INHOUDSOPGAVE Voorwoord... 3 DEEL I ALGEMENE BOEKHOUDING VAN ZIEKENHUIZEN 11 Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen... 13 A. Wetgeving... 13 B. Toe te passen bepalingen uit de boekhoudwetgeving voor ondernemingen... 13 C. Externe controle... 15 Hoofdstuk 2: De minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel van ziekenhuizen (MARZ) en het verplicht schema van de jaarrekening... 17 A. Het rekeningenstelsel... 17 B. De jaarrekening... 17 C. Enkele beschouwingen bij de MARZ en het jaarrekeningschema... 19 Hoofdstuk 3: Eigen vermogen, voorzieningen voor risico s en kosten en schulden op meer dan één jaar... 21 A. Overzicht... 21 B. Dotaties, inbreng en giften in kapitaal (10)... 21 C. Investeringssubsidies (15)... 22 D. Voorzieningen voor risico s en kosten (16)... 23 E. Sluitingspremies (18)... 26 Hoofdstuk 4: Oprichtingskosten, vaste activa en vorderingen op meer dan één jaar... 29 A. Overzicht... 29 B. Oprichtingskosten (20)... 30 C. Immateriële vaste activa (21)... 31 D. Terreinen en gebouwen (22)... 32 E. Materieel voor medische uitrusting (23)... 32 F. Materieel voor niet-medische uitrusting en meubilair (24)... 33 G. Vaste activa in huurfinanciering of op grond van soortgelijke rechten (25)... 33 H. Vorderingen op meer dan één jaar (29)... 34 H.1. Verzekeringsinstellingen (2902 en 402)... 35 H.2. Inhaalbedrag... 35 H.2.1. Vaste en variabele kosten... 35 H.2.1.1. De variabele kosten... 36 H.2.1.2. De gemiddelde kosten... 37 5 boekhouden_7de_editie.indd 5
Boekhouden en financiële analyse voor ziekenhuizen H.2.2. Principe van het inhaalbedrag... 38 H.2.2.1. Positief inhaalbedrag (2903 en 403)... 39 H.2.2.2. Negatief inhaalbedrag (443)... 41 H.3. Terug te vorderen BTW (2911)... 42 H.4. Tekort ten laste van de gemeenten (2913 en 413)... 42 Hoofdstuk 5: Voorraden en bestellingen in uitvoering... 45 A. Overzicht... 45 B. Grondstoffen en leveringen (31)... 45 Hoofdstuk 6: Vorderingen en schulden op ten hoogste één jaar... 49 A. Overzicht... 49 Hoofdstuk 7: Geldbeleggingen en liquide middelen... 51 A. Overzicht... 51 Hoofdstuk 8: Lasten... 53 A. Overzicht... 53 B. Voorraden en leveringen (60)... 53 C. Diensten en bijkomende leveringen (61)... 54 D. Bezoldigingen en sociale lasten (62)... 57 E. Andere bedrijfskosten (64)... 58 F. Financiële kosten (65)... 58 G. Uitzonderlijke kosten (66)... 58 Hoofdstuk 9: Opbrengsten... 61 A. Overzicht... 61 DEEL II ANALYSE VAN DE ZIEKENHUISJAARREKENING 63 Hoofdstuk 10: Begripsomschrijving... 65 A. Inleiding... 65 B. Eenvoudige analysetechnieken... 66 C. Vermogensstroomanalyse... 66 D. Ratioanalyse... 67 E. Toegevoegde waarde... 67 F. Analyse van jaarrekeningen: algemeenheden... 68 Hoofdstuk 11: Coherentietesten op de gegevens uit de jaarrekening van ziekenhuizen... 71 A. Inleiding... 71 B. De testprocedure... 71 C. De kwaliteit van de ziekenhuisjaarrekening: een empirische evaluatie... 73 6 boekhouden_7de_editie.indd 6
Hoofdstuk 12: Eenvoudige analysetechnieken... 75 A. Inleiding... 75 B. Structuuranalyse... 75 B.1. Balans... 75 B.2. Resultatenrekening... 77 C. Tijdsanalyse... 80 Hoofdstuk 13: Vermogensstroomanalyse... 85 A. Inleiding... 85 B. Cashflow... 89 B.1. Definitie... 89 B.2. Berekening... 90 B.3. Bewijs van gelijkwaardigheid van de twee CF-berekeningswijzen... 94 C. Bepaling van de andere vermogensstromen... 95 C.1. Oprichtingskosten... 95 C.2. Immateriële vaste activa... 95 C.3. Materiële vaste activa... 96 C.4. Financiële vaste activa... 98 C.5. Vlottende activa behalve liquide middelen en overlopende rekeningen... 99 C.6. Liquide middelen... 100 C.7. Eigen vermogen... 