50
reinigen KITCHERIE kitcherie Heb je aan soep alleen niet voldoende, dan kun je je dieet eventueel aanvullen met lichte rijstrecepten. Een bekend recept uit India is kitcherie. Kitcherie wordt in India ook wel het recept voor arme mensen genoemd omdat het goedkope ingrediënten bevat. Maar kitcherie is ook weldadig voor personen die hun lichaam willen reinigen. Niet voor niets wordt het in de ayurvedische klinieken het meest opgediend. basiskitcherie VOOR 4 PORTIES 2 koppen gepelde of halfvolle basmatirijst 1/2 kop linzen 1 eetlepel extra vierge kokosolie of een andere vetstof (ghee, sesamolie of olijfolie) 6 koppen water 1/2 koffielepel asafoetida 1/2 koffielepel zwart mosterdzaad 1/2 koffielepel komijnzaad 1 eetlepel fijngesneden verse gember 1 koffielepel kurkuma 3 zaaddoosjes groene kardemom (geopend) 2 zaaddoosjes zwarte kardemom 1 stuk kaneelschors (ruwe schors vind je enkel in de Indische winkel) 10 peperkorrels zout naar keuze BEREIDING Week de rijst en de linzen een paar uur (bijvoorbeeld 3 uur) vóór de bereidingstijd. Voorweken van granen en linzen maakt de vertering namelijk gemakkelijker. Smelt wat vetstof in een ruime pot en laat de asafoetida, het mosterdzaad en het komijnzaad wat knisperen. Spoel de voorgeweekte rijst en linzen af en voeg ze toe aan de gebakken specerijen. Giet het water erbij. Voeg nu de kurkuma, de kardemomsoorten, de kaneelschors en de peperkorrels toe en eventueel wat zout. Breng aan de kook met open deksel (dit voor de verteerbaarheid) en laat 15 tot 20 minuten sudderen. TIP Deze kitcherie kun je drie keer per dag eten om je lichaam te reinigen. Westerlingen hebben vaak moeite met dit gerecht. Ze zijn gewend aan rijkere smaken en vinden het lastig om een dieet met alleen rijst en linzen goed vol te houden. Vaak lukt dat alleen maar wanneer ze echt ziek zijn. Wanneer je het dieet lang moet aanhouden kan het ook saai en eentonig worden. Breng dan wat variatie aan met verschillende groenten of kruiden. Laat je inspireren door mijn westerse varianten op de volgende bladzijden. 51
52
reinigen kitcherie Zomerkitcherie VOOR 6 MAALTIJDEN 3 koppen rijst 1 kop gele linzen 1 kop fijngesneden zomergroenten (paprika, courgette, lenteuitjes, aubergine ) 2 eetlepels fijngesneden gedroogde tomaten 1 eetlepel extra vierge kokosolie (Amanprana) 8 koppen water De volgende specerijen 1/2 koffielepel asafoetida 1 koffielepel komijnzaad 1/2 koffielepel mosterdzaad 3 koffielepels fijngesneden verse gember 1 koffielepel Provençaalse kruiden 1 koffielepel gedroogd basilicum 1 koffielepel kurkuma 1 stuk kaneelschors 3 zaaddoosjes groene kardemom zwarte peper en zout 1 fijngehakt bosje basilicum BEREIDING Week de rijst en de linzen een paar uur (bijvoorbeeld 3 uur) vóór de bereidingstijd. Voorweken van granen en linzen maakt de vertering namelijk gemakkelijker. Bak de asafoetida, het komijnzaad en het mosterdzaad in wat kokosolie. Voeg de zomergroenten en de gember toe. Laat even goed stoven. Spoel de voorgeweekte rijst en linzen af en voeg ze toe. Doe dan de gedroogde tomaten, de Provençaalse kruiden en het gedroogde basilicum erbij. Overgiet met water en voeg de kurkuma, de kaneelschors en de kardemom toe. Breng op smaak met peper en zout. Laat goed gaar koken. Dien op met wat vers basilicum. 53
54
