medische spitstechnologie

Nadere informatie

Beslissingen omtrent het levenseinde

Beslissingen omtrent het levenseinde Beslissingen omtrent het levenseinde Heb je er al over nagedacht? Als ik mijn vrouw niet meer herken, wil ik euthanasie (Etienne Vermeersch) Dit is volgens de wet onmogelijk! als ik mijn vrouw niet meer

Nadere informatie

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM??? Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?

Nadere informatie

Dossier Voorafgaande zorgplanning

Dossier Voorafgaande zorgplanning Dossier Voorafgaande zorgplanning Elk jaar komen heel wat mensen in een situatie terecht waarin ze, omwille van een onomkeerbare coma, dementie of een andere aandoening, niet meer in staat zijn om zelf

Nadere informatie

Congres VVSG + Leif 13/11/2009

Congres VVSG + Leif 13/11/2009 Congres VVSG + Leif 13/11/2009 Leidraden bij beslissingen aan het levenseinde Congres VVSG, LEIF en Palliatief Netwerk Brussel/Halle/Vilvoorde 13 november 2009 Het wettelijk kader van de levenseindebeslissingen

Nadere informatie

Euthanasie en wilsverklaringen

Euthanasie en wilsverklaringen Euthanasie en wilsverklaringen Wetenschappelijke vergadering AZ Damiaan Oostende Woensdag 6 mei 2015 Ann Vandenbroucke geriater Levenseinde Inhoud : LEIF Levenseinde beslissingen Euthanasiewet - voorwaarden

Nadere informatie

6. Palliatieve zorg, vroegtijdige zorgplanning en euthanasie

6. Palliatieve zorg, vroegtijdige zorgplanning en euthanasie 6. Palliatieve zorg, vroegtijdige zorgplanning en euthanasie 6.1 Palliatieve zorg Palliatieve zorg is de totaalzorg voor mensen met een levensbedreigende aandoening bij wie geen genezende behandeling meer

Nadere informatie

Casus Hoe wensen mensen te sterven? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning. Samen werken rond. Vroegtijdige Zorgplanning

Casus Hoe wensen mensen te sterven? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning. Samen werken rond. Vroegtijdige Zorgplanning DEELSEL Gent : (SEL : samenwerking Eerste Lijn) Samen werken rond vroegtijdige zorgplanning Samen werken rond Vroegtijdige Zorgplanning Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Uitgangspunt van dit project : Toename

Nadere informatie

Wens. Wil. Wet. Over het levenseinde

Wens. Wil. Wet. Over het levenseinde Wens. Wil. Wet. Over het levenseinde Inhoud Recht op informatie 3 Wens. Wil. Wet. 5 Ik wil met mijn papieren in orde zijn 7 Ik ben bij mijn volle verstand en wil nù mee beslissen 8 Wat met behandelingen

Nadere informatie

www.leif.be LevensEinde InformatieForvm Opleidingen Vormingsbrochure academiejaar 2011-2012 Leifl ijn 078 15 11 55

www.leif.be LevensEinde InformatieForvm Opleidingen Vormingsbrochure academiejaar 2011-2012 Leifl ijn 078 15 11 55 LevensEinde InformatieForvm Opleidingen Het LEIF project is een open initiatief en bestaat uit mensen en verenigingen die streven naar een waardig levenseinde voor iedereen, waarbij respect voor de wil

Nadere informatie

Voorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten

Voorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten Voorafgaande zorgplanning en omgaan met het levenseinde informatie voor patiënten 2 Wilsverklaring en levenseinde Stilstaan bij je levenseinde is nooit gemakkelijk. Toch kan het zinvol zijn erover na te

Nadere informatie

bevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB

bevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB bevindingen van de evaluatiecommissie Wim Distelmans MD PhD MPH titularis leerstoel Waardig Levenseinde van demens.nu aan de VUB noodzaak euthanasiewet euthanasie gebeurde vroeger ook / noodtoestand conflict

Nadere informatie

M i n i R a a k Maart 2017

M i n i R a a k Maart 2017 M i n i R a a k Maart 2017 kwb gooik & strijland Inhoud Van Cacao tot Gooikse parel... 3 Praat voor je gaat... 4 40 Jaar Ziekenzorg Gooik... 7 Bedrijfsbezoek Milcobel - Last Post Ieper... 8 2 Mini Raak