100 C.8. Schulden met een oorspronkelijke looptijd van meer dan 1 jaar... 103 C.9. Schulden met een oorspronkelijke looptijd van minder dan 1 jaar... 104 C.10. Overlopende rekeningen... 105 D. De vermogensstroomtabel... 106 E. Bewijs dat de voorgestelde berekeningswijze leidt tot de gelijkheid van bronnen en aanwendingen... 108 E.1. Bepaling nettovermogensstromen... 108 E.1.1. Oprichtingskosten... 108 E.1.2. Immateriële vaste activa... 108 E.1.3. Materiële vaste activa... 109 E.1.4. Financiële vaste activa... 109 E.2. Sommatie van alle vermogensstromen... 109 F. Aanwendingen en bronnen van het nettobedrijfskapitaal... 110 F.1. Definitie nettobedrijfskapitaal... 110 F.2. Vermogensstroomtabel op basis van het NBK... 111 Hoofdstuk 14: Ratioanalyse voor het ziekenhuis... 113 A. Inleiding... 113 7 boekhouden_7de_editie.indd 7
Boekhouden en financiële analyse voor ziekenhuizen B. Liquiditeit... 113 B.1. Algemene liquiditeitsratio s... 113 B.2. Omzetbaarheid van voorraden, schulden en vorderingen... 114 B.2.1. Omzetbaarheid der vorderingen... 114 B.2.2. Omzetbaarheid der schulden... 116 B.2.3. Omzetbaarheid der voorraden... 117 C. Solvabiliteit... 118 C.1. Kapitaalstructuur... 118 C.2. Dekkingsratio s... 119 D. Rentabiliteit... 120 D.1. Marge... 121 D.2. Rentabiliteit van het totaal vermogen... 122 D.3. Rentabiliteit van het eigen vermogen... 123 Hoofdstuk 15: Toegevoegde waarde van het ziekenhuis... 125 A. Inleiding... 125 B. Berekening... 125 B.1. Output... 125 B.2. Input... 126 B.3. Toegevoegde waarde... 126 C. Verdeling... 127 C.1. Personeel... 127 C.2. Verstrekkers vreemd vermogen... 128 C.3. Het ziekenhuis... 128 C.4. Verdelingsratio s... 128 D. Productiviteitsmeting... 129 D.1. Arbeidsproductiviteit... 130 D.2. Kapitaalsproductiviteit... 130 DEEL III ANALYTISCHE BOEKHOUDING VAN ZIEKENHUIZEN 131 Hoofdstuk 16: Kostprijsanalyse en de MARZ... 133 A. Inleiding... 133 B. Kostensoorten, kostenplaatsen... 133 B.1. Kostensoorten... 133 B.2. Kostenplaatsen in het ziekenhuis... 134 B.3. Kostensoorten en kostenplaatsen in de MARZ... 136 C. Verdeling van de indirecte kosten en opbrengsten: principes... 137 C.1. Directe toewijzing aan de definitieve kostenplaatsen... 138 C.2. Toewijzing volgens de cascademethode... 140 C.3. Input-outputmethode... 141 C.3.1. Substitutiemethode... 141 C.3.2. Mathematische methode... 144 C.4. Overzicht... 146 8 boekhouden_7de_editie.indd 8
Hoofdstuk 17: Kostprijsberekening in het ziekenhuis... 147 A. Inleiding... 147 B. Financiering en analytische exploitatieboekhouding: enkele algemeenheden... 147 C. Kostprijsberekening in het ziekenhuis: het beddenlaken... 150 C.1. Overzicht... 150 C.2. Bespreking per kostenplaats... 152 C.2.1. Afschrijvingen... 152 C.2.2. Financiële lasten... 152 C.2.3. Gemeenschappelijke kostenplaatsen... 153 C.2.4. Hulpkostenplaatsen... 154 Hoofdstuk 18: Boekhoudkundige verwerking... 155 A. Inleiding... 155 B. Verwerking in de algemene boekhouding... 156 C. Exploitatieboekhouding als onderdeel van de algemene boekhouding... 159 C.1. Te creëren rekeningen in klassen 8 en 9... 159 C.2. Subrekeningen in de klassen 6 en 7... 163 D. Afzonderlijke algemene en analytische boekhoudingen... 164 E. Extra-comptabele exploitatiecalculatie... 166 BIJLAGEN 169 Bijlage 1: Minimumindeling van het algemeen rekeningenstelsel van ziekenhuizen (MARZ)... 171 Bijlage 2: Ziekenhuisjaarrekening... 196 Bijlage 3: Coherentietesten voor de ziekenhuisjaarrekening... 213 Bijlage 4: Lijst van kostenplaatsen... 219 Bijlage 5: Indeling kosten volgens aard, krachtens K.B. 23-10-1989... 225 9 boekhouden_7de_editie.indd 9