reinigen kitcherie kitcherie met groene groenten VOOR 6 MAALTIJDEN 3 koppen rijst 1 kop gele linzen 1 kop fijngesneden groene groenten (broccoli, spinazie, paksoi, snijbiet ) 2 eetlepels ghee of olie 8 koppen water De volgende specerijen: 1/2 koffielepel asafoetida 1 koffielepel komijnzaad 1/2 koffielepel mosterdzaad 3 koffielepels fijngesneden verse gember 1 koffielepel kurkuma 1 stuk kaneelschors 3 zaaddoosjes groene kardemom 1 fijngehakt bosje koriander zwarte peper en zout BEREIDING Week de rijst en de linzen een paar uur (bijvoorbeeld 3 uur) vóór de bereidingstijd. Voorweken van granen en linzen maakt de vertering namelijk gemakkelijker. Bak de asafoetida, het komijnzaad en het mosterdzaad in wat vetstof. Voeg de groene groenten en de gember toe. Laat even goed stoven. Spoel de voorgeweekte rijst en linzen af en voeg ze toe. Overgiet met water en voeg de kurkuma, de kaneelschors en de kardemom toe. Breng op smaak met peper en zout. Laat goed gaar koken. Dien op met wat verse koriander. 55
56
reinigen kitcherie Pompoenkitcherie Deze kitcherie is erg voedend en werkt goed op de vata. VOOR 6 MAALTIJDEN 3 koppen rijst 1 kop gele linzen 1 hokaidopompoen (kleine, stevige, fel oranje of groene pompoen) 1 fijngehakte ui 2 eetlepels olie 8 koppen water De volgende specerijen: 1/2 koffielepel asafoetida 1/2 koffielepel komijnzaad 1/2 koffielepel mosterdzaad 3 koffielepels fijngesneden verse gember 1 koffielepel kurkuma 1 stuk kaneelschors 3 zaaddoosjes groene kardemom 2 zaaddoosjes zwarte kardemom 1 koffielepel kerriepoeder zwarte peper en zout 1 koffielepel garam masala 1 bosje fijngehakte koriander BEREIDING Week de rijst en de linzen een paar uur (bijvoorbeeld 3 uur) vóór de bereidingstijd. Voorweken van granen en linzen maakt de vertering namelijk gemakkelijker. Was de pompoen en snijd hem open. Je hoeft hem niet te schillen. Verwijder de pitten en snijd hem in kleine stukjes. Bak de asafoetida, het komijnzaad en het mosterdzaad in wat olie. Voeg de ui, de pompoen en de gember toe en laat even goed stoven. Spoel de voorgeweekte rijst en linzen af en voeg ze toe. Giet water erbij en laat het gerecht met de overige ingredienten goed gaar koken. Werk af met wat garam masala en fijngehakte koriander. 57
reinigen kitcherie Seizoenskitcherie VOOR 4 PORTIES 2 koppen gepelde rijst of halfvolle rijst 1/2 kop daal of gele linzen 1 kop fijngesneden seizoensgroenten naar keuze 2 eetlepels ghee of olie 5 koppen water ghee of extra vierge kokosolie (Amanprana) citroensap of gembersap 1 eetlepel fijngehakte koriander (eventueel) De volgende specerijen: 1/2 koffielepel asafoetida 1 koffielepel komijnzaad 1/2 koffielepel mosterdzaad 2 koffielepels fijngesneden verse gember 1 koffielepel kurkuma 1 stuk kaneelschors 3 zaaddoosjes groene kardemon 2 zaaddoosjes zwarte kardemon 1 koffielepel garam masala zwarte peper en zout BEREIDING Week de rijst en de linzen een paar uur (bijvoorbeeld 3 uur) vóór de bereidingstijd. Voorweken van granen en linzen maakt de vertering namelijk gemakkelijker. Verhit de olie en fruit hierin de asafoetida, het komijnzaad en het mosterdzaad. Voeg de fijngesneden groenten en de gember toe wanneer de specerijen beginnen de kleuren. Laat even stoven. Spoel de voorgeweekte rijst en linzen af en voeg ze toe. Giet het water in de pan en laat de pan open totdat het geheel kookt en sluit ze dan af met het deksel. Kook totdat de kitcherie gaar is. Voeg voor het opdienen wat ghee of kokosolie en garam masala, citroensap of gembersap toe. Bestrooi het gerecht eventueel met fijngehakte koriander. TIP 1 koffielepel vers gembersap is zeer lekker op de kitcherie, maar ook in de soep. Gembersap is erg goed voor de spijsvertering en voor kouwelijke mensen. 58