Nadere informatie

ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE

ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE 1. INLEIDING De beslissing nemen om te verhuizen naar een WZC is niet vanzelfsprekend. Vele zaken worden afgewogen vooraleer de beslissing valt. Dit ook voor wat het

Nadere informatie

Palliatie of Euthanasie: De Twilight Zone. Prof. Dr. Paul Clement Universitaire Palliatieve Zorgeenheid Leuven

Palliatie of Euthanasie: De Twilight Zone. Prof. Dr. Paul Clement Universitaire Palliatieve Zorgeenheid Leuven Palliatie of Euthanasie: De Twilight Zone Prof. Dr. Paul Clement Universitaire Palliatieve Zorgeenheid Leuven Situering Beslissingen rond het levenseinde Zeer vaak: Niet meer starten van (al dan niet medisch

Nadere informatie

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. www.leif.be. Informatie over wat je concreet kan doen en vooraf kan plannen

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. www.leif.be. Informatie over wat je concreet kan doen en vooraf kan plannen LEIFBLAD 3 de druk, 150.000 exemplaren Wist je dat het tijdstip van overlijden bij 4 op de 10 mensen bepaald wordt door een (medische) beslissing? M.a.w. dat hun overlijden medisch gestuurd wordt en niet

Nadere informatie

'De bestaande schemerzone rond palliatieve sedatie moet verdwijnen'

'De bestaande schemerzone rond palliatieve sedatie moet verdwijnen' 'De bestaande schemerzone rond palliatieve sedatie moet verdwijnen' 'Het is hoog tijd dat er volledige transparantie komt bij de verschillende medische beslissingen omtrent het levenseinde', schrijven

Nadere informatie

INFORMATIE BETREFFENDE EUTHANASIE, LEVENSTESTAMENT EN LEVENSEINDE.

INFORMATIE BETREFFENDE EUTHANASIE, LEVENSTESTAMENT EN LEVENSEINDE. INFORMATIE BETREFFENDE EUTHANASIE, LEVENSTESTAMENT EN LEVENSEINDE. Levenseinde. Levenstestament. Euthanasie. Wat als ik dement wordt? Wat als ik in een uitzichtloze toestand van lijden terechtkom? Wat

Nadere informatie

Medische Beslissingen rond het levenseinde

Medische Beslissingen rond het levenseinde Medische Beslissingen rond het levenseinde Jo Lisaerde Eric Triau Maartje Wils Bewonersadviesraad 7 december 2011 Definitie Palliatieve Zorg Palliatieve zorg is een totaalzorg voor mensen die aan een ziekte

Nadere informatie

Praat voor je gaat. Tijdige zorg voor het levenseinde

Praat voor je gaat. Tijdige zorg voor het levenseinde Praat voor je gaat. Tijdige zorg voor het levenseinde KWB Baal 15 februari 2016 1 Praten over je levenseinde Dat is voor later, ik wil daar nu nog niet aan denken Ik ben nog gezond en in de bloei van mijn

Nadere informatie

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde i n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 2 Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 3 Inleiding

Nadere informatie

PALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team

PALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team PALLIATIEVE ZORG IFPC Turnhout 23 oktober 2017 Hilde Michiels coördinator palliatief support team Palliatieve zorg - definitie Palliatieve zorg is de actieve totaalzorg voor mensen die ongeneeslijk ziek

Nadere informatie

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde informatie voor patiënten INLEIDING 3 PALLIATIEVE THERAPIE 4 PALLIATIEVE ZORG 4 HET STOPZETTEN OF NIET STARTEN VAN EEN LEVENSVERLENGENDE BEHANDELING 5 PALLIATIEVE

Nadere informatie

Algemeen. Euthanasie.

Algemeen. Euthanasie. Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden

Nadere informatie

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD /

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD / LEIFBLAD LevensEinde InformatieForum 4 de druk, 200.000 exemplaren Informatie over wat je concreet kan doen en vooraf kan plannen www.leif.be - 078 / 15 11 55 Wist je dat het tijdstip van overlijden bij

Nadere informatie

Senaat heropent euthanasiedebat

Senaat heropent euthanasiedebat Senaat heropent euthanasiedebat TlNE PEETERS N-VA, MR en Open Vld zijn er voorstander van om het euthanasiedebat snel te heropenen, sp.a en CD&V gaan daar schoorvoetend in mee. "Zolang de Senaat bestaat,

Nadere informatie

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. www.leif.be - ( 078 / 15 11 55

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. www.leif.be - ( 078 / 15 11 55 LEIFBLAD LevensEinde InformatieForum Vraag je LEIFkaart aan via je LEIFblad! 7de druk, 350.000 exemplaren www.leif.be - ( 078 / 15 11 55 Informatie over wat je concreet kan doen en vooraf kan plannen Wist

Nadere informatie

Wilsverklaring en levenseinde. Informatiebrochure Patiënten

Wilsverklaring en levenseinde. Informatiebrochure Patiënten Wilsverklaring en levenseinde Informatiebrochure Patiënten 1. Vroegtijdige zorgplanning...4 1.1 Nu denken aan later...4 1.2 Euthanasieverklaring...5 1.3 Wilsverklaring...5 2. Euthanasie...6 2.1 Wat is

Nadere informatie

Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie

Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie FOD Volksgezondheid Brussel, 14 december 2017 Euthanasie bij psychisch lijden: Een ethische visie Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde Inclusie psychisch lijden Inclusie psychisch lijden in euthanasiewet

Nadere informatie

VERDUIDELIJKING WETGEVING ROND HET LEVENSEINDE

VERDUIDELIJKING WETGEVING ROND HET LEVENSEINDE VERDUIDELIJKING WETGEVING ROND HET LEVENSEINDE Alle wetteksten en/of documenten, beschreven in dit document zijn te downloaden op www.palliatieve.org > professionele gebruiker > wetgeving en documenten

Nadere informatie

WAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN?

WAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN? CONCRETE ZORGPLANNING WAT PLAN JE ZOAL IN JE LEVEN? 1 ZORGZAME ZORG OP MEERDERE DOMEINEN OMTRENT MEDISCHE ZORGEN 3 OMTRENT HET BLIJVEN WONEN ALS JE EEN DAGJE OUDER WORDT DE KINDEREN NIET KORTBIJ WONEN

Nadere informatie

Topics in levenseindezorg

Topics in levenseindezorg Topics in levenseindezorg Wetgeving i.v.m. levenseindezorg 1.Patiëntenrechtenwet (aug. 2002): centraal staat de autonomie en het zelfbeschikkingsrecht d.w.z. dat zorgverleners respect moeten hebben voor

Nadere informatie

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen Jannie Willemsen Medewerker Presentatiedienst Agenda Wetten en patiëntenrechten Keuzes aan het einde van het leven NVVE en Wilsverklaringen

Nadere informatie

Voorafgaande zorgplanning - juridische omkadering -

Voorafgaande zorgplanning - juridische omkadering - Voorafgaande zorgplanning - juridische omkadering - Sylvie Tack 23 april 2014 Doctor in de Rechten Advocaat Praktijkassistent Gezondheidsrecht Overzicht Inleiding Wat is voorafgaande zorgplanning? Wat

Nadere informatie

Casus Hoe wensen mensen te sterven? Waarom vroegtijdig nadenken over zorg? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning.

Casus Hoe wensen mensen te sterven? Waarom vroegtijdig nadenken over zorg? Samen werken rond. vroegtijdige zorgplanning. DEELSEL Gent : (SEL : samenwerking Eerste Lijn) Samen werken rond vroegtijdige zorgplanning Samen werken rond Vroegtijdige Zorgplanning Palliatieve Zorg Gent-Eeklo Uitgangspunt van dit project : Toename

Nadere informatie

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. - ( 078 /

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD.   - ( 078 / LEIFBLAD LevensEinde InformatieForum Vraag je LEIFkaart aan via je LEIFblad! 6de druk, 300.000 exemplaren www.leif.be - ( 078 / 15 11 55 Informatie over wat je concreet kan doen en vooraf kan plannen Wist