reinigen Tot slot Wanneer je je goed aan het dieet van soep en kitcherie houdt, zullen de afvalstoffen uiteindelijk uit je lichaam verdwijnen. Je lichaam zal zich onmiddellijk anders gedragen. Je voelt je minder opgeblazen en moe, je eetlust komt terug, je voelt je lichter en vitaal. Twijfel je of de afvalstoffen voldoende verdwenen zijn, controleer dan je tong en je stoelgang. Is je tong helder en blijft je ontlasting drijven, dan weet je dat veel van de afvalstoffen zijn opgeruimd. Je lichaam is dan schoon en klaar om voedingsstoffen op te nemen. Probeer dan eens de overige recepten in dit boek uit. Ben je gevoelig voor afvalstoffen, dan is het raadzaam om dagelijks één maaltijd te vervangen door soep. Of reserveer één dag in de week waarop je je beperkt tot het bovenstaande dieet. Dat laatste kan ik overigens iedereen aanraden. Door je lichaam één dag in de week te reinigen zul je je lichter en energieker voelen, zowel mentaal als fysiek. En het scheelt een hele hoop in de afwas. 59
HOOFDSTUK 3 de maaltijden
de MAALTIJdeN ontbijt Het ontbijt Wil je je dag goed beginnen, neem dan een ontbijt. Een goede maaltijd aan het begin van de dag zorgt ervoor dat de spijsvertering op gang komt en daarvan profiteer je de rest van de dag. Een goed ontbijt geeft gronding. Begin je de dag met een lege maag, dan zal je spijsverteringsvuur niet beginnen te branden en raakt je lichaam de rest van de dag niet goed gevoed. Het gevolg is een gebrek aan kracht en energie. Je maag-darmkanaal vult zich met lucht, je vata wordt verhoogd en dat zal resulteren in onrust en nervositeit. Goed ontbijten klinkt ouderwets. Steeds minder mensen nemen er voldoende tijd voor. Ze drinken een kop koffie of nemen een vloeibaar ontbijt zoals een drinkyoghurt of een smoothie, of eten een appel op weg naar het station. Maar als je s ochtends niet voldoende eet, dan wordt je lichaam na een tijdje ziek. Mijn advies is dus: doe maar lekker ouderwets en neem je tijd voor een ontbijt. Laat je niet verleiden om laat op te staan en je naar je werk te haasten met een lege maag. Neem je ontbijt tussen 6 en 10 uur s ochtends, de kapha-tijd, want dat is de tijd dat je je na het ontwaken weer bewust wordt van je fysieke lichaam. Neem bij voorkeur een warm ontbijt. Warmte brengt namelijk het spijsverteringsvuur op gang. Tegenwoordig zijn we hier in het westen niet meer gewoon om warm te ontbijten. Vroeger at men nog wel eens warme pap, maar vandaag de dag ontbijt men meestal met wat yoghurt of een boterham. Toch zou ik ervoor willen pleiten om het warme ontbijt weer in te voeren. In Aziatische streken is dat de gewoonte: in India start men de dag met idilys (gestoomde linzendeegplakjes), in Japan eten ze misosoep, Chinezen beginnen de dag met noedelsoep. Maar ook in Engeland, bijvoorbeeld, is het heel gebruikelijk om warm en stevig te ontbijten, weliswaar niet echt volgens de ayurveda. Een broodmaaltijd is gemakkelijk en lekker, maar niet ideaal om de dag mee te beginnen. Brood is koud en verzwakt daarmee het spijsverteringsvuur (pitta). Tarwebrood, dat in onze streken het meest wordt gegeten, bevat veel gluten en gluten maakt de weefsels zwak (kapha). Brood verdroogt en zal daardoor de vata verstoren. Kortom: brood ontregelt alle drie de dosha s. Hoe zeer brood ons verzwakt, merk je wanneer je een aantal dagen na elkaar alleen warme maaltijden eet. Je lichaam krijgt meer energie, je kunt veel helderder denken. Ik merk het ook bij de mensen uit mijn praktijk: zodra ze de broodmaaltijd vervangen, knappen ze een heel stuk op. Mijn advies is daarom: eet, als je het niet kunt laten, niet meer dan een broodmaaltijd per dag en neem die het liefst s avonds. Kies bij voorkeur voor speltbrood. In het hoofdstuk over de avondmaaltijden vind je hiervoor wat recepten. Maar probeer brood bij het ontbijt te vermijden. Eet warme maaltijden die versterken en die de drie dosha s ondersteunen. Dat geeft je kracht voor de rest van de dag. 62