Nadere informatie

Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg

Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg Naomi Van De Moortele, psychologe hematologie en palliatieve zorgen UZ Gent An Lievrouw, psychologe digestieve oncologie UZ Gent Workshop: 1. Palliatieve

Nadere informatie

Dankwoord 13. Achtergrond en opzet van de studie Inleiding Onderzoeksmethodes 21

Dankwoord 13. Achtergrond en opzet van de studie Inleiding Onderzoeksmethodes 21 Inhoud Dankwoord 13 DEEL 1 Achtergrond en opzet van de studie 15 1. Inleiding 17 2. Onderzoeksmethodes 21 1. SENTI-MELC studie (Hoofdstukken 6, 7, 8, 9, 15) 21 2. Studie naar de frequentie en kenmerken

Nadere informatie

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines

Nadere informatie

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. Imeldaziekenhuis

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde. Imeldaziekenhuis Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde Imeldaziekenhuis imelda omringt u met zorg Inhoud Inleiding 3 Palliatieve therapie 4 Palliatieve zorg 5 Het stopzetten of niet starten van een levensverlengende

Nadere informatie

Euthanasie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk

Euthanasie. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk Euthanasie T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat

Nadere informatie

Vroegtijdige Zorg Planning met betrekking tot het levenseinde bij personen met dementie

Vroegtijdige Zorg Planning met betrekking tot het levenseinde bij personen met dementie Vroegtijdige Zorg Planning met betrekking tot het levenseinde bij personen met dementie Prof Dr Nele Van Den Noortgate Dienst geriatrie UZ Gent Korte inhoud Vroegtijdige zorgplanning Wat is dit? Waarom

Nadere informatie

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. www.leif.be. Het leifblad geeft je meer informatie over wat je hiervoor concreet kan doen.

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. www.leif.be. Het leifblad geeft je meer informatie over wat je hiervoor concreet kan doen. LEIFBLAD Editie voorjaar 2008 Wist je dat het tijdstip van overlijden bij 4 op de 10 Vlamingen bepaald wordt door een (medische) beslissing? M.a.w. dat hun overlijden medisch gestuurd wordt en niet meer

Nadere informatie

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD. Het leifblad geeft je meer informatie over wat je hiervoor concreet kan doen.

Iedereen heeft recht op een waardig levenseinde LEIFBLAD.  Het leifblad geeft je meer informatie over wat je hiervoor concreet kan doen. LEIFBLAD 2 de Editie najaar 2008 Wist je dat het tijdstip van overlijden bij 4 op de 10 Vlamingen bepaald wordt door een (medische) beslissing? M.a.w. dat hun overlijden medisch gestuurd wordt en niet

Nadere informatie

Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden

Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden voorzitter ethisch comité Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden Inleiding U leest deze infobrochure

Nadere informatie

Het levenseinde bespreekbaar maken. Informatie voor patiënten en familie

Het levenseinde bespreekbaar maken. Informatie voor patiënten en familie Het levenseinde bespreekbaar maken Informatie voor patiënten en familie Patiëntenvoorlichting INHOUDSTAFEL Inhoudstafel.pg. 1 Inleiding...pg. 2 Palliatieve zorg pg. 3 Het niet starten of stoppen van levensverlengende

Nadere informatie

Euthanasie: de wet en de praktijk

Euthanasie: de wet en de praktijk Euthanasie: de wet en de praktijk Informatiefolder voor patiënten en familieleden 90.007N-140401 Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net Inleiding U leest deze infobrochure niet

Nadere informatie

Zorg. voor het levenseinde

Zorg. voor het levenseinde Zorg voor het levenseinde Inleiding Onze campussen en woonzorgcentra streven een christelijk-ethische levensvisie na en dit veronderstelt een zorgzame en zinvolle omgang met het eindigende leven en het

Nadere informatie

REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE

REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Registratiedocument bij aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden, binnen de vier werkdagen na de euthanasie, op volgend adres: Federale Controle en Evaluatiecommissie

Nadere informatie

Samen kiezen voor een waardig levenseinde

Samen kiezen voor een waardig levenseinde Samen kiezen voor een waardig levenseinde Inhoud 1. Palliatieve zorg 4 2. Negatieve wilsverklaring 5 3. Voorafgaande wilsverklaring inzake euthanasie 5 4. Actueel verzoek om euthanasie 6 5. Verklaring

Nadere informatie

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde

Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde Beslissingen bij ernstige ziekte of levenseinde 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest.be PALLIATIEVE THERAPIE... 6 PALLIATIEVE ZORG... 6 HET STOPZETTEN OF NIET STARTEN VAN EEN LEVENSVERLENGENDE BEHANDELING...

Nadere informatie

FEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN

FEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN FEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN 2 INHOUDSTAFEL 1. Euthanasie op verzoek van de patiënt vs. euthanasie op basis van een voorafgaande wilsverklaring

Nadere informatie

Samen kiezen voor een waardig levenseinde

Samen kiezen voor een waardig levenseinde Samen kiezen voor een waardig levenseinde Inhoud 1. Palliatieve zorg 4 2. Negatieve wilsverklaring 5 3. Voorafgaande wilsverklaring inzake euthanasie 5 4. Actueel verzoek om euthanasie 6 5. Verklaring

Nadere informatie

Samen kiezen voor een waardig levenseinde

Samen kiezen voor een waardig levenseinde Samen kiezen voor een waardig levenseinde VOORWOORD Kwaliteit geven aan je levenseinde is belangrijk. Via deze weg nodigen we je uit even stil te staan bij deze levensfase. Sterven maakt immers deel uit

Nadere informatie

Wat kan de NVVE voor u betekenen?

Wat kan de NVVE voor u betekenen? Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Niet-reanimeren penning

Nadere informatie

Vroegtijdige zorgplanning

Vroegtijdige zorgplanning Vroegtijdige zorgplanning Waarom uw zorg vroegtijdig plannen? Wat houdt het in? curatief handelen palliatief handelen actieve levensbeëindiging Waarom vroegtijdig uw zorg plannen? Welke zorg zou u wensen

Nadere informatie

Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad

Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad Hoe omgaan met een verzoek om euthanasie? Een leidraad Groep Philippus Neri - VZW Sint-Lucia Deze leidraad geldt voor een verzoek om euthanasie door een patiënt bij ondraaglijk psychisch en fysisch lijden.

Nadere informatie

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen

Nadere informatie

JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID

JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID JURIDISCHE OMKADERING VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE NAAR MEER ZELFBESCHIKKING, VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID Luc Goutry Ere-Volksvertegenwoordiger HET MAATSCHAPPELIJK

Nadere informatie

REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE

REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Formulier bij aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden naar de Federale Controle- en Evaluatiecommissie voor de toepassing van de wet betreffende de euthanasie,

Nadere informatie

Vormingsbrochure academiejaar 2009

Vormingsbrochure academiejaar 2009 LevensEinde InformatieForvm Het LEIF project is een open initiatief en bestaat uit mensen en verenigingen die streven naar een waardig levenseinde voor iedereen, waarbij respect voor de wil van de patiënt

Nadere informatie

Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen Zorgplanning, ook voor morgen

Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen Zorgplanning, ook voor morgen Het Leven Helpen VZW Netwerk Palliatieve Zorg Zuid-Oost-Vlaanderen Zorgplanning, ook voor morgen Waarover gaat het? De zekerheden van het leven: Geboorte Ziekte en gezondheid Sterven Plots overlijden,

Nadere informatie

Woonzorgnetwerk Vincenthove vzw. WARME Zorg voor een menswaardig levenseinde (=vroegtijdige zorgplanning)

Woonzorgnetwerk Vincenthove vzw. WARME Zorg voor een menswaardig levenseinde (=vroegtijdige zorgplanning) Pagina 12 Woonzorgnetwerk Vincenthove vzw Inhoud brochure: WARME Zorg voor een menswaardig levenseinde (= vroegtijdige zorgplanning) Gedicht pag. 2 Warme Zorg voor een menswaardig levenseinde pag. 3 De