de MAALTIJdeN ontbijt FruIT FRUIT Een van de ingrediënten die je bij een ontbijt goed zou kunnen eten is fruit. In de ayurveda wordt fruit niet vaak gebruikt. Toch zou ik fruit aan willen bevelen. Fruit is satvisch van aard en daardoor heel weldadig. Let bij het eten van fruit wel op de volgende zaken. t Eet niet te veel fruit Te veel fruit zet de weefsels uit en vermindert de immuniteit. Eén portie per dag is goed voor gezonde mensen, maar als je ziek bent, moet je daar wat voorzichtiger mee omgaan. Je ayurvedische therapeut bekijkt dan individueel wat de mogelijkheden zijn. t Combineer fruit niet met zuivel Onder zuivel versta ik hier alle producten die van dierlijke melksoorten worden gemaakt. Melk van noten of graan valt hier dus niet onder. t Eet fruit los van de maaltijden In de westerse voedingsleer wordt vaak geadviseerd om fruit te eten voordat je begint aan je maaltijd. Een gecombineerd westersayurvedisch advies luidt: als je fruit eet, eet het dan apart, los van andere maaltijden. t Eet fruit liever niet rauw Appels en peren vinden hun oorsprong in Zuid-Europese landen en werden in een ver verleden ook in onze gebieden geïntroduceerd. Eet je ze rauw, dan zijn ze erg vata-verhogend, pas daar dus mee op. Door ze echter te stoven voeg je warmte toe en zorg je ervoor dat ze gemakkelijk verteren. Ze vormen dan goede producten die zich makkelijk laten combineren met andere ingrediënten. t Eet lokaal fruit Volgens de oude ayurvedische teksten eet je het best lokaal voedsel. Exotische vruchten staan daarom niet bovenaan op het lijstje. Beperk je tot het kleine fruit dat je hier in de zomer gemakkelijk kunt krijgen: bosbessen, bramen, aardbeien, frambozen, kruisbessen, moerbeien, duindoornbessen, rozenbottels, rode bessen, witte bessen, kersen, noordkrieken. Al deze fruitsoorten kun je rauw eten, maar ze zijn ook lekker wanneer je ze bereidt. Goed om te weten is dat de meest recente studies aantonen dat juist ons oerfruit veel antioxidanten bevat en ons daarom tegen heel wat ernstige ziektes kan beschermen. t Eet gedroogde vruchten Gedroogde vruchten zijn ook heel belangrijk in een goed eetpatroon. Ze zijn zoet, geconcentreerd en evenwichtig. Hun voedingswaarde is hoog en daardoor zijn ze zeer weldadig voor mensen die kampen met een verstoring in hun vata. Laat ze echter wel van tevoren weken, dan worden ze zacht. Ook deze vruchten laten zich weer goed combineren met andere ingrediënten. De volgende fruitgerechten kun je eten als voorafje van je ontbijt, of bij de pap om deze wat meer smaak te geven. Ook zijn ze heel geschikt als vieruurtje. 63
64