Nadere informatie

EIF. www.leif.be - 078 / 15 11 55 DÉ REFERENTIE VOOR VOORAFGAANDE ZORGPLANNING. Vraag nu je LEIFkaart aan via www.leifkaart.nu

EIF. www.leif.be - 078 / 15 11 55 DÉ REFERENTIE VOOR VOORAFGAANDE ZORGPLANNING. Vraag nu je LEIFkaart aan via www.leifkaart.nu EIF LevensEinde InformatieForum DÉ REFERENTIE VOOR VOORAFGAANDE ZORGPLANNING www.leif.be - 078 / 15 11 55 Wist je dat het tijdstip van overlijden bij 1 op de 2 mensen bepaald wordt door een (medische)

Nadere informatie

De terminale patiënt: Inleiding. Prof Dr Nele Van Den Noortgate Universitair Ziekenhuis Gent PUO VZA 6 november 2007

De terminale patiënt: Inleiding. Prof Dr Nele Van Den Noortgate Universitair Ziekenhuis Gent PUO VZA 6 november 2007 De terminale patiënt: Inleiding Prof Dr Nele Van Den Noortgate Universitair Ziekenhuis Gent PUO VZA 6 november 2007 Medische beslissingen bij levenseinde Type of deaths 1998 % of all death 2001 Intention

Nadere informatie

Informatie over euthanasie

Informatie over euthanasie Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,

Nadere informatie

Dia 1. Dia 2. Dia 3. Euthanasie bij uitzichtloos psychisch lijden omwille van een psychiatrische stoornis

Dia 1. Dia 2. Dia 3. Euthanasie bij uitzichtloos psychisch lijden omwille van een psychiatrische stoornis Dia 1 VRIJDAG 2 JUNI BRUGGE STUDIEDAG CHRONISCHE SUÏCIDALITEIT Euthanasie bij uitzichtloos psychisch lijden omwille van een psychiatrische stoornis KOEN TITECA PSYCHIATER & LEIF-ARTS PSYCHIATRIE@AZGROENINGE.BE

Nadere informatie

INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND

INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND MET HET LEVENSEINDE 1/15 Colofon Samenstelling Inbreng gemeentelijke diensten T 016 85 30 20 Spoorwegstraat 6 3020 Herent www.herent.be Redactie Burgerzaken T 016 85 30 20 burgerzaken@herent.be

Nadere informatie

Samenvatting van de info-namiddag VOORBIJE ACTIVITEITEN. PRAAT VOOR JE GAAT - Tine De Vlieger 21 NOVEMBER

Samenvatting van de info-namiddag VOORBIJE ACTIVITEITEN. PRAAT VOOR JE GAAT - Tine De Vlieger 21 NOVEMBER VOORBIJE ACTIVITEITEN PRAAT VOOR JE GAAT - Tine De Vlieger 21 NOVEMBER Aan enthousiasme ontbreekt het Tine zeker niet. Dat ontdekten we al snel toen ze ons op een heel overtuigde manier vertelde hoe belangrijk

Nadere informatie

Zorg rond het levenseinde

Zorg rond het levenseinde Zorg rond het levenseinde informatiebrochure INHOUD Inleiding 4 De wet op de patiëntenrechten 5 Palliatieve zorg 7 Definitie van palliatieve zorgen 7 Palliatieve zorg in AZ Sint-Lucas Brugge 8 Medische

Nadere informatie

Zorgen voor morgen...

Zorgen voor morgen... Zorgen voor morgen... Samen kiezen voor een waardig levenseinde Samen kiezen voor een waardig levenseinde Inhoudstafel Inleiding p. 1 Mogelijkheden Palliatieve zorg p. 1 Negatieve wilsverklaring p. 2 Actueel

Nadere informatie

Omgaan met een vraag naar euthanasie

Omgaan met een vraag naar euthanasie Home Vrijzicht vzw vzw Werkgroep Datum nieuwsbrief Ethiek Juni 2006 Omgaan met een vraag naar euthanasie Ethisch advi es Ethisch advies Home Vrijzicht vzw Veurnseweg 538 8906 Elverdinge Tel 057/22 41 80

Nadere informatie

Euthanasie, moord of hulp?

Euthanasie, moord of hulp? Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Bachelor in de Toegepaste Informatica Business Information Management Euthanasie, moord of hulp? CAMPUS Geel Joey Lemmens Academiejaar 2011-2012 Euthanasie, moord

Nadere informatie

over palliatieve zorg en het levenseinde speciaal zomernummer met alle opleidingen

over palliatieve zorg en het levenseinde speciaal zomernummer met alle opleidingen PB-PP I B-10744 BELGIË(N) - BELGIQUE P508816 afgiftekantoor 9300 Aalst 1 over palliatieve zorg en het levenseinde speciaal zomernummer met alle opleidingen Driemaandelijks tijdschrift van w.e.m.m.e.l.

Nadere informatie

Wensen rond de laatste levensfase

Wensen rond de laatste levensfase Wensen rond de laatste levensfase Ouderen en zelfbeschikking Dorothea Touwen Docent en onderzoeker Medische Ethiek WASSENAAR, 31 OKTOBER 2018 Punten ter bespreking Wensen in deze fase van uw leven Wensen

Nadere informatie

Wat kan de NVVE voor u betekenen?

Wat kan de NVVE voor u betekenen? Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Niet-reanimeren penning

Nadere informatie

Wat kan de NVVE voor u betekenen?

Wat kan de NVVE voor u betekenen? Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Wilt u lid worden?

Nadere informatie

Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus

Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Hartelijk welkom Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Inhoud avond 1 Inleiding op thema m.b.v. presentatie 2 filmdocumentaire: Als

Nadere informatie

Levenseinde. Presentatie KBO Riethoven 18 april Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven

Levenseinde. Presentatie KBO Riethoven 18 april Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven Levenseinde Presentatie KBO Riethoven 18 april 2017 Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven Video ter introductie https://youtube/rtjce7zlkos Keuzes rond het levenseinde Waar wil

Nadere informatie

Wilsverklaringen. Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... geboren in... op...en wonende in...

Wilsverklaringen. Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... geboren in... op...en wonende in... Wilsverklaringen Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... geboren in... op...en wonende in... aan dat ik mij verdiept heb in situaties die zich kunnen voordoen omtrent mijn levenseinde en/of

Nadere informatie

Stelling 1. Het toepassingsgebied van de Euthanasiewet moet worden uitgebreid.

Stelling 1. Het toepassingsgebied van de Euthanasiewet moet worden uitgebreid. Stelling 1 Het toepassingsgebied van de Euthanasiewet moet worden uitgebreid. Ook minderjarigen moeten euthanasie kunnen vragen. Voorts moet de euthanasieverklaring worden opengesteld voor patiënten van

Nadere informatie

WILSVERKLARINGEN BETREFFENDE MIJN GEZONDHEIDSZORG EN MIJN LEVENSEINDE

WILSVERKLARINGEN BETREFFENDE MIJN GEZONDHEIDSZORG EN MIJN LEVENSEINDE WILSVERKLARINGEN BETREFFENDE MIJN GEZONDHEIDSZORG EN MIJN LEVENSEINDE Wilsverklaringen betreffende levenseinde 1/14 Toelichting bij het gebruik van de wilsverklaringen betreffende uw gezondheidszorg en

Nadere informatie

Vormingsreeks Zorgzaam Vrijwilligerswerk. aandacht voor het. levenseinde

Vormingsreeks Zorgzaam Vrijwilligerswerk. aandacht voor het. levenseinde Vormingsreeks Zorgzaam Vrijwilligerswerk aandacht voor het levenseinde 17 Colofon Uitgave van: Ziekenzorg CM Haachtsesteenweg 579, pb 40 1031 Brussel www.ziekenzorg.be Vormgeving: Ziekenzorg CM Druk: EVM

Nadere informatie

Richtlijnen Palliatieve en Supportieve zorg

Richtlijnen Palliatieve en Supportieve zorg Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Oncologisch Handboek Euthanasie V1.2008 EUTHANASIE: TOELICHTING EN PRAKTISCHE RICHTLIJNEN 1 Inleiding In 2002 werden drie wetten met betrekking tot de zorg voor patiënten