de MAALTIJdeN ontbijt FruIT Pittige vruchtenschotel VOOR 4 PORTIES 250 g gedroogde vruchten (abrikoos, (wilde) vijgen, pruimen, cranberry s, appel, dadels ) 1/2 l water 1/2 koffielepel chaikruiden BEREIDING Gooi kokend water over de chaikruiden en laat deze even trekken. Voeg de gedroogde vruchten toe. Breng het geheel, vlak voor het opdienen, even aan de kook. TIPS Vind je dit gerecht niet zoet genoeg, laat dan wat wit druivensap meekoken of voeg voor het opdienen wat ahornsiroop toe. Chaikruiden kun je kant-en-klaar kopen, of zelf samenstellen uit de volgende ingrediënten in gelijke delen, reken in totaal op 1 koffielepel van deze mix per halve liter water: fijngehakte verse gember, kruidnagel, kardemom, kaneel, steranijs en peper. Warme zomerse fruitschotel VOOR 4 PORTIES 3 perziken 6 abrikozen 1 halve kop appelsap enkele pruimen en vijgen ahornsiroop of Gula Java (kokosbloesemsuiker van Amanprana) De volgende specerijen: kaneel gemberpoeder en/of saffraanpoeder BEREIDING Week het saffraanpoeder in een klein beetje warm water. Snijd de perziken, de abrikozen en de pruimen en vijgen in kleine stukjes. Verwarm ze in het appelsap en laat ze wat sudderen. Breng op smaak met kaneelpoeder, gemberpoeder of saffraanpoeder en ahornsiroop of Gula Java. TIPS Heb je geen appelsap, gebruik dan gewoon een verse appel en wat water. In principe kun je dit gerecht met iedere soort zomerfruit bereiden. 65
66
de MAALTIJdeN ontbijt FruIT Gestoofde appel met abrikoos Appels zijn zeer vata-verhogend. In gekookte vorm zijn ze echter prima te eten, als je geen last hebt van gevoelige darmen. Is je vata uit evenwicht, eet dit gerecht dan liever niet, of ten hoogste een keer per week. Voor kapha s en pitta s is dit gerecht een prima onderdeel van het ontbijt. VOOR 1 PORTIE 5 gedroogde ongezwavelde abrikozen (van de bruine dus) 1 appel 2 eetlepels extra vierge kokosolie (Amanprana) De volgende specerijen: 1/2 koffielepel kaneelpoeder 1/2 koffielepel anijspoeder peper en zout BEREIDING Snijd de abrikozen fijn en laat ze even weken in water. Snijd de appel in stukjes. Verwarm de kokosolie in de pan en bak daar de vruchten in. Laat op een gematigd vuur langzaam stoven totdat de appelstukjes gaar zijn. Breng op smaak met de specerijen. TIP Gebruik dit gerecht om pap op smaak te brengen of smeer het op je boterham. 67
68
de MAALTIJdeN ontbijt FruIT vruchtenmoes met noten en pitten Gedroogde vruchten zijn zoeter en geconcentreerder dan hun verse variant en zijn daardoor vooral voor vata-mensen zeer weldadig, vooral voor vata s die geconstipeerd zijn. Zorg er dan wel voor dat ze voldoende zijn geweekt. Kies altijd voor ongezwavelde en ongesuikerde vruchten. De altijd hongerige pitta s zullen uit dit gerecht veel voldoening halen, maar voor de kapha s is dit recept wat minder geschikt. Zij kunnen dit beter niet elke dag eten. VOOR 3 PORTIES 300 g gedroogde vruchten zoals: abrikoos, (wilde) vijgen, pruimen, cranberry s, gedroogde appel, dadels, rozijnen 1/2 l water, appelsap of wit druivensap 3 eetlepels rozenwater 1 eetlepel zonnebloempitten 1 eetlepel sesamzaad 1 eetlepel lijnzaad 1 eetlepel pompoenpitten 1 eetlepel grofgehakte amandelnoten 1 eetlepel grofgehakte hazelnoten eventueel wat Gula Java (kokosbloesemsuiker van Amanprana) BEREIDING Laat de gedroogde vruchten één nacht weken in water, appelsap of druivensap. Laat ze de volgende dag uitlekken en hak ze fijn. Breng ze op smaak met het rozenwater, het kaneelpoeder, de kardemom en peper. Meng er de zonnebloempitten, het sesamzaad, het lijnzaad en de pompoenpitten door. Werk af met de amandelnoten en de hazelnoten. Heb je de moes liever wat zoeter, voeg dan nog wat Gula Java toe. TIP Je kunt deze vruchtenmoes gebruiken als smaakmaker bij de pap of als broodbeleg. Meng er wat muesli of havervlokken door voor een compleet ontbijt. De volgende specerijen: 1/2 koffielepel kaneelpoeder 1 mespuntje gemalen kardemom 1 klein mespuntje peper 69