Nadere informatie

Europees Instituut voor Bio-ethiek Brussel Flash expert 15 november 2018

Europees Instituut voor Bio-ethiek Brussel Flash expert 15 november 2018 Europees Instituut voor Bio-ethiek Brussel Flash expert 15 november 2018 Richtlijnen betreffende euthanasie in Vlaanderen De Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen heeft onlangs richtlijnen gepubliceerd

Nadere informatie

ZIEKTE en GEZONDHEID, ZORGPLANNING en OVERLIJDEN Ondersteuning en Begeleiding

ZIEKTE en GEZONDHEID, ZORGPLANNING en OVERLIJDEN Ondersteuning en Begeleiding EIGEN THUIS VZW VISIETEKST SCHILDPADSTRAAT 30 01/05/12 1850 GRIMBERGEN ZIEKTE en GEZONDHEID, ZORGPLANNING en OVERLIJDEN Ondersteuning en Begeleiding Vanuit de visie dat ziekte en dood tot het leven horen,

Nadere informatie

Christina Vanderhaeghe coördinator Forum Palliatieve Zorg

Christina Vanderhaeghe coördinator Forum Palliatieve Zorg België - Belgique P.B. 9300 Aalst 1 BC10744 Driemaandelijkse nieuwsbrief van Netwerk Palliatieve Zorg BHV vzw, erkenningsnummer P508816, afgiftekantoor 9300 Aalst 1, afzendadres: J. Vander Vekenstraat

Nadere informatie

Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie

Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie Christophe Lemmens Advocaat Dewallens & partners Gastprofessor UAntwerpen AHLEC Effectief lid Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie DE WILSVERKLARING EUTHANASIE JURIDISCH DOORGELICHT Overzicht

Nadere informatie

Sinds de wet van 2002 hebben de patiënten toch een pak meer rechten?

Sinds de wet van 2002 hebben de patiënten toch een pak meer rechten? 'Patiënten kennen hun rechten niet' door Tom Cochez Professor Wim Distelmans klaagt gebrek aan openheid artsen aan Voor een op de drie Vlamingen bepaalt de arts het tijdstip van overlijden. In het beste

Nadere informatie

Euthanasie. Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten

Euthanasie. Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten Euthanasie Informatiebrochure voor patiënten en hun naasten Inhoud Inleiding 3 1 Beslissingen rond het levenseinde 4 1.1 Het verschil tussen een wilsverklaring betreffende euthanasie en een euthanasieverzoek

Nadere informatie

INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND

INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND MET HET LEVENSEINDE 1/14 Colofon Samenstelling Inbreng gemeentelijke diensten T 016 85 30 20 Spoorwegstraat 6 3020 Herent www.herent.be Redactie Burgerzaken T 016 85 30 20 burgerzaken@herent.be

Nadere informatie

Procedure euthanasie ouderenzorg

Procedure euthanasie ouderenzorg Procedure euthanasie ouderenzorg 1. Euthanasie: Volgens de Belgische wetgeving wordt euthanasie omschreven als het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene op diens verzoek

Nadere informatie

Ethische vragen. Dick Willems. Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC

Ethische vragen. Dick Willems. Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC Ethische vragen Dick Willems Medische ethiek / Huisartsgeneeskunde AMC d.l.willems@amc willems@amc.uva.nl Voorbeelden van ethische vragen in de palliatieve zorg Toegankelijkheid van zorg Cognitieve problemen

Nadere informatie

BEHANDELVERBOD. waarin geen redelijk uitzicht meer bestaat op terugkeer naar een voor mij waardige levensstaat

BEHANDELVERBOD. waarin geen redelijk uitzicht meer bestaat op terugkeer naar een voor mij waardige levensstaat BEHANDELVERBOD Ik,, geboren op te, richt mij met deze verklaring tot iedereen die bij mijn medische behandeling of verzorging betrokken zal zijn voor het geval ik mijn wensen op medisch gebied niet meer

Nadere informatie

REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE

REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE REGISTRATIEDOCUMENT EUTHANASIE Formulier bij aangetekend schrijven met ontvangstbewijs te zenden naar de Federale Controle- en Evaluatiecommissie voor de toepassing van de wet betreffende de euthanasie,

Nadere informatie